Thực Trạng Hút Thuốc Lá và Kiến Thức Phòng Chống Tác Hại của Học Sinh Trường Trung Học Phổ Thông Phú Xuân

• Tác giả: Đặng Thị Cường
• Người hướng dẫn: PGS. Lê Thị Thanh Hương
• Trường học: Trường Đại Học Y Tế Công Cộng
• Chuyên ngành: Y Tế Công Cộng
• Đề tài: Thực Trạng Hút Thuốc Lá và Kiến Thức Phòng Chống Tác Hại của Học Sinh Trường Trung Học Phổ Thông Phú Xuân
• Loại tài liệu: luận văn thạc sĩ
• Năm xuất bản: 2020
• Địa điểm: Buôn Ma Thuột

• LỜI CẢM ƠN
• MỤC LỤC
• DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
• DANH MỤC BẢNG
• DANH MỤC BIỂU ĐỒ
• TÓM TẮT LUẬN VĂN
• 1. CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN TÀI LIỆU
• 1.1. Các từ ngữ được dùng trong nghiên cứu
• 1.1.1. Giải thích từ ngữ
• 1.1.2. Các khái niệm dùng trong nghiên cứu
• 1.2. Các ảnh hưởng của thuốc lá
• 1.3. Thực trạng về hút thuốc lá trên thế giới và Việt Nam
• 1.3.1. Thực trạng hút thuốc lá trên thế giới
• 1.3.2. Thực trạng hút thuốc lá tại Việt Nam
• 1.3.3. Thực trạng kiến thức, thái độ về tác hại của thuốc lá và hành vi hút thuốc lá của học sinh
• 1.4. Một số yếu tố liên quan đến kiến thức phòng chống tác hại thuốc lá và thực trạng sử dụng thuốc lá
• 1.4.1. Một số yếu tố liên quan đến kiến thức và thái độ phòng chống tác hại thuốc lá
• 1.4.2. Một số yếu tố liên quan đến thực trạng hút thuốc lá
• 1.5. Giới thiệu về địa bàn nghiên cứu
• 1.5.1. Thông tin về thành phố Buôn Ma Thuột
• 1.5.2. Thông tin về Trường Trung học Phổ thông Phú Xuân
• 2. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 2.1. Đối tượng nghiên cứu (ĐTNC)
• 2.2. Thời gian và địa điểm nghiên cứu
• 2.3. Thiết kế nghiên cứu
• 2.4. Phương pháp chọn mẫu
• 2.5. Phương pháp thu thập số liệu
• 2.6. Biến số nghiên cứu
• 2.7. Tiêu chuẩn đánh giá áp dụng trong nghiên cứu
• 2.7.1. Tiêu chuẩn đánh giá kiến thức về PCTHTL
• 2.7.2. Tiêu chuẩn đánh giá thái độ phòng chống tác hại thuốc lá
• 2.8. Quá trình thu thập số liệu
• 2.9. Phương pháp phân tích số liệu
• 2.10. Đạo đức nghiên cứu
• 3. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
• 3.1. Đặc điểm chung của ĐTNC
• 3.2. Thực trạng hút thuốc lá của đối tượng nghiên cứu
• 3.3. Kiến thức, thái độ về phòng chống tác hại thuốc lá của đối tượng nghiên cứu
• 3.3.1. Kiến thức về phòng chống tác hại thuốc lá
• 3.3.2. Thái độ về PCTHTL của ĐTNC
• 3.4. Mối liên quan đến kiến thức, thái độ về phòng chống tác hại thuốc lá và thực trạng hút thuốc lá của học sinh
• 3.4.1. Mối liên quan giữa đặc điểm cá nhân với kiến thức phòng chống tác hại thuốc lá
• 3.4.2. Mối liên quan giữa đặc điểm cá nhân với thái độ phòng chống tác hại của thuốc lá
• 3.4.3. Mối liên quan giữa kiến thức, thái độ về PCTHTL
• 3.4.4. Mối liên quan đến hành vi hút thuốc lá
• 3.4.5. Mối liên quan giữa đặc điểm cá nhân đến hành vi hút thuốc lá
• 3.4.6. Mối liên quan giữa gia đình, bạn bè và xã hội đến hành vi hút thuốc lá
• 3.4.7. Mối liên quan giữa thái độ đến hành vi hút thuốc lá
• 3.5. Kiến thức, thái độ về phòng chống tác hại thuốc lá của học sinh
• 3.6. Thực trạng hút thuốc lá của đối tượng nghiên cứu
• 3.7. Một số yếu tố liên quan đến kiến thức, thái độ và hành vi hút thuốc lá của học sinh
• 3.8. Một số hạn chế của nghiên cứu
• 4. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ
• TÀI LIỆU THAM KHẢO
• PHẦN PHỤ LỤC
• 1. PHỤ LỤC 1: PHIẾU ĐỒNG Ý THAM GIA NGHIÊN CỨU
• 2. PHỤ LỤC 2: PHIẾU PHÁT VẤN
• 3. PHỤ LỤC 3: BẢN DỰ TRÙ KINH PHÍ
• 4. PHỤ LỤC 4: CÁC BIẾN SỐ DÙNG TRONG NGHIÊN CỨU

