I. Tổng Quan Về Quản Lý Ngân Sách Nhà Nước Cấp Xã Hiện Nay
Ngân sách Nhà nước (NSNN) đóng vai trò then chốt trong việc điều hành kinh tế, xã hội, an ninh quốc phòng và đối ngoại của đất nước. Trong bối cảnh kinh tế thị trường, NSNN là công cụ định hướng vĩ mô, điều tiết thị trường, bình ổn giá cả và điều chỉnh đời sống xã hội. Nguồn tài chính vững mạnh cho phép Nhà nước điều tiết nền kinh tế một cách hiệu quả. Điều này phụ thuộc vào việc quản lý nguồn thu NSNN. Các hình thức thu ngân sách cần phù hợp với điều kiện phát triển kinh tế - xã hội của địa phương và đất nước. Trong hệ thống NSNN, ngân sách xã (NSX) đóng vai trò quan trọng. Qua nhiều năm thực hiện Luật Ngân sách Nhà nước, công tác quản lý tài chính ngân sách đã đạt được những thành tựu nhất định, đóng góp vào quản lý kinh tế - xã hội của chính quyền cơ sở. Chính phủ và Bộ Tài chính đã ban hành các văn bản hướng dẫn thi hành Luật Ngân sách Nhà nước, tạo cơ sở pháp lý cho hoạt động này.
1.1. Khái niệm và đặc điểm của Ngân sách Nhà nước
Theo Luật Ngân sách Nhà nước năm 2015, Ngân sách nhà nước là toàn bộ các khoản thu, chi của Nhà nước được dự toán và thực hiện trong một khoảng thời gian nhất định. NSNN là bộ phận chủ đạo của hệ thống tài chính, là điều kiện vật chất quan trọng để Nhà nước thực hiện các nhiệm vụ của mình. Các hoạt động thu chi của NSNN gắn chặt với quyền lực kinh tế - chính trị của Nhà nước, được tiến hành trên cơ sở luật lệ nhất định. Lợi ích quốc gia, lợi ích chung luôn được ưu tiên hàng đầu. Thu của NSNN phần lớn mang tính chất bắt buộc, còn các khoản chi mang tính chất không hoàn lại.
1.2. Vai trò và chức năng của Ngân sách Nhà nước
NSNN có hai chức năng chính: phân phối nguồn lực và giám đốc tài chính. Chức năng phân phối thể hiện qua các khoản chi cho bộ máy quản lý, quốc phòng, an ninh, văn hóa, giáo dục, y tế, phúc lợi xã hội và đầu tư phát triển. Chức năng giám đốc thể hiện qua việc kiểm tra, giám sát quá trình huy động các khoản thu và thực hiện các khoản chi, đảm bảo tuân thủ pháp luật và các chế độ quy định. Hai chức năng này có mối quan hệ mật thiết, cùng góp phần đảm bảo hiệu quả kinh tế và xã hội của vốn NSNN.
II. Thực Trạng Quản Lý Ngân Sách Xã Tiên Phước Quảng Nam
Việc quản lý thu, chi NSNN vẫn còn nhiều hạn chế, bất cập từ quy trình lập, chấp hành, quyết toán đến kiểm tra, giám sát. Điều này ảnh hưởng đến hiệu quả và hiệu lực quản lý ngân sách nhà nước tại các cơ sở xã. Việc tăng cường kiểm tra, kiểm soát, hoàn thiện quy trình quản lý ngân sách cấp xã ở huyện Tiên Phước là hết sức cần thiết. Học viên chọn đề tài “Quản lý ngân sách nhà nước cấp xã trên địa bàn huyện Tiên Phước, tỉnh Quảng Nam” làm luận văn tốt nghiệp thạc sĩ quản lý kinh tế với mục tiêu góp phần giải quyết các vấn đề tồn tại, nâng cao hiệu quả công tác quản lý ngân sách cấp xã trên địa bàn huyện Tiên Phước, tỉnh Quảng Nam.
