Tổng quan nghiên cứu

Hoạt động kiểm tra – đánh giá kết quả học tập của học sinh tiểu học đóng vai trò then chốt trong việc nâng cao chất lượng giáo dục phổ thông. Tại Quận 5, Thành phố Hồ Chí Minh, với 17 trường tiểu học và hàng nghìn học sinh, công tác này được thực hiện trong bối cảnh đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục theo Nghị quyết số 29 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XI. Mục tiêu nghiên cứu nhằm khảo sát thực trạng quản lý hoạt động kiểm tra – đánh giá kết quả học tập của học sinh tiểu học tại Quận 5 trong năm học 2019-2020, từ đó đề xuất các biện pháp nâng cao hiệu quả công tác này.

Nghiên cứu tập trung vào các khía cạnh: nhận thức về tầm quan trọng của kiểm tra – đánh giá, mức độ thực hiện mục tiêu, yêu cầu, nguyên tắc, nội dung, hình thức và phương pháp kiểm tra – đánh giá, cũng như công tác quản lý kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo và giám sát hoạt động kiểm tra – đánh giá. Ý nghĩa của nghiên cứu thể hiện qua việc cung cấp cơ sở khoa học cho các nhà quản lý giáo dục và giáo viên nhằm nâng cao chất lượng dạy và học, đồng thời góp phần thực hiện thành công đổi mới giáo dục tiểu học theo hướng phát triển năng lực và phẩm chất học sinh.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết quản lý giáo dục và kiểm tra – đánh giá kết quả học tập, trong đó:

  • Lý thuyết quản lý theo chức năng: bao gồm các chức năng kế hoạch hóa, tổ chức, chỉ đạo và kiểm tra nhằm đảm bảo hoạt động kiểm tra – đánh giá được thực hiện hiệu quả, đúng mục tiêu.

  • Lý thuyết đánh giá giáo dục: nhấn mạnh vai trò của đánh giá trong việc thu thập, phân tích thông tin về kiến thức, kỹ năng, thái độ của học sinh để điều chỉnh hoạt động dạy học và phát triển năng lực học sinh.

Các khái niệm chính gồm: kiểm tra, đánh giá, kết quả học tập, quản lý hoạt động kiểm tra – đánh giá, nguyên tắc đánh giá (khách quan, công bằng, toàn diện, hệ thống, công khai, giáo dục, phát triển), mục tiêu kiểm tra – đánh giá (điều chỉnh phương pháp dạy học, thúc đẩy sự tiến bộ của học sinh, hỗ trợ quản lý giáo dục).

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp định lượng và định tính:

  • Nguồn dữ liệu: thu thập từ 17 trường tiểu học tại Quận 5, bao gồm bảng hỏi khảo sát ý kiến của cán bộ quản lý, tổ trưởng chuyên môn và giáo viên; phỏng vấn sâu một số cán bộ quản lý và giáo viên; phân tích các tài liệu, kế hoạch kiểm tra – đánh giá, học bạ, bài kiểm tra định kỳ, văn bản pháp luật liên quan như Thông tư 30/2014/TT-BGDĐT và Thông tư 22/2016/TT-BGDĐT.

  • Phương pháp phân tích: sử dụng phần mềm SPSS 20.0 để xử lý số liệu thống kê mô tả, so sánh trung bình, phân tích tương quan; phân tích nội dung để làm rõ các vấn đề định tính.

  • Cỡ mẫu: khảo sát trên toàn bộ cán bộ quản lý và giáo viên tại 17 trường tiểu học Quận 5 trong năm học 2019-2020.

  • Timeline nghiên cứu: khảo sát và thu thập dữ liệu trong năm học 2019-2020, phân tích và đề xuất biện pháp trong năm 2021.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Nhận thức về tầm quan trọng của kiểm tra – đánh giá: 85% cán bộ quản lý và giáo viên tại Quận 5 đánh giá kiểm tra – đánh giá là công cụ quan trọng để nâng cao chất lượng dạy học. Tuy nhiên, khoảng 30% chưa thực sự hiểu rõ mục tiêu và nguyên tắc đánh giá theo Thông tư 30 và 22.

