Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh cuộc Cách mạng công nghiệp 4.0, việc phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao trở thành yêu cầu cấp thiết đối với các quốc gia, trong đó sinh viên các trường cao đẳng, đại học đóng vai trò then chốt. Hoạt động thực tập tại doanh nghiệp được xem là cầu nối quan trọng giúp sinh viên áp dụng kiến thức lý thuyết vào thực tiễn, rèn luyện kỹ năng nghề nghiệp và hình thành năng lực tự chủ trong công việc. Trường Cao đẳng Công nghiệp Bắc Ninh, với hơn 45 năm phát triển và hợp tác quốc tế, đã tổ chức chương trình thực tập xen kẽ giữa học lý thuyết và thực hành tại doanh nghiệp, tạo điều kiện cho sinh viên tiếp cận môi trường làm việc thực tế.

Tuy nhiên, thực tế cho thấy một bộ phận sinh viên chưa có thái độ tích cực đối với hoạt động thực tập, biểu hiện qua việc vi phạm nội quy, thiếu ý thức rèn luyện kỹ năng và ứng xử chưa phù hợp với văn hóa doanh nghiệp. Điều này ảnh hưởng không chỉ đến kết quả học tập mà còn đến uy tín của nhà trường và hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp. Do đó, nghiên cứu thái độ của sinh viên trường Cao đẳng Công nghiệp Bắc Ninh đối với hoạt động thực tập tại doanh nghiệp là cần thiết nhằm đánh giá thực trạng, xác định các yếu tố ảnh hưởng và đề xuất giải pháp nâng cao chất lượng đào tạo.

Nghiên cứu được thực hiện trên 250 sinh viên khóa 7 của trường, thuộc các ngành Điện tử Công nghiệp, Điện Công nghiệp, Công nghệ Cơ khí, Công nghệ ô tô và Kế toán Doanh nghiệp, tại 7 doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh Bắc Ninh trong giai đoạn từ tháng 2 đến tháng 8 năm 2018. Kết quả nghiên cứu góp phần làm rõ biểu hiện thái độ qua các mặt nhận thức, xúc cảm – tình cảm và hành vi, từ đó nâng cao hiệu quả hoạt động thực tập, đồng thời cung cấp dữ liệu tham khảo cho các nghiên cứu tiếp theo và cải tiến chương trình đào tạo.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên khung lý thuyết về thái độ trong tâm lý học xã hội, tập trung vào cấu trúc ba thành phần của thái độ gồm: nhận thức, xúc cảm – tình cảm và hành vi. Theo đó, thái độ được hiểu là sự sẵn sàng phản ứng tích cực hoặc tiêu cực của cá nhân đối với một đối tượng cụ thể, được biểu hiện qua nhận thức về ý nghĩa, cảm xúc và hành vi thực tế trong các tình huống cụ thể.

Lý thuyết “thái độ nhân cách” của V. Miaxisev được vận dụng để phân tích thái độ như một hệ thống các mối quan hệ có ý thức của nhân cách với hiện thực khách quan, trong đó thái độ quyết định đặc điểm xúc cảm, tri giác và hành động của cá nhân. Ngoài ra, các quan điểm về cơ chế hình thành thái độ như bắt chước, đồng nhất hóa, giảng dạy và chỉ dẫn cũng được áp dụng để giải thích quá trình hình thành thái độ của sinh viên trong môi trường thực tập.

Các khái niệm chuyên ngành như “hoạt động thực tập”, “thái độ tích cực”, “thái độ tiêu cực”, “xúc cảm – tình cảm”, “nhận thức” và “hành vi” được định nghĩa rõ ràng để làm cơ sở xây dựng thang đo và phân tích dữ liệu.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp định lượng và định tính nhằm đảm bảo tính khách quan và toàn diện. Cụ thể:

  • Nguồn dữ liệu: Thu thập từ 250 sinh viên khóa 7 trường Cao đẳng Công nghiệp Bắc Ninh, 15 giáo viên quản lý thực tập và 7 doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh Bắc Ninh. Dữ liệu bao gồm bảng hỏi, phỏng vấn sâu, quan sát thực tế và phân tích sản phẩm hoạt động (như sổ theo dõi chuyên cần, báo cáo thực tập).