I. Tổng Quan Về Thực Trạng Hút Thuốc Lá ở Học Sinh Phú Xuân

Tình trạng hút thuốc lá (HTL) đang trở thành một vấn đề y tế công cộng nghiêm trọng, đặc biệt là trong giới trẻ. Việt Nam nằm trong top các quốc gia có tỷ lệ nam giới trưởng thành HTL cao. Điều này dẫn đến những hệ lụy đáng lo ngại về sức khỏe và kinh tế. Nghiên cứu về thực trạng hút thuốc lá và kiến thức phòng chống tác hại thuốc lá tại trường THPT Phú Xuân là vô cùng cần thiết. Mục tiêu là làm rõ bức tranh toàn cảnh, xác định các yếu tố liên quan và đề xuất giải pháp can thiệp hiệu quả. Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), Việt Nam thuộc nhóm 15 nước có tỷ lệ nam giới trưởng thành hút thuốc lá cao nhất trên thế giới. Điều tra toàn cầu về tình hình sử dụng thuốc lá ở người trưởng thành Việt Nam (GATS) năm 2015 ghi nhận, tỷ lệ người trưởng thành hiện đang HTL chiếm 22,5%.

1.1. Tầm Quan Trọng của Nghiên Cứu về Hút Thuốc Lá Học Sinh THPT

Nghiên cứu về hút thuốc lá học sinh THPT giúp đánh giá mức độ phổ biến của hành vi này trong một môi trường cụ thể. Đồng thời, nó cũng xác định được các yếu tố ảnh hưởng đến quyết định hút thuốc lá của học sinh. Dữ liệu thu thập được từ nghiên cứu sẽ là cơ sở để xây dựng các chương trình phòng chống tác hại thuốc lá hiệu quả hơn. Đặc biệt, nó giúp nhà trường và gia đình có những biện pháp can thiệp kịp thời, ngăn chặn nguy cơ nghiện thuốc lá ở lứa tuổi học sinh.

1.2. Giới Thiệu Chung về Trường THPT Phú Xuân và Khu Vực Nghiên Cứu

Trường THPT Phú Xuân nằm tại phường Tân An, thành phố Buôn Ma Thuột, tỉnh Đắk Lắk. Mặc dù có cơ sở vật chất khang trang và môi trường học tập tốt, nhưng vấn đề hút thuốc lá trong học sinh vẫn tiềm ẩn nhiều nguy cơ. Các quán cà phê gần trường là nơi học sinh thường tụ tập và có thể tiếp xúc với thuốc lá. Việc thiếu các biển báo và chương trình tuyên truyền về phòng chống tác hại thuốc lá tại trường cũng là một vấn đề cần được quan tâm.

II. Nguyên Nhân Hút Thuốc Lá ở Học Sinh Thách Thức và Góc Nhìn Mới

Việc xác định nguyên nhân hút thuốc lá ở học sinh là yếu tố then chốt để xây dựng các biện pháp phòng ngừa hiệu quả. Nhiều yếu tố có thể đóng vai trò quan trọng, bao gồm áp lực từ bạn bè, ảnh hưởng từ gia đình, sự tò mò, và thậm chí là những hiểu lầm về văn hóa hút thuốc lá. Nghiên cứu cần đi sâu vào tâm lý học sinh, phân tích các động cơ và yếu tố xã hội thúc đẩy hành vi này. Đặt vấn đề rõ ràng giúp định hướng các giải pháp can thiệp chính xác hơn. Tuổi nhỏ mà hút thuốc lá sớm sẽ nguy hại cho sức khỏe hơn so với người lớn tuổi. Trẻ vị thành niên mà hút thuốc lá thường xuyên thì thường duy trì hành vi hút thuốc trong suốt giai đoạn trưởng thành.

