Tổng quan nghiên cứu

An toàn người bệnh (ATNB) là một trong những yếu tố then chốt quyết định chất lượng khám chữa bệnh tại các cơ sở y tế. Theo ước tính, tại Việt Nam có khoảng 493.500 người bệnh gặp phải sự cố y khoa mỗi năm, trong khi trên thế giới, các báo cáo cho thấy hàng chục nghìn ca tử vong liên quan đến lỗi y tế có thể phòng tránh được. Văn hóa an toàn người bệnh (VHATNB) được xem là nền tảng quan trọng để nâng cao ATNB, giúp giảm thiểu sai sót, sự cố y khoa và cải thiện chất lượng dịch vụ y tế. Nghiên cứu “Văn hóa an toàn người bệnh và một số yếu tố ảnh hưởng tại Bệnh viện Quận Gò Vấp và Bệnh viện Lê Văn Việt, TP. Hồ Chí Minh năm 2022” được thực hiện nhằm mô tả thực trạng VHATNB tại hai bệnh viện này và phân tích các yếu tố ảnh hưởng.

Nghiên cứu được tiến hành trong khoảng thời gian từ tháng 1 đến tháng 10 năm 2022, tại hai bệnh viện tuyến quận, với tổng số 383 nhân viên y tế tham gia khảo sát định lượng và 12 cuộc phỏng vấn sâu với các lãnh đạo, quản lý và nhân viên y tế. Mục tiêu cụ thể là đánh giá mức độ tích cực của các lĩnh vực VHATNB và xác định các yếu tố tác động nhằm đề xuất các giải pháp cải tiến. Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc cung cấp dữ liệu thực tiễn, hỗ trợ lãnh đạo bệnh viện và các nhà quản lý y tế xây dựng chiến lược nâng cao văn hóa an toàn, từ đó góp phần đảm bảo an toàn cho người bệnh và nâng cao chất lượng khám chữa bệnh tại các bệnh viện tuyến quận.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên khung lý thuyết của Bộ công cụ khảo sát văn hóa an toàn người bệnh tại bệnh viện (HSOPSC) phiên bản 2.0 do Cơ quan Chất lượng và Nghiên cứu Sức khỏe Hoa Kỳ (AHRQ) phát triển. Khung này bao gồm 10 lĩnh vực chính: làm việc theo nhóm, quan điểm và hành động của người quản lý về ATNB, cải tiến liên tục và học tập của hệ thống, phản hồi với sai sót/lỗi, phản hồi và trao đổi về sai sót/lỗi, sẵn sàng trao đổi cởi mở, nhân sự và tốc độ làm việc, hỗ trợ về ATNB của người quản lý, bàn giao chuyển bệnh, và tần suất ghi nhận sự cố/sai sót.

Ngoài ra, nghiên cứu áp dụng mô hình thuyết hành vi dự định của Ajzen để phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến hành vi và thái độ của nhân viên y tế trong việc thực hiện các hành vi đảm bảo an toàn người bệnh. Mô hình này nhấn mạnh vai trò của thái độ, chuẩn mực xã hội và kiểm soát hành vi nhận thức trong việc hình thành ý định hành vi. Các yếu tố ảnh hưởng được phân tích bao gồm lãnh đạo và hệ thống quản lý, mối quan hệ và giao tiếp, tình hình nhân lực khám chữa bệnh, sự hài lòng của nhân viên y tế và tác động của đại dịch COVID-19.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng thiết kế mô tả cắt ngang kết hợp phương pháp định lượng và định tính. Phần định lượng khảo sát 383 nhân viên y tế tại hai bệnh viện, bao gồm bác sĩ, điều dưỡng, kỹ thuật viên và nữ hộ sinh, với tiêu chuẩn lựa chọn là có hợp đồng lao động từ 3 tháng trở lên. Phương pháp chọn mẫu là lấy mẫu toàn bộ đối tượng đủ tiêu chuẩn, loại trừ những người nghỉ thai sản hoặc không đồng ý tham gia.

Dữ liệu định lượng được thu thập qua bộ câu hỏi HSOPSC phiên bản 2.0 gồm 32 câu hỏi thuộc 10 lĩnh vực văn hóa an toàn người bệnh. Dữ liệu được nhập liệu và phân tích bằng phần mềm Stata 14, sử dụng các phương pháp mô tả tỷ lệ phần trăm, điểm trung bình và phân tích so sánh.

Phần định tính thực hiện 12 cuộc phỏng vấn sâu với các lãnh đạo bệnh viện, trưởng phòng quản lý chất lượng, bác sĩ và điều dưỡng tại các khoa trọng điểm nhằm khai thác sâu các yếu tố ảnh hưởng đến VHATNB. Dữ liệu định tính được ghi âm, ghi chép và phân tích theo chủ đề để bổ sung và giải thích cho kết quả định lượng.

