Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh ngành y tế ngày càng phát triển với nhiều đổi mới về công nghệ và trang thiết bị, việc đảm bảo an toàn người bệnh (ATNB) trở thành một thách thức lớn trong môi trường điều trị phức tạp và áp lực cao. Ước tính tại Mỹ có khoảng 44.000 ca tử vong mỗi năm do sai sót y khoa, vượt qua cả các nguyên nhân như tai nạn giao thông hay ung thư. Tại Việt Nam, tỷ lệ nhiễm khuẩn vết mổ dao động từ 4,1% đến 7,9%, với các bệnh viện tuyến tỉnh có tỷ lệ cao hơn. Bệnh viện Nguyễn Đình Chiểu, tỉnh Bến Tre, là bệnh viện đa khoa hạng II với quy mô 1.080 giường bệnh, đã ghi nhận 18 sự cố y khoa trong hai năm 2015-2016, trong đó có 4 trường hợp tử vong. Nghiên cứu “Thực trạng và một số yếu tố ảnh hưởng đến văn hóa an toàn người bệnh tại bệnh viện Nguyễn Đình Chiểu năm 2017” được thực hiện nhằm mô tả thực trạng văn hóa an toàn người bệnh và xác định các yếu tố ảnh hưởng tại bệnh viện này. Nghiên cứu sử dụng thiết kế cắt ngang mô tả, khảo sát 389 nhân viên y tế bằng bộ câu hỏi HSOPSC của Cơ quan nghiên cứu chất lượng và chăm sóc sức khỏe Hoa Kỳ. Kết quả cho thấy tỷ lệ đáp ứng trung bình của 12 yếu tố văn hóa an toàn người bệnh là 72,5%, trong đó mức độ an toàn người bệnh được đánh giá tốt chiếm 72,2%. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc cung cấp dữ liệu nền tảng để cải thiện văn hóa an toàn người bệnh, góp phần nâng cao chất lượng dịch vụ khám chữa bệnh tại bệnh viện và tỉnh Bến Tre.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên mô hình 7S McKinsey (1982) và bộ thang đo văn hóa an toàn người bệnh (VHATNB) gồm 12 yếu tố do Cơ quan nghiên cứu chất lượng và chăm sóc sức khỏe Hoa Kỳ (AHRQ) phát triển. Các yếu tố chính bao gồm: (1) Làm việc theo ê kíp trong cùng khoa/phòng, (2) Làm việc theo ê kíp giữa các khoa/phòng, (3) Nhân sự, (4) Quan điểm tổng quát về an toàn người bệnh, (5) Quan điểm và hành động của người quản lý, (6) Hỗ trợ của người quản lý về ATNB, (7) Sẵn sàng trao đổi thông tin, (8) Hoạt động cải tiến và thực hiện có hệ thống các biện pháp ATNB, (9) Bàn giao và chuyển tiếp người bệnh, (10) Phản hồi và trao đổi về sự cố/sai sót, (11) Tần suất ghi nhận và báo cáo sự cố/sai sót, (12) Văn hóa không trừng phạt khi xảy ra sai sót. Khung lý thuyết này giúp đánh giá toàn diện các khía cạnh ảnh hưởng đến văn hóa an toàn trong bệnh viện.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng thiết kế cắt ngang mô tả, tiến hành từ tháng 3 đến tháng 8 năm 2017 tại bệnh viện Nguyễn Đình Chiểu, tỉnh Bến Tre. Cỡ mẫu được tính toán dựa trên công thức ước lượng tỉ lệ với mức tin cậy 95%, độ chính xác 5%, chọn p = 0,5 để tối đa hóa cỡ mẫu, kết quả là 384 mẫu tối thiểu. Tổng số phiếu phát ra là 420, thu về 389 phiếu đạt tiêu chuẩn phân tích, chiếm 35,6% tổng nhân viên bệnh viện. Phương pháp chọn mẫu là chọn mẫu ngẫu nhiên hệ thống với hệ số k = 3, phân bổ theo 3 khối phòng chức năng: hành chính, lâm sàng và cận lâm sàng. Dữ liệu được thu thập bằng bộ câu hỏi HSOPSC đã được điều chỉnh phù hợp, qua hình thức tự điền có hướng dẫn. Phân tích số liệu sử dụng phần mềm SPSS 16.0, đánh giá độ tin cậy thang đo bằng hệ số Cronbach’s Alpha, kiểm định khi bình phương để xác định các yếu tố ảnh hưởng. Nghiên cứu tuân thủ các quy định đạo đức, được Hội đồng đạo đức Trường Đại học Y tế công cộng phê duyệt.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng văn hóa an toàn người bệnh: Tỷ lệ đáp ứng trung bình của 12 yếu tố VHATNB là 72,5%. Trong đó, yếu tố làm việc theo ê kíp trong cùng khoa/phòng đạt tỷ lệ đáp ứng cao nhất 94,1%, tiếp theo là hỗ trợ của lãnh đạo với 96,4%. Ngược lại, yếu tố sẵn sàng trao đổi thông tin về ATNB có tỷ lệ đáp ứng thấp nhất chỉ 34,7%. Mức độ an toàn người bệnh được nhân viên đánh giá tốt chiếm 72,2%.

