Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh đổi mới giáo dục phổ thông theo chương trình năm 2018, việc đánh giá kết quả học tập theo tiếp cận năng lực trở thành yêu cầu cấp thiết nhằm nâng cao chất lượng giáo dục. Tại huyện Thái Thụy, tỉnh Thái Bình, hoạt động đánh giá kết quả học tập môn Sinh học của học sinh trung học phổ thông đang được triển khai theo hướng này từ năm học 2022-2023. Với quy mô khảo sát gồm 172 cán bộ quản lý, giáo viên và học sinh, nghiên cứu tập trung phân tích thực trạng quản lý hoạt động đánh giá kết quả học tập môn Sinh học theo tiếp cận năng lực, nhằm đề xuất các biện pháp quản lý phù hợp, góp phần nâng cao hiệu quả dạy và học. Mục tiêu nghiên cứu là xây dựng hệ thống biện pháp quản lý hoạt động đánh giá kết quả học tập môn Sinh học đáp ứng yêu cầu đổi mới chương trình giáo dục phổ thông, đồng thời nâng cao chất lượng giáo dục trung học phổ thông tại địa phương. Phạm vi nghiên cứu giới hạn ở học sinh lớp 10 các trường trung học phổ thông huyện Thái Thụy trong năm học 2022-2023. Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc cung cấp cơ sở khoa học cho công tác quản lý đánh giá kết quả học tập theo hướng phát triển năng lực, góp phần phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao, đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội của địa phương và quốc gia.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết quản lý giáo dục và đánh giá kết quả học tập theo tiếp cận năng lực. Lý thuyết quản lý giáo dục được vận dụng nhằm phân tích các chức năng quản lý như lập kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo và kiểm tra trong hoạt động đánh giá học tập. Lý thuyết đánh giá kết quả học tập theo tiếp cận năng lực nhấn mạnh việc đánh giá không chỉ kiến thức mà còn kỹ năng, thái độ và năng lực vận dụng của học sinh trong bối cảnh thực tiễn. Các khái niệm chính bao gồm:

  • Đánh giá kết quả học tập: quá trình thu thập, phân tích và lý giải thông tin nhằm xác định mức độ đạt được mục tiêu giáo dục của học sinh.
  • Năng lực học sinh: tổ hợp kiến thức, kỹ năng, thái độ giúp học sinh hoàn thành hiệu quả các nhiệm vụ học tập và thực tiễn.
  • Quản lý hoạt động đánh giá: quá trình tác động có mục đích, có kế hoạch của nhà quản lý đến hoạt động đánh giá nhằm đạt mục tiêu giáo dục.
  • Tiếp cận năng lực: phương pháp đánh giá dựa trên khả năng vận dụng kiến thức, kỹ năng trong các tình huống thực tế.
  • Chương trình giáo dục phổ thông 2018: nền tảng đổi mới giáo dục, định hướng phát triển năng lực học sinh.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp giữa nghiên cứu lý luận và thực tiễn.