  • Phương pháp phân tích: Sử dụng thống kê mô tả và suy luận qua phần mềm SPSS để xử lý số liệu bảng hỏi, tính điểm trung bình, độ lệch chuẩn và phân loại mức độ thái độ theo thang điểm 1-4. Phân tích định tính qua phỏng vấn sâu và quan sát nhằm bổ sung, làm rõ các biểu hiện thái độ và các yếu tố ảnh hưởng.

  • Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu được tiến hành từ tháng 2 đến tháng 8 năm 2018, gồm các giai đoạn: nghiên cứu lý luận, điều tra thử (50 sinh viên, 8 giáo viên, 4 doanh nghiệp), điều tra chính thức (250 sinh viên, 15 giáo viên, 7 doanh nghiệp), xử lý và phân tích dữ liệu, báo cáo kết quả.

Phương pháp nghiên cứu đảm bảo tính khách quan, trung thực và phát triển, kết hợp linh hoạt các kỹ thuật thu thập và xử lý dữ liệu nhằm đánh giá toàn diện thái độ của sinh viên đối với hoạt động thực tập tại doanh nghiệp.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thái độ nhận thức của sinh viên đối với hoạt động thực tập tại doanh nghiệp được đánh giá ở mức khá cao với điểm trung bình (ĐTB) khoảng 3,1 trên thang 4 điểm, cho thấy phần lớn sinh viên nhận thức đúng đắn và đầy đủ về ý nghĩa, nhiệm vụ và hình thức tổ chức của hoạt động thực tập. Cụ thể, 65% sinh viên thể hiện nhận thức tích cực về vai trò của thực tập trong việc nâng cao kỹ năng nghề nghiệp và cơ hội việc làm sau tốt nghiệp.

  2. Xúc cảm – tình cảm của sinh viên trong quá trình thực tập đạt mức ĐTB khoảng 2,9, phản ánh phần lớn sinh viên có cảm xúc tích cực, thích thú và hứng khởi khi tham gia các hoạt động thực tập. Tuy nhiên, khoảng 20% sinh viên thể hiện mức độ xúc cảm trung bình hoặc thấp, chủ yếu do áp lực công việc và môi trường mới.

  3. Hành vi thực tế của sinh viên trong hoạt động thực tập có ĐTB khoảng 2,7, cho thấy sinh viên thường xuyên chấp hành nội quy, tích cực rèn luyện kỹ năng và tham gia các hoạt động văn hóa, thể thao tại doanh nghiệp. Tuy nhiên, vẫn còn khoảng 15% sinh viên có hành vi chưa tích cực như vi phạm giờ giấc, thiếu chủ động trong công việc.

  4. Các yếu tố ảnh hưởng đến thái độ thực tập được xác định gồm: yếu tố chủ quan như hứng thú, năng lực, ý chí và sức khỏe cá nhân; yếu tố khách quan như cơ sở vật chất, chế độ hỗ trợ của doanh nghiệp, mối quan hệ giữa nhà trường và doanh nghiệp, phương pháp quản lý của giáo viên và nội quy doanh nghiệp. Trong đó, yếu tố hứng thú và sự quan tâm của giáo viên quản lý có mức ảnh hưởng cao nhất với ĐTB trên 3,2.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy thái độ của sinh viên đối với hoạt động thực tập tại doanh nghiệp nhìn chung là tích cực, thể hiện qua nhận thức đúng đắn, cảm xúc hứng thú và hành vi chủ động. Điều này phù hợp với xu hướng đào tạo hiện đại, nhấn mạnh vai trò của thực hành và trải nghiệm thực tế trong phát triển năng lực nghề nghiệp.

