Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh đổi mới giáo dục phổ thông theo chương trình 2018, việc đánh giá kết quả học tập môn Toán lớp 10 đóng vai trò then chốt trong việc nâng cao chất lượng dạy và học tại các trường Trung học phổ thông (THPT). Theo Thông tư số 22/2021/TT-BGDĐT, đánh giá kết quả học tập cần chuyển từ tập trung vào kiến thức sang phát triển năng lực học sinh, đặc biệt là năng lực toán học. Huyện Vũ Thư, tỉnh Thái Bình, với 4 trường THPT công lập và hơn 6.200 học sinh lớp 10, đang trong quá trình thực hiện đổi mới này. Tuy nhiên, thực tiễn cho thấy công tác quản lý đánh giá kết quả học tập môn Toán lớp 10 tại đây còn nhiều bất cập như đánh giá chủ yếu dựa trên kiến thức sách vở, chưa đánh giá đúng năng lực vận dụng thực tiễn của học sinh, cũng như hạn chế trong lập kế hoạch, tổ chức và kiểm tra đánh giá.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm khảo sát thực trạng quản lý đánh giá kết quả học tập môn Toán lớp 10 theo tiếp cận năng lực tại các trường THPT huyện Vũ Thư, từ đó đề xuất các biện pháp quản lý phù hợp nhằm nâng cao hiệu quả đánh giá, góp phần phát triển phẩm chất và năng lực học sinh. Nghiên cứu tập trung vào năm học 2022-2023, khảo sát tại 4 trường THPT gồm Nguyễn Trãi, Vũ Tiên, Lý Bôn và Phạm Quang Thẩm. Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc hỗ trợ các nhà quản lý giáo dục và giáo viên nâng cao chất lượng đánh giá, đồng thời đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục phổ thông hiện nay.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết quản lý giáo dục và đánh giá kết quả học tập theo tiếp cận năng lực. Lý thuyết quản lý giáo dục nhấn mạnh các chức năng quản lý gồm lập kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo và kiểm tra nhằm đảm bảo hoạt động giáo dục đạt hiệu quả. Lý thuyết đánh giá kết quả học tập theo tiếp cận năng lực tập trung vào việc thu thập, phân tích và giải thích thông tin để xác định mức độ học sinh đạt được các năng lực cần thiết, bao gồm kiến thức, kỹ năng, thái độ và phẩm chất.

Mô hình đánh giá theo năng lực được xây dựng dựa trên ba nhóm năng lực cơ bản: năng lực tự phục vụ, năng lực giao tiếp và năng lực giải quyết vấn đề sáng tạo. Các khái niệm chính bao gồm:

  • Năng lực: tổ hợp kiến thức, kỹ năng, thái độ giúp học sinh hoàn thành hiệu quả các nhiệm vụ học tập.
  • Đánh giá kết quả học tập theo năng lực: quá trình thu thập và phân tích thông tin nhằm nhận xét, điều chỉnh và phát triển năng lực học sinh.
  • Quản lý đánh giá: tác động có mục đích của hiệu trưởng và các lực lượng quản lý trong nhà trường thông qua các chức năng quản lý để tổ chức và kiểm soát hoạt động đánh giá.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp hỗn hợp kết hợp phân tích lý thuyết và khảo sát thực tiễn.

  • Nguồn dữ liệu:
    • Số liệu thống kê về quy mô học sinh, đội ngũ giáo viên và kết quả học tập môn Toán lớp 10 tại 4 trường THPT huyện Vũ Thư năm học 2022-2023.
    • Phiếu khảo sát được phát cho 17 cán bộ quản lý và 120 giáo viên Toán nhằm thu thập thông tin về thực trạng quản lý đánh giá.
    • Phỏng vấn sâu với cán bộ quản lý và giáo viên để làm rõ các vấn đề thực tiễn.
  • Phương pháp phân tích:
    • Sử dụng thống kê mô tả (trung bình cộng, tần suất) để đánh giá mức độ thực hiện các hoạt động quản lý đánh giá.
    • Phân tích so sánh mức độ thực hiện các mục tiêu, nội dung, hình thức, phương pháp và quy trình đánh giá.
  • Timeline nghiên cứu:
    • Thu thập dữ liệu trong năm học 2022-2023.
    • Phân tích và tổng hợp kết quả trong quý 2 và quý 3 năm 2024.
    • Đề xuất và khảo nghiệm biện pháp quản lý trong quý 4 năm 2024.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Mức độ thực hiện mục tiêu đánh giá: Trung bình điểm đánh giá các mục tiêu đạt 2.88 trên thang 4, trong đó mục tiêu "Cung cấp thông tin chính xác, kịp thời về sự phát triển và tiến bộ học sinh" đạt cao nhất (3.00), còn mục tiêu "Giúp các tổ chức xã hội nắm thông tin để phát huy nguồn lực đầu tư giáo dục" thấp nhất (2.73). Điều này cho thấy công tác đánh giá chủ yếu tập trung vào phục vụ nội bộ nhà trường và học sinh, chưa khai thác hiệu quả vai trò xã hội.

