Tổng quan nghiên cứu
Thị trường bán lẻ tại Việt Nam đang phát triển mạnh mẽ với khoảng 1.200 siêu thị, 220 trung tâm thương mại và hơn 2.000 cửa hàng tiện lợi, tập trung chủ yếu tại hai thành phố lớn là TP. Hồ Chí Minh và Hà Nội. Dự báo trong vòng 3 năm tới, số lượng siêu thị sẽ tăng thêm khoảng 1.000, trung tâm thương mại hơn 400 và hàng chục ngàn cửa hàng tiện lợi mới được mở ra. Sự cạnh tranh trong lĩnh vực bán lẻ ngày càng khốc liệt, đặc biệt đối với các doanh nghiệp (DN) bán lẻ trong nước. Trong bối cảnh đó, trách nhiệm xã hội nội bộ (TNXH nội bộ) được xem là một chiến lược quan trọng giúp DN nâng cao niềm tin và sự cam kết của nhân viên, từ đó gia tăng hiệu quả hoạt động và lợi thế cạnh tranh.
Luận văn tập trung nghiên cứu tác động của TNXH nội bộ đến cam kết của nhân viên thông qua niềm tin vào tổ chức tại các chuỗi bán lẻ khu vực phía Nam. Mục tiêu cụ thể gồm: xác định các yếu tố TNXH nội bộ ảnh hưởng đến niềm tin tổ chức của nhân viên; đánh giá tác động của niềm tin tổ chức đến cam kết của nhân viên; đề xuất các hàm ý quản trị nhằm nâng cao TNXH nội bộ và sự cam kết của nhân viên. Nghiên cứu được thực hiện trong khoảng thời gian từ tháng 5 đến tháng 8 năm 2021, khảo sát tại các chuỗi bán lẻ ở TP. Hồ Chí Minh, Cần Thơ và An Giang.
Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện ở việc cung cấp cơ sở khoa học cho các nhà quản trị trong ngành bán lẻ để phát triển chính sách TNXH nội bộ hiệu quả, góp phần nâng cao sự gắn bó của nhân viên, từ đó thúc đẩy tăng trưởng doanh thu và lợi nhuận. Đồng thời, nghiên cứu mở rộng hiểu biết về TNXH nội bộ trong bối cảnh thị trường bán lẻ Việt Nam đầy tiềm năng và cạnh tranh.
Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu
Khung lý thuyết áp dụng
Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình nghiên cứu về trách nhiệm xã hội doanh nghiệp (TNXHDN), niềm tin vào tổ chức và cam kết tổ chức. TNXHDN được hiểu là cam kết của DN trong việc phát triển kinh tế bền vững, nâng cao chất lượng đời sống người lao động và cộng đồng (Carroll, 1979; Hội Đồng Kinh Doanh Thế Giới Vì Sự Phát Triển Bền Vững). Trong đó, TNXH nội bộ tập trung vào các chính sách và hoạt động ảnh hưởng đến sức khỏe, an toàn, đào tạo, bình đẳng, quan hệ lao động và đối thoại xã hội của nhân viên.
Lý thuyết các bên liên quan (Freeman và Reed, 1983) nhấn mạnh vai trò quan trọng của nhân viên trong thành công của DN. Niềm tin vào tổ chức được định nghĩa là sự tin tưởng của nhân viên vào mục tiêu, giá trị và hoạt động của tổ chức (Mayer và cộng sự, 1995; Rousseau và cộng sự, 1998). Cam kết tổ chức là trạng thái tâm lý thể hiện sự gắn bó, trung thành và mong muốn duy trì mối quan hệ lâu dài với tổ chức (Meyer và Allen, 1991).
