Tổng quan nghiên cứu

An toàn người bệnh (ATNB) là một vấn đề toàn cầu có ảnh hưởng sâu rộng đến chất lượng chăm sóc sức khỏe và sự hài lòng của người bệnh. Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), khoảng 10% người bệnh nằm viện nội trú gặp ít nhất một sự cố y khoa không mong muốn. Tại Mỹ, hàng năm có khoảng 98.000 người tử vong liên quan đến sự cố y khoa, trong khi tại Israel, trung bình mỗi ngày có 1,7 sai sót y khoa trên mỗi người bệnh. Tại Việt Nam, mặc dù chưa có nghiên cứu hệ thống về sự cố y khoa, các báo cáo cho thấy tỷ lệ báo cáo sự cố chỉ đạt 27,8%, đồng thời tỷ lệ nhiễm khuẩn bệnh viện dao động từ 4,3% đến 39,4% tùy từng bệnh viện và chuyên khoa. Bệnh viện Sản Nhi Bắc Ninh, với hơn 420 nhân viên y tế, trong đó điều dưỡng và hộ sinh chiếm gần 48,3%, là cơ sở nghiên cứu điển hình nhằm đánh giá kiến thức, thái độ và thực hành về ATNB của điều dưỡng lâm sàng.

Mục tiêu nghiên cứu gồm: (1) mô tả thực trạng kiến thức, thái độ và thực hành về ATNB của điều dưỡng và hộ sinh tại Bệnh viện Sản Nhi Bắc Ninh năm 2022; (2) phân tích các yếu tố liên quan đến kiến thức, thái độ và thực hành về ATNB của đối tượng nghiên cứu. Nghiên cứu được thực hiện trong khoảng thời gian từ tháng 8 đến tháng 12 năm 2022, tập trung vào các điều dưỡng và hộ sinh làm việc tại các khoa lâm sàng của bệnh viện. Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao chất lượng chăm sóc, giảm thiểu sai sót y khoa và cải thiện môi trường làm việc cho nhân viên y tế, góp phần tăng cường an toàn cho người bệnh.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các mô hình và lý thuyết về an toàn người bệnh được phát triển trên thế giới. Đầu tiên là mô hình giáo dục an toàn người bệnh của Úc (2005), cung cấp khung đánh giá kiến thức, kỹ năng và hành vi cần thiết của nhân viên y tế để đảm bảo ATNB. Tiếp theo là mô hình nguyên nhân tai nạn của Reason (2008), hay còn gọi là mô hình pho-mat Thụy Sỹ, tập trung phân tích nguyên nhân gốc rễ và các yếu tố ảnh hưởng đến sai sót y khoa, từ đó đề xuất giải pháp phòng ngừa hiệu quả. Ngoài ra, khung ATNB của Canada (2009) gồm 6 lĩnh vực trọng tâm: văn hóa an toàn, làm việc nhóm, tương tác hiệu quả, quản lý nguy cơ, điều chỉnh yếu tố con người và môi trường, và nhận biết ứng phó biến cố bất lợi. Các khái niệm chính trong nghiên cứu bao gồm: kiến thức về ATNB, thái độ về trách nhiệm và báo cáo sự cố, thực hành các giải pháp an toàn, cùng các yếu tố môi trường, cá nhân và quản lý ảnh hưởng đến ATNB.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng thiết kế mô tả cắt ngang kết hợp phương pháp định lượng và định tính. Đối tượng nghiên cứu là 177 điều dưỡng và hộ sinh làm việc tại các khoa lâm sàng của Bệnh viện Sản Nhi Bắc Ninh, chiếm 87,2% tổng số điều dưỡng, hộ sinh tại bệnh viện. Cỡ mẫu được chọn toàn bộ theo tiêu chuẩn: nhân viên chính thức hoặc hợp đồng có thâm niên công tác từ 1 năm trở lên, đồng ý tham gia nghiên cứu.

Dữ liệu định lượng được thu thập qua phiếu tự điền gồm các câu hỏi về đặc điểm nhân khẩu học, kiến thức, thái độ và thực hành về ATNB, dựa trên tài liệu đào tạo của Bộ Y tế và các nghiên cứu trước đó. Dữ liệu định tính được thu thập qua 3 nhóm thảo luận nhóm (TLN) với 18 điều dưỡng, hộ sinh được chọn có chủ đích, nhằm làm rõ các yếu tố ảnh hưởng đến ATNB.

