I.
Khái niệm "thuốc lá mới" (New Tobacco Products) chưa được định nghĩa thống nhất trên toàn cầu. Tuy nhiên, theo Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ (FDA), thuốc lá mới được hiểu là bất kỳ sản phẩm thuốc lá nào có sự thay đổi về thiết kế, thành phần hoặc hình thức so với thuốc lá truyền thống. Trong luận văn, tác giả tập trung vào hai loại thuốc lá mới phổ biến là thuốc lá điện tử (TLĐT) và thuốc lá nung nóng (TLNN). TLĐT hoạt động bằng cách sử dụng thiết bị điện tử để làm nóng dung dịch chứa nicotine, tạo ra khói cho người sử dụng hít vào. TLNN, ngược lại, sử dụng thiết bị để làm nóng thuốc lá truyền thống đến nhiệt độ nhất định, tạo ra khói mà không đốt cháy. Sự phát triển nhanh chóng của các sản phẩm này trên thị trường Việt Nam, đặc biệt trong giới trẻ, đã tạo ra những thách thức lớn cho công tác quản lý và kiểm soát thuốc lá. Việc hiểu rõ khái niệm thuốc lá mới là điều kiện tiên quyết để xây dựng khung pháp lý phù hợp nhằm bảo vệ sức khỏe cộng đồng.
II.
Việc kiểm soát thuốc lá mới trở nên cấp thiết do những tác hại nghiêm trọng mà chúng gây ra đối với sức khỏe con người. Nghiên cứu cho thấy, thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng không chỉ ảnh hưởng đến người sử dụng mà còn đến những người xung quanh thông qua khói và hơi. Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) đã cảnh báo về nguy cơ gia tăng bệnh tật liên quan đến việc sử dụng thuốc lá mới, đặc biệt là trong giới trẻ. Thêm vào đó, sự thiếu hụt khung pháp lý hiện hành tại Việt Nam trong việc quản lý các sản phẩm này đã dẫn đến tình trạng nhập lậu và tiêu thụ không kiểm soát. Các sản phẩm thuốc lá mới thường được quảng bá mạnh mẽ trên mạng xã hội, thu hút giới trẻ bằng thiết kế bắt mắt và hương vị hấp dẫn. Do đó, việc xây dựng và hoàn thiện pháp luật kiểm soát thuốc lá mới không chỉ giúp bảo vệ sức khỏe cộng đồng mà còn tạo ra môi trường pháp lý rõ ràng cho các hoạt động kinh doanh hợp pháp.
III.
Hoàn thiện pháp luật về kiểm soát thuốc lá mới cần được hiểu là việc xây dựng một khung pháp lý đầy đủ, hiệu quả và khả thi nhằm quản lý các sản phẩm thuốc lá mới. Nội dung của khung pháp luật này bao gồm quy định về sản xuất, kinh doanh, quảng cáo, và sử dụng thuốc lá mới. Các tiêu chí hoàn thiện pháp luật cần được xác định dựa trên thực tiễn sử dụng thuốc lá mới, các nghiên cứu về tác hại của chúng, và kinh nghiệm quản lý của các quốc gia khác. Tổ chức Y tế Thế giới đã đưa ra nhiều khuyến nghị về việc kiểm soát thuốc lá mới, bao gồm việc cấm quảng cáo, giới hạn độ tuổi sử dụng, và yêu cầu ghi nhãn rõ ràng. Việc áp dụng những tiêu chí này sẽ giúp Việt Nam xây dựng được một hệ thống pháp luật đồng bộ, bảo vệ sức khỏe cộng đồng và ngăn chặn sự gia tăng của các sản phẩm thuốc lá mới.
IV.
Thực trạng pháp luật Việt Nam về kiểm soát thuốc lá mới hiện nay còn nhiều hạn chế. Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá (PCTHTL) năm 2012 chủ yếu tập trung vào thuốc lá truyền thống, trong khi thuốc lá mới như TLĐT và TLNN chưa được quy định rõ ràng. Các sản phẩm này vẫn đang được tiêu thụ một cách tự do trên thị trường, mà không có sự giám sát chặt chẽ từ cơ quan chức năng. Nghiên cứu cho thấy, các quy định hiện hành không đáp ứng được yêu cầu quản lý các sản phẩm thuốc lá mới, dẫn đến tình trạng gia tăng sử dụng, đặc biệt trong giới trẻ. Việc thiếu các quy định cụ thể về quảng cáo, phân phối và tiêu dùng thuốc lá mới đã tạo điều kiện cho các hoạt động kinh doanh bất hợp pháp. Do đó, cần thiết phải đánh giá lại thực trạng pháp luật hiện hành và xây dựng các quy định mới để kiểm soát hiệu quả thuốc lá mới.
