Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh phát triển kinh tế - xã hội của Việt Nam, chương trình xây dựng nông thôn mới (XDNTM) được xem là nhiệm vụ chiến lược nhằm nâng cao đời sống vật chất và tinh thần của người dân nông thôn, đồng thời thu hẹp khoảng cách phát triển giữa nông thôn và thành thị. Tại huyện Duy Xuyên, tỉnh Quảng Nam, chương trình XDNTM đã đạt được nhiều kết quả tích cực với mức tăng trưởng kinh tế hàng năm khá ổn định: nông nghiệp tăng 3,6-4%, công nghiệp - xây dựng 16-17%, dịch vụ - thương mại 17%. Cơ cấu kinh tế chuyển dịch đúng hướng với tỷ lệ CN-DV-NN là 43-39-18 theo giá cố định năm 2010, trong đó lao động công nghiệp và dịch vụ chiếm 72%, nông nghiệp 28%. Tuy nhiên, công tác quản lý nhà nước (QLNN) trong lĩnh vực đầu tư xây dựng cơ bản (XDCB) còn nhiều hạn chế như hạ tầng nông thôn yếu, chính sách huy động vốn chưa hấp dẫn, thủ tục đầu tư phức tạp và suất đầu tư xã hội thấp.

Mục tiêu nghiên cứu tập trung phân tích thực trạng QLNN về XDNTM trong lĩnh vực đầu tư XDCB tại huyện Duy Xuyên giai đoạn 2016-2020, từ đó đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý. Nghiên cứu có phạm vi không gian tại huyện Duy Xuyên, tỉnh Quảng Nam và thời gian nghiên cứu chủ yếu trong giai đoạn 2016-2020, định hướng đến năm 2025. Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện ở việc cung cấp cơ sở khoa học cho công tác quản lý nhà nước, góp phần nâng cao chất lượng và hiệu quả đầu tư xây dựng cơ bản, đồng thời hỗ trợ phát triển bền vững khu vực nông thôn.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các quan điểm của Chủ nghĩa Mác – Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh về nhà nước và pháp luật, cùng các quan điểm của Đảng về quản lý nhà nước. Hai lý thuyết trọng tâm được áp dụng là:

  1. Lý thuyết quản lý nhà nước: Quản lý nhà nước được hiểu là quá trình tổ chức, điều hành và điều phối các hoạt động xã hội bằng công cụ pháp luật và chính sách nhằm đạt mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội. Trong lĩnh vực XDNTM, QLNN là sự tác động có điều chỉnh của nhà nước để huy động và sử dụng hiệu quả các nguồn lực đầu tư xây dựng cơ bản.

  2. Lý thuyết phát triển nông thôn mới: Nông thôn mới được định nghĩa là khu vực nông thôn có kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội hiện đại, kinh tế phát triển bền vững, văn hóa dân tộc được bảo tồn, an ninh trật tự ổn định và hệ thống chính trị vững mạnh. Mục tiêu XDNTM là nâng cao đời sống vật chất và tinh thần của người dân, giảm khoảng cách phát triển với thành thị.

Các khái niệm chính bao gồm: quản lý nhà nước, xây dựng nông thôn mới, đầu tư xây dựng cơ bản, huy động vốn đầu tư, và hiệu quả quản lý.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp:

  • Phương pháp nghiên cứu luật học: Phân tích các văn bản pháp luật hiện hành liên quan đến XDNTM và đầu tư xây dựng cơ bản, nhằm làm rõ cơ sở pháp lý và các quy định quản lý.

  • Phương pháp khảo sát thực tiễn: Thu thập dữ liệu thực tế tại huyện Duy Xuyên thông qua khảo sát, phỏng vấn cán bộ quản lý và người dân, đánh giá thực trạng công tác quản lý và triển khai đầu tư.

  • Phương pháp so sánh: Đối chiếu quy định pháp luật với thực tiễn áp dụng để xác định những điểm phù hợp và bất cập.

  • Phương pháp logic - tổng hợp: Lập luận và đề xuất giải pháp dựa trên tổng hợp các kết quả phân tích.

Cỡ mẫu khảo sát bao gồm các cán bộ quản lý cấp huyện, xã và đại diện cộng đồng dân cư tại 11 xã xây dựng nông thôn mới. Phương pháp chọn mẫu theo phương pháp phi xác suất, tập trung vào các đối tượng có liên quan trực tiếp đến công tác quản lý và thực hiện XDNTM. Thời gian nghiên cứu chủ yếu từ năm 2016 đến 2020.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tăng trưởng kinh tế và chuyển dịch cơ cấu tích cực: Thu nhập bình quân đầu người tại huyện Duy Xuyên năm 2020 đạt khoảng 50 triệu đồng/người, tăng 24,2 triệu đồng so với năm 2011. Cơ cấu kinh tế chuyển dịch theo hướng giảm tỷ trọng nông nghiệp từ 21% xuống còn 10,79%, trong khi công nghiệp - xây dựng tăng từ 45% lên 46,39%, dịch vụ tăng từ 34% lên 42,83%.