  2. Thực trạng nội dung đánh giá: Điểm trung bình 2.80, trong đó đánh giá năng lực cốt lõi (ngôn ngữ, tính toán, giao tiếp) được thực hiện tốt nhất (2.84), còn việc xác định biểu hiện cụ thể của năng lực và phẩm chất cơ bản như yêu nước, chăm chỉ, trung thực được thực hiện thấp hơn (2.74 - 2.80). Điều này phản ánh sự chú trọng vào năng lực chuyên môn hơn là phẩm chất đạo đức trong đánh giá.

  3. Hình thức đánh giá: Đánh giá thường xuyên về phẩm chất và năng lực đạt điểm cao nhất (2.93), trong khi đánh giá tổng hợp kết quả học tập môn Toán đạt thấp nhất (2.73). Điều này cho thấy các trường chú trọng đánh giá liên tục, nhưng việc tổng hợp và sử dụng kết quả đánh giá còn hạn chế.

  4. Phương pháp đánh giá: Phương pháp quan sát được sử dụng nhiều nhất (3.01), tiếp theo là đánh giá qua hồ sơ học tập (2.93), phương pháp vấn đáp (2.89) và kiểm tra viết (2.88). Sự đa dạng phương pháp giúp đánh giá toàn diện năng lực học sinh, tuy nhiên kiểm tra viết vẫn chiếm vai trò quan trọng.

  5. Quy trình đánh giá: Mức độ thực hiện quy trình đạt trung bình 2.89, trong đó chọn hình thức, phương pháp đánh giá được thực hiện tốt nhất (3.01), còn phân tích, đánh giá kết quả và phản hồi thấp hơn (2.77). Điều này cho thấy công tác phản hồi và điều chỉnh dựa trên kết quả đánh giá còn chưa được chú trọng đúng mức.

Thảo luận kết quả

Kết quả khảo sát cho thấy công tác quản lý đánh giá kết quả học tập môn Toán lớp 10 tại các trường THPT huyện Vũ Thư đã có những chuyển biến tích cực, đặc biệt trong việc áp dụng đa dạng phương pháp đánh giá và tổ chức đánh giá thường xuyên nhằm phát triển năng lực học sinh. Tuy nhiên, việc quản lý còn tồn tại hạn chế trong khâu lập kế hoạch chi tiết, phối hợp các bộ phận và sử dụng kết quả đánh giá để điều chỉnh hoạt động dạy học.

So sánh với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, kết quả này phù hợp với nhận định rằng đánh giá theo tiếp cận năng lực đòi hỏi sự thay đổi căn bản trong quản lý và tổ chức đánh giá, không chỉ tập trung vào kiến thức mà còn phát triển phẩm chất và kỹ năng. Việc chưa thực hiện tốt đánh giá tổng hợp và phản hồi kết quả có thể ảnh hưởng đến hiệu quả phát triển năng lực học sinh.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện mức độ thực hiện các mục tiêu, nội dung, hình thức, phương pháp và quy trình đánh giá, giúp minh họa rõ sự khác biệt và ưu tiên trong công tác quản lý đánh giá hiện nay.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường lập kế hoạch đánh giá theo tiếp cận năng lực

    • Động từ hành động: Xây dựng, cụ thể hóa kế hoạch đánh giá.
    • Target metric: Đảm bảo 100% các trường có kế hoạch đánh giá chi tiết theo năng lực.
    • Timeline: Triển khai trong năm học 2024-2025.
    • Chủ thể thực hiện: Hiệu trưởng và tổ chuyên môn các trường THPT.

  2. Đẩy mạnh tổ chức bồi dưỡng nâng cao năng lực quản lý và đánh giá cho cán bộ quản lý và giáo viên

    • Động từ hành động: Tổ chức tập huấn, đào tạo chuyên sâu.
    • Target metric: Ít nhất 90% cán bộ quản lý và giáo viên Toán được bồi dưỡng.
    • Timeline: Quý 3 và 4 năm 2024.
    • Chủ thể thực hiện: Sở Giáo dục và Đào tạo phối hợp với các trường.

  3. Phát triển hệ thống phối hợp liên bộ phận trong nhà trường để quản lý đánh giá hiệu quả

    • Động từ hành động: Thiết lập cơ chế phối hợp, phân công nhiệm vụ rõ ràng.
    • Target metric: 100% trường có bộ phận chỉ đạo đánh giá hoạt động hiệu quả.
    • Timeline: Năm học 2024-2025.
    • Chủ thể thực hiện: Ban giám hiệu và tổ chuyên môn.

  4. Tăng cường sử dụng kết quả đánh giá để điều chỉnh kế hoạch dạy học và hỗ trợ học sinh

    • Động từ hành động: Phân tích, phản hồi và điều chỉnh kế hoạch dạy học.
    • Target metric: 80% giáo viên sử dụng kết quả đánh giá để cải tiến phương pháp giảng dạy.
    • Timeline: Liên tục trong các năm học tiếp theo.
    • Chủ thể thực hiện: Giáo viên và cán bộ quản lý.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Hiệu trưởng và Ban giám hiệu các trường THPT

    • Lợi ích: Nắm bắt cơ sở lý luận và thực tiễn quản lý đánh giá theo năng lực, từ đó nâng cao hiệu quả quản lý giáo dục.
    • Use case: Xây dựng kế hoạch và tổ chức đánh giá phù hợp với chương trình giáo dục phổ thông mới.

