Tổng quan nghiên cứu

Trong hơn 70 năm qua, chính sách ưu đãi người có công với cách mạng đã trở thành một trong những trụ cột quan trọng của hệ thống an sinh xã hội Việt Nam. Tính đến năm 2018, quận Ngũ Hành Sơn, thành phố Đà Nẵng, với dân số gần 90.000 người, có tới hơn 2.000 liệt sĩ và hàng nghìn thương binh, bệnh binh được hưởng các chế độ ưu đãi theo pháp luật. Mục tiêu nghiên cứu tập trung làm rõ các vấn đề lý luận và thực tiễn về ưu đãi người có công với cách mạng theo pháp luật Việt Nam, đặc biệt trên địa bàn quận Ngũ Hành Sơn trong giai đoạn 2012-2017. Nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng pháp luật và thực tiễn thực hiện, từ đó đề xuất các giải pháp hoàn thiện pháp luật và nâng cao hiệu quả thực thi chính sách ưu đãi. Ý nghĩa của nghiên cứu không chỉ góp phần nâng cao đời sống vật chất, tinh thần cho người có công mà còn củng cố truyền thống “uống nước nhớ nguồn”, đồng thời đảm bảo công bằng xã hội và phát triển bền vững trong bối cảnh kinh tế - xã hội hiện nay.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình pháp luật an sinh xã hội, trong đó có:

  • Lý thuyết quyền con người về an sinh xã hội: Nhấn mạnh quyền được hưởng an sinh xã hội là quyền cơ bản, được Hiến pháp Việt Nam và các công ước quốc tế bảo đảm.
  • Nguyên tắc quản lý nhà nước về an sinh xã hội: Nhà nước thống nhất quản lý, kết hợp hài hòa chính sách kinh tế và xã hội, đồng thời đa dạng hóa và xã hội hóa hoạt động an sinh xã hội.
  • Khái niệm người có công với cách mạng: Bao gồm những người có đóng góp xuất sắc trong sự nghiệp cách mạng, được Nhà nước ghi nhận và ưu đãi.
  • Nguyên tắc ưu đãi xã hội: Thể hiện sự ghi nhận công lao, hy sinh của người có công qua các chế độ trợ cấp, bảo hiểm y tế, hỗ trợ nhà ở, và các ưu đãi khác.

Các khái niệm chính bao gồm: người có công với cách mạng, ưu đãi xã hội, chính sách an sinh xã hội, và nguyên tắc quản lý nhà nước.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp:

  • Phương pháp tổng hợp: Thu thập, chọn lọc và khái quát hóa thông tin từ các văn bản pháp luật, tài liệu nghiên cứu và số liệu thực tiễn.
  • Phương pháp mô tả: Mô tả các quy định pháp luật và thực trạng thực hiện ưu đãi người có công tại quận Ngũ Hành Sơn.
  • Phương pháp phân tích: Phân tích các quy định pháp luật, thực trạng tổ chức thực hiện và nguyên nhân các hạn chế.
  • Phương pháp thống kê mô tả: Sử dụng số liệu thu thập từ Phòng Lao động – Thương binh và Xã hội quận Ngũ Hành Sơn, bao gồm số lượng đối tượng hưởng ưu đãi, số thẻ bảo hiểm y tế cấp phát, và kinh phí chi trả trợ cấp.
  • Phương pháp so sánh: So sánh các chính sách ưu đãi hiện hành với các giai đoạn trước và các địa phương khác.
  • Phương pháp thu thập số liệu sơ cấp: Điều tra qua bảng hỏi và phỏng vấn các đối tượng người có công và cán bộ quản lý.
  • Phương pháp xử lý số liệu: Sử dụng phần mềm Microsoft Excel để tổng hợp và phân tích số liệu.

Cỡ mẫu nghiên cứu bao gồm toàn bộ các đối tượng người có công được công nhận tại quận Ngũ Hành Sơn trong giai đoạn 2012-2017, với số lượng trên 3.000 người hưởng các chế độ ưu đãi. Thời gian nghiên cứu tập trung vào giai đoạn 2012-2017, địa bàn nghiên cứu là quận Ngũ Hành Sơn, thành phố Đà Nẵng.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Đối tượng hưởng ưu đãi đa dạng và số lượng lớn: Quận Ngũ Hành Sơn có tới 2.036 liệt sĩ, 851 thương binh, 28 Bà mẹ Việt Nam anh hùng và 266 người nhiễm chất độc hóa học được hưởng các chế độ ưu đãi. Tổng số đối tượng hưởng ưu đãi lên tới gần 3.000 người, chiếm tỷ lệ đáng kể trong dân số quận.

