Tổng quan nghiên cứu

Công tác kiểm tra nội bộ (KTNB) trong các trường trung học cơ sở (THCS) đóng vai trò then chốt trong việc nâng cao chất lượng giáo dục và quản lý nhà trường. Tại huyện Tây Giang, tỉnh Quảng Nam, với đặc thù là vùng miền núi, biên giới có nhiều khó khăn về kinh tế - xã hội, công tác KTNB càng trở nên cấp thiết nhằm đảm bảo hiệu quả quản lý và phát triển giáo dục. Theo số liệu khảo sát năm học 2019-2020, toàn huyện có 4 trường THCS với gần 1.500 học sinh và đội ngũ cán bộ, giáo viên đạt chuẩn trên 82%, trong đó tỷ lệ giáo viên có trình độ trên chuẩn chiếm khoảng 18%. Tuy nhiên, thực trạng công tác KTNB tại các trường còn nhiều hạn chế như nhận thức chưa đồng đều, nội dung kiểm tra chưa sâu sát, việc sử dụng kết quả kiểm tra chưa hiệu quả.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng quản lý công tác KTNB tại các trường THCS trên địa bàn huyện Tây Giang trong giai đoạn 2018-2020, từ đó đề xuất các biện pháp quản lý phù hợp, nâng cao hiệu quả công tác này trong giai đoạn 2021-2025. Nghiên cứu tập trung vào các nội dung như xây dựng kế hoạch, tổ chức lực lượng, triển khai nội dung kiểm tra, xử lý kết quả và tổng kết đánh giá công tác KTNB. Ý nghĩa của nghiên cứu thể hiện qua việc góp phần nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện, tăng cường hiệu quả quản lý nhà trường, đồng thời hỗ trợ Hiệu trưởng và đội ngũ cán bộ quản lý trong việc thực hiện chức năng kiểm tra một cách khoa học, bài bản.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết quản lý giáo dục và kiểm tra nội bộ, trong đó:

  • Lý thuyết quản lý giáo dục: Quản lý giáo dục được hiểu là hệ thống các tác động có kế hoạch, có mục đích nhằm điều hành hệ thống giáo dục và các cơ sở giáo dục để đạt mục tiêu nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực, bồi dưỡng nhân tài. Quản lý nhà trường là một phần của quản lý giáo dục, tập trung vào tổ chức hoạt động dạy học, giáo dục và quản lý các nguồn lực trong nhà trường.

  • Lý thuyết kiểm tra nội bộ: Kiểm tra nội bộ là quá trình đánh giá, phát hiện và điều chỉnh các hoạt động trong nhà trường nhằm đảm bảo thực hiện đúng kế hoạch, mục tiêu đề ra. KTNB có vai trò quan trọng trong chu trình quản lý, giúp phát hiện ưu điểm, hạn chế, từ đó đề xuất biện pháp cải tiến. Các nguyên tắc cơ bản của KTNB bao gồm tính pháp chế, khách quan, hiệu quả, kế hoạch, công khai và tính giáo dục.

Các khái niệm chính được sử dụng gồm: kiểm tra nội bộ, quản lý công tác kiểm tra nội bộ, kế hoạch kiểm tra, phương pháp kiểm tra (quan sát, phỏng vấn, phân tích tài liệu), hình thức kiểm tra (định kỳ, đột xuất, toàn diện, chuyên đề).

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp giữa nghiên cứu lý thuyết và thực tiễn:

  • Nguồn dữ liệu: Thu thập từ hồ sơ, tài liệu quản lý công tác KTNB của các trường THCS trên địa bàn huyện Tây Giang; khảo sát ý kiến của 84 cán bộ quản lý, giáo viên, nhân viên tại 4 trường THCS; phỏng vấn chuyên gia và cán bộ quản lý Phòng Giáo dục và Đào tạo huyện.

  • Phương pháp phân tích: Sử dụng phương pháp thống kê toán học để xử lý dữ liệu khảo sát, tính điểm trung bình và tỷ lệ phần trăm đánh giá mức độ thực hiện các nội dung KTNB. Phân tích định tính qua phỏng vấn và tổng hợp ý kiến chuyên gia nhằm làm rõ các vấn đề thực tiễn.

  • Timeline nghiên cứu: Khảo sát thực hiện từ tháng 4 đến giữa tháng 5 năm 2020; phân tích, tổng hợp và đề xuất biện pháp trong các tháng tiếp theo, hướng đến áp dụng cho giai đoạn 2021-2025.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng xây dựng đội ngũ: Công tác xây dựng đội ngũ cán bộ, giáo viên được đánh giá ở mức khá với điểm trung bình 4,15/5 về đảm bảo số lượng, chất lượng và cơ cấu đội ngũ. Tuy nhiên, công tác bồi dưỡng, tự bồi dưỡng còn hạn chế với điểm trung bình 3,74, cho thấy việc nâng cao nghiệp vụ và trình độ chuyên môn chưa được quan tâm đầy đủ.