  2. Nguồn vốn đầu tư đa dạng nhưng còn hạn chế về hiệu quả: Tổng nguồn vốn đầu tư XDNTM giai đoạn 2011-2019 trên địa bàn huyện là hơn 2.400 tỷ đồng, trong đó ngân sách nhà nước các cấp chiếm gần 997 tỷ đồng, vốn tín dụng hơn 456 tỷ đồng, doanh nghiệp và hợp tác xã đóng góp hơn 259 tỷ đồng, nhân dân đóng góp khoảng 711 tỷ đồng. Năm 2020, tổng vốn đầu tư là 584,7 tỷ đồng, trong đó ngân sách tỉnh hỗ trợ 121 tỷ đồng, trung ương 72,4 tỷ đồng, ngân sách huyện 113,9 tỷ đồng, phần còn lại huy động từ các nguồn khác.

  3. Cơ sở hạ tầng được cải thiện rõ rệt: Đã xây dựng hơn 140 km đường giao thông nông thôn, bê tông hóa 18,5 km đường giao thông nội đồng, kiên cố hóa 29,3 km kênh mương. Tỷ lệ mặt đường được nhựa hóa, bê tông hóa đạt 100%. Hệ thống điện, thủy lợi, trường học, trạm y tế được nâng cấp đồng bộ.

  4. Tổ chức bộ máy quản lý được củng cố nhưng còn hạn chế: Ban Chỉ đạo XDNTM cấp huyện và xã được thành lập đầy đủ, có sự phân công nhiệm vụ rõ ràng. Tuy nhiên, cán bộ chuyên trách còn kiêm nhiệm nhiều công việc, năng lực và kinh nghiệm còn hạn chế, công tác phối hợp giữa các ngành và đoàn thể chưa đồng bộ, ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy huyện Duy Xuyên đã đạt được nhiều thành tựu quan trọng trong phát triển kinh tế và xây dựng hạ tầng nông thôn mới, góp phần nâng cao đời sống người dân. Việc huy động đa dạng nguồn vốn đầu tư, đặc biệt là sự đóng góp của nhân dân và doanh nghiệp, thể hiện sự đồng thuận xã hội cao, phù hợp với nguyên tắc “Nhà nước và nhân dân cùng làm”.

Tuy nhiên, các khó khăn về quản lý như thủ tục hành chính phức tạp, năng lực cán bộ hạn chế và sự phối hợp chưa hiệu quả giữa các cơ quan quản lý đã làm giảm hiệu quả sử dụng nguồn vốn và tiến độ thực hiện các dự án. So với các nghiên cứu tại các địa phương khác, huyện Duy Xuyên có điểm mạnh về sự quan tâm chỉ đạo của cấp ủy và chính quyền, nhưng cần cải thiện hơn nữa công tác tổ chức và giám sát.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ thể hiện tỷ lệ tăng trưởng các ngành kinh tế, bảng tổng hợp nguồn vốn đầu tư theo năm và sơ đồ tổ chức bộ máy quản lý để minh họa rõ nét các phát hiện.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường đào tạo, bồi dưỡng cán bộ quản lý: Nâng cao trình độ chuyên môn, kỹ năng nghiệp vụ và phẩm chất đạo đức cho đội ngũ cán bộ chuyên trách ở các cấp, đặc biệt là cấp xã. Thời gian thực hiện trong 2 năm tới, do UBND huyện phối hợp với các cơ sở đào tạo tổ chức.

  2. Đơn giản hóa thủ tục hành chính và nâng cao hiệu quả phối hợp liên ngành: Rà soát, sửa đổi các quy trình thủ tục đầu tư xây dựng cơ bản để giảm phiền hà, tăng tính minh bạch. Thiết lập cơ chế phối hợp chặt chẽ giữa các phòng ban, đoàn thể và chính quyền địa phương. Thực hiện trong vòng 1 năm, do Ban Chỉ đạo XDNTM huyện chủ trì.

  3. Đẩy mạnh huy động và sử dụng hiệu quả các nguồn vốn xã hội hóa: Khuyến khích doanh nghiệp, hợp tác xã và cộng đồng dân cư tham gia đầu tư xây dựng hạ tầng nông thôn thông qua các chính sách ưu đãi, hỗ trợ kỹ thuật và minh bạch tài chính. Thời gian triển khai liên tục, có đánh giá định kỳ hàng năm.

