QUẢN LÝ PHÁT TRIỂN CHƢƠNG TRÌNH MÔN NGỮ VĂN Ở CÁC TRƢỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ THỊ XÃ DUY TIÊN, TỈNH HÀ NAM THEO TIẾP CẬN NĂNG LỰC

Bối cảnh toàn cầu hóa và yêu cầu đổi mới giáo dục đặt ra những thách thức lớn cho việc phát triển chương trình môn Ngữ văn THCS. Môn Ngữ văn không chỉ truyền đạt kiến thức mà còn bồi dưỡng tâm hồn, nhân cách cho học sinh, giúp các em quý trọng gia đình, bạn bè, thầy cô, phê phán thói hư tật xấu. Chương trình cần cung cấp nền tảng vững chắc về kiến thức và kỹ năng, đồng thời phát triển năng lực tư duy, sáng tạo, cảm thụ văn học của học sinh. Điều này đòi hỏi sự thay đổi trong cách tiếp cận, phương pháp giảng dạy và đánh giá để đáp ứng mục tiêu giáo dục toàn diện.

Mặc dù đã có nhiều cố gắng đổi mới, công tác quản lý phát triển chương trình môn Ngữ văn THCS vẫn còn nhiều hạn chế. Giáo viên và cán bộ quản lý còn lúng túng khi thực hiện quyền tự chủ trong phát triển chương trình theo tiếp cận năng lực. Chất lượng phát triển chương trình còn thấp, chưa đáp ứng yêu cầu đổi mới. Điều này xuất phát từ nhiều nguyên nhân, như nhận thức chưa đúng mức, năng lực hạn chế, thiếu điều kiện cơ sở vật chất. Thói quen thụ động thực hiện một chương trình sách giáo khoa tạo nên sức ỳ trong quản lý và giảng dạy. Cần có nghiên cứu cơ bản, hệ thống về chương trình môn Ngữ văn và công tác quản lý phát triển chương trình môn học này.

Quyền tự chủ trong xây dựng và triển khai chương trình môn Ngữ văn đặt ra yêu cầu cao về năng lực của giáo viên và cán bộ quản lý. Việc xác định mục tiêu, nội dung, phương pháp và hình thức đánh giá phù hợp với đặc điểm của từng trường, từng đối tượng học sinh đòi hỏi sự linh hoạt, sáng tạo và khả năng thích ứng cao. Nhiều giáo viên còn thiếu kinh nghiệm và kỹ năng cần thiết để thực hiện hiệu quả quyền tự chủ này, dẫn đến lúng túng trong quá trình xây dựng và triển khai chương trình.

Năng lực của đội ngũ giáo viên và cán bộ quản lý, cùng với điều kiện cơ sở vật chất, môi trường, là những yếu tố quan trọng ảnh hưởng đến chất lượng phát triển chương trình môn Ngữ văn. Nếu giáo viên không được bồi dưỡng đầy đủ về kiến thức, kỹ năng và phương pháp giảng dạy mới, hoặc nếu trường học thiếu các trang thiết bị dạy học hiện đại, thì việc xây dựng và triển khai chương trình theo tiếp cận năng lực sẽ gặp nhiều khó khăn.

Xây dựng chương trình Ngữ văn định hướng năng lực là quá trình thiết kế và triển khai chương trình dựa trên việc xác định rõ các năng lực cần thiết cho học sinh. Chương trình cần tập trung vào việc phát triển các kỹ năng đọc, viết, nghe, nói, tư duy phản biện và giải quyết vấn đề. Nội dung chương trình cần được lựa chọn và sắp xếp sao cho phù hợp với đặc điểm tâm sinh lý của học sinh THCS và gắn liền với thực tiễn cuộc sống.

Đánh giá năng lực không chỉ dừng lại ở việc kiểm tra kiến thức mà còn đánh giá khả năng vận dụng kiến thức và kỹ năng vào giải quyết các vấn đề thực tế. Cần sử dụng các phương pháp đánh giá đa dạng, như bài tập thực hành, dự án, thuyết trình, để đánh giá toàn diện năng lực của học sinh. Đồng thời, cần xây dựng tiêu chí đánh giá rõ ràng, minh bạch và phù hợp với mục tiêu của chương trình Ngữ văn.

Nâng cao nhận thức và năng lực của đội ngũ cán bộ quản lý và giáo viên là yếu tố then chốt để quản lý phát triển chương trình môn Ngữ văn hiệu quả. Cần tổ chức các khóa bồi dưỡng, tập huấn về tiếp cận năng lực, phương pháp giảng dạy mới, kỹ năng đánh giá năng lực và cách thức xây dựng chương trình phù hợp với điều kiện thực tế của từng trường. Đồng thời, cần tạo điều kiện cho giáo viên được học hỏi kinh nghiệm từ các trường tiên tiến, tham gia các hội thảo, diễn đàn chuyên môn để nâng cao trình độ.

Đầu tư cơ sở vật chất và trang thiết bị dạy học hiện đại là điều kiện cần thiết để triển khai chương trình Ngữ văn theo tiếp cận năng lực. Cần trang bị đầy đủ các thiết bị nghe nhìn, máy tính, phần mềm hỗ trợ giảng dạy, thư viện điện tử và các phòng học chức năng để tạo môi trường học tập tích cực, sáng tạo cho học sinh. Đồng thời, cần xây dựng môi trường văn hóa đọc trong trường học để khuyến khích học sinh yêu thích môn Ngữ văn và phát triển năng lực đọc hiểu.

Việc đánh giá chương trình Ngữ văn hiện hành cần dựa trên các tiêu chí cụ thể, như tính phù hợp với mục tiêu giáo dục, tính khoa học và sư phạm, tính khả thi và tính hiệu quả. Cần thu thập ý kiến của cán bộ quản lý, giáo viên, học sinh và phụ huynh để có cái nhìn khách quan và toàn diện về chương trình. Kết quả đánh giá sẽ là cơ sở để điều chỉnh, bổ sung và hoàn thiện chương trình, đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục.

Phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến quá trình quản lý phát triển chương trình môn Ngữ văn là bước quan trọng để xác định các điểm nghẽn và tìm ra giải pháp khắc phục. Các yếu tố này có thể bao gồm yếu tố chủ quan, như năng lực của đội ngũ cán bộ quản lý và giáo viên, và yếu tố khách quan, như điều kiện cơ sở vật chất, chính sách hỗ trợ và sự phối hợp giữa các bên liên quan. Việc phân tích cần được thực hiện một cách kỹ lưỡng, khoa học và dựa trên các dữ liệu thực tế.

Tổ chức các khóa bồi dưỡng, tập huấn chuyên sâu về tiếp cận năng lực, phương pháp giảng dạy tích cực và kỹ thuật đánh giá năng lực cho giáo viên môn Ngữ văn. Xây dựng cộng đồng học tập chuyên môn, tạo điều kiện cho giáo viên chia sẻ kinh nghiệm, học hỏi lẫn nhau và cập nhật kiến thức mới. Khuyến khích giáo viên tham gia các dự án nghiên cứu khoa học sư phạm ứng dụng để nâng cao năng lực chuyên môn.

Xây dựng hệ thống kiểm tra, giám sát thường xuyên, định kỳ và đột xuất để đánh giá tiến độ và hiệu quả thực hiện chương trình. Thiết lập kênh thông tin phản hồi hai chiều giữa cán bộ quản lý, giáo viên, học sinh và phụ huynh để kịp thời phát hiện và giải quyết các vấn đề phát sinh. Sử dụng kết quả kiểm tra, giám sát để cải thiện chương trình và nâng cao chất lượng dạy học.