Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh phát triển kinh tế - xã hội của Việt Nam, bảo trợ xã hội (BTXH) đóng vai trò quan trọng trong việc đảm bảo an sinh xã hội, giảm nghèo và hỗ trợ các nhóm đối tượng dễ bị tổn thương. Thành phố Từ Sơn, tỉnh Bắc Ninh, với dân số khoảng 202.874 người và tốc độ tăng trưởng kinh tế trung bình 4,8% giai đoạn 2018-2020, là một địa phương có nhiều tiềm năng phát triển nhưng cũng đối mặt với các thách thức trong thực thi chính sách bảo trợ xã hội. Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là đánh giá thực trạng thực thi chính sách BTXH trên địa bàn Thành phố Từ Sơn trong giai đoạn 2018-2020, từ đó đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả thực thi chính sách.

Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các chính sách trợ cấp xã hội thường xuyên, trợ giúp xã hội đột xuất và chính sách bảo hiểm y tế dành cho các đối tượng BTXH trên địa bàn Thành phố Từ Sơn. Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc cung cấp số liệu cụ thể về đối tượng thụ hưởng và kinh phí thực hiện chính sách, đồng thời phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả thực thi, góp phần hoàn thiện hệ thống chính sách BTXH phù hợp với điều kiện kinh tế - xã hội địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết về chính sách công và thực thi chính sách công, trong đó chính sách công được hiểu là tập hợp các quyết định và hành động của nhà nước nhằm giải quyết các vấn đề xã hội. Thực thi chính sách công là quá trình đưa các quyết định này vào thực tế để đạt được mục tiêu đề ra. Ngoài ra, khái niệm bảo trợ xã hội được phân tích theo các định nghĩa của các tổ chức quốc tế như ILO, UNICEF và FAO, nhấn mạnh vai trò của BTXH trong việc giảm thiểu rủi ro kinh tế - xã hội và bảo vệ các nhóm yếu thế.

Mô hình nghiên cứu tập trung vào quy trình thực thi chính sách BTXH gồm các bước: xây dựng kế hoạch, tuyên truyền phổ biến, phân công phối hợp, tổ chức triển khai, kiểm tra giám sát và đánh giá rút kinh nghiệm. Các khái niệm chính bao gồm: chính sách bảo trợ xã hội, trợ cấp xã hội thường xuyên, trợ giúp xã hội đột xuất, bảo hiểm y tế và các yếu tố ảnh hưởng đến thực thi chính sách như năng lực cán bộ, môi trường thực thi, thái độ đối tượng thụ hưởng và sự hỗ trợ của chính quyền.

Phương pháp nghiên cứu

Nguồn dữ liệu chính được thu thập từ các báo cáo của Phòng Lao động - Thương binh và Xã hội Thành phố Từ Sơn, các văn bản pháp luật, nghị định, thông tư hướng dẫn thực hiện chính sách BTXH, cùng các tài liệu nghiên cứu khoa học liên quan. Phương pháp chọn mẫu tập trung vào các đối tượng thụ hưởng chính sách BTXH trên địa bàn trong giai đoạn 2018-2020.

Phân tích dữ liệu sử dụng phương pháp so sánh để đối chiếu giữa thực tế và lý thuyết, phân tích định lượng số liệu thống kê về số lượng đối tượng và kinh phí thực hiện chính sách, đồng thời tổng hợp các nhận định từ các báo cáo và khảo sát thực tế. Timeline nghiên cứu kéo dài trong 2 năm, từ 2018 đến 2020, nhằm đánh giá toàn diện quá trình thực thi chính sách BTXH tại địa phương.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Hiệu quả thực thi chính sách trợ cấp xã hội thường xuyên: Giai đoạn 2018-2020, Thành phố Từ Sơn đã chi trả trợ cấp xã hội hàng tháng cho khoảng 1.200 đối tượng thuộc diện BTXH, với tổng kinh phí trên 15 tỷ đồng. Tỷ lệ đối tượng được hưởng trợ cấp đúng quy định đạt khoảng 95%, thể hiện sự chính xác trong công tác rà soát và xét duyệt hồ sơ.

  2. Thực hiện trợ giúp xã hội đột xuất: Trong cùng giai đoạn, số vụ trợ giúp đột xuất do thiên tai, hỏa hoạn và các trường hợp bất khả kháng khác là khoảng 150 vụ, với kinh phí hỗ trợ gần 2 tỷ đồng. Tỷ lệ giải quyết hồ sơ trong thời hạn quy định đạt 90%, tuy nhiên vẫn còn tồn tại một số trường hợp chậm trễ do thiếu nguồn lực.

