Tổng quan nghiên cứu

Đau vai gáy do thoái hóa cột sống cổ (THCS cổ) là một bệnh lý cơ xương khớp phổ biến, ảnh hưởng đến khoảng 11% dân số mắc các bệnh thoái hóa khớp tại Việt Nam, đứng thứ hai sau thoái hóa cột sống thắt lưng. Theo một số báo cáo ngành, tỷ lệ mắc bệnh cao nhất ở nhóm tuổi trung niên và người lao động, đặc biệt là những người làm việc trong tư thế ngồi lâu, tiếp xúc nhiều với máy tính hoặc thực hiện các động tác lặp đi lặp lại. Bệnh gây ra các triệu chứng đau, co cứng cơ, hạn chế vận động và ảnh hưởng tiêu cực đến chất lượng cuộc sống.

Mục tiêu nghiên cứu là đánh giá tác dụng của phương pháp điện châm, xoa bóp bấm huyệt kết hợp bài tập dưỡng sinh Nguyễn Văn Hưởng trong điều trị đau vai gáy do THCS cổ, nhằm cải thiện triệu chứng đau, tăng cường vận động cột sống cổ và nâng cao chức năng sinh hoạt hàng ngày. Nghiên cứu được thực hiện trong khoảng thời gian từ tháng 8/2021 đến tháng 8/2022 tại Bệnh viện Đại học Y Hải Phòng, với đối tượng là 60 bệnh nhân được chẩn đoán đau vai gáy do THCS cổ theo tiêu chuẩn y học hiện đại và y học cổ truyền.

Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc cung cấp bằng chứng khoa học về hiệu quả của phương pháp kết hợp điện châm, xoa bóp bấm huyệt và bài tập dưỡng sinh trong điều trị đau vai gáy do thoái hóa cột sống cổ, góp phần đa dạng hóa lựa chọn điều trị không dùng thuốc, giảm thiểu tác dụng phụ của thuốc và nâng cao chất lượng cuộc sống cho bệnh nhân.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên hai khung lý thuyết chính:

  1. Y học hiện đại về thoái hóa cột sống cổ: Thoái hóa cột sống cổ là quá trình biến đổi sinh học và cơ sinh học mạn tính tại sụn khớp, đĩa đệm và các cấu trúc xung quanh, gây đau, co cứng cơ và hạn chế vận động. Các triệu chứng được đánh giá qua thang điểm VAS (Visual Analogue Scale) và chỉ số NDI (Neck Disability Index).

  2. Y học cổ truyền (YHCT): Đau vai gáy do THCS cổ thuộc chứng Lạc chẩm, nguyên nhân do phong, hàn, thấp tà xâm nhập, kết hợp với can thận hư, khí huyết ứ trệ gây bế tắc kinh lạc. Phương pháp điều trị tập trung vào khu phong, tán hàn, trừ thấp, thông kinh hoạt lạc và bổ can thận. Các khái niệm chính bao gồm: chứng phong hàn thấp tý, can thận hư, kinh lạc, huyệt đạo và dưỡng sinh.

Các phương pháp điều trị không dùng thuốc như điện châm, xoa bóp bấm huyệt và bài tập dưỡng sinh Nguyễn Văn Hưởng được lựa chọn dựa trên cơ sở lý thuyết về tác dụng kích thích thần kinh - nội tiết - miễn dịch, điều hòa âm dương và lưu thông khí huyết.

Phương pháp nghiên cứu

  • Thiết kế nghiên cứu: Nghiên cứu can thiệp lâm sàng mở, so sánh trước và sau điều trị, có nhóm đối chứng.
  • Đối tượng nghiên cứu: 60 bệnh nhân đau vai gáy do THCS cổ, chia thành 2 nhóm (mỗi nhóm 30 người) theo phương pháp ghép cặp, đảm bảo tương đồng về tuổi, giới và mức độ đau.
  • Phương pháp chọn mẫu: Mẫu thuận tiện, bệnh nhân đến khám tại Bệnh viện Đại học Y Hải Phòng từ tháng 8/2021 đến tháng 8/2022.
  • Phương pháp phân tích: Sử dụng phần mềm SPSS 20, tính giá trị trung bình, độ lệch chuẩn, so sánh bằng T-test và kiểm định Chi bình phương với mức ý nghĩa p < 0.05.
  • Quy trình nghiên cứu:
    • Khám lâm sàng, chụp X-quang cột sống cổ.
    • Phân nhóm và áp dụng phương pháp điều trị:
      • Nhóm nghiên cứu: điện châm + xoa bóp bấm huyệt + bài tập dưỡng sinh Nguyễn Văn Hưởng.
      • Nhóm đối chứng: điện châm + xoa bóp bấm huyệt + bài tập vận động cột sống cổ theo quy trình phục hồi chức năng Bộ Y tế.
    • Theo dõi và đánh giá các chỉ số trước và sau 14 ngày điều trị.
  • Tiêu chuẩn đánh giá: Mức độ đau (VAS), co cứng cơ, tầm vận động cột sống cổ, hội chứng rễ thần kinh, mức độ hạn chế sinh hoạt hàng ngày (NDI).
  • Đạo đức nghiên cứu: Được Hội đồng đạo đức Trường Đại học Y Hà Nội và Bệnh viện Đại học Y Hải Phòng phê duyệt, bệnh nhân tự nguyện tham gia và có quyền rút khỏi nghiên cứu bất cứ lúc nào.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Giảm đau hiệu quả: Sau 14 ngày điều trị, nhóm nghiên cứu giảm điểm VAS trung bình từ khoảng 5.2 xuống còn 1.8, tương đương giảm 65%, trong khi nhóm đối chứng giảm từ 5.1 xuống 2.7, giảm 47%. Sự khác biệt giữa hai nhóm có ý nghĩa thống kê (p < 0.05).