  • Nguồn dữ liệu: thu thập từ khảo sát 172 đối tượng gồm 12 cán bộ quản lý, 25 giáo viên Sinh học và 135 học sinh lớp 10 tại các trường trung học phổ thông huyện Thái Thụy. Ngoài ra, dữ liệu được bổ sung từ các báo cáo, kế hoạch năm học và văn bản pháp luật như Thông tư 22/2021/TT-BGDĐT.
  • Phương pháp phân tích: sử dụng phân tích thống kê mô tả, so sánh tỷ lệ phần trăm, phân tích định tính từ phỏng vấn sâu nhằm làm rõ các kết quả khảo sát.
  • Timeline nghiên cứu: tiến hành khảo sát và thu thập dữ liệu trong năm học 2022-2023, phân tích và đề xuất biện pháp trong quý cuối năm 2023 và đầu năm 2024.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Nhận thức về tầm quan trọng của đánh giá theo tiếp cận năng lực: Khoảng 85% cán bộ quản lý và giáo viên nhận thức đúng đắn về vai trò của đánh giá kết quả học tập theo hướng phát triển năng lực, trong khi chỉ có khoảng 70% học sinh hiểu rõ ý nghĩa của phương pháp đánh giá này.
  2. Thực trạng nội dung và phương pháp đánh giá: 60% giáo viên áp dụng đa dạng các phương pháp đánh giá như trắc nghiệm khách quan, bài tập thực hành, dự án và quan sát, tuy nhiên vẫn còn 40% phụ thuộc nhiều vào kiểm tra viết truyền thống.
  3. Hình thức kiểm tra đánh giá: Kiểm tra thường xuyên chiếm tỷ lệ 75% trong tổng số các hình thức đánh giá, giúp cung cấp phản hồi kịp thời cho học sinh và giáo viên. Kiểm tra định kỳ chiếm 25%, chủ yếu là kiểm tra giữa kỳ và cuối kỳ.
  4. Quản lý hoạt động đánh giá: Việc lập kế hoạch kiểm tra đánh giá được thực hiện đầy đủ tại 80% trường, nhưng công tác chỉ đạo và giám sát còn hạn chế, chỉ khoảng 65% cán bộ quản lý thường xuyên kiểm tra, giám sát hoạt động đánh giá.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy nhận thức của cán bộ quản lý và giáo viên về đánh giá theo tiếp cận năng lực tương đối cao, phù hợp với xu hướng đổi mới giáo dục phổ thông. Tuy nhiên, sự hiểu biết và áp dụng của học sinh còn hạn chế, ảnh hưởng đến hiệu quả học tập. Việc đa dạng hóa phương pháp đánh giá đã được chú trọng nhưng vẫn còn tồn tại sự lệ thuộc vào hình thức truyền thống, làm giảm tính khách quan và toàn diện của đánh giá. Hình thức kiểm tra thường xuyên được sử dụng nhiều giúp kịp thời điều chỉnh quá trình dạy học, phù hợp với nguyên tắc đánh giá liên tục và phát triển. Công tác quản lý hoạt động đánh giá còn chưa đồng bộ, đặc biệt là khâu giám sát và chỉ đạo, dẫn đến hiệu quả quản lý chưa cao. So sánh với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, kết quả này phản ánh đúng thực trạng phổ biến tại nhiều địa phương khi chuyển đổi sang đánh giá theo năng lực. Việc trình bày dữ liệu qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ áp dụng các phương pháp đánh giá và biểu đồ tròn về nhận thức của các nhóm đối tượng sẽ giúp minh họa rõ nét hơn các phát hiện.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường bồi dưỡng, nâng cao nhận thức cho cán bộ quản lý, giáo viên và học sinh về đánh giá kết quả học tập theo tiếp cận năng lực nhằm nâng cao sự hiểu biết và áp dụng đúng đắn. Thời gian thực hiện: trong năm học 2024-2025. Chủ thể thực hiện: Sở Giáo dục và Đào tạo Thái Bình phối hợp với các trường.
  2. Đa dạng hóa phương pháp và hình thức đánh giá bằng cách khuyến khích sử dụng các phương pháp đánh giá thực hành, dự án, quan sát và tự đánh giá để đảm bảo tính toàn diện và khách quan. Thời gian: triển khai ngay từ năm học 2024-2025. Chủ thể: giáo viên và tổ chuyên môn các trường.
  3. Xây dựng và thực hiện kế hoạch kiểm tra đánh giá chi tiết, khoa học với sự phân công rõ ràng, đảm bảo tính hệ thống và liên tục trong năm học. Thời gian: lập kế hoạch đầu năm học 2024-2025. Chủ thể: Ban giám hiệu các trường.
  4. Tăng cường công tác chỉ đạo, kiểm tra, giám sát hoạt động đánh giá nhằm đảm bảo việc thực hiện kế hoạch đánh giá đúng quy định và hiệu quả. Thời gian: thường xuyên trong năm học. Chủ thể: Ban giám hiệu, phòng Giáo dục huyện.
  5. Đầu tư cơ sở vật chất, trang thiết bị phục vụ đánh giá như phòng thí nghiệm, thiết bị thực hành, phần mềm hỗ trợ đánh giá để nâng cao chất lượng đánh giá. Thời gian: kế hoạch đầu tư giai đoạn 2024-2026. Chủ thể: Sở Giáo dục, các trường và địa phương.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục tại các sở, phòng giáo dục và các trường trung học phổ thông, giúp nâng cao năng lực quản lý hoạt động đánh giá kết quả học tập theo hướng phát triển năng lực.
  2. Giáo viên môn Sinh học và các môn khoa học tự nhiên, nhằm cải tiến phương pháp đánh giá, áp dụng đa dạng hình thức đánh giá phù hợp với chương trình giáo dục phổ thông 2018.
  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành Quản lý giáo dục, Giáo dục học, cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý đánh giá kết quả học tập theo tiếp cận năng lực.
  4. Các cơ quan quản lý giáo dục địa phương và trung ương, làm tài liệu tham khảo để xây dựng chính sách, hướng dẫn và tổ chức các hoạt động kiểm tra, đánh giá học sinh theo định hướng phát triển năng lực.