2.1. Tâm Lý Học Sinh Hút Thuốc Lá Động Cơ và Ảnh Hưởng Xã Hội

Nghiên cứu cần tập trung vào tâm lý học sinh hút thuốc lá, tìm hiểu những lý do sâu xa khiến các em tìm đến thuốc lá. Các yếu tố như áp lực từ bạn bè, sự nổi loạn, tìm kiếm sự chấp nhận trong nhóm, hay thậm chí là sự bắt chước người lớn đều có thể đóng vai trò quan trọng. Hiểu rõ tâm lý này sẽ giúp xây dựng các chương trình tư vấn và hỗ trợ phù hợp, giúp học sinh vượt qua những khó khăn và tránh xa thuốc lá.

2.2. Ảnh Hưởng của Gia Đình và Hút Thuốc Lá Mối Liên Hệ Nguy Hiểm

Gia đình và hút thuốc lá có mối liên hệ chặt chẽ. Nếu trong gia đình có người hút thuốc lá, học sinh có nguy cơ cao hơn bắt chước và thử nghiệm. Môi trường gia đình thiếu sự quan tâm, giám sát cũng có thể tạo điều kiện cho học sinh hút thuốc lá. Do đó, cần có những chương trình giáo dục gia đình, nâng cao nhận thức của phụ huynh về tác hại của thuốc lá và vai trò của họ trong việc ngăn chặn con em hút thuốc lá.

III. Kiến Thức Phòng Chống Tác Hại Thuốc Lá Nắm Vững Cách Truyền Đạt

Nâng cao kiến thức phòng chống tác hại thuốc lá là một trong những giải pháp quan trọng nhất. Tuy nhiên, chỉ cung cấp thông tin thôi là chưa đủ. Cần phải có cách truyền đạt hiệu quả, phù hợp với lứa tuổi học sinh. Các chương trình giáo dục cần sinh động, hấp dẫn, và tập trung vào những tác hại thực tế mà học sinh có thể thấy và cảm nhận được. Ngoài ra, cần chú trọng đến việc xây dựng kỹ năng từ chối thuốc lá và kỹ năng giải quyết vấn đề, giúp học sinh tự tin đối phó với áp lực từ bạn bè. Nghiên cứu cho thấy 64,0% đối tượng nghiên cứu có kiến thức đạt về tác hại của thuốc lá.

3.1. Đánh Giá Kiến Thức Hiện Tại về Tác Hại của Thuốc Lá

Việc đánh giá kiến thức hiện tại của học sinh về tác hại của thuốc lá là bước đầu tiên quan trọng. Điều này giúp xác định những lỗ hổng kiến thức và những hiểu lầm phổ biến. Dựa trên kết quả đánh giá, có thể thiết kế các chương trình giáo dục phù hợp, tập trung vào những vấn đề mà học sinh còn thiếu kiến thức. Các phương pháp đánh giá có thể bao gồm khảo sát, kiểm tra trắc nghiệm, và phỏng vấn nhóm.

3.2. Phương Pháp Truyền Đạt Kiến Thức Hiệu Quả cho Học Sinh

Để truyền đạt kiến thức hiệu quả, cần sử dụng các phương pháp đa dạng và phù hợp với lứa tuổi học sinh. Các hoạt động như thảo luận nhóm, trò chơi, video ngắn, và các buổi nói chuyện với chuyên gia có thể giúp học sinh tiếp thu kiến thức một cách dễ dàng và thú vị hơn. Ngoài ra, cần khuyến khích học sinh chia sẻ kiến thức với bạn bè và gia đình, tạo hiệu ứng lan tỏa trong cộng đồng.

3.3. Tăng Cường Giáo Dục Về Thuốc Lá Điện Tử Học Sinh

Hiện nay, tình trạng sử dụng thuốc lá điện tử học sinh đang ngày càng gia tăng. Cần tăng cường giáo dục về tác hại của thuốc lá điện tử, giúp học sinh hiểu rõ những nguy cơ tiềm ẩn và tránh xa các sản phẩm này. Các chương trình giáo dục cần tập trung vào việc phá vỡ những quan niệm sai lầm về thuốc lá điện tử, chẳng hạn như cho rằng nó an toàn hơn thuốc lá truyền thống. Đặc biệt, cần nhấn mạnh rằng thuốc lá điện tử cũng gây nghiện và có thể dẫn đến nhiều vấn đề sức khỏe nghiêm trọng.