  3. Cấp thẻ bảo hiểm y tế cho đối tượng BTXH: Thành phố đã cấp thẻ BHYT cho hơn 1.500 người thuộc diện BTXH, chiếm 98% tổng số đối tượng được hưởng chính sách. Việc cấp thẻ giúp nâng cao khả năng tiếp cận dịch vụ y tế, giảm gánh nặng chi phí khám chữa bệnh cho người dân.

  4. Những hạn chế trong thực thi chính sách: Một số tồn tại được ghi nhận gồm: thời gian giải quyết hồ sơ còn kéo dài trung bình 15 ngày, cán bộ thực thi chính sách thiếu chuyên môn sâu, cơ sở vật chất phục vụ công tác chưa đồng bộ, và kinh phí phân bổ chưa đáp ứng đầy đủ nhu cầu thực tế.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân của những hạn chế trên chủ yếu do năng lực cán bộ chuyên trách chưa được nâng cao tương xứng với yêu cầu công việc, đồng thời sự phối hợp giữa các cơ quan liên quan chưa thực sự hiệu quả. So với các nghiên cứu trong nước, kết quả tại Từ Sơn tương đồng với xu hướng chung về khó khăn trong thực thi chính sách BTXH tại các địa phương có tốc độ phát triển kinh tế nhanh nhưng chưa đồng bộ về hạ tầng xã hội.

Việc sử dụng biểu đồ thể hiện tỷ lệ đối tượng hưởng trợ cấp xã hội, số vụ trợ giúp đột xuất và tỷ lệ cấp thẻ BHYT theo năm sẽ giúp minh họa rõ nét tiến trình thực hiện chính sách. Bảng tổng hợp kinh phí chi trả và số lượng đối tượng hưởng trợ cấp cũng là công cụ hữu ích để đánh giá hiệu quả phân bổ nguồn lực.

Ý nghĩa của kết quả nghiên cứu là làm rõ thực trạng thực thi chính sách BTXH tại một địa phương có đặc điểm kinh tế - xã hội điển hình, từ đó đề xuất các giải pháp phù hợp nhằm nâng cao hiệu quả thực thi, góp phần ổn định và phát triển xã hội bền vững.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao năng lực cán bộ chuyên trách: Tổ chức các khóa đào tạo, tập huấn nâng cao chuyên môn, nghiệp vụ và kỹ năng công tác xã hội cho cán bộ thực thi chính sách BTXH, nhằm rút ngắn thời gian giải quyết hồ sơ và nâng cao chất lượng phục vụ. Thời gian thực hiện trong vòng 12 tháng, do Sở Lao động - Thương binh và Xã hội chủ trì phối hợp với các đơn vị đào tạo.

  2. Hoàn thiện quy trình thực thi chính sách: Rà soát, điều chỉnh quy trình xét duyệt, chi trả trợ cấp xã hội và cấp thẻ BHYT để đảm bảo tính minh bạch, nhanh chóng và hiệu quả. Áp dụng công nghệ thông tin trong quản lý hồ sơ và theo dõi thực hiện chính sách. Thời gian triển khai dự kiến 18 tháng, do UBND Thành phố Từ Sơn phối hợp với Phòng Lao động - Thương binh và Xã hội thực hiện.

  3. Tăng cường kinh phí cho công tác bảo trợ xã hội: Đề xuất tăng ngân sách địa phương dành cho BTXH, ưu tiên đầu tư cơ sở vật chất, trang thiết bị phục vụ công tác thực thi chính sách, đảm bảo đáp ứng nhu cầu ngày càng tăng của đối tượng thụ hưởng. Thời gian thực hiện theo kế hoạch ngân sách hàng năm, do Hội đồng nhân dân Thành phố quyết định.

  4. Đẩy mạnh công tác tuyên truyền, phổ biến chính sách: Sử dụng đa dạng các hình thức truyền thông để nâng cao nhận thức của người dân và cán bộ về chính sách BTXH, đảm bảo đối tượng thụ hưởng hiểu rõ quyền lợi và nghĩa vụ. Thời gian thực hiện liên tục, do Phòng Lao động - Thương binh và Xã hội phối hợp với các tổ chức chính trị - xã hội triển khai.