  2. Chế độ ưu đãi phong phú và đầy đủ: Các đối tượng được hưởng trợ cấp hàng tháng, bảo hiểm y tế, điều dưỡng phục hồi sức khỏe, hỗ trợ nhà ở, ưu đãi về đất đai và vay vốn sản xuất. Ví dụ, từ năm 2013 đến 2017, quận đã cấp phát hơn 28.000 thẻ bảo hiểm y tế cho các đối tượng chính sách, với kinh phí hàng tỷ đồng.

  3. Hiệu quả chi trả trợ cấp và chăm sóc sức khỏe: Việc chi trả trợ cấp hàng tháng được thực hiện đồng loạt, nhanh chóng và thuận tiện, với tổng số tiền chi trả hàng tháng lên đến hàng trăm triệu đồng. Công tác điều dưỡng phục hồi sức khỏe được tổ chức luân phiên 2 năm một lần, với gần 4.523 lượt đối tượng được điều dưỡng trong giai đoạn 2013-2017.

  4. Nguồn tài chính đa dạng và ổn định: Ngoài ngân sách nhà nước, quỹ Đền ơn đáp nghĩa do các tổ chức, cá nhân đóng góp cũng đóng vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ xây dựng nghĩa trang, sửa chữa nhà ở và thăm hỏi người có công. Nguồn ngân sách được Bộ Tài chính đảm bảo và quản lý chặt chẽ.

Thảo luận kết quả

Việc đa dạng hóa đối tượng hưởng ưu đãi phản ánh sự mở rộng và hoàn thiện chính sách ưu đãi người có công theo từng giai đoạn lịch sử, phù hợp với thực tiễn phát triển kinh tế - xã hội. Số liệu cấp thẻ bảo hiểm y tế tăng đều qua các năm cho thấy sự quan tâm ngày càng sâu sắc của Nhà nước trong việc chăm sóc sức khỏe người có công.

Việc tổ chức chi trả trợ cấp tại các điểm tập trung và cho phép ủy quyền cho người thân giúp giảm thiểu phiền hà cho đối tượng, đặc biệt là người già yếu, thể hiện sự linh hoạt và nhân văn trong thực thi chính sách. Công tác điều dưỡng phục hồi sức khỏe không chỉ nâng cao thể chất mà còn góp phần củng cố tinh thần, tạo sự gắn kết cộng đồng người có công.

So sánh với các nghiên cứu về chính sách an sinh xã hội tại các địa phương khác, quận Ngũ Hành Sơn có tỷ lệ đối tượng hưởng ưu đãi cao và thực hiện chính sách tương đối hiệu quả, nhờ vào sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan chức năng và sự đồng thuận của cộng đồng. Tuy nhiên, vẫn còn tồn tại một số hạn chế như thủ tục hành chính phức tạp, chưa quy định đầy đủ một số chế độ ưu đãi cho các đối tượng đặc thù, cần được hoàn thiện.

Dữ liệu có thể được trình bày qua các biểu đồ cột thể hiện số lượng đối tượng hưởng ưu đãi theo từng loại, biểu đồ đường thể hiện sự tăng trưởng số thẻ bảo hiểm y tế qua các năm, và bảng tổng hợp kinh phí chi trả trợ cấp hàng tháng.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Hoàn thiện pháp luật ưu đãi người có công: Rà soát, sửa đổi các quy định còn thiếu như chế độ ưu đãi cho người tham gia chiến tranh bảo vệ tổ quốc sau 1975, giám định vết thương tái phát, và chế độ bảo hiểm y tế cho thân nhân cán bộ lão thành cách mạng. Thời gian thực hiện: 1-2 năm. Chủ thể: Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội phối hợp với các bộ ngành liên quan.

  2. Đơn giản hóa thủ tục hành chính: Áp dụng công nghệ thông tin trong quản lý hồ sơ, cấp phát chế độ ưu đãi để giảm thời gian và chi phí cho người hưởng. Thời gian thực hiện: 1 năm. Chủ thể: UBND quận Ngũ Hành Sơn, Sở Thông tin và Truyền thông.

  3. Tăng cường tuyên truyền, nâng cao nhận thức xã hội: Phổ biến chính sách ưu đãi người có công đến cộng đồng, tạo sự đồng thuận và hỗ trợ từ xã hội. Thời gian thực hiện: liên tục. Chủ thể: Mặt trận Tổ quốc, các tổ chức chính trị - xã hội.

  4. Đẩy mạnh xã hội hóa nguồn lực: Khuyến khích các tổ chức, cá nhân trong và ngoài nước đóng góp vào Quỹ Đền ơn đáp nghĩa để tăng nguồn lực hỗ trợ người có công. Thời gian thực hiện: liên tục. Chủ thể: UBND quận, các tổ chức xã hội.