Quá trình thu thập dữ liệu được giám sát chặt chẽ, đảm bảo tính trung thực và đầy đủ. Số liệu định lượng được xử lý bằng phần mềm Epidata 3, sử dụng thống kê mô tả và phân tích hồi quy để xác định các yếu tố liên quan. Dữ liệu định tính được phân tích theo phương pháp phân tích nội dung, tổng hợp các chủ đề chính. Nghiên cứu tuân thủ các quy định đạo đức, được Hội đồng Đạo đức Trường Đại học Thăng Long phê duyệt.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Kiến thức về an toàn người bệnh: Tỷ lệ điều dưỡng có kiến thức đạt về ATNB là khoảng 40%, trong đó kiến thức về phân loại sự cố y khoa đạt 60%. Kiến thức về các nhóm sự cố như nhầm tên người bệnh, nhầm thuốc, nhiễm khuẩn bệnh viện có tỷ lệ đạt từ 50% đến 80%. Điều dưỡng có trình độ đại học chiếm 66,1%, phần lớn có kinh nghiệm công tác trên 5 năm (73,5%).

  2. Thái độ về an toàn người bệnh: Khoảng 34,3% điều dưỡng có thái độ đạt về ATNB, trong khi 65,7% có thái độ chưa đạt. Thái độ tích cực liên quan đến nhận thức về tầm quan trọng của ATNB, trách nhiệm cá nhân và sẵn sàng báo cáo sự cố. Điều dưỡng làm việc tại khoa Nội/Ngoại có nguy cơ thái độ không đạt cao gấp 5,22 lần so với các khoa khác.

  3. Thực hành về an toàn người bệnh: Tỷ lệ điều dưỡng thực hành đạt các giải pháp ATNB là 88,7%, trong đó thực hành xác định đúng người bệnh đạt 50,7%, phòng ngừa sự cố trong sử dụng thuốc đạt 78,8%, phòng ngừa sự cố phẫu thuật đạt 80,3%, kiểm soát nhiễm khuẩn đạt 48,3%. Thực hành thường xuyên đúng các giải pháp an toàn dao động từ 55,4% đến 93,2%.

  4. Yếu tố liên quan: Môi trường làm việc không an toàn làm tăng nguy cơ kiến thức không đạt gấp 3,45 lần; hoạt động giám sát kém làm tăng nguy cơ kiến thức không đạt gấp 2,08 lần. Sự hài lòng công việc có liên quan tích cực đến kiến thức và thực hành ATNB. Nam giới thực hành đạt gấp 2,9 lần nữ giới; nhóm tuổi trên 50 thực hành đạt gấp 4,1 lần nhóm dưới 25 tuổi.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy kiến thức và thái độ về ATNB của điều dưỡng tại Bệnh viện Sản Nhi Bắc Ninh còn nhiều hạn chế, mặc dù thực hành đạt tỷ lệ cao. Điều này phản ánh thực trạng tập huấn chưa thường xuyên và chưa chuyên sâu, như ý kiến từ thảo luận nhóm cho thấy các buổi tập huấn thường lồng ghép nhiều nội dung, khiến điều dưỡng khó nhớ và áp dụng hiệu quả. Môi trường làm việc và sự giám sát đóng vai trò quan trọng trong việc nâng cao kiến thức và thái độ, phù hợp với các nghiên cứu trong nước và quốc tế.

Thái độ chưa đạt cao ở các khoa Nội/Ngoại có thể do áp lực công việc và nguy cơ sai sót cao hơn, cần có biện pháp hỗ trợ đặc biệt. Thực hành đạt cao có thể do áp dụng các quy trình chuẩn và giám sát thường xuyên, tuy nhiên vẫn còn khoảng 10-50% điều dưỡng chưa thực hiện thường xuyên các giải pháp an toàn, đặc biệt trong kiểm soát nhiễm khuẩn.

Biểu đồ phân bố kiến thức, thái độ và thực hành theo nhóm tuổi, giới tính và vị trí công tác sẽ minh họa rõ nét các mối liên hệ này, giúp lãnh đạo bệnh viện có cơ sở để điều chỉnh chính sách đào tạo và quản lý nhân sự. So sánh với các nghiên cứu tại các bệnh viện khác ở Việt Nam và quốc tế cho thấy kết quả tương đồng về vai trò của môi trường làm việc và sự hài lòng công việc đối với ATNB.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường đào tạo chuyên sâu về ATNB: Tổ chức các khóa tập huấn chuyên biệt, định kỳ hàng quý, tập trung vào kiến thức và thái độ về an toàn người bệnh, đặc biệt cho điều dưỡng tại các khoa Nội và Ngoại. Chủ thể thực hiện: Phòng Đào tạo và Phòng Điều dưỡng. Thời gian: bắt đầu từ quý 3 năm 2023.

  2. Cải thiện môi trường làm việc: Đầu tư nâng cấp cơ sở vật chất, trang thiết bị y tế và tạo điều kiện làm việc an toàn, giảm tải áp lực cho điều dưỡng. Chủ thể thực hiện: Ban Giám đốc bệnh viện phối hợp với phòng Hành chính - Quản trị. Thời gian: kế hoạch 1 năm, hoàn thành cuối năm 2023.

  3. Tăng cường giám sát và hỗ trợ: Thiết lập hệ thống giám sát thường xuyên, đánh giá thực hành ATNB và hỗ trợ điều dưỡng trong quá trình làm việc, đặc biệt chú trọng giám sát tại các khoa có tỷ lệ sai sót cao. Chủ thể thực hiện: Điều dưỡng trưởng các khoa, Phòng Điều dưỡng. Thời gian: triển khai ngay từ quý 2 năm 2023.