  2. Giáo viên Toán và tổ chuyên môn

    • Lợi ích: Hiểu rõ các phương pháp, hình thức đánh giá theo tiếp cận năng lực để áp dụng hiệu quả trong giảng dạy và đánh giá học sinh.
    • Use case: Thiết kế đề kiểm tra, bài tập và hoạt động đánh giá đa dạng, phát triển toàn diện năng lực học sinh.

  3. Cán bộ quản lý giáo dục cấp Sở và Phòng Giáo dục

    • Lợi ích: Có cơ sở khoa học để xây dựng chính sách, hướng dẫn và kiểm tra công tác đánh giá kết quả học tập tại các trường.
    • Use case: Đề xuất các biện pháp quản lý, tổ chức tập huấn và giám sát thực hiện đánh giá theo năng lực.

  4. Nghiên cứu sinh và học viên cao học ngành Quản lý giáo dục

    • Lợi ích: Tham khảo mô hình nghiên cứu, phương pháp khảo sát và phân tích thực trạng quản lý đánh giá trong giáo dục phổ thông.
    • Use case: Phát triển đề tài nghiên cứu liên quan đến quản lý giáo dục và đổi mới đánh giá học sinh.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý đánh giá kết quả học tập theo tiếp cận năng lực là gì?
    Quản lý đánh giá theo tiếp cận năng lực là quá trình có mục đích, có kế hoạch của hiệu trưởng và các lực lượng quản lý trong nhà trường nhằm tổ chức, chỉ đạo và kiểm tra hoạt động đánh giá kết quả học tập dựa trên năng lực của học sinh, không chỉ tập trung vào kiến thức mà còn phát triển kỹ năng và phẩm chất.

  2. Tại sao cần đổi mới phương pháp đánh giá môn Toán lớp 10?
    Đổi mới phương pháp đánh giá giúp đánh giá toàn diện năng lực học sinh, khuyến khích học sinh vận dụng kiến thức vào thực tiễn, phát triển tư duy sáng tạo và kỹ năng giải quyết vấn đề, phù hợp với yêu cầu đổi mới giáo dục phổ thông 2018.

  3. Các hình thức đánh giá nào được sử dụng phổ biến hiện nay?
    Các hình thức đánh giá phổ biến gồm đánh giá thường xuyên qua quan sát, hồ sơ học tập, vấn đáp và kiểm tra viết. Trong đó, đánh giá thường xuyên và quan sát được sử dụng nhiều để theo dõi sự tiến bộ liên tục của học sinh.

  4. Những yếu tố nào ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý đánh giá kết quả học tập?
    Yếu tố ảnh hưởng gồm nhận thức của cán bộ quản lý và giáo viên, mức độ hiểu biết về các quy định đánh giá, sự quan tâm chỉ đạo của cấp trên, tổ chức hướng dẫn và phối hợp trong nhà trường, năng lực của đội ngũ giáo viên và điều kiện cơ sở vật chất.

  5. Làm thế nào để sử dụng kết quả đánh giá hiệu quả trong dạy học?
    Kết quả đánh giá cần được phân tích kỹ lưỡng để nhận diện điểm mạnh, điểm yếu của học sinh, từ đó điều chỉnh phương pháp dạy học, xây dựng kế hoạch hỗ trợ cá nhân hóa, đồng thời phản hồi kịp thời cho học sinh và phụ huynh nhằm nâng cao chất lượng học tập.

Kết luận

  • Quản lý đánh giá kết quả học tập môn Toán lớp 10 theo tiếp cận năng lực là yếu tố then chốt để nâng cao chất lượng giáo dục THPT tại huyện Vũ Thư, tỉnh Thái Bình.
  • Thực trạng quản lý đánh giá đã có nhiều chuyển biến tích cực nhưng còn tồn tại hạn chế trong lập kế hoạch, phối hợp tổ chức và sử dụng kết quả đánh giá.
  • Các mục tiêu, nội dung, hình thức, phương pháp và quy trình đánh giá được thực hiện ở mức độ khá, với sự ưu tiên cho đánh giá thường xuyên và phương pháp quan sát.
  • Đề xuất các biện pháp quản lý cụ thể nhằm nâng cao hiệu quả đánh giá, bao gồm tăng cường lập kế hoạch, bồi dưỡng cán bộ, phát triển phối hợp liên bộ phận và sử dụng kết quả đánh giá để điều chỉnh dạy học.
  • Tiếp tục khảo nghiệm và triển khai các biện pháp trong năm học 2024-2025 để góp phần phát triển năng lực học sinh và nâng cao chất lượng giáo dục phổ thông.

Call-to-action: Các nhà quản lý giáo dục và giáo viên cần chủ động áp dụng các biện pháp quản lý đánh giá theo tiếp cận năng lực để đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục, đồng thời tham khảo luận văn này để có cơ sở khoa học và thực tiễn trong công tác quản lý và giảng dạy.