I. Tổng quan về thu nhập lao động trong khu vực kinh tế phi chính thức TPHCM
Nền kinh tế Việt Nam song hành hai khu vực: chính thức và phi chính thức. Đặc biệt tại các nước đang phát triển, khu vực kinh tế phi chính thức phát triển mạnh, đóng góp lớn vào chuyển đổi kinh tế, xóa đói giảm nghèo, giảm thất nghiệp. Tại Việt Nam, phần lớn việc làm mới đến từ khu vực này. Tuy nhiên, nhiều bất cập còn tồn tại, chính sách chưa thỏa đáng, người lao động còn chịu nhiều thiệt thòi. Cling và Razafindrakoto (2009) so sánh đặc điểm của khu vực phi chính thức Việt Nam với các nước Tây Phi cho thấy nhiều điểm tương đồng. Khu vực này tạo việc làm nhiều nhất chỉ sau nông nghiệp, với 70% lao động. Số giờ làm việc bình quân cao hơn (48 giờ/tuần) nhưng thu nhập lại thấp hơn. Nghiên cứu về các yếu tố ảnh hưởng đến thu nhập lao động trong khu vực này tại TPHCM là rất cần thiết.
1.1. Vai trò của kinh tế phi chính thức ở Thành phố Hồ Chí Minh
Khu vực kinh tế phi chính thức đóng vai trò quan trọng trong việc tạo việc làm phi chính thức, đặc biệt cho những người có trình độ học vấn thấp hoặc không có kỹ năng chuyên môn cao. Khu vực này cũng góp phần giảm thiểu tình trạng nghèo đói đô thị và tạo ra nguồn thu nhập cho một bộ phận lớn dân cư. Theo ILO (2006), khu vực này bao gồm các hộ sản xuất kinh doanh chưa có tư cách pháp nhân, chưa đăng ký kinh doanh hoạt động trong lĩnh vực phi nông, lâm nghiệp, thủy sản nhưng vẫn sản xuất các hàng hóa dịch vụ để bán hoặc trao đổi trên thị trường.
1.2. Những thách thức và hạn chế của khu vực kinh tế phi chính thức
Mặc dù đóng vai trò quan trọng, khu vực kinh tế phi chính thức vẫn đối mặt với nhiều thách thức. Điều kiện lao động thường không được đảm bảo, quyền lợi về bảo hiểm xã hội và các chế độ phúc lợi khác rất hạn chế. Thu nhập thường thấp và không ổn định, đặc biệt đối với những người làm lao động tự do. Thêm vào đó, khu vực này ít nhận được sự hỗ trợ từ các chính sách hỗ trợ lao động của nhà nước.
II. Xác định yếu tố tác động thu nhập lao động phi chính thức tại TPHCM
Nghiên cứu về các yếu tố ảnh hưởng thu nhập của lao động khu vực phi chính thức tại TPHCM sử dụng phương pháp thống kê mô tả và mô hình hồi quy tuyến tính đa biến. Dữ liệu được sử dụng từ Tổng cục Thống kê, điều tra lao động việc làm năm 2014. Mô hình bao gồm các biến như: giới tính, tuổi tác, trình độ học vấn, kinh nghiệm, tình trạng hôn nhân, dân tộc, tình trạng di cư, cư trú, số giờ làm việc, ngành kinh doanh, việc làm trước đây, quy mô hộ gia đình, địa điểm kinh doanh và một số biến liên quan đến bảo hiểm xã hội và hợp đồng lao động.
2.1. Mô hình nghiên cứu các yếu tố ảnh hưởng thu nhập
Mô hình nghiên cứu được xây dựng dựa trên lý thuyết hàm thu nhập của Mincer và các nghiên cứu trước đây về thị trường lao động TPHCM. Các biến độc lập được lựa chọn dựa trên giả thuyết về mối quan hệ của chúng với thu nhập của người lao động trong khu vực phi chính thức. Phân tích hồi quy được sử dụng để xác định các biến có ý nghĩa thống kê và mức độ ảnh hưởng của chúng.
2.2. Dữ liệu và phương pháp xử lý trong phân tích thu nhập lao động
Dữ liệu được sử dụng từ Tổng cục Thống kê từ cuộc điều tra lao động việc làm năm 2014. Dữ liệu được xử lý bằng phần mềm SPSS 22.0. Các phương pháp thống kê mô tả được sử dụng để cung cấp cái nhìn tổng quan về mẫu nghiên cứu và các biến liên quan. Phân tích hồi quy được sử dụng để xác định các yếu tố tác động đến thu nhập của người lao động trong khu vực kinh tế phi chính thức.