Mô hình nghiên cứu đề xuất gồm 7 yếu tố TNXH nội bộ: sức khỏe và an toàn, cân bằng công việc và cuộc sống, đào tạo và phát triển, quan hệ lao động, đối thoại xã hội, quyền con người, bình đẳng và đa dạng. Các yếu tố này tác động đến niềm tin vào tổ chức, từ đó ảnh hưởng đến 3 thành phần cam kết tổ chức: cam kết tình cảm, cam kết duy trì và cam kết quy phạm.
Phương pháp nghiên cứu
Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp định tính và định lượng. Giai đoạn định tính thực hiện thảo luận nhóm với 5 chuyên gia là lãnh đạo trong lĩnh vực kinh doanh chuỗi bán lẻ tại TP. Hồ Chí Minh, Cần Thơ và An Giang, nhằm thu thập ý kiến chuyên môn và điều chỉnh thang đo phù hợp với đặc điểm ngành bán lẻ khu vực phía Nam.
Giai đoạn định lượng tiến hành khảo sát trực tiếp và trực tuyến với 338 nhân viên bán hàng tại các chuỗi bán lẻ trong khu vực phía Nam. Mẫu được chọn theo phương pháp thuận tiện nhằm đảm bảo tính đại diện cho nhóm đối tượng nghiên cứu. Dữ liệu được xử lý và phân tích bằng phần mềm SPSS 20 và AMOS 24, sử dụng các kỹ thuật thống kê mô tả, kiểm định độ tin cậy (Cronbach’s Alpha), phân tích nhân tố khám phá (EFA), phân tích nhân tố khẳng định (CFA) và mô hình cấu trúc tuyến tính (SEM) để kiểm định các giả thuyết nghiên cứu.
Thời gian nghiên cứu kéo dài từ tháng 5 đến tháng 8 năm 2021, đảm bảo thu thập dữ liệu đầy đủ và phân tích kết quả một cách khoa học, chính xác.
Kết quả nghiên cứu và thảo luận
Những phát hiện chính
Tác động tích cực của TNXH nội bộ đến niềm tin vào tổ chức: Tất cả 7 yếu tố TNXH nội bộ đều có ảnh hưởng cùng chiều và có ý nghĩa thống kê đến niềm tin của nhân viên vào tổ chức. Trong đó, sức khỏe và an toàn có tác động mạnh nhất, tiếp theo là quyền con người và quan hệ lao động. Ví dụ, mức độ ảnh hưởng của sức khỏe và an toàn đến niềm tin vào tổ chức đạt hệ số hồi quy chuẩn hóa khoảng 0,35, cao hơn các yếu tố khác.
Niềm tin vào tổ chức ảnh hưởng tích cực đến cam kết tổ chức: Niềm tin vào tổ chức có tác động cùng chiều và có ý nghĩa đến cả ba thành phần cam kết tình cảm, cam kết duy trì và cam kết quy phạm. Cam kết tình cảm chịu ảnh hưởng mạnh nhất với hệ số hồi quy chuẩn hóa khoảng 0,42, cho thấy nhân viên có niềm tin cao sẽ gắn bó tình cảm sâu sắc với tổ chức.
Mô hình nghiên cứu được kiểm định phù hợp: Kết quả phân tích SEM cho thấy mô hình có mức độ phù hợp cao với dữ liệu thực tế (CFI > 0,9, RMSEA < 0,08), tất cả các giả thuyết đều được chấp nhận với mức ý nghĩa p < 0,05.
So sánh với các nghiên cứu trước: Kết quả nghiên cứu có sự khác biệt so với một số nghiên cứu trước đây khi nhấn mạnh vai trò quan trọng của quyền con người và quan hệ lao động trong TNXH nội bộ tại các chuỗi bán lẻ Việt Nam, trong khi các nghiên cứu ở nước ngoài thường tập trung nhiều hơn vào đào tạo và cân bằng công việc-cuộc sống.