IV. Giải Pháp Phòng Chống Hút Thuốc Lá Mô Hình Can Thiệp Toàn Diện

Để phòng chống hút thuốc lá hiệu quả, cần có một mô hình can thiệp toàn diện, kết hợp nhiều biện pháp khác nhau. Mô hình này cần bao gồm giáo dục, tuyên truyền, xây dựng môi trường không khói thuốc, và cung cấp dịch vụ hỗ trợ cai nghiện. Đặc biệt, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa nhà trường, gia đình, cộng đồng, và các cơ quan chức năng. Một số yếu tố liên quan tới thực trạng hút thuốc lá của học sinh gồm: giới tính (nam); Gia đình có người hút thuốc; nhìn thấy hoặc tiếp xúc với giáo viên hút thuốc; có bạn thân hút thuốc lá; thái độ chưa tích cực về phòng chống tác hại thuốc lá.

4.1. Xây Dựng Môi Trường Không Khói Thuốc Tại Trường Học

Xây dựng môi trường không khói thuốc tại trường học là một biện pháp quan trọng để ngăn chặn học sinh hút thuốc lá. Điều này bao gồm việc cấm hút thuốc lá trong khuôn viên trường, treo biển báo cấm hút thuốc lá, và tổ chức các hoạt động tuyên truyền về tác hại của khói thuốc. Ngoài ra, cần khuyến khích giáo viên và nhân viên nhà trường làm gương không hút thuốc lá.

4.2. Hỗ Trợ Cai Nghiện Thuốc Lá cho Học Sinh Tiếp Cận Cá Nhân

Đối với những học sinh đã hút thuốc lá, cần cung cấp dịch vụ hỗ trợ cai nghiện phù hợp. Việc cai nghiện thuốc lá là một quá trình khó khăn, đòi hỏi sự kiên trì và quyết tâm cao. Cần có những chuyên gia tư vấn và hỗ trợ tâm lý, giúp học sinh vượt qua những khó khăn và tránh tái nghiện. Tiếp cận cá nhân là chìa khóa để giúp học sinh cai nghiện thành công.

4.3. Tăng Cường Vai Trò Của Đoàn Đội Trong Phòng Chống Hút Thuốc Lá

Đoàn Đội có vai trò quan trọng trong việc phòng chống hút thuốc lá trong trường học. Đoàn Đội có thể tổ chức các hoạt động tuyên truyền, giáo dục về tác hại của thuốc lá, vận động học sinh tham gia các phong trào không hút thuốc lá, và giám sát việc thực hiện quy định cấm hút thuốc lá trong trường học. Sự tham gia tích cực của Đoàn Đội sẽ góp phần tạo ra một môi trường học tập lành mạnh và không khói thuốc.

V. Kết Quả Nghiên Cứu và Ứng Dụng Thực Tiễn tại Trường Phú Xuân

Việc triển khai các ứng dụng thực tiễn dựa trên kết quả nghiên cứu là bước quan trọng để cải thiện tình hình hút thuốc lá tại trường Phú Xuân. Cần có kế hoạch cụ thể, phân công trách nhiệm rõ ràng, và thường xuyên đánh giá hiệu quả của các biện pháp can thiệp. Đồng thời, cần có sự điều chỉnh linh hoạt để đáp ứng với những thay đổi trong tình hình thực tế. Quan trọng là thái độ phòng chống tác hại thuốc lá tích cực liên quan đến tuổi và lớp học của học sinh.

5.1. Triển Khai Chương Trình Tuyên Truyền và Giáo Dục Mới

Dựa trên kết quả nghiên cứu, cần triển khai một chương trình tuyên truyền và giáo dục mới, tập trung vào những vấn đề mà học sinh còn thiếu kiến thức. Chương trình cần sử dụng các phương pháp truyền đạt hiệu quả, phù hợp với lứa tuổi học sinh, và khuyến khích học sinh chia sẻ kiến thức với bạn bè và gia đình. Cần lồng ghép các nội dung về tác hại của thuốc lá vào các môn học khác nhau, tạo hiệu ứng lan tỏa trong toàn trường.