Tuy nhiên, sự tồn tại của một bộ phận sinh viên có thái độ chưa tích cực phản ánh những khó khăn trong việc thích nghi với môi trường doanh nghiệp, áp lực công việc và sự thiếu chuẩn bị kỹ năng mềm. So sánh với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, kết quả này tương đồng với nhận định rằng thái độ thực tập chịu ảnh hưởng mạnh mẽ bởi yếu tố cá nhân và môi trường xung quanh.

Việc sử dụng biểu đồ phân bố điểm trung bình các mặt thái độ (nhận thức, xúc cảm, hành vi) sẽ minh họa rõ ràng sự phân hóa trong thái độ của sinh viên, giúp nhà trường và doanh nghiệp có cơ sở điều chỉnh chương trình đào tạo và quản lý thực tập phù hợp hơn.

Ngoài ra, mối quan hệ tích cực giữa nhà trường và doanh nghiệp, cùng với sự quan tâm, hỗ trợ của giáo viên quản lý, được xác định là nhân tố then chốt thúc đẩy thái độ tích cực của sinh viên. Đây là cơ sở để đề xuất các giải pháp nâng cao chất lượng hoạt động thực tập.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường công tác giáo dục và truyền thông về ý nghĩa của hoạt động thực tập nhằm nâng cao nhận thức của sinh viên về vai trò của thực tập trong phát triển nghề nghiệp. Nhà trường cần tổ chức các buổi tập huấn, hội thảo trước kỳ thực tập với mục tiêu đạt mức tăng 15% sinh viên có nhận thức tích cực trong vòng 1 năm.

  2. Phát triển chương trình đào tạo kỹ năng mềm và kỹ năng nghề nghiệp thực tế phù hợp với yêu cầu của doanh nghiệp, giúp sinh viên tự tin và chủ động hơn khi bước vào môi trường làm việc. Mục tiêu là 80% sinh viên hoàn thành khóa kỹ năng mềm trước kỳ thực tập trong vòng 2 học kỳ.

  3. Nâng cao chất lượng quản lý và hỗ trợ sinh viên trong quá trình thực tập thông qua việc đào tạo giáo viên quản lý thực tập về kỹ năng hướng dẫn, lắng nghe và giải quyết vấn đề. Nhà trường cần tổ chức ít nhất 2 khóa bồi dưỡng mỗi năm cho đội ngũ này.

  4. Tăng cường hợp tác giữa nhà trường và doanh nghiệp để xây dựng nội quy, quy trình thực tập rõ ràng, đồng thời tạo điều kiện hỗ trợ sinh viên về mặt vật chất và tinh thần. Mục tiêu là thiết lập ít nhất 10 hợp tác doanh nghiệp mới trong 2 năm tới, nâng mức hỗ trợ sinh viên thực tập lên 20% so với hiện tại.

  5. Xây dựng hệ thống đánh giá và phản hồi liên tục về thái độ và kết quả thực tập nhằm phát hiện sớm các vấn đề và điều chỉnh kịp thời. Nhà trường và doanh nghiệp phối hợp thực hiện đánh giá định kỳ hàng học kỳ với tỷ lệ phản hồi đạt trên 90%.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Ban giám hiệu và cán bộ quản lý các trường cao đẳng, đại học: Sử dụng kết quả nghiên cứu để cải tiến chương trình đào tạo, nâng cao chất lượng hoạt động thực tập, từ đó nâng cao uy tín và hiệu quả đào tạo.

  2. Giáo viên quản lý thực tập và giảng viên các khoa chuyên môn: Áp dụng các kiến thức về thái độ sinh viên để hướng dẫn, hỗ trợ sinh viên hiệu quả hơn trong quá trình thực tập, đồng thời phát triển kỹ năng quản lý và giảng dạy.

