Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh hội nhập và toàn cầu hóa, giáo dục trung học phổ thông (THPT) giữ vai trò then chốt trong việc đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao, đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội. Huyện Hồng Dân, tỉnh Bạc Liêu, thuộc vùng kinh tế xã hội đặc biệt khó khăn theo chương trình 135 của Chính phủ, đang đối mặt với nhiều thách thức trong quản lý hoạt động dạy học tại các trường THPT. Qua khảo sát giai đoạn 2015-2018, chất lượng giáo dục tại các trường THPT trên địa bàn còn thấp, đặc biệt công tác quản lý hoạt động dạy học (HĐDH) của hiệu trưởng chưa đáp ứng được kỳ vọng. Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng quản lý HĐDH tại các trường THPT huyện Hồng Dân, từ đó đề xuất các biện pháp quản lý hiệu quả, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục phổ thông. Nghiên cứu có phạm vi khảo sát các cán bộ quản lý, tổ trưởng chuyên môn, giáo viên và học sinh tại các trường THPT trên địa bàn huyện trong giai đoạn 2015-2018. Ý nghĩa của nghiên cứu được thể hiện qua việc cung cấp cơ sở khoa học cho công tác quản lý giáo dục, hỗ trợ hiệu trưởng nâng cao năng lực quản lý, đồng thời góp phần thực hiện thành công Nghị quyết 29-NQ/TW về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết quản lý giáo dục và mô hình quản lý hoạt động dạy học trong nhà trường phổ thông. Hai lý thuyết chủ đạo gồm:

  • Lý thuyết quản lý của Harold Koontz: Quản lý là thiết kế và duy trì môi trường làm việc nhóm nhằm hoàn thành mục tiêu đã định, nhấn mạnh vai trò của người quản lý trong tổ chức và điều phối nguồn lực.

  • Lý thuyết quản lý giáo dục theo quan điểm hệ thống của Hà Thế Ngữ: Quản lý là quá trình tác động có định hướng dựa trên quy luật khách quan của hệ thống nhằm chuyển hệ thống sang trạng thái mới, phù hợp với mục tiêu giáo dục.

Các khái niệm chính bao gồm: quản lý hoạt động dạy học, mục tiêu dạy học, nội dung dạy học, phương pháp dạy học, hình thức tổ chức dạy học, kiểm tra đánh giá kết quả học tập, bồi dưỡng chuyên môn cho giáo viên. Mô hình quản lý tập trung vào vai trò của hiệu trưởng trong việc hoạch định, tổ chức, chỉ đạo và kiểm tra hoạt động dạy học nhằm đạt mục tiêu giáo dục.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp giữa nghiên cứu lý luận và thực tiễn:

  • Nguồn dữ liệu: Thu thập từ hồ sơ quản lý nhà trường, sổ sách, kế hoạch, báo cáo; khảo sát trực tiếp cán bộ quản lý, tổ trưởng chuyên môn, giáo viên và học sinh tại các trường THPT huyện Hồng Dân.

  • Phương pháp thu thập dữ liệu: Quan sát hoạt động dạy học trên lớp, phỏng vấn sâu cán bộ quản lý và giáo viên, điều tra bằng bảng hỏi với cỡ mẫu khoảng 200 người tham gia, bao gồm cán bộ quản lý, giáo viên và học sinh.

  • Phương pháp phân tích: Sử dụng thống kê mô tả (tỷ lệ phần trăm, xếp hạng), phân tích so sánh mức độ thực hiện các nội dung quản lý, vẽ biểu đồ minh họa thực trạng quản lý hoạt động dạy học.

  • Timeline nghiên cứu: Khảo sát và thu thập dữ liệu trong giai đoạn 2015-2018, phân tích và đề xuất biện pháp trong năm 2019.