Thảo luận kết quả
Nguyên nhân của các phát hiện có thể giải thích do đặc thù ngành bán lẻ với môi trường làm việc áp lực cao, yêu cầu sự an toàn và sức khỏe được đặt lên hàng đầu để duy trì hiệu suất lao động. Việc DN chú trọng đến quyền con người và quan hệ lao động tạo ra môi trường làm việc công bằng, tôn trọng, từ đó nâng cao niềm tin của nhân viên.
So với các nghiên cứu của Al-Bdour và Altarawneh (2012) hay Nguyễn Ngọc Thắng và Yves Fassin (2017), nghiên cứu này bổ sung thêm bằng chứng thực tiễn tại thị trường bán lẻ Việt Nam, nơi mà sự cạnh tranh về nhân sự rất gay gắt. Việc tăng cường niềm tin vào tổ chức thông qua TNXH nội bộ không chỉ giúp giữ chân nhân viên mà còn nâng cao sự cam kết, góp phần vào sự phát triển bền vững của DN.
Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện mức độ tác động của từng yếu tố TNXH nội bộ đến niềm tin vào tổ chức, cùng bảng hệ số hồi quy và mức ý nghĩa của các giả thuyết để minh họa rõ ràng mối quan hệ nghiên cứu.
Đề xuất và khuyến nghị
Tăng cường chính sách bảo vệ sức khỏe và an toàn lao động: Các chuỗi bán lẻ cần đầu tư vào môi trường làm việc an toàn, trang thiết bị bảo hộ và chương trình chăm sóc sức khỏe định kỳ cho nhân viên. Mục tiêu nâng cao chỉ số hài lòng về sức khỏe và an toàn trong vòng 12 tháng, do phòng nhân sự phối hợp với bộ phận an toàn lao động thực hiện.
Xây dựng chương trình đào tạo và phát triển kỹ năng: Tổ chức các khóa đào tạo chuyên môn và kỹ năng mềm định kỳ nhằm nâng cao năng lực và sự tự tin của nhân viên. Mục tiêu tăng tỷ lệ nhân viên tham gia đào tạo lên 80% trong 6 tháng, do phòng đào tạo chịu trách nhiệm.
Thúc đẩy cân bằng giữa công việc và cuộc sống: Áp dụng các chính sách linh hoạt về thời gian làm việc, nghỉ phép và hỗ trợ gia đình để giảm áp lực công việc. Mục tiêu cải thiện chỉ số cân bằng công việc-cuộc sống trong khảo sát nội bộ sau 1 năm, do ban lãnh đạo và phòng nhân sự phối hợp thực hiện.
Tăng cường đối thoại xã hội và quan hệ lao động: Thiết lập kênh giao tiếp thường xuyên giữa lãnh đạo và nhân viên, tổ chức các buổi đối thoại để giải quyết kịp thời các vấn đề phát sinh. Mục tiêu giảm tỷ lệ tranh chấp lao động xuống dưới 5% trong năm tiếp theo, do phòng nhân sự và công đoàn thực hiện.
Các giải pháp trên cần được triển khai đồng bộ, có sự giám sát và đánh giá định kỳ để đảm bảo hiệu quả, góp phần nâng cao niềm tin và cam kết của nhân viên, từ đó thúc đẩy sự phát triển bền vững của các chuỗi bán lẻ.
Đối tượng nên tham khảo luận văn
Nhà quản trị doanh nghiệp bán lẻ: Giúp hiểu rõ vai trò của TNXH nội bộ trong việc nâng cao sự gắn bó của nhân viên, từ đó xây dựng chiến lược nhân sự hiệu quả, giảm tỷ lệ nghỉ việc và tăng năng suất lao động.
Chuyên viên nhân sự: Cung cấp cơ sở khoa học để thiết kế các chính sách phúc lợi, đào tạo và phát triển phù hợp với đặc thù ngành bán lẻ, đồng thời cải thiện môi trường làm việc và quan hệ lao động.
Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành quản trị kinh doanh: Là tài liệu tham khảo quý giá về mô hình nghiên cứu TNXH nội bộ, niềm tin tổ chức và cam kết nhân viên trong bối cảnh thị trường bán lẻ Việt Nam, hỗ trợ phát triển các đề tài nghiên cứu tiếp theo.
Các tổ chức tư vấn và hoạch định chính sách: Giúp xây dựng các chương trình hỗ trợ DN bán lẻ trong việc thực hiện TNXH nội bộ, góp phần nâng cao chất lượng nguồn nhân lực và phát triển kinh tế xã hội bền vững.
Câu hỏi thường gặp
TNXH nội bộ là gì và tại sao quan trọng với DN bán lẻ?
TNXH nội bộ là các chính sách và hoạt động của DN nhằm nâng cao sức khỏe, an toàn, đào tạo, bình đẳng và quan hệ lao động cho nhân viên. Nó quan trọng vì giúp tăng niềm tin và cam kết của nhân viên, giảm nghỉ việc và nâng cao hiệu quả công việc.Các yếu tố nào của TNXH nội bộ ảnh hưởng mạnh nhất đến niềm tin tổ chức?
Sức khỏe và an toàn, quyền con người và quan hệ lao động được xác định là những yếu tố có tác động mạnh nhất đến niềm tin của nhân viên vào tổ chức trong ngành bán lẻ.Niềm tin vào tổ chức ảnh hưởng thế nào đến cam kết của nhân viên?
Niềm tin vào tổ chức tạo nền tảng cho sự cam kết tình cảm, duy trì và quy phạm của nhân viên, giúp họ gắn bó lâu dài và nỗ lực vì lợi ích của tổ chức.Làm thế nào để đo lường cam kết tổ chức trong nghiên cứu này?
Cam kết tổ chức được đo lường qua ba thành phần: cam kết tình cảm (gắn bó cảm xúc), cam kết duy trì (mong muốn ở lại tổ chức) và cam kết quy phạm (cảm thấy có nghĩa vụ tiếp tục công việc).Nghiên cứu có thể áp dụng thực tiễn như thế nào?
DN bán lẻ có thể áp dụng các giải pháp đề xuất như cải thiện môi trường làm việc, đào tạo nhân viên, cân bằng công việc-cuộc sống và tăng cường đối thoại xã hội để nâng cao niềm tin và cam kết của nhân viên, từ đó tăng hiệu quả kinh doanh.
Kết luận
- Nghiên cứu khẳng định TNXH nội bộ có tác động tích cực và đồng thuận đến niềm tin vào tổ chức của nhân viên tại các chuỗi bán lẻ khu vực phía Nam.
- Niềm tin vào tổ chức là nhân tố trung gian quan trọng, ảnh hưởng mạnh mẽ đến ba thành phần cam kết tổ chức của nhân viên.
- Mô hình nghiên cứu được kiểm định phù hợp với dữ liệu thực tế, khác biệt và bổ sung cho các nghiên cứu trước trong lĩnh vực TNXH nội bộ.
- Các yếu tố sức khỏe và an toàn, quyền con người, quan hệ lao động được xác định là những nhân tố chủ chốt cần ưu tiên trong chính sách TNXH nội bộ.
- Đề xuất các giải pháp quản trị cụ thể nhằm nâng cao TNXH nội bộ, tăng niềm tin và cam kết của nhân viên, góp phần phát triển bền vững các chuỗi bán lẻ.
Next steps: Các chuỗi bán lẻ nên triển khai các giải pháp đề xuất trong vòng 12 tháng tới, đồng thời tiếp tục nghiên cứu mở rộng phạm vi và đối tượng để nâng cao tính ứng dụng của kết quả.
Call to action: Các nhà quản trị và chuyên viên nhân sự trong ngành bán lẻ hãy áp dụng kết quả nghiên cứu để xây dựng môi trường làm việc tích cực, thu hút và giữ chân nhân tài, tạo nền tảng vững chắc cho sự phát triển lâu dài của doanh nghiệp.