V.
Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) đã đưa ra nhiều khuyến nghị về việc kiểm soát thuốc lá mới, nhấn mạnh tầm quan trọng của việc áp dụng các biện pháp mạnh mẽ để bảo vệ sức khỏe cộng đồng. Nhiều quốc gia đã triển khai các quy định nghiêm ngặt đối với thuốc lá mới, bao gồm cấm quảng cáo, yêu cầu ghi nhãn rõ ràng và giới hạn độ tuổi sử dụng. Ví dụ, tại một số nước châu Âu, việc bán thuốc lá điện tử cho người dưới 18 tuổi bị cấm hoàn toàn. Các quy định này không chỉ giúp giảm tỷ lệ sử dụng thuốc lá mới mà còn nâng cao nhận thức của người tiêu dùng về những tác hại của sản phẩm. Việc tham khảo kinh nghiệm quản lý của các quốc gia khác sẽ là cơ sở quan trọng để Việt Nam hoàn thiện khung pháp luật kiểm soát thuốc lá mới, nhằm đảm bảo sức khỏe cho cộng đồng và thực hiện các cam kết quốc tế trong lĩnh vực kiểm soát thuốc lá.
VI.
Đánh giá chung về khung pháp luật hiện hành cho thấy nhiều vấn đề cần được khắc phục để kiểm soát thuốc lá mới hiệu quả hơn. Các quy định hiện tại chưa đủ mạnh để đối phó với sự phát triển nhanh chóng của thị trường thuốc lá mới. Việc thiếu quy định cụ thể về quảng cáo và phân phối sản phẩm khiến cho giới trẻ dễ dàng tiếp cận các sản phẩm này. Hơn nữa, sự chồng chéo trong các quy định pháp luật cũng gây khó khăn cho việc thực thi và giám sát. Do đó, việc hoàn thiện khung pháp luật kiểm soát thuốc lá mới là rất cần thiết. Cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan chức năng, cùng với việc tham khảo kinh nghiệm quốc tế để xây dựng một hệ thống pháp luật đồng bộ, hiệu quả, phù hợp với thực tế tại Việt Nam.
VII.
Quan điểm hoàn thiện pháp luật về kiểm soát thuốc lá mới tại Việt Nam cần dựa trên nguyên tắc bảo vệ sức khỏe cộng đồng và quyền lợi của người tiêu dùng. Luật pháp cần đảm bảo rằng các sản phẩm thuốc lá mới phải được quản lý một cách chặt chẽ, từ sản xuất đến tiêu dùng. Cần thiết lập các quy định rõ ràng về độ tuổi sử dụng, quảng cáo, và ghi nhãn sản phẩm. Bên cạnh đó, việc nâng cao nhận thức của cộng đồng về tác hại của thuốc lá mới cũng cần được chú trọng. Các chương trình giáo dục sức khỏe, thông tin về nguy cơ của thuốc lá mới nên được triển khai rộng rãi, đặc biệt trong giới trẻ. Quan điểm này không chỉ giúp bảo vệ sức khỏe cộng đồng mà còn tạo ra một môi trường pháp lý rõ ràng cho các hoạt động kinh doanh hợp pháp.
VIII.
Để hoàn thiện pháp luật về kiểm soát thuốc lá mới, cần thực hiện một số giải pháp cụ thể. Trước tiên, cần xây dựng các quy định pháp lý rõ ràng và cụ thể cho các sản phẩm thuốc lá mới, bao gồm TLĐT và TLNN. Các quy định này nên bao gồm cấm quảng cáo, yêu cầu ghi nhãn rõ ràng và giới hạn độ tuổi sử dụng. Thứ hai, cần thiết lập cơ chế giám sát và thực thi nghiêm ngặt để đảm bảo rằng các quy định pháp luật được thực hiện đúng đắn. Cuối cùng, việc tăng cường hợp tác quốc tế trong lĩnh vực kiểm soát thuốc lá mới cũng rất quan trọng, nhằm học hỏi kinh nghiệm từ các quốc gia khác và áp dụng các biện pháp hiệu quả. Những giải pháp này sẽ góp phần tạo ra một khung pháp lý hoàn chỉnh, bảo vệ sức khỏe cộng đồng và ngăn chặn sự gia tăng của các sản phẩm thuốc lá mới tại Việt Nam.