  2. Tần suất ghi nhận và báo cáo sự cố: 63,3% nhân viên thường xuyên báo cáo các sự cố/sai sót, trong đó 11,8% nhân viên đã thực hiện báo cáo sự cố trong 2 năm qua. Loại sự cố được báo cáo nhiều nhất là sai sót đáng lẽ gây hại nhưng chưa gây hại (70,9%).

  3. Các yếu tố nhân khẩu học và nghề nghiệp ảnh hưởng: Số năm công tác và tình trạng hôn nhân có ảnh hưởng đến làm việc theo ê kíp giữa các khoa/phòng. Nhân viên kết hôn có khả năng đáp ứng làm việc theo ê kíp cao hơn 1,37 lần so với nhóm chưa kết hôn. Chức danh, khối khoa/phòng và mức độ đánh giá ATNB cũng ảnh hưởng đáng kể đến các yếu tố văn hóa an toàn.

  4. Quan điểm và hành động của lãnh đạo: 80,5% nhân viên không đồng ý với các quan điểm tiêu cực về lãnh đạo như bỏ qua vấn đề ATNB hay chỉ quan tâm khi có sự cố nghiêm trọng. Hỗ trợ của lãnh đạo được đánh giá rất cao với tỷ lệ đáp ứng 96,4%.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy văn hóa an toàn người bệnh tại bệnh viện Nguyễn Đình Chiểu đang ở mức khá với tỷ lệ đáp ứng trung bình 72,5%, tương đồng với các nghiên cứu trong nước và quốc tế. Yếu tố làm việc theo ê kíp trong cùng khoa/phòng và sự hỗ trợ của lãnh đạo là điểm mạnh, góp phần tạo môi trường làm việc an toàn và hiệu quả. Tuy nhiên, yếu tố sẵn sàng trao đổi thông tin còn thấp, phản ánh sự e ngại, thiếu cởi mở trong giao tiếp nội bộ, có thể dẫn đến việc che giấu sai sót, ảnh hưởng đến việc phòng ngừa sự cố. Tần suất báo cáo sự cố tuy đạt trên 60% nhưng vẫn còn 1,8% nhân viên không bao giờ báo cáo, cho thấy cần cải thiện hệ thống báo cáo và văn hóa không trừng phạt. Các yếu tố nhân khẩu học và nghề nghiệp ảnh hưởng đến văn hóa an toàn cho thấy cần có chính sách đào tạo, hỗ trợ phù hợp với từng nhóm nhân viên. So sánh với các nghiên cứu tại các bệnh viện lớn trong nước, kết quả tương đồng về các điểm mạnh và điểm yếu, khẳng định tính khách quan và giá trị thực tiễn của nghiên cứu. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tỷ lệ đáp ứng các yếu tố VHATNB và bảng phân tích các yếu tố ảnh hưởng để minh họa rõ nét hơn.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường cam kết lãnh đạo: Lãnh đạo bệnh viện cần thể hiện cam kết rõ ràng trong việc thực hiện 12 yếu tố văn hóa an toàn người bệnh, đặc biệt là văn hóa “không trừng phạt” nhằm tạo môi trường an toàn cho nhân viên báo cáo sai sót. Thời gian thực hiện: trong vòng 6 tháng tới. Chủ thể: Ban giám đốc bệnh viện.

  2. Xây dựng quy trình ghi nhận và báo cáo sự cố: Thiết lập quy trình chuẩn, minh bạch và dễ tiếp cận để nhân viên y tế tự nguyện ghi nhận, báo cáo sai sót. Đồng thời, tổ chức các buổi đào tạo, tập huấn về quy trình này. Thời gian: 3 tháng. Chủ thể: Phòng Quản lý chất lượng và Phòng Điều dưỡng.