  4. Tăng cường công tác kiểm tra, giám sát và xử lý vi phạm: Thiết lập hệ thống giám sát đa chiều, bao gồm Ban giám sát cộng đồng, Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể nhằm phát hiện kịp thời sai phạm, nâng cao trách nhiệm giải trình của các cấp quản lý. Thực hiện ngay và duy trì thường xuyên.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý nhà nước các cấp: Đặc biệt là các cán bộ làm công tác xây dựng nông thôn mới và đầu tư xây dựng cơ bản, giúp nâng cao năng lực quản lý và áp dụng các giải pháp thực tiễn.

  2. Nhà nghiên cứu và giảng viên chuyên ngành Luật Hiến pháp và Luật Hành chính: Tài liệu cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn phong phú để phục vụ nghiên cứu, giảng dạy về quản lý nhà nước và chính sách phát triển nông thôn.

  3. Các tổ chức chính trị - xã hội và đoàn thể nhân dân: Giúp hiểu rõ vai trò và cách thức tham gia quản lý, giám sát công tác xây dựng nông thôn mới, từ đó nâng cao hiệu quả phối hợp với chính quyền.

  4. Doanh nghiệp và nhà đầu tư trong lĩnh vực nông nghiệp và xây dựng cơ bản: Cung cấp thông tin về môi trường pháp lý, chính sách huy động vốn và thực trạng đầu tư, hỗ trợ hoạch định chiến lược đầu tư phù hợp.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý nhà nước về xây dựng nông thôn mới trong lĩnh vực đầu tư xây dựng cơ bản là gì?
    Quản lý nhà nước là quá trình tổ chức, điều hành và điều phối các hoạt động đầu tư xây dựng cơ bản nhằm phát triển hạ tầng nông thôn theo các chính sách, pháp luật của Nhà nước. Ví dụ, việc lập kế hoạch, phân bổ vốn và giám sát thi công các công trình giao thông nông thôn.

  2. Những khó khăn chính trong quản lý đầu tư xây dựng cơ bản tại huyện Duy Xuyên là gì?
    Bao gồm thủ tục hành chính phức tạp, năng lực cán bộ hạn chế, sự phối hợp chưa đồng bộ giữa các ngành, và nguồn vốn đầu tư chưa được huy động hiệu quả. Điều này làm chậm tiến độ và giảm hiệu quả các dự án.

  3. Làm thế nào để huy động hiệu quả nguồn vốn xã hội hóa trong xây dựng nông thôn mới?
    Cần có chính sách ưu đãi, minh bạch tài chính, tăng cường tuyên truyền vận động cộng đồng và doanh nghiệp tham gia, đồng thời xây dựng cơ chế giám sát chặt chẽ để đảm bảo nguồn vốn được sử dụng đúng mục đích.

  4. Vai trò của người dân trong xây dựng nông thôn mới như thế nào?
    Người dân là chủ thể trung tâm, tham gia đóng góp công sức, tài chính và giám sát các hoạt động xây dựng. Sự đồng thuận và tham gia tích cực của người dân góp phần nâng cao hiệu quả và bền vững của chương trình.

  5. Các giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước về đầu tư xây dựng cơ bản được đề xuất là gì?
    Bao gồm đào tạo cán bộ, đơn giản hóa thủ tục hành chính, tăng cường huy động vốn xã hội hóa, và nâng cao công tác kiểm tra, giám sát. Các giải pháp này nhằm khắc phục hạn chế hiện tại và thúc đẩy phát triển bền vững.

Kết luận

  • Quản lý nhà nước về xây dựng nông thôn mới trong lĩnh vực đầu tư xây dựng cơ bản tại huyện Duy Xuyên đã đạt nhiều kết quả tích cực, góp phần nâng cao đời sống người dân và phát triển kinh tế địa phương.
  • Nguồn vốn đầu tư đa dạng với tổng kinh phí hơn 2.400 tỷ đồng giai đoạn 2011-2019, trong đó ngân sách nhà nước và đóng góp của nhân dân chiếm tỷ trọng lớn.
  • Bộ máy quản lý được củng cố nhưng còn tồn tại hạn chế về năng lực cán bộ và phối hợp liên ngành.
  • Các giải pháp đề xuất tập trung vào nâng cao năng lực quản lý, cải cách thủ tục hành chính, huy động vốn xã hội hóa và tăng cường giám sát.
  • Nghiên cứu có thể làm cơ sở cho các bước tiếp theo trong việc hoàn thiện chính sách và nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước về XDNTM tại Duy Xuyên và các địa phương tương đồng.

Hành động tiếp theo: Các cơ quan quản lý cần triển khai ngay các giải pháp đề xuất, đồng thời tổ chức đánh giá định kỳ để điều chỉnh phù hợp. Đề nghị các nhà nghiên cứu và cán bộ quản lý tiếp tục theo dõi, cập nhật và áp dụng các kết quả nghiên cứu nhằm thúc đẩy phát triển bền vững nông thôn mới.