  5. Tăng cường kiểm tra, giám sát: Thiết lập hệ thống kiểm tra, giám sát chặt chẽ việc thực hiện chính sách BTXH, phát hiện và xử lý kịp thời các sai phạm, đảm bảo tính công bằng và hiệu quả. Thời gian thực hiện thường xuyên, do Sở Lao động - Thương binh và Xã hội phối hợp với các cơ quan chức năng thực hiện.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý nhà nước về chính sách xã hội: Luận văn cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn giúp nâng cao hiểu biết về quy trình và các yếu tố ảnh hưởng đến thực thi chính sách BTXH, hỗ trợ công tác hoạch định và điều hành chính sách hiệu quả.

  2. Nhà nghiên cứu và học viên ngành chính sách công, xã hội học: Tài liệu là nguồn tham khảo quý giá về mô hình thực thi chính sách BTXH tại địa phương, phương pháp nghiên cứu và phân tích số liệu thực tế, phục vụ cho các nghiên cứu chuyên sâu.

  3. Các tổ chức phi chính phủ và tổ chức xã hội: Giúp hiểu rõ hơn về cơ chế phối hợp với nhà nước trong thực hiện các chương trình bảo trợ xã hội, từ đó đề xuất các hoạt động hỗ trợ phù hợp với nhu cầu thực tế của cộng đồng.

  4. Cán bộ công tác xã hội và nhân viên thực thi chính sách: Cung cấp kiến thức về quy trình, thủ tục và các kỹ năng cần thiết trong công tác thực thi chính sách BTXH, nâng cao hiệu quả công việc và phục vụ người dân tốt hơn.

Câu hỏi thường gặp

  1. Chính sách bảo trợ xã hội bao gồm những nội dung chính nào?
    Chính sách BTXH gồm trợ cấp xã hội thường xuyên, trợ giúp xã hội đột xuất và cấp thẻ bảo hiểm y tế cho các đối tượng yếu thế như người cao tuổi, người khuyết tật, trẻ em mồ côi. Ví dụ, trợ cấp hàng tháng giúp đảm bảo thu nhập tối thiểu cho người nghèo.

  2. Yếu tố nào ảnh hưởng lớn nhất đến hiệu quả thực thi chính sách BTXH?
    Năng lực và thái độ của cán bộ thực thi chính sách là yếu tố chủ quan quan trọng nhất, ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng và tốc độ giải quyết hồ sơ. Ngoài ra, sự phối hợp giữa các cơ quan và nguồn lực tài chính cũng đóng vai trò thiết yếu.

  3. Làm thế nào để người dân tiếp cận được chính sách bảo trợ xã hội?
    Thông qua công tác tuyên truyền, phổ biến chính sách rộng rãi trên các phương tiện truyền thông và tại các địa phương, đồng thời đơn giản hóa thủ tục hành chính giúp người dân dễ dàng đăng ký và hưởng chính sách.

  4. Thời gian giải quyết hồ sơ trợ cấp xã hội thường kéo dài bao lâu?
    Theo kết quả nghiên cứu, thời gian trung bình là khoảng 10-15 ngày làm việc, tuy nhiên có thể rút ngắn nếu quy trình được hoàn thiện và cán bộ được đào tạo bài bản.

  5. Chính quyền địa phương có vai trò gì trong thực thi chính sách BTXH?
    Chính quyền địa phương chịu trách nhiệm xây dựng kế hoạch, phân công phối hợp, tổ chức thực hiện, giám sát và báo cáo kết quả thực thi chính sách, đồng thời đảm bảo nguồn kinh phí và cơ sở vật chất phục vụ công tác này.

Kết luận

  • Luận văn đã hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực trạng thực thi chính sách bảo trợ xã hội tại Thành phố Từ Sơn, tỉnh Bắc Ninh giai đoạn 2018-2020.
  • Đã xác định được các chính sách trọng tâm gồm trợ cấp xã hội thường xuyên, trợ giúp xã hội đột xuất và cấp thẻ bảo hiểm y tế cho đối tượng BTXH.
  • Phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả thực thi, trong đó năng lực cán bộ và nguồn lực tài chính là những điểm cần cải thiện.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm nâng cao năng lực cán bộ, hoàn thiện quy trình, tăng cường kinh phí, đẩy mạnh tuyên truyền và kiểm tra giám sát.
  • Khuyến nghị các bước tiếp theo bao gồm triển khai đào tạo cán bộ, áp dụng công nghệ thông tin trong quản lý chính sách và tăng cường phối hợp liên ngành để nâng cao hiệu quả thực thi chính sách BTXH tại địa phương.

Hành động ngay hôm nay để góp phần xây dựng hệ thống bảo trợ xã hội hiệu quả, bền vững cho Thành phố Từ Sơn và các địa phương khác!