  2. Quản lý kế hoạch kiểm tra nội bộ: Kế hoạch KTNB được xây dựng và triển khai nhưng chưa đồng bộ và thiếu tính hệ thống. Khoảng 60% cán bộ quản lý và giáo viên cho biết kế hoạch chưa được công khai đầy đủ và chưa gắn kết chặt chẽ với kế hoạch năm học.

  3. Tổ chức lực lượng và điều kiện kiểm tra: Ban KTNB chủ yếu là kiêm nhiệm, chưa có đội ngũ chuyên trách, dẫn đến hạn chế về nghiệp vụ và tính chuyên sâu trong kiểm tra. Việc bồi dưỡng nghiệp vụ cho lực lượng này còn thiếu thường xuyên.

  4. Sử dụng kết quả kiểm tra: Việc xử lý, sử dụng kết quả KTNB chưa hiệu quả, chỉ khoảng 55% ý kiến cho rằng kết quả kiểm tra được sử dụng để điều chỉnh kế hoạch và nâng cao chất lượng giáo dục. Việc lưu trữ hồ sơ kiểm tra còn sơ sài, chưa ứng dụng công nghệ thông tin để quản lý.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của những hạn chế trên xuất phát từ nhận thức chưa đầy đủ về vai trò của KTNB, nguồn lực hạn chế, đặc biệt là nhân lực và tài chính cho công tác kiểm tra. So với các nghiên cứu trong ngành quản lý giáo dục, kết quả khảo sát tại Tây Giang phản ánh đúng thực trạng các vùng miền núi còn nhiều khó khăn trong việc tổ chức và quản lý KTNB. Việc thiếu đội ngũ chuyên trách và bồi dưỡng nghiệp vụ là điểm nghẽn lớn ảnh hưởng đến chất lượng kiểm tra.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện mức độ đánh giá các nội dung KTNB (xây dựng đội ngũ, kế hoạch, tổ chức lực lượng, sử dụng kết quả) theo thang điểm 5, giúp minh họa rõ ràng các điểm mạnh, điểm yếu. Bảng tổng hợp tỷ lệ phần trăm ý kiến đồng thuận về từng nội dung cũng hỗ trợ phân tích sâu hơn.

Ý nghĩa của kết quả nghiên cứu là cơ sở để đề xuất các biện pháp quản lý công tác KTNB phù hợp với điều kiện thực tế của huyện Tây Giang, góp phần nâng cao hiệu quả quản lý nhà trường và chất lượng giáo dục.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao nhận thức về công tác KTNB: Tổ chức các lớp bồi dưỡng, tập huấn nâng cao nhận thức cho cán bộ quản lý, giáo viên và nhân viên về vai trò, mục đích và phương pháp KTNB. Mục tiêu đạt 90% cán bộ, giáo viên hiểu rõ và thực hiện đúng quy trình KTNB trong vòng 1 năm. Chủ thể thực hiện: Phòng GD&ĐT phối hợp với các trường.

  2. Xây dựng kế hoạch KTNB khoa học, đồng bộ: Hiệu trưởng các trường cần xây dựng kế hoạch KTNB chi tiết, gắn kết với kế hoạch năm học, công khai kế hoạch trong toàn trường. Mỗi năm học phải có kế hoạch kiểm tra định kỳ và đột xuất rõ ràng. Chủ thể thực hiện: Hiệu trưởng, Ban KTNB.

  3. Tổ chức lực lượng kiểm tra chuyên trách và bồi dưỡng nghiệp vụ: Thành lập Ban KTNB chuyên trách hoặc phân công rõ ràng nhiệm vụ cho các thành viên, đồng thời tổ chức bồi dưỡng nghiệp vụ kiểm tra thường xuyên hàng năm. Mục tiêu nâng cao năng lực kiểm tra, giảm thiểu kiêm nhiệm. Chủ thể thực hiện: Phòng GD&ĐT, Hiệu trưởng.

  4. Ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý KTNB: Xây dựng hệ thống quản lý thông tin công tác KTNB, số hóa hồ sơ kiểm tra để lưu trữ, tra cứu và sử dụng hiệu quả. Mục tiêu hoàn thành trong 2 năm tới. Chủ thể thực hiện: Phòng GD&ĐT phối hợp với các trường.

