Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh đổi mới giáo dục phổ thông 2018, giáo dục đạo đức (GDĐĐ) cho học sinh trung học cơ sở (THCS) giữ vai trò then chốt trong việc hình thành nhân cách và phát triển toàn diện thế hệ trẻ. Huyện Lục Yên, tỉnh Yên Bái, với hơn 7.000 học sinh THCS và 26 trường học, đang đối mặt với nhiều thách thức trong quản lý hoạt động GDĐĐ nhằm đáp ứng yêu cầu đổi mới chương trình. Mục tiêu nghiên cứu nhằm khảo sát thực trạng quản lý hoạt động GDĐĐ tại các trường THCS huyện Lục Yên trong giai đoạn 2018-2021, từ đó đề xuất các biện pháp quản lý phù hợp để nâng cao chất lượng giáo dục đạo đức, góp phần phát triển phẩm chất và năng lực cốt lõi của học sinh theo định hướng chương trình giáo dục phổ thông mới.

Phạm vi nghiên cứu tập trung vào 26 trường THCS trên địa bàn huyện Lục Yên, với đối tượng khảo sát gồm 200 người bao gồm cán bộ quản lý, giáo viên, lực lượng giáo dục khác và học sinh. Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc cung cấp cơ sở khoa học cho công tác quản lý giáo dục đạo đức, góp phần nâng cao hiệu quả giáo dục toàn diện, đồng thời hỗ trợ các nhà quản lý và giáo viên trong việc xây dựng kế hoạch, tổ chức và kiểm tra đánh giá hoạt động GDĐĐ phù hợp với đặc thù địa phương và tâm sinh lý học sinh THCS.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết quản lý giáo dục và giáo dục đạo đức, trong đó:

  • Lý thuyết quản lý giáo dục: Quản lý được hiểu là quá trình tác động có mục đích, có kế hoạch của chủ thể quản lý nhằm điều phối, điều chỉnh các hoạt động giáo dục để đạt mục tiêu đề ra. Quản lý hoạt động GDĐĐ bao gồm các chức năng lập kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo và kiểm tra đánh giá.

  • Lý thuyết giáo dục đạo đức: GDĐĐ là quá trình rèn luyện, hình thành các phẩm chất đạo đức như yêu nước, nhân ái, chăm chỉ, trung thực và trách nhiệm cho học sinh. Giáo dục đạo đức kết hợp giáo dục lý tưởng, tình cảm, giá trị đạo đức và phát triển năng lực hoạt động đạo đức.

Các khái niệm chính bao gồm: quản lý nhà trường, giáo dục đạo đức, hoạt động giáo dục đạo đức, quản lý hoạt động giáo dục đạo đức theo định hướng chương trình giáo dục phổ thông 2018, đặc điểm tâm sinh lý học sinh THCS, nội dung và phương pháp giáo dục đạo đức.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp giữa nghiên cứu lý luận và thực tiễn:

  • Nguồn dữ liệu: Số liệu thứ cấp từ Phòng Giáo dục và Đào tạo huyện Lục Yên, báo cáo tổng kết các năm học 2018-2019, 2019-2020, 2020-2021; dữ liệu khảo sát thực trạng thu thập qua bảng hỏi, phỏng vấn sâu và quan sát trực tiếp.

  • Cỡ mẫu và chọn mẫu: Tổng cộng 200 người tham gia khảo sát gồm 10 cán bộ quản lý, 50 giáo viên, 40 lực lượng giáo dục khác và học sinh các trường THCS huyện Lục Yên. Phương pháp chọn mẫu kết hợp ngẫu nhiên và có chủ đích nhằm đảm bảo tính đại diện và phù hợp với mục tiêu nghiên cứu.

  • Phương pháp phân tích: Phân tích định lượng qua thống kê mô tả, so sánh tỷ lệ phần trăm; phân tích định tính qua tổng hợp, hệ thống hóa ý kiến phỏng vấn và quan sát. Quá trình nghiên cứu diễn ra trong khoảng thời gian từ năm học 2018 đến 2021.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng nhận thức về vai trò và mục tiêu GDĐĐ: Khoảng 85% cán bộ quản lý và giáo viên nhận thức đúng vai trò quan trọng của GDĐĐ trong giáo dục toàn diện học sinh. Tuy nhiên, chỉ khoảng 60% học sinh hiểu rõ mục tiêu của giáo dục đạo đức theo chương trình mới.