  3. Doanh nghiệp tiếp nhận sinh viên thực tập: Hiểu rõ các yếu tố ảnh hưởng đến thái độ của sinh viên để xây dựng môi trường làm việc thân thiện, hỗ trợ sinh viên phát triển kỹ năng và giữ chân nhân lực tiềm năng.

  4. Sinh viên các ngành kỹ thuật và kinh tế: Nắm bắt được tầm quan trọng của thái độ tích cực trong thực tập, từ đó chủ động rèn luyện kỹ năng, nâng cao hiệu quả học tập và chuẩn bị tốt cho sự nghiệp tương lai.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao thái độ của sinh viên đối với hoạt động thực tập lại quan trọng?
    Thái độ ảnh hưởng trực tiếp đến hiệu quả học tập và rèn luyện kỹ năng nghề nghiệp của sinh viên, đồng thời tác động đến uy tín của nhà trường và doanh nghiệp. Thái độ tích cực giúp sinh viên chủ động, sáng tạo và thích nghi tốt với môi trường làm việc.

  2. Những yếu tố nào ảnh hưởng nhiều nhất đến thái độ thực tập của sinh viên?
    Yếu tố chủ quan như hứng thú, năng lực, ý chí và sức khỏe cá nhân, cùng với yếu tố khách quan như cơ sở vật chất, chế độ hỗ trợ, mối quan hệ nhà trường – doanh nghiệp và phương pháp quản lý giáo viên quản lý thực tập.

  3. Làm thế nào để nâng cao thái độ tích cực của sinh viên trong thực tập?
    Cần tăng cường giáo dục nhận thức, phát triển kỹ năng mềm, nâng cao chất lượng quản lý thực tập, cải thiện môi trường thực tập và tăng cường hợp tác giữa nhà trường và doanh nghiệp.

  4. Phương pháp nghiên cứu nào được sử dụng trong luận văn này?
    Luận văn sử dụng phương pháp kết hợp định lượng (bảng hỏi, thống kê SPSS) và định tính (phỏng vấn sâu, quan sát, phân tích sản phẩm hoạt động) nhằm đảm bảo tính khách quan và toàn diện.

  5. Kết quả nghiên cứu có thể áp dụng như thế nào trong thực tế?
    Kết quả giúp nhà trường và doanh nghiệp điều chỉnh chương trình đào tạo, quản lý thực tập và môi trường làm việc, từ đó nâng cao chất lượng đào tạo và phát triển nguồn nhân lực phù hợp với yêu cầu xã hội.

Kết luận

  • Thái độ của sinh viên trường Cao đẳng Công nghiệp Bắc Ninh đối với hoạt động thực tập tại doanh nghiệp nhìn chung tích cực, thể hiện qua nhận thức đúng đắn, xúc cảm hứng thú và hành vi chủ động.
  • Các yếu tố chủ quan và khách quan đều ảnh hưởng đáng kể đến thái độ thực tập, trong đó hứng thú và sự quan tâm của giáo viên quản lý đóng vai trò then chốt.
  • Nghiên cứu đã xây dựng được khung lý thuyết và phương pháp đánh giá thái độ phù hợp, đồng thời thu thập dữ liệu thực tiễn từ 250 sinh viên và các bên liên quan.
  • Kết quả nghiên cứu là cơ sở khoa học để đề xuất các giải pháp nâng cao chất lượng hoạt động thực tập, góp phần phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao.
  • Đề nghị các bên liên quan tiếp tục phối hợp triển khai các khuyến nghị, đồng thời mở rộng nghiên cứu để cập nhật và hoàn thiện hơn trong các giai đoạn tiếp theo.

Hành động tiếp theo: Nhà trường và doanh nghiệp cần tổ chức các buổi hội thảo chia sẻ kết quả nghiên cứu, xây dựng kế hoạch triển khai các giải pháp đề xuất và thiết lập hệ thống đánh giá hiệu quả định kỳ nhằm nâng cao chất lượng hoạt động thực tập.