5.2. Tổ Chức Các Hoạt Động Ngoại Khóa và Câu Lạc Bộ PCTHTL

Tổ chức các hoạt động ngoại khóa và câu lạc bộ phòng chống tác hại thuốc lá (PCTHTL) là một cách hiệu quả để thu hút sự quan tâm của học sinh và tạo sân chơi lành mạnh. Các hoạt động có thể bao gồm thi vẽ tranh, thi sáng tác khẩu hiệu, tổ chức các buổi nói chuyện với chuyên gia, và tham gia các hoạt động tình nguyện. Câu lạc bộ PCTHTL có thể là nơi để học sinh chia sẻ kinh nghiệm, học hỏi kiến thức, và cùng nhau thực hiện các dự án phòng chống thuốc lá.

VI. Tương Lai của Nghiên Cứu và Giải Pháp Phòng Chống Hút Thuốc Lá

Nghiên cứu về hút thuốc lá và kiến thức phòng chống tác hại thuốc lá cần được tiếp tục và mở rộng trong tương lai. Cần có những nghiên cứu sâu hơn về tâm lý học sinh hút thuốc lá, các yếu tố xã hội ảnh hưởng đến hành vi này, và hiệu quả của các biện pháp can thiệp khác nhau. Kết quả nghiên cứu cần được công bố rộng rãi, chia sẻ kinh nghiệm giữa các trường học, và sử dụng để xây dựng chính sách phòng chống thuốc lá hiệu quả hơn. Nhà trường cần đưa các chương trình ngoại khóa về chủ đề PCTHTL vào chương trình học và tổ chức các hoạt động PCTHTL thường xuyên hơn.

6.1. Nghiên Cứu Sâu Hơn về Tác Động của Quảng Cáo Thuốc Lá

Cần có những nghiên cứu sâu hơn về tác động của quảng cáo thuốc lá đối với học sinh, đặc biệt là trên các phương tiện truyền thông xã hội. Nghiên cứu cần tập trung vào việc xác định những thông điệp quảng cáo nào có ảnh hưởng mạnh nhất đến học sinh, và làm thế nào để chống lại những thông điệp này. Kết quả nghiên cứu có thể được sử dụng để xây dựng các chiến dịch truyền thông phản bác quảng cáo thuốc lá hiệu quả hơn.

6.2. Xây Dựng Mạng Lưới PCTHTL Giữa Các Trường Học và Cộng Đồng

Cần xây dựng một mạng lưới PCTHTL giữa các trường học và cộng đồng, tạo sự kết nối và chia sẻ kinh nghiệm giữa các đơn vị. Mạng lưới có thể tổ chức các hội thảo, tập huấn, và các hoạt động chung để nâng cao năng lực cho cán bộ và giáo viên, đồng thời tạo ra một môi trường hỗ trợ lẫn nhau trong công tác phòng chống thuốc lá. Bản thân mỗi học sinh cần tăng cường học hỏi và thực hiện nghiêm túc luật PCTHTL, nâng cao kiến thức, có thái độ tích cực, bản thân kiên quyết không hút thuốc lá, không đua đòi với các bạn hút thuốc lá.

Tổng quan nghiên cứu

Hút thuốc lá (HTL) là một trong những vấn đề y tế công cộng nghiêm trọng nhất hiện nay, gây ra hơn 7 triệu ca tử vong mỗi năm trên toàn cầu. Tại Việt Nam, tỷ lệ người trưởng thành hút thuốc lá chiếm khoảng 22,5%, trong đó nam giới chiếm tới 45,3%, đứng thứ ba trong khu vực ASEAN về tỷ lệ này. Đặc biệt, tình trạng hút thuốc lá ở thanh thiếu niên ngày càng gia tăng và có xu hướng bắt đầu từ rất sớm, với khoảng 17% học sinh bắt đầu hút trước 10 tuổi. Tuổi vị thành niên là giai đoạn dễ hình thành thói quen hút thuốc kéo dài đến tuổi trưởng thành, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe và phát triển xã hội.

Nghiên cứu được thực hiện tại Trường Trung học Phổ thông Phú Xuân, thành phố Buôn Ma Thuột trong năm 2020 nhằm khảo sát thực trạng hút thuốc lá, kiến thức và thái độ phòng chống tác hại thuốc lá (PCTHTL) của học sinh. Mục tiêu chính là mô tả thực trạng hút thuốc lá, đánh giá kiến thức và thái độ về PCTHTL, đồng thời xác định các yếu tố liên quan đến hành vi hút thuốc lá của học sinh. Nghiên cứu có phạm vi thời gian từ tháng 1 đến tháng 11 năm 2020, với đối tượng là 267 học sinh các khối lớp 10, 11 và 12.

Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc cung cấp dữ liệu thực tiễn để xây dựng các chương trình giáo dục sức khỏe, nâng cao nhận thức và thay đổi hành vi của học sinh về phòng chống tác hại thuốc lá. Qua đó, góp phần giảm thiểu tỷ lệ hút thuốc lá trong thanh thiếu niên, bảo vệ sức khỏe cộng đồng và giảm gánh nặng bệnh tật do thuốc lá gây ra.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình về hành vi sức khỏe và phòng chống tác hại thuốc lá, trong đó có:

• Lý thuyết Hành vi có kế hoạch (Theory of Planned Behavior): Giải thích mối quan hệ giữa kiến thức, thái độ và hành vi hút thuốc lá của học sinh, nhấn mạnh vai trò của thái độ tích cực trong việc giảm hành vi hút thuốc.
• Mô hình các yếu tố xã hội ảnh hưởng đến hành vi (Social Influence Model): Nhấn mạnh tác động của gia đình, bạn bè và môi trường xung quanh đến hành vi hút thuốc lá của thanh thiếu niên.
• Khái niệm về kiến thức và thái độ phòng chống tác hại thuốc lá: Kiến thức về tác hại thuốc lá, luật phòng chống tác hại thuốc lá và thái độ tích cực trong việc từ chối hút thuốc lá được xem là các yếu tố then chốt ảnh hưởng đến hành vi của học sinh.

Các khái niệm chính bao gồm: hút thuốc lá chủ động và thụ động, tác hại của thuốc lá đối với sức khỏe và môi trường, kiến thức về luật PCTHTL, thái độ tích cực/chưa tích cực về PCTHTL, và các yếu tố gia đình, bạn bè, thầy cô ảnh hưởng đến hành vi hút thuốc.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng thiết kế cắt ngang phân tích với cỡ mẫu 267 học sinh được chọn toàn bộ từ danh sách học sinh của Trường THPT Phú Xuân niên khóa 2019-2020. Phương pháp chọn mẫu toàn bộ nhằm đảm bảo tính đại diện và độ tin cậy của kết quả.

Dữ liệu được thu thập bằng bộ câu hỏi phát vấn tự điền, bao gồm các câu hỏi về đặc điểm cá nhân, hành vi hút thuốc, kiến thức và thái độ về PCTHTL. Bộ câu hỏi được thử nghiệm trước với 10 học sinh để đảm bảo tính chính xác và phù hợp.

Quá trình thu thập số liệu được thực hiện từ tháng 1 đến tháng 11 năm 2020, với sự phối hợp của Ban Giám hiệu và giáo viên chủ nhiệm nhà trường. Dữ liệu được nhập liệu bằng phần mềm Excel và phân tích bằng phần mềm SPSS phiên bản 23. Các phương pháp phân tích bao gồm kiểm định chi bình phương và tính tỉ số chênh (OR) để xác định mối liên quan giữa các biến với mức ý nghĩa p<0,05.

Nghiên cứu tuân thủ các quy định đạo đức, được Hội đồng Đạo đức Trường Đại học Y tế công cộng phê duyệt, đảm bảo sự đồng thuận tự nguyện và bảo mật thông tin cho học sinh tham gia.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Thực trạng hút thuốc lá: Tỷ lệ học sinh từng hút thuốc lá là 24,7%, trong đó 11,2% vẫn đang hút thuốc tại thời điểm khảo sát. Nam giới có tỷ lệ hút thuốc cao hơn nữ (33,7% so với 7,6%). Mức độ hút thuốc đa dạng, với 36,4% hút dưới 1 điếu/ngày và 16,7% hút 1 điếu/ngày. Tuổi bắt đầu hút thuốc chủ yếu từ 15 đến 17 tuổi (70,8%).

2. Kiến thức về phòng chống tác hại thuốc lá: 64,0% học sinh có kiến thức đạt về tác hại thuốc lá. Hầu hết học sinh (97%) biết rằng hút thuốc lá và hít phải khói thuốc lá đều gây hại sức khỏe. Tuy nhiên, chỉ 29,2% biết quy định cấm hút thuốc nơi công cộng và 18% biết độ tuổi được phép mua thuốc lá.