  4. Nâng cao sự hài lòng và động viên nhân viên: Xem xét điều chỉnh chính sách lương, thưởng và chế độ phúc lợi để tăng động lực làm việc, đồng thời xây dựng văn hóa tổ chức tích cực, khuyến khích báo cáo sự cố và chia sẻ kinh nghiệm. Chủ thể thực hiện: Ban Giám đốc bệnh viện, Phòng Tổ chức cán bộ. Thời gian: kế hoạch dài hạn, bắt đầu từ năm 2023.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Lãnh đạo bệnh viện và quản lý điều dưỡng: Giúp hiểu rõ thực trạng và các yếu tố ảnh hưởng đến ATNB, từ đó xây dựng chính sách đào tạo và quản lý phù hợp nhằm nâng cao chất lượng dịch vụ.

  2. Điều dưỡng và hộ sinh lâm sàng: Cung cấp kiến thức và nhận thức về tầm quan trọng của ATNB, giúp cải thiện thái độ và thực hành trong công việc hàng ngày.

  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành điều dưỡng: Là tài liệu tham khảo quý giá cho các nghiên cứu tiếp theo về ATNB, đặc biệt trong bối cảnh bệnh viện sản nhi và nhi khoa.

  4. Cơ quan quản lý y tế và đào tạo: Hỗ trợ xây dựng chương trình đào tạo, chính sách phát triển nguồn nhân lực y tế, đồng thời góp phần hoàn thiện hệ thống giám sát và báo cáo sự cố y khoa.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao kiến thức về an toàn người bệnh của điều dưỡng lại thấp hơn so với thực hành?
    Điều này có thể do các buổi tập huấn chưa chuyên sâu và thường lồng ghép nhiều nội dung, khiến điều dưỡng khó tiếp thu và ghi nhớ kiến thức đầy đủ. Thực hành có thể được cải thiện nhờ quy trình chuẩn và giám sát thường xuyên.

  2. Yếu tố nào ảnh hưởng nhiều nhất đến thái độ về an toàn người bệnh của điều dưỡng?
    Môi trường làm việc không an toàn và áp lực công việc tại các khoa Nội, Ngoại là những yếu tố chính làm giảm thái độ tích cực về ATNB. Sự giám sát và hỗ trợ từ lãnh đạo cũng đóng vai trò quan trọng.

  3. Làm thế nào để nâng cao thực hành an toàn người bệnh trong bệnh viện?
    Cần tăng cường đào tạo chuyên sâu, cải thiện môi trường làm việc, thiết lập hệ thống giám sát hiệu quả và xây dựng văn hóa tổ chức khuyến khích báo cáo sự cố và phối hợp nhóm.

  4. Tại sao sự hài lòng công việc lại liên quan đến kiến thức và thực hành ATNB?
    Sự hài lòng công việc tạo động lực cho nhân viên học hỏi và tuân thủ quy trình, từ đó nâng cao kiến thức và thực hành an toàn, đồng thời giảm thiểu sai sót y khoa.

  5. Nghiên cứu này có thể áp dụng cho các bệnh viện khác không?
    Mặc dù nghiên cứu tập trung tại Bệnh viện Sản Nhi Bắc Ninh, các kết quả và đề xuất có thể tham khảo và điều chỉnh phù hợp để áp dụng tại các bệnh viện sản nhi và nhi khoa khác, đặc biệt trong bối cảnh tương đồng về nhân lực và môi trường làm việc.

Kết luận

  • Nghiên cứu đã mô tả thực trạng kiến thức, thái độ và thực hành về an toàn người bệnh của điều dưỡng, hộ sinh tại Bệnh viện Sản Nhi Bắc Ninh năm 2022, với tỷ lệ kiến thức đạt khoảng 40%, thái độ đạt 34,3% và thực hành đạt 88,7%.
  • Các yếu tố môi trường làm việc, giám sát, sự hài lòng công việc và đặc điểm cá nhân có ảnh hưởng đáng kể đến kiến thức, thái độ và thực hành về ATNB.
  • Thực hành an toàn người bệnh đạt cao hơn so với kiến thức và thái độ, cho thấy cần tăng cường đào tạo và nâng cao nhận thức.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm cải thiện đào tạo, môi trường làm việc, giám sát và chính sách nhân sự để nâng cao ATNB.
  • Các bước tiếp theo bao gồm triển khai các chương trình đào tạo chuyên sâu, cải thiện điều kiện làm việc và xây dựng văn hóa an toàn trong bệnh viện.

Hành động ngay hôm nay: Các nhà quản lý và điều dưỡng tại bệnh viện cần phối hợp triển khai các giải pháp đề xuất để nâng cao chất lượng chăm sóc và đảm bảo an toàn tối đa cho người bệnh.