Phương pháp chọn mẫu theo phương pháp chọn mẫu ngẫu nhiên có chủ đích nhằm đảm bảo đại diện cho các trường THPT trên địa bàn huyện, tập trung vào các đối tượng có vai trò trực tiếp trong quản lý và thực hiện hoạt động dạy học.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng quản lý mục tiêu dạy học: Khoảng 65% cán bộ quản lý và 58% giáo viên đánh giá việc quản lý mục tiêu dạy học ở mức trung bình đến thấp. Việc triển khai mục tiêu chưa đồng bộ, thiếu sự phối hợp chặt chẽ giữa các bộ phận trong nhà trường.

  2. Quản lý nội dung và phương pháp dạy học: 72% giáo viên sử dụng phương pháp dạy học tích cực nhưng chỉ có 45% được hỗ trợ và quản lý hiệu quả từ phía hiệu trưởng. Việc đổi mới phương pháp dạy học còn hạn chế do thiếu bồi dưỡng chuyên môn và cơ sở vật chất.

  3. Kiểm tra, đánh giá kết quả học tập: 60% trường thực hiện kiểm tra đánh giá theo hướng đổi mới nhưng chưa đồng đều, còn tồn tại hình thức kiểm tra truyền thống, chưa phát huy hết năng lực học sinh.

  4. Bồi dưỡng và tự bồi dưỡng chuyên môn cho giáo viên: Chỉ khoảng 50% giáo viên tham gia các khóa bồi dưỡng thường xuyên, trong khi đó 70% cán bộ quản lý nhận thức được tầm quan trọng của công tác này nhưng chưa có kế hoạch cụ thể và hiệu quả.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của những hạn chế trên là do điều kiện kinh tế xã hội khó khăn của huyện Hồng Dân, ảnh hưởng đến nguồn lực đầu tư cho giáo dục, đặc biệt là cơ sở vật chất và trang thiết bị dạy học. Bên cạnh đó, năng lực quản lý của hiệu trưởng còn hạn chế, chưa phát huy vai trò lãnh đạo toàn diện trong quản lý hoạt động dạy học. So sánh với các nghiên cứu trong nước cho thấy tình trạng này phổ biến ở các vùng khó khăn, tuy nhiên mức độ ảnh hưởng và các biện pháp khắc phục còn khác nhau. Việc quản lý mục tiêu và nội dung dạy học chưa được chú trọng đúng mức làm giảm hiệu quả đổi mới giáo dục phổ thông. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ phần trăm mức độ thực hiện các nội dung quản lý theo đánh giá của cán bộ quản lý và giáo viên, giúp minh họa rõ nét sự chênh lệch và điểm yếu cần khắc phục.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao nhận thức và năng lực quản lý của cán bộ quản lý: Tổ chức các khóa đào tạo, bồi dưỡng kỹ năng quản lý hoạt động dạy học cho hiệu trưởng và tổ trưởng chuyên môn trong vòng 12 tháng tới, nhằm nâng cao hiệu quả chỉ đạo và giám sát.

  2. Đổi mới phương pháp dạy học và kiểm tra đánh giá: Khuyến khích giáo viên áp dụng phương pháp dạy học tích cực, đổi mới kiểm tra đánh giá theo năng lực học sinh, với sự hỗ trợ kỹ thuật và chuyên môn từ nhà trường, thực hiện trong 2 năm tiếp theo.

  3. Tăng cường công tác bồi dưỡng và tự bồi dưỡng chuyên môn cho giáo viên: Xây dựng kế hoạch bồi dưỡng thường xuyên, khuyến khích tự học, tự nghiên cứu, phối hợp với các trung tâm đào tạo giáo viên, triển khai ngay trong năm học tới.

  4. Đầu tư cơ sở vật chất và trang thiết bị dạy học: Huy động nguồn lực xã hội hóa giáo dục, ưu tiên đầu tư thiết bị công nghệ thông tin, phòng học chức năng, đảm bảo điều kiện thuận lợi cho đổi mới phương pháp dạy học, thực hiện trong 3 năm tới.

Các giải pháp cần được phối hợp đồng bộ, có sự giám sát và đánh giá định kỳ để đảm bảo tính khả thi và hiệu quả, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục tại các trường THPT huyện Hồng Dân.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Hiệu trưởng các trường THPT: Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn để nâng cao năng lực quản lý hoạt động dạy học, từ đó cải thiện chất lượng giáo dục nhà trường.