2.3. Biến số ảnh hưởng và kỳ vọng dấu đối với thu nhập
Nghiên cứu này xem xét tác động của nhiều biến số đến thu nhập, ví dụ như trình độ học vấn và kinh nghiệm làm việc thường được kỳ vọng có tác động dương đến thu nhập, trong khi các yếu tố như giới tính có thể có tác động khác nhau tùy thuộc vào đặc điểm của thị trường lao động. Tình trạng di cư lao động và địa điểm cư trú cũng có thể ảnh hưởng đến khả năng tiếp cận việc làm và mức lương.
III. Phân tích kết quả Yếu tố tác động đến thu nhập lao động TPHCM
Kết quả phân tích hồi quy cho thấy 12 biến có ý nghĩa thống kê và ảnh hưởng tích cực đến thu nhập lao động khu vực kinh tế phi chính thức tại TPHCM. Có 10 biến ảnh hưởng đúng như kỳ vọng. Tuy nhiên, có 3 biến tác động nghịch dấu với kỳ vọng: địa điểm kinh doanh và biến có làm thêm việc. Trong phạm vi nghiên cứu, các biến giới tính, trình độ học vấn, kinh nghiệm, tình trạng hôn nhân, tình trạng di cư, tình trạng cư trú, số giờ làm việc, ngành kinh doanh, việc làm trước đây, quy mô hộ, địa điểm kinh doanh, có làm thêm việc đều có ảnh hưởng.
3.1. Các biến số có ý nghĩa thống kê đối với thu nhập lao động
Các biến số như trình độ học vấn, kinh nghiệm làm việc, số giờ làm việc và ngành kinh doanh có ý nghĩa thống kê trong việc giải thích sự biến động của thu nhập. Người lao động có trình độ học vấn cao hơn và kinh nghiệm làm việc dày dặn thường có khả năng kiếm được thu nhập cao hơn. Số giờ làm việc cũng có tác động tích cực đến thu nhập.
3.2. Những biến số không ảnh hưởng đáng kể đến thu nhập
Một số biến số như tuổi tác, thành phần dân tộc, có đăng ký đóng bảo hiểm xã hội, có hệ thống sổ sách kế toán, có hợp đồng lao động, lương cố định, có hưởng lương ngày nghỉ phép/ ngày lễ, được cấp BHYT, đóng BHTN, đóng BHXH, chưa tìm thấy mối liên hệ đến thu nhập lao động khu vực kinh tế phi chính thức tại TPHCM trong mẫu nghiên cứu.
3.3. Tác động nghịch chiều của địa điểm kinh doanh và làm thêm giờ
Kết quả bất ngờ là địa điểm kinh doanh và biến có làm thêm việc lại tác động nghịch chiều đến thu nhập. Điều này có thể được giải thích bằng việc địa điểm kinh doanh tốt có thể đi kèm với chi phí cao hơn, hoặc người lao động chấp nhận làm thêm giờ vì thu nhập không đủ sống.
IV. Giải pháp tăng thu nhập cho lao động phi chính thức TPHCM
Nghiên cứu đề xuất một số hướng nghiên cứu tiếp theo trong việc tăng thu nhập lao động khu vực kinh tế phi chính thức, đề ra chính sách nhằm đảm bảo quyền lợi cho người lao động trong khu vực này. Cần có các biện pháp hỗ trợ đào tạo nghề, nâng cao kỹ năng lao động, tạo điều kiện tiếp cận vốn và thông tin, đồng thời tăng cường mạng lưới an sinh xã hội.
4.1. Nâng cao kỹ năng và trình độ học vấn cho người lao động
Đầu tư vào giáo dục và đào tạo nghề là yếu tố then chốt để nâng cao năng suất lao động và thu nhập của người lao động trong khu vực phi chính thức. Các chương trình đào tạo cần được thiết kế phù hợp với nhu cầu của thị trường lao động và cung cấp các kỹ năng thực tế mà người lao động có thể áp dụng ngay vào công việc.
4.2. Tạo điều kiện tiếp cận vốn và thông tin thị trường
Người lao động trong khu vực phi chính thức thường gặp khó khăn trong việc tiếp cận vốn để mở rộng kinh doanh hoặc cải thiện điều kiện làm việc. Cần có các chương trình tín dụng ưu đãi và các kênh thông tin hiệu quả để giúp họ tiếp cận các cơ hội kinh doanh và thông tin thị trường.