  5. Nâng cao năng lực cán bộ thực thi chính sách: Tổ chức đào tạo, bồi dưỡng chuyên môn, nghiệp vụ cho cán bộ làm công tác ưu đãi người có công nhằm nâng cao hiệu quả quản lý và phục vụ. Thời gian thực hiện: 1-2 năm. Chủ thể: Sở Lao động – Thương binh và Xã hội, UBND quận.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý nhà nước về chính sách xã hội: Luận văn cung cấp cơ sở pháp lý và thực tiễn để hoàn thiện chính sách ưu đãi người có công, hỗ trợ công tác hoạch định và tổ chức thực hiện.

  2. Nhà nghiên cứu và giảng viên luật, chính sách công: Tài liệu tham khảo hữu ích về pháp luật ưu đãi xã hội, các nguyên tắc và thực trạng thực hiện tại địa phương, phục vụ giảng dạy và nghiên cứu chuyên sâu.

  3. Các tổ chức xã hội và quỹ từ thiện: Hiểu rõ hơn về đối tượng người có công, nhu cầu và các chính sách ưu đãi để phối hợp hỗ trợ hiệu quả hơn trong công tác đền ơn đáp nghĩa.

  4. Người có công và thân nhân: Nắm bắt quyền lợi, chế độ ưu đãi theo pháp luật, từ đó chủ động thực hiện quyền lợi và tham gia giám sát việc thực hiện chính sách.

Câu hỏi thường gặp

  1. Người có công với cách mạng được hưởng những chế độ ưu đãi nào?
    Người có công được hưởng trợ cấp hàng tháng, bảo hiểm y tế, điều dưỡng phục hồi sức khỏe, hỗ trợ nhà ở, ưu đãi về đất đai và vay vốn sản xuất. Ví dụ, thương binh suy giảm khả năng lao động từ 81% trở lên được trợ cấp người phục vụ và bảo hiểm y tế cho thân nhân.

  2. Quy trình xác nhận người có công được thực hiện như thế nào?
    UBND quận phối hợp Phòng Lao động – Thương binh và Xã hội hướng dẫn thủ tục, tiếp nhận hồ sơ, xác minh và công nhận đối tượng theo quy định pháp luật, đảm bảo đúng đối tượng và kịp thời.

  3. Nguồn kinh phí thực hiện chính sách ưu đãi được đảm bảo ra sao?
    Nguồn kinh phí chủ yếu từ ngân sách nhà nước do Bộ Tài chính quản lý, bên cạnh đó có Quỹ Đền ơn đáp nghĩa do các tổ chức, cá nhân đóng góp, hỗ trợ xây dựng nghĩa trang, sửa chữa nhà ở và thăm hỏi người có công.

  4. Làm thế nào để người có công được hưởng bảo hiểm y tế?
    Người có công và thân nhân thuộc diện ưu đãi được cấp thẻ bảo hiểm y tế miễn phí hoặc hỗ trợ theo quy định, với số lượng thẻ cấp phát tăng đều qua các năm, ví dụ quận Ngũ Hành Sơn đã cấp hơn 5.800 thẻ trong năm 2017.

  5. Các khó khăn trong thực hiện chính sách ưu đãi người có công là gì?
    Bao gồm thủ tục hành chính phức tạp, chưa đầy đủ chế độ ưu đãi cho một số đối tượng đặc thù, nhận thức xã hội chưa đồng đều và năng lực cán bộ thực thi còn hạn chế. Giải pháp là hoàn thiện pháp luật, đơn giản hóa thủ tục và nâng cao năng lực cán bộ.

Kết luận

  • Luận văn làm rõ cơ sở lý luận và thực trạng pháp luật ưu đãi người có công với cách mạng tại quận Ngũ Hành Sơn, thành phố Đà Nẵng trong giai đoạn 2012-2017.
  • Đã xác định được số lượng lớn đối tượng hưởng ưu đãi với các chế độ đa dạng, góp phần nâng cao đời sống vật chất và tinh thần.
  • Phân tích các nguyên tắc quản lý nhà nước và các yếu tố ảnh hưởng đến việc thực hiện chính sách ưu đãi.
  • Đề xuất các giải pháp hoàn thiện pháp luật, đơn giản hóa thủ tục, tăng cường tuyên truyền và xã hội hóa nguồn lực nhằm nâng cao hiệu quả thực thi.
  • Khuyến nghị các bước tiếp theo bao gồm rà soát pháp luật, đào tạo cán bộ và mở rộng nghiên cứu tại các địa phương khác để phát huy hiệu quả chính sách ưu đãi người có công trên toàn quốc.

Hành động ngay hôm nay để góp phần xây dựng một hệ thống chính sách ưu đãi người có công với cách mạng ngày càng hoàn thiện và nhân văn hơn, đảm bảo công bằng xã hội và phát triển bền vững cho đất nước.