  2. Nội dung và hình thức giáo dục đạo đức: Nội dung GDĐĐ tập trung vào 5 phẩm chất chủ yếu (yêu nước, nhân ái, chăm chỉ, trung thực, trách nhiệm). Khoảng 70% giáo viên và 65% học sinh đánh giá nội dung phù hợp với tâm sinh lý lứa tuổi. Hình thức giáo dục đa dạng, bao gồm lồng ghép trong môn học, hoạt động ngoài giờ lên lớp và phối hợp với gia đình, xã hội.

  3. Quản lý hoạt động GDĐĐ: Việc lập kế hoạch GDĐĐ được thực hiện ở 90% trường, nhưng chỉ 75% trường có kế hoạch chi tiết và khả thi. Công tác chỉ đạo và kiểm tra đánh giá còn hạn chế, với 40% giáo viên cho biết chưa có tiêu chí đánh giá rõ ràng và khách quan.

  4. Phối hợp giữa nhà trường, gia đình và xã hội: Khoảng 60% trường có phối hợp với phụ huynh và các tổ chức xã hội trong hoạt động GDĐĐ, nhưng mức độ phối hợp chưa đồng đều và chưa phát huy tối đa hiệu quả.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy quản lý hoạt động GDĐĐ tại các trường THCS huyện Lục Yên đã đạt được một số thành tựu nhất định như nhận thức đúng đắn của đội ngũ cán bộ quản lý và giáo viên, cũng như sự đa dạng trong hình thức giáo dục. Tuy nhiên, việc tổ chức thực hiện và kiểm tra đánh giá còn nhiều hạn chế, ảnh hưởng đến hiệu quả giáo dục đạo đức.

Nguyên nhân chủ yếu do thiếu sự phối hợp chặt chẽ giữa các lực lượng giáo dục, hạn chế về cơ sở vật chất và thiết bị hỗ trợ, cũng như chưa có hệ thống tiêu chí đánh giá chuẩn hóa. So sánh với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, tình hình này tương đồng với nhiều địa phương miền núi khác, nơi điều kiện kinh tế xã hội còn nhiều khó khăn.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ nhận thức của các nhóm đối tượng về vai trò GDĐĐ, bảng tổng hợp mức độ thực hiện các chức năng quản lý GDĐĐ tại các trường, và sơ đồ thể hiện mối quan hệ phối hợp giữa nhà trường, gia đình và xã hội.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao nhận thức và năng lực quản lý GDĐĐ: Tổ chức các khóa bồi dưỡng chuyên sâu cho cán bộ quản lý và giáo viên về quản lý hoạt động GDĐĐ theo định hướng chương trình giáo dục phổ thông 2018, nhằm nâng tỷ lệ nhận thức đúng vai trò GDĐĐ lên trên 95% trong vòng 1 năm. Chủ thể thực hiện: Phòng GD&ĐT huyện phối hợp với các trung tâm đào tạo giáo dục.

  2. Xây dựng kế hoạch GDĐĐ chi tiết, phù hợp đặc thù địa phương: Mỗi trường cần xây dựng kế hoạch GDĐĐ cụ thể, có tính khả thi, bám sát đặc điểm tâm sinh lý học sinh và điều kiện thực tế, hoàn thiện trước năm học mới. Chủ thể thực hiện: Ban giám hiệu các trường THCS.

  3. Đổi mới công tác kiểm tra, đánh giá GDĐĐ: Xây dựng bộ tiêu chí đánh giá chuẩn hóa, khách quan và công khai, áp dụng đánh giá định kỳ hàng học kỳ, nhằm nâng cao hiệu quả quản lý và giáo dục. Chủ thể thực hiện: Phòng GD&ĐT phối hợp với các trường.

  4. Tăng cường phối hợp giữa nhà trường, gia đình và xã hội: Thiết lập các kênh liên lạc thường xuyên, tổ chức các buổi tọa đàm, hội thảo với phụ huynh và các tổ chức xã hội để đồng thuận và hỗ trợ hoạt động GDĐĐ, phấn đấu đạt mức phối hợp hiệu quả trên 80% trong 2 năm tới. Chủ thể thực hiện: Ban giám hiệu, tổ chức Đoàn - Đội và các ban đại diện cha mẹ học sinh.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục: Nhận diện các yếu tố ảnh hưởng và phương pháp quản lý hoạt động GDĐĐ, từ đó nâng cao hiệu quả công tác quản lý tại các trường THCS.