Nghiên cứu tuân thủ các quy định về đạo đức nghiên cứu, đảm bảo tính bảo mật và tự nguyện của người tham gia.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Đánh giá chung về VHATNB: Tỷ lệ nhân viên y tế đánh giá tích cực về văn hóa an toàn người bệnh tại hai bệnh viện đạt 59,3%. Đây là mức độ trung bình phản ánh sự cần thiết cải thiện các khía cạnh văn hóa an toàn.

  2. Lĩnh vực có tỷ lệ tích cực cao: “Cải tiến liên tục và học tập của hệ thống” đạt tỷ lệ tích cực 97,16%, “Làm việc theo nhóm” đạt 92,61%, “Hỗ trợ về ATNB của người quản lý” đạt 82,65%, và “Nhân sự và tốc độ làm việc” đạt 82,41%. Các lĩnh vực này cho thấy sự quan tâm và nỗ lực của bệnh viện trong việc xây dựng môi trường làm việc hỗ trợ an toàn.

  3. Lĩnh vực có tỷ lệ tích cực thấp: Ba lĩnh vực có tỷ lệ tích cực thấp nhất là “Tần suất ghi nhận và báo cáo sai sót/lỗi” (66,06%), “Thông tin về sai sót/lỗi” (66,56%) và “Phản hồi với sai sót/lỗi” (66,72%). Điều này cho thấy việc ghi nhận và xử lý sự cố y khoa còn hạn chế, ảnh hưởng đến hiệu quả của văn hóa an toàn.

  4. Các yếu tố ảnh hưởng đến VHATNB: Nghiên cứu xác định các yếu tố tác động tích cực gồm sự quan tâm của lãnh đạo, quan điểm chung về ATNB của nhân viên y tế và vị trí công tác. Các yếu tố vừa tích cực vừa tiêu cực bao gồm quy định, chính sách, mối quan hệ và giao tiếp. Ba yếu tố tiêu cực ảnh hưởng đến VHATNB là thiếu hụt nhân lực, sự hài lòng của nhân viên y tế và tác động của đại dịch COVID-19.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy VHATNB tại hai bệnh viện đang ở mức trung bình, tương đồng với các nghiên cứu trong nước và quốc tế. Lĩnh vực “Cải tiến liên tục và học tập của hệ thống” đạt điểm cao phản ánh sự chú trọng vào đào tạo và cải tiến quy trình, phù hợp với mô hình quản lý hiện đại. Tuy nhiên, tỷ lệ thấp trong việc ghi nhận và phản hồi sự cố y khoa cho thấy còn tồn tại rào cản về thái độ, quy trình báo cáo và văn hóa không buộc tội chưa được thực hiện hiệu quả.

Sự quan tâm của lãnh đạo được khẳng định là yếu tố then chốt thúc đẩy VHATNB, đồng thời mối quan hệ và giao tiếp giữa các nhân viên cũng ảnh hưởng lớn đến việc xây dựng văn hóa an toàn. Thiếu hụt nhân lực và áp lực công việc, đặc biệt trong bối cảnh đại dịch COVID-19, làm giảm sự hài lòng và tinh thần làm việc của nhân viên, từ đó ảnh hưởng tiêu cực đến văn hóa an toàn.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ thanh thể hiện tỷ lệ tích cực của từng lĩnh vực VHATNB và bảng so sánh các yếu tố ảnh hưởng giữa hai bệnh viện, giúp minh họa rõ nét các điểm mạnh và điểm yếu cần cải thiện.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Xây dựng lộ trình đào tạo về ATNB: Tổ chức các khóa tập huấn định kỳ cho nhân viên y tế về văn hóa an toàn, kỹ năng báo cáo sự cố và xử lý tình huống, nhằm nâng cao nhận thức và kỹ năng thực hành. Thời gian thực hiện trong 6-12 tháng, do phòng đào tạo phối hợp với phòng quản lý chất lượng tổ chức.

  2. Hoàn thiện hệ thống báo cáo sự cố y khoa: Áp dụng các biện pháp báo cáo ẩn danh, trực tuyến để khuyến khích nhân viên y tế chủ động ghi nhận và báo cáo sự cố, giảm thiểu nỗi sợ bị trừng phạt. Thời gian triển khai trong 3-6 tháng, do ban lãnh đạo bệnh viện chỉ đạo phòng công nghệ thông tin và phòng quản lý chất lượng thực hiện.

  3. Tăng cường hỗ trợ và giảm tải áp lực công việc: Lãnh đạo khoa, phòng cần tạo môi trường làm việc thân thiện, hỗ trợ tinh thần và vật chất cho nhân viên, đồng thời điều chỉnh phân công công việc hợp lý để giảm quá tải. Thời gian thực hiện liên tục, do trưởng khoa và phòng nhân sự phối hợp thực hiện.