2.1. Tình hình nghiên cứu về Quản lý Ngân sách Nhà nước
Trong những năm qua, việc nghiên cứu quản lý NSNN ở nước ta là chủ đề được rất nhiều nhà khoa học quan tâm. Các công trình nghiên cứu đã đề cập đến nhiều khía cạnh khác nhau về quản lý NSNN, quản lý thu – chi NSNN. Tuy nhiên, một số công trình đã lâu nên không theo kịp và khó giải quyết vấn đề trong tình hình đổi mới hiện nay. Vì vậy đề tài này về quản lý ngân sách nói chung, ngân sách cấp xã nói riêng không phải là đề tài mới, nhưng xét trên địa bàn cụ thể của huyện Tiên Phước trong những năm gần đây với những thay đổi trong quản lý ngân sách thì đây là vấn đề mới, cần phải nghiên cứu nhằm góp phần hoàn thiện quản lý ngân sách của cấp xã trên địa bàn huyện Tiên Phước, tỉnh Quảng Nam có hiệu quả tốt hơn trong thời gian tới.
2.2. Mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu Quản lý Ngân sách Xã
Mục đích nghiên cứu là làm rõ những vấn đề lý luận và thực tiễn liên quan để đề xuất giải pháp nhằm hoàn thiện quản lý NSNN cấp xã trên địa bàn huyện Tiên Phước, tỉnh Quảng Nam cho phù hợp với điều kiện hiện nay. Nhiệm vụ nghiên cứu bao gồm: hệ thống hóa những nội dung lý luận cơ bản của NSX và quản lý NSX; phân tích thực trạng quản lý NSX trên địa bàn huyện Tiên Phước từ năm 2014 đến năm 2018; đề xuất một số giải pháp nhằm tăng cường công tác quản lý NSNN trên địa bàn huyện Tiên Phước trong thời gian tới.
III. Cách Phân Loại Ngân Sách Nhà Nước Cấp Xã Tiên Phước
Các khoản thu NSNN bao gồm: các khoản thu từ thuế, phí, lệ phí; các khoản thu từ hoạt động kinh tế của Nhà nước; các khoản đóng góp của các tổ chức và cá nhân theo luật định; các khoản viện trợ; và các khoản do Nhà nước vay để bù đắp bội chi. Các khoản thu từ thuế, phí, lệ phí là các khoản thu bắt buộc, đảm bảo các hoạt động của bộ máy Nhà nước. Các khoản thu từ hoạt động kinh tế của Nhà nước đảm bảo cho chủ sở hữu thực hiện được lợi ích kinh tế, quyền sở hữu các loại tài sản đưa vào quá trình sản xuất xã hội. Các khoản viện trợ phụ thuộc vào đường lối đối ngoại của Đảng và Nhà nước, không ổn định và khó dự đoán.
3.1. Các khoản thu Ngân sách Nhà nước cấp xã
Các khoản thu từ thuế, phí, lệ phí là các khoản thu bắt buộc thực hiện nghĩa vụ của các doanh nghiệp, các tổ chức và công dân do những yêu cầu tất yếu về kinh tế - chính trị - xã hội để bảo đảm các hoạt động của bộ máy Nhà nước, giữ vững quốc phòng, an ninh và bảo đảm các sự nghiệp xã hội. Trình độ xã hội hóa càng cao, quy mô sở hữu càng lớn thì nguồn thu tập trung vào NSNN và những nguồn lực tài chính cũng càng nhiều. Thực hiện thu đúng, thu đủ từ các hình thức này không chỉ đảm bảo nguồn lực tài chính cho Nhà nước, mà còn là hình thức cụ thể thực hiện quản lý chặt các tài sản thuộc sở hữu Nhà nước để bảo tồn và phát triển chế độ sở hữu toàn dân.
3.2. Chức năng chính của Ngân sách Nhà nước cấp xã
NSNN có 2 chức năng chính sau: Thứ nhất, NSNN là các khoản chi cho bộ máy quản lý Nhà nước, cho lực lượng quân đội, công an, cho nhu cầu văn hoá, giáo dục, y tế, phúc lợi xã hội, chi cho đầu tư phát triển,. Thứ hai, NSNN là giám đốc quá trình huy động các khoản thu và thực hiện các khoản chi. Thông qua chức năng này, NSNN kiểm tra, giám sát quá trình động viên các nguồn thu, tránh tình trạng trốn lậu thuế, chây ỳ nộp thuế của các đối tượng thực hiện nghĩa vụ nộp NSNN hoặc bị lạm dụng, làm trái pháp luật, coi thường pháp luật và các chính sách động viên khác.
IV. Giải Pháp Hoàn Thiện Quản Lý Ngân Sách Xã Tại Tiên Phước
Để hoàn thiện công tác quản lý ngân sách xã tại huyện Tiên Phước, cần có các giải pháp đồng bộ và toàn diện. Các giải pháp này cần tập trung vào việc tăng cường nguồn thu, nâng cao hiệu quả chi tiêu, cải thiện quy trình quản lý và tăng cường kiểm tra, giám sát. Đồng thời, cần nâng cao năng lực cho đội ngũ cán bộ quản lý ngân sách và tăng cường sự tham gia của cộng đồng vào quá trình quản lý ngân sách.