  2. Giảm co cứng cơ: Tỷ lệ bệnh nhân có co cứng cơ giảm từ 80% xuống còn 20% ở nhóm nghiên cứu, trong khi nhóm đối chứng giảm từ 78% xuống 35%. Mức độ giảm co cứng cơ ở nhóm nghiên cứu cao hơn 15% so với nhóm đối chứng.

  3. Cải thiện tầm vận động cột sống cổ: Tầm vận động cúi, nghiêng và quay cổ tăng trung bình 20-30% ở nhóm nghiên cứu, vượt trội so với nhóm đối chứng chỉ tăng 10-15%. Đặc biệt, tầm vận động quay cổ bên phải tăng từ 40° lên 58° ở nhóm nghiên cứu, so với 40° lên 50° ở nhóm đối chứng.

  4. Cải thiện chức năng sinh hoạt hàng ngày: Điểm NDI giảm trung bình 40% ở nhóm nghiên cứu, so với 25% ở nhóm đối chứng, cho thấy bệnh nhân nhóm nghiên cứu có sự phục hồi chức năng tốt hơn.

  5. Tác dụng không mong muốn: Cả hai nhóm đều không ghi nhận tác dụng phụ nghiêm trọng. Một số bệnh nhân có biểu hiện đau tăng nhẹ sau tập luyện hoặc xoa bóp, nhưng không ảnh hưởng đến quá trình điều trị.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy sự phối hợp giữa điện châm, xoa bóp bấm huyệt và bài tập dưỡng sinh Nguyễn Văn Hưởng mang lại hiệu quả vượt trội trong giảm đau, giảm co cứng cơ và cải thiện vận động cột sống cổ so với phương pháp truyền thống kết hợp điện châm và bài tập vận động thông thường. Nguyên nhân có thể do bài tập dưỡng sinh Nguyễn Văn Hưởng không chỉ tập trung vào vận động cơ học mà còn kết hợp các động tác thư giãn, điều hòa khí huyết, phù hợp với nguyên lý y học cổ truyền về cân bằng âm dương và thông kinh hoạt lạc.

So sánh với các nghiên cứu trước đây trên thế giới và trong nước, kết quả này tương đồng với các báo cáo về hiệu quả của điện châm và xoa bóp trong điều trị đau vai gáy do THCS cổ, đồng thời bổ sung thêm bằng chứng về lợi ích của bài tập dưỡng sinh truyền thống trong phục hồi chức năng. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện mức giảm điểm VAS và NDI giữa hai nhóm, bảng so sánh tầm vận động cổ trước và sau điều trị, giúp minh họa rõ ràng sự khác biệt hiệu quả.

Việc không ghi nhận tác dụng phụ nghiêm trọng khẳng định tính an toàn của phương pháp kết hợp này, phù hợp với xu hướng điều trị không dùng thuốc, giảm thiểu tác dụng phụ của thuốc giảm đau và kháng viêm.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Áp dụng rộng rãi phương pháp kết hợp điện châm, xoa bóp bấm huyệt và bài tập dưỡng sinh Nguyễn Văn Hưởng trong điều trị đau vai gáy do thoái hóa cột sống cổ tại các cơ sở y tế chuyên khoa, nhằm nâng cao hiệu quả điều trị và giảm thiểu tác dụng phụ thuốc. Thời gian triển khai: trong vòng 1 năm.

  2. Đào tạo chuyên sâu cho cán bộ y tế về kỹ thuật điện châm, xoa bóp bấm huyệt và hướng dẫn bài tập dưỡng sinh, đảm bảo kỹ thuật chuẩn xác và an toàn cho bệnh nhân. Chủ thể thực hiện: các trường đại học y dược và bệnh viện chuyên khoa.

  3. Xây dựng tài liệu hướng dẫn và video bài tập dưỡng sinh Nguyễn Văn Hưởng để bệnh nhân có thể tự tập luyện tại nhà, tăng cường tính chủ động trong điều trị và phòng ngừa tái phát. Thời gian thực hiện: 6 tháng.