  5. Tăng cường sử dụng kết quả kiểm tra để cải tiến quản lý: Kết quả KTNB phải được phân tích, đánh giá và sử dụng làm cơ sở điều chỉnh kế hoạch, nâng cao chất lượng giáo dục. Định kỳ sơ kết, tổng kết công tác KTNB để rút kinh nghiệm và điều chỉnh phù hợp. Chủ thể thực hiện: Hiệu trưởng, Ban KTNB.

Việc triển khai đồng bộ các giải pháp trên cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa các cấp quản lý, nhà trường và đội ngũ cán bộ, giáo viên nhằm đảm bảo tính khả thi và hiệu quả lâu dài.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Hiệu trưởng và cán bộ quản lý các trường THCS: Nhận thức sâu sắc về vai trò và phương pháp quản lý công tác KTNB, từ đó nâng cao hiệu quả quản lý nhà trường.

  2. Phòng Giáo dục và Đào tạo huyện Tây Giang và các địa phương tương tự: Áp dụng các biện pháp quản lý KTNB phù hợp với điều kiện thực tế vùng miền núi, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục địa phương.

  3. Giáo viên và nhân viên trường THCS: Hiểu rõ quy trình, nội dung và ý nghĩa của KTNB để chủ động tham gia, phối hợp và tự kiểm tra, nâng cao năng lực chuyên môn.

  4. Nghiên cứu sinh, học viên cao học ngành Quản lý giáo dục: Tham khảo mô hình nghiên cứu thực tiễn, phương pháp khảo sát và đề xuất giải pháp quản lý công tác KTNB trong trường học vùng khó khăn.

Câu hỏi thường gặp

  1. Kiểm tra nội bộ trường THCS là gì và tại sao quan trọng?
    Kiểm tra nội bộ là quá trình đánh giá, giám sát các hoạt động giáo dục và quản lý trong nhà trường nhằm đảm bảo thực hiện đúng kế hoạch và mục tiêu. Nó giúp phát hiện ưu điểm, hạn chế để điều chỉnh kịp thời, nâng cao chất lượng giáo dục.

  2. Những nguyên tắc cơ bản khi thực hiện công tác KTNB là gì?
    KTNB phải đảm bảo tính pháp chế, khách quan, hiệu quả, kế hoạch, công khai và tính giáo dục. Điều này giúp kiểm tra minh bạch, chính xác và mang tính xây dựng.

  3. Làm thế nào để xây dựng kế hoạch KTNB hiệu quả?
    Kế hoạch cần được xây dựng từ đầu năm học, dựa trên các văn bản hướng dẫn, phù hợp với điều kiện thực tế, có mục tiêu rõ ràng, nội dung cụ thể, phân công nhiệm vụ rõ ràng và được công khai trong nhà trường.

  4. Ai là người chịu trách nhiệm chính trong công tác KTNB tại trường THCS?
    Hiệu trưởng là người chịu trách nhiệm toàn diện về công tác KTNB, đồng thời thành lập Ban KTNB với các thành viên có chuyên môn để triển khai công việc.

  5. Làm thế nào để sử dụng kết quả KTNB một cách hiệu quả?
    Kết quả KTNB cần được phân tích, công khai, sử dụng để điều chỉnh kế hoạch, khen thưởng, động viên và khắc phục hạn chế. Việc lưu trữ hồ sơ và phản hồi hai chiều cũng rất quan trọng để nâng cao chất lượng quản lý.

Kết luận

  • Công tác kiểm tra nội bộ tại các trường THCS huyện Tây Giang có vai trò quan trọng trong nâng cao chất lượng giáo dục và hiệu quả quản lý nhà trường.
  • Thực trạng KTNB còn nhiều hạn chế về nhận thức, tổ chức lực lượng, kế hoạch và sử dụng kết quả kiểm tra.
  • Nghiên cứu đã đề xuất 5 nhóm giải pháp trọng tâm nhằm nâng cao hiệu quả quản lý công tác KTNB trong giai đoạn 2021-2025.
  • Việc triển khai đồng bộ các biện pháp cần sự phối hợp chặt chẽ giữa các cấp quản lý, nhà trường và đội ngũ cán bộ, giáo viên.
  • Khuyến nghị các trường THCS và Phòng GD&ĐT huyện Tây Giang áp dụng nghiên cứu này để cải tiến công tác KTNB, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện.

Hành động tiếp theo: Các trường cần xây dựng kế hoạch triển khai các giải pháp đề xuất, tổ chức tập huấn bồi dưỡng nghiệp vụ kiểm tra, đồng thời ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý KTNB. Phòng GD&ĐT cần giám sát, hỗ trợ và đánh giá hiệu quả thực hiện định kỳ.