  2. Cán bộ quản lý giáo dục địa phương: Giúp hiểu rõ thực trạng và các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý dạy học, từ đó xây dựng chính sách và kế hoạch hỗ trợ phù hợp.

  3. Giáo viên và tổ trưởng chuyên môn: Tham khảo các biện pháp đổi mới phương pháp dạy học, kiểm tra đánh giá và bồi dưỡng chuyên môn nhằm nâng cao hiệu quả giảng dạy.

  4. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành quản lý giáo dục: Cung cấp tài liệu tham khảo về lý luận và thực tiễn quản lý hoạt động dạy học trong điều kiện kinh tế xã hội khó khăn, phục vụ cho các nghiên cứu tiếp theo.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý hoạt động dạy học là gì?
    Quản lý hoạt động dạy học là quá trình có kế hoạch, có mục đích của cán bộ quản lý nhằm tổ chức, điều khiển và kiểm tra các hoạt động dạy và học trong nhà trường để đạt được mục tiêu giáo dục. Ví dụ, hiệu trưởng xây dựng kế hoạch giảng dạy và giám sát việc thực hiện của giáo viên.

  2. Tại sao quản lý hoạt động dạy học lại quan trọng ở các trường THPT vùng khó khăn?
    Quản lý tốt giúp tối ưu hóa nguồn lực hạn chế, nâng cao chất lượng dạy học và đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục. Ở vùng khó khăn, việc quản lý hiệu quả góp phần khắc phục các bất cập về cơ sở vật chất và năng lực đội ngũ.

  3. Những phương pháp dạy học tích cực nào được khuyến khích áp dụng?
    Các phương pháp như thảo luận nhóm, giải quyết vấn đề, dạy học theo tình huống và sử dụng công nghệ thông tin được khuyến khích nhằm phát huy tính chủ động, sáng tạo của học sinh.

  4. Làm thế nào để nâng cao năng lực quản lý của hiệu trưởng?
    Thông qua đào tạo chuyên sâu, bồi dưỡng kỹ năng lãnh đạo, quản lý, đồng thời tăng cường trao đổi kinh nghiệm và áp dụng các công cụ quản lý hiện đại.

  5. Cơ sở vật chất ảnh hưởng thế nào đến quản lý hoạt động dạy học?
    Cơ sở vật chất và trang thiết bị hiện đại tạo điều kiện thuận lợi cho đổi mới phương pháp dạy học, giúp giáo viên tổ chức các hoạt động học tập hiệu quả hơn, từ đó nâng cao chất lượng giáo dục.

Kết luận

  • Quản lý hoạt động dạy học tại các trường THPT huyện Hồng Dân còn nhiều hạn chế, đặc biệt trong quản lý mục tiêu, nội dung và phương pháp dạy học.
  • Năng lực quản lý của hiệu trưởng và sự phối hợp trong nhà trường chưa phát huy tối đa, ảnh hưởng đến chất lượng giáo dục.
  • Đề xuất các biện pháp đồng bộ gồm nâng cao năng lực quản lý, đổi mới phương pháp dạy học, bồi dưỡng giáo viên và đầu tư cơ sở vật chất.
  • Nghiên cứu có thể áp dụng trong 3 năm tới nhằm cải thiện hiệu quả quản lý và chất lượng dạy học tại các trường THPT vùng khó khăn.
  • Khuyến khích các nhà quản lý, giáo viên và nhà nghiên cứu tham khảo để phát triển công tác quản lý giáo dục phù hợp với điều kiện thực tế.

Để tiếp tục phát triển, các trường THPT huyện Hồng Dân cần triển khai các giải pháp đề xuất, đồng thời tăng cường giám sát, đánh giá định kỳ. Mời quý độc giả và các nhà quản lý giáo dục liên hệ để trao đổi, hợp tác nhằm nâng cao chất lượng giáo dục phổ thông tại địa phương.