4.3. Hoàn thiện chính sách bảo hiểm xã hội cho lao động phi chính thức
Mở rộng phạm vi bao phủ của bảo hiểm xã hội cho người lao động trong khu vực phi chính thức là cần thiết để đảm bảo an sinh xã hội và giảm thiểu rủi ro. Cần có các chính sách khuyến khích người lao động tham gia bảo hiểm xã hội và đơn giản hóa thủ tục đăng ký và đóng góp.
V. Hướng nghiên cứu tiếp theo về thu nhập khu vực kinh tế phi chính thức
Nghiên cứu này là một đóng góp vào việc hiểu rõ hơn về các yếu tố ảnh hưởng thu nhập lao động trong khu vực kinh tế phi chính thức tại TPHCM. Tuy nhiên, vẫn còn nhiều câu hỏi cần được trả lời. Các nghiên cứu tiếp theo có thể tập trung vào tác động của tác động của COVID-19, sự thay đổi của tình hình kinh tế TPHCM, hay hiệu quả của các chính sách lao động đối với khu vực này.
5.1. Tác động của COVID 19 đến thu nhập lao động phi chính thức
Đại dịch COVID-19 đã gây ra những ảnh hưởng nghiêm trọng đến nền kinh tế nói chung và khu vực phi chính thức nói riêng. Nghiên cứu tiếp theo nên tập trung vào việc đánh giá tác động của đại dịch đến thu nhập lao động và khả năng phục hồi của khu vực này.
5.2. Đánh giá hiệu quả của các chính sách hỗ trợ lao động hiện hành
Cần có các nghiên cứu đánh giá hiệu quả của các chính sách hỗ trợ lao động hiện hành đối với khu vực phi chính thức. Các nghiên cứu này nên tập trung vào việc xác định những chính sách nào hiệu quả và những chính sách nào cần được điều chỉnh để đáp ứng tốt hơn nhu cầu của người lao động.
5.3. Nghiên cứu sâu hơn về mạng lưới xã hội và tiếp cận thông tin
Mạng lưới xã hội và khả năng tiếp cận thông tin có thể đóng vai trò quan trọng trong việc cải thiện thu nhập của người lao động trong khu vực phi chính thức. Nghiên cứu tiếp theo nên tập trung vào việc khám phá mối quan hệ giữa các yếu tố này và thu nhập, đồng thời đề xuất các giải pháp để tăng cường khả năng tiếp cận thông tin và xây dựng mạng lưới xã hội cho người lao động.
VI. Kết luận về thu nhập lao động trong khu vực kinh tế phi chính thức
Nghiên cứu về các yếu tố ảnh hưởng thu nhập của lao động khu vực phi chính thức tại TPHCM cung cấp một cái nhìn tổng quan về tình hình và những thách thức mà người lao động phải đối mặt. Kết quả nghiên cứu có thể được sử dụng để xây dựng các chính sách lao động hiệu quả hơn, giúp cải thiện đời sống và đảm bảo quyền lợi của người lao động trong khu vực này. Cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa chính phủ, doanh nghiệp và các tổ chức xã hội để đạt được mục tiêu này.
6.1. Tóm tắt các phát hiện chính của nghiên cứu
Nghiên cứu đã xác định một số yếu tố quan trọng ảnh hưởng đến thu nhập của người lao động trong khu vực phi chính thức, bao gồm trình độ học vấn, kinh nghiệm làm việc, số giờ làm việc và ngành kinh doanh. Đồng thời, nghiên cứu cũng chỉ ra những hạn chế và thách thức mà người lao động phải đối mặt, như điều kiện làm việc không đảm bảo và thiếu tiếp cận các dịch vụ hỗ trợ.
6.2. Khuyến nghị chính sách để cải thiện thu nhập và điều kiện làm việc
Dựa trên kết quả nghiên cứu, một số khuyến nghị chính sách được đưa ra, bao gồm đầu tư vào giáo dục và đào tạo nghề, tạo điều kiện tiếp cận vốn và thông tin thị trường, mở rộng phạm vi bao phủ của bảo hiểm xã hội, và tăng cường kiểm tra và giám sát việc tuân thủ pháp luật lao động.
6.3. Tầm quan trọng của việc bảo vệ quyền lợi của người lao động
Việc bảo vệ quyền lợi của người lao động trong khu vực phi chính thức là vô cùng quan trọng để đảm bảo công bằng xã hội và giảm thiểu bất bình đẳng. Cần có sự nỗ lực chung của cả xã hội để tạo ra một môi trường làm việc an toàn và lành mạnh, nơi người lao động được tôn trọng và có cơ hội phát triển.