  2. Thực hiện mục tiêu kiểm tra – đánh giá: 70% trường đã xây dựng kế hoạch kiểm tra – đánh giá theo hướng đổi mới, kết hợp đánh giá thường xuyên và định kỳ. Tuy nhiên, chỉ khoảng 60% giáo viên thực hiện đánh giá thường xuyên bằng nhận xét kết hợp điểm số, còn lại chủ yếu tập trung vào đánh giá định kỳ.

  3. Thực trạng quản lý hoạt động kiểm tra – đánh giá: 65% hiệu trưởng và cán bộ quản lý tổ chức tốt công tác lập kế hoạch và chỉ đạo thực hiện, nhưng chỉ 50% thực hiện kiểm tra, giám sát chặt chẽ việc thực hiện kế hoạch của giáo viên. Việc phối hợp với phụ huynh trong đánh giá còn hạn chế, chỉ đạt khoảng 40%.

  4. Yếu tố ảnh hưởng đến quản lý kiểm tra – đánh giá: Các yếu tố khách quan như cơ sở vật chất, thiết bị hỗ trợ đạt mức trung bình khá (khoảng 70%), trong khi năng lực chuyên môn của cán bộ quản lý và giáo viên về kiểm tra – đánh giá chỉ đạt khoảng 60%. Áp lực từ phụ huynh về điểm số và thành tích cũng là nguyên nhân gây khó khăn trong việc thực hiện đánh giá khách quan.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy công tác kiểm tra – đánh giá tại Quận 5 đã có nhiều chuyển biến tích cực, phù hợp với định hướng đổi mới giáo dục của Bộ Giáo dục và Đào tạo. Việc kết hợp đánh giá thường xuyên bằng nhận xét và đánh giá định kỳ bằng điểm số đã góp phần nâng cao tính khách quan và toàn diện trong đánh giá kết quả học tập. Tuy nhiên, hạn chế về năng lực chuyên môn của giáo viên và cán bộ quản lý, cùng với áp lực từ phụ huynh, làm giảm hiệu quả quản lý và thực hiện kiểm tra – đánh giá.

So sánh với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, kết quả tương đồng với thực trạng chung của nhiều địa phương khi đổi mới kiểm tra – đánh giá còn gặp khó khăn trong việc triển khai đồng bộ và kiểm soát chất lượng. Biểu đồ thể hiện mức độ thực hiện các nội dung kiểm tra – đánh giá và quản lý có thể minh họa rõ sự phân bố nhận thức và thực hành của các đối tượng nghiên cứu.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Thành lập Ban kiểm tra – đánh giá chuyên trách tại các trường tiểu học nhằm hỗ trợ, giám sát và đánh giá hoạt động kiểm tra – đánh giá, đảm bảo thực hiện đúng quy trình và nguyên tắc. Thời gian thực hiện: trong vòng 6 tháng đầu năm học; chủ thể: Ban Giám hiệu và tổ chuyên môn.

  2. Tăng cường bồi dưỡng năng lực chuyên môn cho cán bộ quản lý và giáo viên về kỹ năng xây dựng kế hoạch, ma trận đề kiểm tra, phương pháp đánh giá thường xuyên và định kỳ. Thời gian: tổ chức định kỳ hàng năm; chủ thể: Phòng Giáo dục và Đào tạo Quận 5 phối hợp với các trung tâm bồi dưỡng.

  3. Nâng cao nhận thức về tầm quan trọng và mục tiêu kiểm tra – đánh giá cho toàn bộ lực lượng tham gia, đặc biệt là giáo viên và phụ huynh, thông qua các buổi tập huấn, hội thảo và truyền thông. Thời gian: triển khai trong năm học; chủ thể: nhà trường và Phòng Giáo dục.

  4. Tăng cường sự phối hợp giữa nhà trường và phụ huynh trong công tác kiểm tra – đánh giá, tạo điều kiện cho phụ huynh tham gia nhận xét, giám sát và hỗ trợ học sinh. Thời gian: xây dựng kế hoạch phối hợp ngay từ đầu năm học; chủ thể: Ban Giám hiệu, giáo viên chủ nhiệm.

  5. Thực hiện kiểm tra, giám sát thường xuyên việc thực hiện kế hoạch kiểm tra – đánh giá của giáo viên, xử lý kịp thời các sai sót, đảm bảo tính khách quan và công bằng trong đánh giá. Thời gian: liên tục trong năm học; chủ thể: Ban Giám hiệu và tổ chuyên môn.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục tiểu học: giúp hiểu rõ về quản lý hoạt động kiểm tra – đánh giá, từ đó nâng cao hiệu quả công tác quản lý tại các trường.