3. Thái độ về phòng chống tác hại thuốc lá: 78,3% học sinh có thái độ tích cực về PCTHTL. Các nội dung được đồng tình cao nhất là “HTL làm tiêu tốn tiền bạc” (94,4%) và “HTL gây ảnh hưởng đến người xung quanh” (95,9%). Tỷ lệ học sinh có thái độ tích cực ở nữ cao hơn nam (OR=3,096; p<0,01).

4. Các yếu tố liên quan đến hành vi hút thuốc lá: Học sinh nam có nguy cơ hút thuốc cao hơn nữ 6,176 lần (p<0,001). Gia đình có người hút thuốc làm tăng nguy cơ hút thuốc của học sinh lên 9,63 lần; bạn thân hút thuốc tăng nguy cơ 5,8 lần; thầy cô hút thuốc tăng nguy cơ 2,23 lần. Thái độ chưa tích cực về PCTHTL làm tăng nguy cơ hút thuốc 2,29 lần (p<0,01). Không tìm thấy mối liên quan giữa kiến thức đạt hay chưa đạt với hành vi hút thuốc.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy tỷ lệ hút thuốc lá ở học sinh Trường THPT Phú Xuân tương đối cao, đặc biệt ở nhóm nam giới, phù hợp với xu hướng chung của Việt Nam và các nghiên cứu trong khu vực. Việc bắt đầu hút thuốc từ tuổi vị thành niên làm tăng nguy cơ duy trì thói quen này đến tuổi trưởng thành, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe.

Kiến thức về tác hại thuốc lá của học sinh tương đối tốt, tuy nhiên kiến thức về các quy định pháp luật còn hạn chế, đặc biệt là các quy định về cấm hút thuốc nơi công cộng và độ tuổi mua thuốc lá. Điều này cho thấy cần tăng cường truyền thông và giáo dục pháp luật về PCTHTL trong trường học.

Thái độ tích cực về PCTHTL có vai trò quan trọng trong việc giảm hành vi hút thuốc, thể hiện qua mối liên quan chặt chẽ giữa thái độ và hành vi hút thuốc lá. Sự ảnh hưởng của gia đình, bạn bè và thầy cô giáo là những yếu tố xã hội quan trọng tác động đến hành vi hút thuốc của học sinh, phù hợp với mô hình ảnh hưởng xã hội trong nghiên cứu hành vi sức khỏe.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ phân bố tuổi bắt đầu hút thuốc, bảng tần số mức độ hút thuốc và biểu đồ so sánh tỷ lệ hút thuốc theo giới tính, giúp minh họa rõ nét các phát hiện chính.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Tăng cường giáo dục và truyền thông về phòng chống tác hại thuốc lá trong trường học: Nhà trường cần đưa các chương trình ngoại khóa về PCTHTL vào chương trình học chính khóa, tổ chức các hoạt động tuyên truyền thường xuyên nhằm nâng cao kiến thức và thái độ tích cực của học sinh. Thời gian thực hiện: ngay trong năm học tiếp theo. Chủ thể thực hiện: Ban Giám hiệu, giáo viên chủ nhiệm, tổ chuyên môn.

2. Xây dựng môi trường học đường không khói thuốc: Cấm tuyệt đối việc hút thuốc trong khuôn viên trường, lắp đặt biển báo cấm hút thuốc rõ ràng, đồng thời tăng cường giám sát và xử lý nghiêm các trường hợp vi phạm. Thời gian thực hiện: trong vòng 6 tháng. Chủ thể thực hiện: Ban Giám hiệu, bảo vệ trường, công đoàn.

3. Tăng cường vai trò gia đình trong phòng chống hút thuốc lá: Khuyến khích cha mẹ làm gương, không hút thuốc và quan tâm, kiểm soát hành vi hút thuốc của con em mình. Tổ chức các buổi họp phụ huynh, cung cấp tài liệu hướng dẫn về PCTHTL. Thời gian thực hiện: liên tục trong năm học. Chủ thể thực hiện: Ban Giám hiệu, giáo viên chủ nhiệm, Hội phụ huynh.

4. Hỗ trợ học sinh xây dựng thái độ tích cực và kỹ năng từ chối hút thuốc: Tổ chức các buổi tập huấn kỹ năng sống, giúp học sinh nhận biết tác hại thuốc lá và cách từ chối khi bị bạn bè rủ rê. Thời gian thực hiện: 2-3 lần/năm học. Chủ thể thực hiện: tổ chuyên môn, chuyên gia tư vấn tâm lý.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Nhà quản lý giáo dục và y tế công cộng: Sử dụng kết quả nghiên cứu để xây dựng chính sách, chương trình phòng chống tác hại thuốc lá phù hợp với đối tượng học sinh trung học phổ thông, đặc biệt tại các địa phương có tỷ lệ hút thuốc cao.