4.1. Tăng cường nguồn thu Ngân sách Xã Tiên Phước
Cần rà soát và điều chỉnh các chính sách thu cho phù hợp với tình hình thực tế của địa phương. Khuyến khích phát triển các ngành nghề kinh tế có tiềm năng, tạo thêm nguồn thu cho ngân sách. Tăng cường công tác quản lý thuế, chống thất thu và gian lận thuế. Đẩy mạnh xã hội hóa các hoạt động dịch vụ công, giảm gánh nặng cho ngân sách.
4.2. Nâng cao hiệu quả chi tiêu Ngân sách Xã Tiên Phước
Cần xác định rõ các ưu tiên chi tiêu, đảm bảo chi đúng mục đích và hiệu quả. Tăng cường kiểm soát chi, chống lãng phí và tham nhũng. Thực hiện công khai, minh bạch trong quản lý và sử dụng ngân sách. Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin vào quản lý ngân sách, nâng cao hiệu quả và giảm chi phí.
4.3. Cải thiện quy trình quản lý Ngân sách Xã Tiên Phước
Cần đơn giản hóa các thủ tục hành chính, tạo thuận lợi cho người dân và doanh nghiệp. Tăng cường phân cấp quản lý ngân sách, nâng cao tính chủ động và trách nhiệm của các đơn vị. Xây dựng hệ thống thông tin ngân sách đầy đủ, chính xác và kịp thời. Tăng cường sự phối hợp giữa các cơ quan chức năng trong quản lý ngân sách.
V. Ứng Dụng Thực Tiễn Quản Lý Ngân Sách Xã Tiên Phước
Việc ứng dụng các giải pháp hoàn thiện quản lý ngân sách xã cần được thực hiện một cách đồng bộ và có hệ thống. Cần có sự chỉ đạo sát sao của các cấp ủy đảng, chính quyền và sự tham gia tích cực của các ban ngành, đoàn thể và người dân. Đồng thời, cần thường xuyên đánh giá, rút kinh nghiệm và điều chỉnh các giải pháp cho phù hợp với tình hình thực tế.
5.1. Đánh giá hiệu quả ứng dụng các giải pháp
Cần xây dựng các tiêu chí đánh giá hiệu quả rõ ràng, khách quan và có thể đo lường được. Thường xuyên theo dõi, đánh giá và báo cáo kết quả thực hiện. Kịp thời phát hiện và xử lý các vấn đề phát sinh. Đảm bảo tính bền vững của các giải pháp.
5.2. Bài học kinh nghiệm từ thực tiễn
Cần tổng kết, đánh giá và rút ra các bài học kinh nghiệm từ thực tiễn quản lý ngân sách xã. Chia sẻ kinh nghiệm tốt và nhân rộng các mô hình thành công. Nghiên cứu, học hỏi kinh nghiệm của các địa phương khác. Không ngừng đổi mới và sáng tạo trong quản lý ngân sách.
VI. Tương Lai Quản Lý Ngân Sách Nhà Nước Cấp Xã Tiên Phước
Trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế và cuộc cách mạng công nghiệp 4.0, công tác quản lý ngân sách xã cần phải đổi mới mạnh mẽ để đáp ứng yêu cầu phát triển. Cần đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin, xây dựng chính quyền điện tử và tăng cường sự tham gia của cộng đồng vào quá trình quản lý ngân sách.
6.1. Định hướng phát triển Quản lý Ngân sách Xã
Xây dựng hệ thống ngân sách minh bạch, hiệu quả và bền vững. Đảm bảo nguồn lực tài chính cho phát triển kinh tế - xã hội của địa phương. Nâng cao đời sống vật chất và tinh thần của người dân. Góp phần xây dựng huyện Tiên Phước ngày càng giàu đẹp, văn minh.
6.2. Các yếu tố tác động đến Quản lý Ngân sách Xã
Các yếu tố kinh tế, xã hội, chính trị và công nghệ đều có tác động đến công tác quản lý ngân sách xã. Cần phân tích, đánh giá và dự báo các yếu tố này để có các giải pháp ứng phó kịp thời. Chủ động thích ứng với sự thay đổi của môi trường.