  4. Tổ chức các chương trình tư vấn, giáo dục sức khỏe về phòng ngừa đau vai gáy do THCS cổ, nhấn mạnh vai trò của tư thế làm việc, vận động hợp lý và tập luyện thường xuyên. Chủ thể thực hiện: các trung tâm y tế dự phòng và bệnh viện.

  5. Nghiên cứu tiếp tục mở rộng quy mô và theo dõi dài hạn để đánh giá hiệu quả bền vững và tác động của phương pháp kết hợp trên các nhóm bệnh nhân khác nhau, đồng thời khảo sát chi phí - hiệu quả trong điều trị. Thời gian dự kiến: 2-3 năm.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Bác sĩ chuyên khoa Y học cổ truyền và Y học hiện đại: Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học và hướng dẫn thực hành về phương pháp điều trị không dùng thuốc kết hợp, giúp nâng cao hiệu quả điều trị đau vai gáy do thoái hóa cột sống cổ.

  2. Chuyên viên vật lý trị liệu và phục hồi chức năng: Tham khảo kỹ thuật xoa bóp bấm huyệt, điện châm và bài tập dưỡng sinh Nguyễn Văn Hưởng để áp dụng trong chương trình phục hồi chức năng cho bệnh nhân.

  3. Sinh viên và học viên sau đại học ngành Y học cổ truyền, Y học hiện đại: Tài liệu nghiên cứu giúp hiểu sâu về cơ chế bệnh sinh, phương pháp điều trị và đánh giá kết quả điều trị đau vai gáy do THCS cổ.

  4. Bệnh nhân và người chăm sóc: Hiểu rõ về phương pháp điều trị an toàn, hiệu quả, đồng thời có thể tự thực hiện bài tập dưỡng sinh tại nhà để hỗ trợ quá trình điều trị và phòng ngừa tái phát.

Câu hỏi thường gặp

  1. Điện châm là gì và có tác dụng như thế nào trong điều trị đau vai gáy?
    Điện châm là phương pháp kết hợp châm cứu với dòng điện kích thích vào huyệt đạo, giúp giảm đau, giãn cơ và cải thiện tuần hoàn máu. Ví dụ, nghiên cứu cho thấy điện châm làm giảm điểm VAS đáng kể sau 14 ngày điều trị.

  2. Bài tập dưỡng sinh Nguyễn Văn Hưởng có điểm gì khác biệt so với bài tập vận động thông thường?
    Bài tập này kết hợp các động tác chống xơ cứng, thư giãn và điều hòa khí huyết dựa trên nguyên lý y học cổ truyền, giúp tăng hiệu quả giảm đau và cải thiện vận động hơn so với bài tập vận động cột sống cổ thông thường.

  3. Phương pháp xoa bóp bấm huyệt có an toàn không?
    Xoa bóp bấm huyệt là kỹ thuật vật lý trị liệu an toàn nếu được thực hiện đúng kỹ thuật, giúp giảm đau, giãn cơ và tăng cường tuần hoàn. Trong nghiên cứu, không ghi nhận tác dụng phụ nghiêm trọng nào.

  4. Thời gian điều trị bao lâu để thấy hiệu quả?
    Theo nghiên cứu, sau 14 ngày điều trị liên tục, bệnh nhân đã có cải thiện rõ rệt về mức độ đau, co cứng cơ và vận động cột sống cổ.

  5. Có thể tự tập bài tập dưỡng sinh Nguyễn Văn Hưởng tại nhà không?
    Có thể, bài tập được thiết kế đơn giản, an toàn và có thể tự thực hiện sau khi được hướng dẫn kỹ thuật, giúp duy trì hiệu quả điều trị và phòng ngừa tái phát.

Kết luận

  • Phương pháp kết hợp điện châm, xoa bóp bấm huyệt và bài tập dưỡng sinh Nguyễn Văn Hưởng có hiệu quả vượt trội trong giảm đau, giảm co cứng cơ và cải thiện vận động cột sống cổ so với phương pháp truyền thống.
  • Nghiên cứu cung cấp bằng chứng khoa học quan trọng cho việc ứng dụng các phương pháp không dùng thuốc trong điều trị đau vai gáy do thoái hóa cột sống cổ.
  • Phương pháp điều trị an toàn, không gây tác dụng phụ nghiêm trọng, phù hợp với xu hướng chăm sóc sức khỏe toàn diện.
  • Đề xuất triển khai rộng rãi, đào tạo chuyên môn và xây dựng tài liệu hướng dẫn để nâng cao chất lượng điều trị.
  • Các bước tiếp theo bao gồm mở rộng quy mô nghiên cứu, theo dõi dài hạn và đánh giá chi phí - hiệu quả nhằm hoàn thiện phương pháp điều trị.

Hành động ngay hôm nay: Các cơ sở y tế và chuyên gia y tế nên xem xét áp dụng phương pháp kết hợp này để nâng cao hiệu quả điều trị và cải thiện chất lượng cuộc sống cho bệnh nhân đau vai gáy do thoái hóa cột sống cổ.