Câu hỏi thường gặp

  1. Đánh giá kết quả học tập theo tiếp cận năng lực khác gì so với đánh giá truyền thống?
    Đánh giá theo tiếp cận năng lực tập trung vào việc đo lường khả năng vận dụng kiến thức, kỹ năng và thái độ trong các tình huống thực tế, thay vì chỉ kiểm tra kiến thức lý thuyết như đánh giá truyền thống. Ví dụ, học sinh có thể được đánh giá qua dự án hoặc thí nghiệm thực hành.

  2. Tại sao quản lý hoạt động đánh giá lại quan trọng trong giáo dục phổ thông?
    Quản lý giúp đảm bảo hoạt động đánh giá được thực hiện có kế hoạch, khoa học, khách quan và hiệu quả, từ đó nâng cao chất lượng dạy và học, đồng thời cung cấp thông tin phản hồi kịp thời cho giáo viên và học sinh.

  3. Các phương pháp đánh giá nào phù hợp với môn Sinh học theo tiếp cận năng lực?
    Phương pháp đa dạng như trắc nghiệm khách quan, bài tập thực hành, dự án nghiên cứu, quan sát và đánh giá qua hoạt động nhóm đều phù hợp để đánh giá toàn diện năng lực học sinh.

  4. Làm thế nào để nâng cao nhận thức của giáo viên và học sinh về đánh giá theo năng lực?
    Tổ chức các lớp bồi dưỡng, tập huấn chuyên sâu, kết hợp với truyền thông, hướng dẫn cụ thể và hỗ trợ kỹ thuật sẽ giúp nâng cao nhận thức và kỹ năng thực hiện đánh giá theo năng lực.

  5. Những khó khăn thường gặp khi triển khai đánh giá theo tiếp cận năng lực là gì?
    Khó khăn bao gồm thiếu trang thiết bị, hạn chế về năng lực chuyên môn của giáo viên, thói quen sử dụng phương pháp đánh giá truyền thống và sự chưa đồng bộ trong quản lý, chỉ đạo hoạt động đánh giá.

Kết luận

  • Quản lý hoạt động đánh giá kết quả học tập môn Sinh học theo tiếp cận năng lực tại huyện Thái Thụy đã được quan tâm nhưng còn nhiều hạn chế về phương pháp và công tác quản lý.
  • Nhận thức của cán bộ quản lý và giáo viên tương đối tốt, nhưng học sinh còn hạn chế trong hiểu biết về đánh giá theo năng lực.
  • Phương pháp đánh giá đa dạng đã được áp dụng nhưng vẫn còn phụ thuộc nhiều vào hình thức truyền thống.
  • Công tác lập kế hoạch và chỉ đạo quản lý hoạt động đánh giá cần được tăng cường để đảm bảo hiệu quả.
  • Đề xuất các biện pháp cụ thể nhằm nâng cao nhận thức, đa dạng hóa phương pháp đánh giá, tăng cường quản lý và đầu tư cơ sở vật chất sẽ góp phần nâng cao chất lượng giáo dục môn Sinh học theo chương trình mới.

Next steps: Triển khai các lớp bồi dưỡng, hoàn thiện kế hoạch kiểm tra đánh giá, tăng cường giám sát và đầu tư trang thiết bị trong năm học 2024-2025.

Call to action: Các nhà quản lý và giáo viên cần chủ động áp dụng các biện pháp đề xuất để nâng cao hiệu quả đánh giá kết quả học tập, góp phần phát triển năng lực học sinh toàn diện.