  4. Xây dựng chính sách khen thưởng và xử phạt rõ ràng: Ban lãnh đạo bệnh viện cần ban hành các quy định cụ thể về khen thưởng đối với các cá nhân, tập thể có đóng góp tích cực trong công tác an toàn người bệnh và xử lý nghiêm các vi phạm. Thời gian hoàn thiện trong 6 tháng, do phòng hành chính nhân sự phối hợp với phòng quản lý chất lượng xây dựng.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Lãnh đạo bệnh viện và phòng quản lý chất lượng: Giúp hiểu rõ thực trạng VHATNB, các yếu tố ảnh hưởng và các giải pháp thiết thực để nâng cao an toàn người bệnh tại đơn vị mình.

  2. Nhân viên y tế (bác sĩ, điều dưỡng, kỹ thuật viên): Nâng cao nhận thức về văn hóa an toàn, khuyến khích thực hành làm việc nhóm, báo cáo sự cố và trao đổi cởi mở nhằm cải thiện chất lượng chăm sóc.

  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành quản lý bệnh viện, y tế công cộng: Cung cấp cơ sở lý thuyết, phương pháp nghiên cứu và dữ liệu thực tiễn để phát triển các nghiên cứu tiếp theo về văn hóa an toàn người bệnh.

  4. Cơ quan quản lý y tế và các tổ chức y tế: Hỗ trợ xây dựng chính sách, hướng dẫn và chương trình đào tạo phù hợp nhằm thúc đẩy văn hóa an toàn trong hệ thống y tế, đặc biệt tại các bệnh viện tuyến quận, huyện.

Câu hỏi thường gặp

  1. Văn hóa an toàn người bệnh là gì và tại sao quan trọng?
    Văn hóa an toàn người bệnh là tập hợp các giá trị, thái độ và hành vi của nhân viên y tế nhằm đảm bảo an toàn cho người bệnh trong quá trình chăm sóc. Nó giúp giảm thiểu sai sót, sự cố y khoa và nâng cao chất lượng dịch vụ y tế.

  2. Các yếu tố nào ảnh hưởng đến văn hóa an toàn người bệnh?
    Các yếu tố chính gồm sự quan tâm của lãnh đạo, mối quan hệ và giao tiếp giữa nhân viên, tình hình nhân lực, sự hài lòng của nhân viên y tế và tác động của đại dịch COVID-19. Những yếu tố này tác động trực tiếp đến thái độ và hành vi của nhân viên trong việc đảm bảo an toàn.

  3. Tại sao tỷ lệ báo cáo sự cố y khoa còn thấp?
    Nguyên nhân bao gồm nỗi sợ bị trừng phạt, thiếu hệ thống báo cáo thuận tiện, văn hóa không buộc tội chưa được thực hiện hiệu quả và áp lực công việc cao. Việc cải thiện hệ thống báo cáo và xây dựng môi trường hỗ trợ là cần thiết để khắc phục.

  4. Làm thế nào để cải thiện văn hóa an toàn người bệnh tại bệnh viện?
    Cần tổ chức đào tạo thường xuyên, hoàn thiện hệ thống báo cáo sự cố, tăng cường hỗ trợ nhân viên, xây dựng chính sách khen thưởng và xử phạt rõ ràng, đồng thời thúc đẩy làm việc nhóm và giao tiếp cởi mở.

  5. Đại dịch COVID-19 ảnh hưởng thế nào đến văn hóa an toàn người bệnh?
    COVID-19 gây áp lực lớn lên nhân lực y tế, thay đổi quy trình làm việc và làm giảm sự hài lòng của nhân viên, từ đó ảnh hưởng tiêu cực đến văn hóa an toàn. Việc thích nghi và hỗ trợ nhân viên trong bối cảnh dịch bệnh là yếu tố quan trọng để duy trì văn hóa an toàn.

Kết luận

  • Nghiên cứu đã mô tả thực trạng văn hóa an toàn người bệnh tại Bệnh viện Quận Gò Vấp và Bệnh viện Lê Văn Việt với tỷ lệ đánh giá tích cực chung đạt 59,3%.
  • Các lĩnh vực cải tiến liên tục, làm việc theo nhóm và hỗ trợ của lãnh đạo được đánh giá cao, trong khi ghi nhận và phản hồi sự cố còn hạn chế.
  • Yếu tố lãnh đạo, quan điểm nhân viên và vị trí công tác có tác động tích cực đến văn hóa an toàn, trong khi thiếu hụt nhân lực, sự hài lòng và đại dịch COVID-19 là những thách thức lớn.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm nâng cao nhận thức, hoàn thiện hệ thống báo cáo, giảm tải áp lực công việc và xây dựng chính sách khen thưởng, xử phạt rõ ràng.
  • Các bước tiếp theo bao gồm triển khai các giải pháp đề xuất, theo dõi đánh giá định kỳ và mở rộng nghiên cứu sang các bệnh viện tuyến quận khác để nâng cao hiệu quả quản lý an toàn người bệnh.

Mời các nhà quản lý, nhân viên y tế và các nhà nghiên cứu quan tâm áp dụng kết quả nghiên cứu để thúc đẩy văn hóa an toàn người bệnh, góp phần nâng cao chất lượng chăm sóc sức khỏe tại Việt Nam.