  3. Phát triển văn hóa giao tiếp cởi mở: Tổ chức các buổi trao đổi, thảo luận về ATNB nhằm nâng cao sự sẵn sàng trao đổi thông tin giữa các khoa/phòng, giảm thiểu sự e ngại khi phản ánh vấn đề. Thời gian: liên tục hàng quý. Chủ thể: Ban lãnh đạo các khoa/phòng.

  4. Tăng cường hoạt động phản hồi và học tập từ sự cố: Khi có sai sót xảy ra, cần có biện pháp xử lý kịp thời, tổ chức học tập rút kinh nghiệm và chia sẻ bài học nhằm phòng ngừa tái diễn. Thời gian: triển khai ngay và duy trì thường xuyên. Chủ thể: Phòng Quản lý chất lượng, các khoa/phòng liên quan.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Nhà quản lý bệnh viện: Giúp hiểu rõ thực trạng văn hóa an toàn người bệnh, từ đó xây dựng chính sách, quy trình phù hợp nhằm nâng cao chất lượng dịch vụ và giảm thiểu sự cố y khoa.

  2. Nhân viên y tế các khoa/phòng: Nâng cao nhận thức về vai trò của từng cá nhân trong việc xây dựng văn hóa an toàn, khuyến khích làm việc nhóm và giao tiếp cởi mở.

  3. Chuyên gia đào tạo y tế: Sử dụng kết quả nghiên cứu để thiết kế chương trình đào tạo, tập huấn về an toàn người bệnh, đặc biệt tập trung vào kỹ năng báo cáo sự cố và giao tiếp nội bộ.

  4. Cơ quan quản lý y tế địa phương: Làm cơ sở dữ liệu nền để đánh giá, giám sát và đề xuất các giải pháp nâng cao an toàn người bệnh tại các bệnh viện tuyến tỉnh, góp phần cải thiện hệ thống y tế toàn diện.

Câu hỏi thường gặp

  1. Văn hóa an toàn người bệnh là gì?
    Văn hóa an toàn người bệnh là tập hợp các giá trị, thái độ và hành vi của nhân viên y tế nhằm đảm bảo an toàn tối đa cho người bệnh trong quá trình chăm sóc và điều trị.

  2. Tại sao việc báo cáo sự cố y khoa lại quan trọng?
    Báo cáo sự cố giúp phát hiện kịp thời các sai sót, từ đó có biện pháp khắc phục và phòng ngừa tái diễn, góp phần nâng cao chất lượng chăm sóc và giảm thiểu rủi ro cho người bệnh.

  3. Yếu tố nào ảnh hưởng nhiều nhất đến văn hóa an toàn tại bệnh viện?
    Sự hỗ trợ và cam kết của lãnh đạo được xem là yếu tố then chốt, tạo môi trường thuận lợi để nhân viên y tế thực hiện các biện pháp an toàn và báo cáo sự cố.

  4. Làm thế nào để cải thiện sự sẵn sàng trao đổi thông tin trong bệnh viện?
    Cần xây dựng môi trường giao tiếp cởi mở, không trừng phạt khi có sai sót, tổ chức các buổi thảo luận, đào tạo kỹ năng giao tiếp và khuyến khích phản hồi tích cực.

  5. Nghiên cứu này có thể áp dụng cho các bệnh viện khác không?
    Có, các kết quả và khuyến nghị có thể được tham khảo và điều chỉnh phù hợp để áp dụng tại các bệnh viện tuyến tỉnh hoặc bệnh viện đa khoa có quy mô tương tự nhằm nâng cao văn hóa an toàn người bệnh.

Kết luận

  • Văn hóa an toàn người bệnh tại bệnh viện Nguyễn Đình Chiểu năm 2017 đạt tỷ lệ đáp ứng trung bình 72,5%, với nhiều yếu tố đạt tỷ lệ cao như làm việc theo ê kíp và hỗ trợ lãnh đạo.
  • Tần suất báo cáo sự cố đạt 63,3%, tuy nhiên vẫn còn tồn tại sự e ngại trong trao đổi thông tin và báo cáo sai sót.
  • Các yếu tố nhân khẩu học, nghề nghiệp và đánh giá mức độ an toàn người bệnh ảnh hưởng đáng kể đến văn hóa an toàn.
  • Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học để đề xuất các giải pháp nâng cao văn hóa an toàn người bệnh tại bệnh viện.
  • Các bước tiếp theo bao gồm triển khai các khuyến nghị, giám sát hiệu quả và mở rộng nghiên cứu tại các bệnh viện khác nhằm nâng cao chất lượng chăm sóc sức khỏe toàn diện.

Hành động ngay hôm nay để xây dựng môi trường y tế an toàn hơn cho người bệnh và nhân viên y tế!