2. Giáo viên và cán bộ trường học: Áp dụng các kiến thức và đề xuất trong luận văn để tổ chức các hoạt động giáo dục sức khỏe, nâng cao nhận thức và thay đổi hành vi của học sinh về phòng chống tác hại thuốc lá.

3. Phụ huynh học sinh: Hiểu rõ tác hại của thuốc lá và vai trò của gia đình trong việc phòng chống hút thuốc lá ở con em, từ đó có biện pháp hỗ trợ và giám sát phù hợp.

4. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành y tế công cộng, giáo dục sức khỏe: Tham khảo phương pháp nghiên cứu, kết quả và phân tích để phát triển các nghiên cứu tiếp theo về hành vi sức khỏe và phòng chống tác hại thuốc lá trong thanh thiếu niên.

Câu hỏi thường gặp

1. Tỷ lệ học sinh hút thuốc lá tại Trường THPT Phú Xuân là bao nhiêu?
   Tỷ lệ học sinh từng hút thuốc lá là 24,7%, trong đó 11,2% vẫn đang hút thuốc tại thời điểm khảo sát. Nam giới có tỷ lệ hút thuốc cao hơn nữ (33,7% so với 7,6%).

2. Kiến thức của học sinh về tác hại thuốc lá và luật phòng chống tác hại thuốc lá như thế nào?
   64% học sinh có kiến thức đạt về tác hại thuốc lá, với 97% biết hút thuốc và hít phải khói thuốc đều gây hại sức khỏe. Tuy nhiên, chỉ 29,2% biết quy định cấm hút thuốc nơi công cộng và 18% biết độ tuổi được phép mua thuốc lá.

3. Thái độ của học sinh về phòng chống tác hại thuốc lá ra sao?
   78,3% học sinh có thái độ tích cực về PCTHTL, đồng tình rằng hút thuốc lá là thói quen xấu và gây ảnh hưởng đến người xung quanh. Nữ giới có thái độ tích cực hơn nam giới.

4. Yếu tố nào ảnh hưởng nhiều nhất đến hành vi hút thuốc của học sinh?
   Gia đình có người hút thuốc làm tăng nguy cơ hút thuốc của học sinh lên 9,63 lần; bạn thân hút thuốc tăng nguy cơ 5,8 lần; thầy cô hút thuốc tăng nguy cơ 2,23 lần. Thái độ chưa tích cực cũng làm tăng nguy cơ hút thuốc.

5. Có mối liên quan giữa kiến thức và hành vi hút thuốc không?
   Nghiên cứu không tìm thấy mối liên quan có ý nghĩa thống kê giữa kiến thức đạt hay chưa đạt với hành vi hút thuốc lá của học sinh, cho thấy kiến thức chưa đủ để thay đổi hành vi nếu không có thái độ tích cực và môi trường hỗ trợ.

Kết luận

• Tỷ lệ học sinh từng hút thuốc lá tại Trường THPT Phú Xuân là 24,7%, với nhóm nam giới chiếm tỷ lệ cao hơn đáng kể.
• 64% học sinh có kiến thức đạt về tác hại thuốc lá, nhưng kiến thức về luật phòng chống tác hại thuốc lá còn hạn chế.
• 78,3% học sinh có thái độ tích cực về phòng chống tác hại thuốc lá, thái độ này có liên quan mật thiết đến hành vi hút thuốc.
• Gia đình, bạn bè và thầy cô giáo có ảnh hưởng lớn đến hành vi hút thuốc của học sinh.
• Cần triển khai các chương trình giáo dục, truyền thông và xây dựng môi trường học đường không khói thuốc để giảm thiểu tỷ lệ hút thuốc lá trong thanh thiếu niên.

Next steps: Triển khai các hoạt động giáo dục và truyền thông về PCTHTL trong trường học, tăng cường vai trò gia đình và cộng đồng trong phòng chống hút thuốc lá.

Call to action: Các nhà quản lý giáo dục, y tế công cộng và nhà trường cần phối hợp chặt chẽ để xây dựng môi trường học đường lành mạnh, không khói thuốc, bảo vệ sức khỏe thế hệ trẻ.