  2. Giáo viên chủ nhiệm và giáo viên bộ môn: Áp dụng các biện pháp giáo dục đạo đức phù hợp với đặc điểm tâm sinh lý học sinh, đổi mới phương pháp giảng dạy và tổ chức hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp.

  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành quản lý giáo dục: Tham khảo cơ sở lý luận, phương pháp nghiên cứu và kết quả khảo sát thực tiễn để phát triển các đề tài nghiên cứu liên quan đến giáo dục đạo đức và quản lý giáo dục.

  4. Phòng Giáo dục và Đào tạo các địa phương: Sử dụng kết quả nghiên cứu làm cơ sở xây dựng chính sách, kế hoạch và chương trình bồi dưỡng nâng cao năng lực quản lý giáo dục đạo đức cho cán bộ quản lý và giáo viên.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý hoạt động giáo dục đạo đức là gì?
    Quản lý hoạt động GDĐĐ là quá trình tác động có tổ chức, có mục đích của nhà quản lý nhằm điều phối, điều chỉnh các kế hoạch, nội dung, phương pháp giáo dục đạo đức để đạt hiệu quả giáo dục toàn diện cho học sinh. Ví dụ, việc xây dựng kế hoạch GDĐĐ chi tiết và kiểm tra đánh giá định kỳ là một phần của quản lý hoạt động này.

  2. Tại sao giáo dục đạo đức lại quan trọng đối với học sinh THCS?
    Lứa tuổi THCS là giai đoạn phát triển tâm sinh lý mạnh mẽ, dễ bị ảnh hưởng bởi môi trường xã hội. GDĐĐ giúp hình thành các phẩm chất như yêu nước, trung thực, trách nhiệm, từ đó giúp học sinh phát triển nhân cách toàn diện và có hành vi phù hợp với chuẩn mực xã hội.

  3. Những khó khăn chính trong quản lý GDĐĐ tại huyện Lục Yên là gì?
    Khó khăn gồm thiếu sự phối hợp chặt chẽ giữa nhà trường, gia đình và xã hội; hạn chế về cơ sở vật chất; chưa có hệ thống tiêu chí đánh giá chuẩn hóa; và nhận thức chưa đồng đều trong đội ngũ giáo viên và học sinh.

  4. Phương pháp giáo dục đạo đức nào hiệu quả cho học sinh THCS?
    Phương pháp đa dạng như đàm thoại, nêu gương, dự án, kết hợp giữa lý thuyết và thực tiễn, phù hợp với đặc điểm tâm sinh lý học sinh. Ví dụ, phương pháp dự án giúp học sinh tự lập và thực hành các phẩm chất đạo đức trong thời gian dài.

  5. Làm thế nào để tăng cường phối hợp giữa nhà trường, gia đình và xã hội trong GDĐĐ?
    Thiết lập các kênh liên lạc thường xuyên, tổ chức các buổi họp, tọa đàm với phụ huynh và các tổ chức xã hội, đồng thời xây dựng các chương trình phối hợp cụ thể nhằm tạo sự đồng thuận và hỗ trợ lẫn nhau trong giáo dục đạo đức cho học sinh.

Kết luận

  • Quản lý hoạt động giáo dục đạo đức là yếu tố quyết định chất lượng giáo dục toàn diện học sinh THCS huyện Lục Yên theo định hướng chương trình giáo dục phổ thông 2018.
  • Thực trạng quản lý GDĐĐ đã đạt được nhiều kết quả tích cực về nhận thức và tổ chức, nhưng còn tồn tại hạn chế trong kiểm tra đánh giá và phối hợp các lực lượng giáo dục.
  • Các biện pháp đề xuất tập trung nâng cao nhận thức, xây dựng kế hoạch chi tiết, đổi mới kiểm tra đánh giá và tăng cường phối hợp nhà trường - gia đình - xã hội.
  • Nghiên cứu có ý nghĩa thực tiễn cao, hỗ trợ các nhà quản lý, giáo viên và các bên liên quan trong việc nâng cao hiệu quả giáo dục đạo đức.
  • Đề nghị các cơ quan quản lý giáo dục địa phương triển khai các giải pháp trong vòng 1-2 năm tới để đạt được mục tiêu nâng cao chất lượng giáo dục đạo đức cho học sinh THCS.

Hãy áp dụng những kết quả và đề xuất trong luận văn này để góp phần xây dựng thế hệ học sinh THCS có phẩm chất đạo đức vững vàng, đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững của đất nước trong thời đại mới.