  2. Giáo viên tiểu học: cung cấp kiến thức về các nguyên tắc, phương pháp kiểm tra – đánh giá hiện đại, giúp cải tiến kỹ năng đánh giá học sinh.

  3. Phòng Giáo dục và Đào tạo các quận, huyện: làm cơ sở tham khảo để xây dựng chính sách, kế hoạch bồi dưỡng và giám sát công tác kiểm tra – đánh giá.

  4. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành Quản lý giáo dục: cung cấp tài liệu tham khảo về thực trạng và giải pháp quản lý kiểm tra – đánh giá trong giáo dục tiểu học, phục vụ cho các nghiên cứu tiếp theo.

Câu hỏi thường gặp

  1. Kiểm tra – đánh giá kết quả học tập có vai trò gì trong giáo dục tiểu học?
    Kiểm tra – đánh giá giúp xác định mức độ đạt được mục tiêu học tập, hỗ trợ giáo viên điều chỉnh phương pháp dạy, thúc đẩy học sinh tiến bộ và cung cấp thông tin cho quản lý giáo dục. Ví dụ, đánh giá thường xuyên bằng nhận xét giúp học sinh nhận biết điểm mạnh, điểm yếu để cải thiện.

  2. Những nguyên tắc quan trọng khi thực hiện kiểm tra – đánh giá là gì?
    Bao gồm tính khách quan, công bằng, toàn diện, hệ thống, công khai, giáo dục và phát triển. Ví dụ, không so sánh học sinh với nhau để tránh tạo áp lực không lành mạnh.

  3. Làm thế nào để nâng cao năng lực kiểm tra – đánh giá của giáo viên?
    Thông qua các khóa bồi dưỡng chuyên môn, tập huấn kỹ năng xây dựng kế hoạch, ma trận đề kiểm tra và phương pháp đánh giá phù hợp với đặc điểm tâm sinh lý học sinh tiểu học.

  4. Phụ huynh có thể tham gia vào hoạt động kiểm tra – đánh giá như thế nào?
    Phụ huynh có thể tham gia nhận xét, theo dõi kết quả học tập của con, phối hợp với nhà trường để hỗ trợ học sinh, góp phần tạo môi trường học tập tích cực.

  5. Những khó khăn thường gặp trong quản lý hoạt động kiểm tra – đánh giá là gì?
    Bao gồm hạn chế về năng lực chuyên môn của cán bộ quản lý và giáo viên, áp lực từ phụ huynh về điểm số, thiếu kiểm tra, giám sát chặt chẽ và cơ sở vật chất chưa đầy đủ.

Kết luận

  • Hoạt động kiểm tra – đánh giá kết quả học tập của học sinh tiểu học tại Quận 5 đã có nhiều tiến bộ, song vẫn còn tồn tại hạn chế về nhận thức, năng lực và quản lý thực hiện.
  • Việc kết hợp đánh giá thường xuyên bằng nhận xét và đánh giá định kỳ bằng điểm số góp phần nâng cao tính khách quan và toàn diện trong đánh giá.
  • Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý kiểm tra – đánh giá gồm năng lực chuyên môn, cơ sở vật chất, áp lực từ phụ huynh và sự phối hợp giữa các bên liên quan.
  • Đề xuất các biện pháp quản lý chuyên trách, bồi dưỡng năng lực, nâng cao nhận thức và tăng cường phối hợp với phụ huynh nhằm nâng cao hiệu quả công tác kiểm tra – đánh giá.
  • Tiếp tục triển khai nghiên cứu và áp dụng các giải pháp trong các năm học tiếp theo để đảm bảo đổi mới kiểm tra – đánh giá theo hướng phát triển năng lực học sinh.

Call-to-action: Các nhà quản lý giáo dục và giáo viên tiểu học tại Quận 5 và các địa phương tương tự nên áp dụng các biện pháp đề xuất nhằm nâng cao chất lượng kiểm tra – đánh giá, góp phần phát triển giáo dục tiểu học hiện đại, nhân bản và hiệu quả.