Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh hội nhập quốc tế và phát triển kinh tế - xã hội, việc nâng cao chất lượng dạy học tiếng Anh ở bậc Trung học cơ sở (THCS) trở thành một yêu cầu cấp thiết. Huyện Mường Chà, tỉnh Điện Biên, với dân số khoảng 48.000 người, đa số là dân tộc thiểu số sinh sống ở vùng núi cao, đang đối mặt với nhiều thách thức trong giáo dục ngoại ngữ do điều kiện kinh tế - xã hội còn nhiều khó khăn. Mục tiêu nghiên cứu tập trung vào quản lý hoạt động dạy học môn tiếng Anh theo tiếp cận trải nghiệm tại 12 trường THCS trên địa bàn huyện trong giai đoạn năm học 2021-2023. Nghiên cứu nhằm làm rõ thực trạng quản lý, từ đó đề xuất các biện pháp quản lý phù hợp nhằm nâng cao hiệu quả dạy học tiếng Anh, góp phần phát triển kỹ năng giao tiếp cho học sinh trong môi trường thực tiễn.

Việc áp dụng tiếp cận trải nghiệm trong dạy học tiếng Anh được xem là phương pháp đổi mới, giúp học sinh phát triển toàn diện kỹ năng nghe, nói, đọc, viết, đặc biệt là kỹ năng giao tiếp. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc hỗ trợ các nhà quản lý giáo dục và giáo viên đổi mới phương pháp giảng dạy, đồng thời tạo điều kiện cho học sinh phát huy năng lực sử dụng tiếng Anh trong đời sống và học tập. Qua khảo sát thực trạng, nghiên cứu cung cấp số liệu cụ thể về năng lực giao tiếp của học sinh, phương pháp dạy học, công tác quản lý và các yếu tố ảnh hưởng, từ đó làm cơ sở khoa học cho việc đề xuất giải pháp quản lý hiệu quả.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên hai lý thuyết chính: lý thuyết quản lý giáo dục và lý thuyết tiếp cận trải nghiệm trong giáo dục. Lý thuyết quản lý giáo dục được xây dựng trên cơ sở các chức năng quản lý như lập kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo và kiểm tra nhằm đảm bảo hoạt động dạy học đạt hiệu quả tối ưu. Lý thuyết tiếp cận trải nghiệm, lấy cảm hứng từ triết lý giáo dục của John Dewey, nhấn mạnh vai trò của kinh nghiệm thực tiễn trong quá trình học tập, giúp học sinh phát triển năng lực thông qua các hoạt động thực hành, tương tác và phản ánh.

Các khái niệm chính bao gồm:

  • Quản lý hoạt động dạy học: quá trình tác động có mục tiêu của nhà quản lý đến hoạt động giảng dạy và học tập nhằm đạt được mục tiêu giáo dục.
  • Tiếp cận trải nghiệm: phương pháp dạy học dựa trên việc học sinh tham gia trực tiếp vào các hoạt động thực tiễn để phát triển kỹ năng và năng lực.
  • Kỹ năng giao tiếp tiếng Anh: khả năng sử dụng tiếng Anh trong các tình huống giao tiếp thực tế, bao gồm nghe, nói, đọc, viết.
  • Phương pháp dạy học tích cực: các phương pháp như thảo luận nhóm, đóng vai, trò chơi, dự án nhằm tăng cường sự chủ động và sáng tạo của học sinh.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng kết hợp các phương pháp lý luận và thực tiễn.

  • Nguồn dữ liệu: thu thập từ 12 trường THCS huyện Mường Chà, với đối tượng khảo sát gồm 34 cán bộ quản lý (hiệu trưởng, phó hiệu trưởng) và 30 giáo viên tiếng Anh.
  • Phương pháp thu thập dữ liệu: quan sát trực tiếp hoạt động dạy học, điều tra bằng phiếu hỏi, phỏng vấn chuyên gia và tổng kết kinh nghiệm quản lý.
  • Phương pháp phân tích: sử dụng thống kê mô tả để phân tích số liệu khảo sát, so sánh tỷ lệ phần trăm các yếu tố quản lý và thực trạng dạy học.
  • Timeline nghiên cứu: khảo sát và thu thập dữ liệu trong năm học 2021-2022 và 2022-2023, phân tích và đề xuất giải pháp trong năm 2023.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng năng lực giao tiếp tiếng Anh của học sinh: Khoảng 65% học sinh có kỹ năng nghe và nói còn hạn chế, chưa tự tin giao tiếp trong các tình huống thực tế. Tỷ lệ học sinh đạt chuẩn kỹ năng giao tiếp theo khung năng lực ngoại ngữ Việt Nam mới chỉ đạt khoảng 35%.
  2. Phương pháp dạy học: 70% giáo viên chủ yếu sử dụng phương pháp truyền thống, giảng dạy theo kiểu thuyết giảng, ít áp dụng các phương pháp tích cực như đóng vai, trò chơi hay dự án. Chỉ khoảng 30% giáo viên thường xuyên tổ chức các hoạt động trải nghiệm trong lớp học.
  3. Quản lý hoạt động dạy học: Công tác quản lý mục tiêu, chương trình và kế hoạch dạy học tiếng Anh theo tiếp cận trải nghiệm còn chưa đồng bộ, chỉ có 40% trường thực hiện kiểm tra, đánh giá thường xuyên và có hệ thống.
  4. Điều kiện cơ sở vật chất và thiết bị dạy học: Khoảng 50% trường thiếu phòng học chức năng, thiết bị nghe nhìn và tài liệu học tập hỗ trợ cho hoạt động trải nghiệm, ảnh hưởng đến hiệu quả dạy học.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của thực trạng trên là do nhận thức và năng lực của đội ngũ giáo viên còn hạn chế trong việc đổi mới phương pháp dạy học theo tiếp cận trải nghiệm. Việc quản lý chưa chú trọng đầy đủ đến việc xây dựng kế hoạch, kiểm tra đánh giá và hỗ trợ cơ sở vật chất cũng làm giảm hiệu quả hoạt động dạy học. So sánh với các nghiên cứu trong ngành giáo dục ngoại ngữ, kết quả này tương đồng với thực trạng chung của các vùng miền núi khó khăn, nơi mà điều kiện kinh tế xã hội và hạ tầng giáo dục còn nhiều hạn chế.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ áp dụng các phương pháp dạy học tích cực, biểu đồ tròn về phân bố năng lực giao tiếp của học sinh, và bảng tổng hợp các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý dạy học. Những phát hiện này nhấn mạnh sự cần thiết của việc nâng cao năng lực quản lý và đổi mới phương pháp giảng dạy nhằm phát huy hiệu quả tiếp cận trải nghiệm trong dạy học tiếng Anh.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Xây dựng kế hoạch dạy học tiếng Anh theo tiếp cận trải nghiệm: Đề nghị các trường THCS huyện Mường Chà xây dựng và triển khai kế hoạch dạy học chi tiết, phù hợp với đặc điểm địa phương, tập trung vào phát triển kỹ năng giao tiếp. Thời gian thực hiện: năm học 2023-2024. Chủ thể thực hiện: Ban giám hiệu và tổ chuyên môn.
  2. Nâng cấp cơ sở vật chất và trang thiết bị dạy học: Đầu tư phòng học chức năng, thiết bị nghe nhìn, tài liệu học tập đa phương tiện để hỗ trợ hoạt động trải nghiệm. Thời gian: 2023-2025. Chủ thể thực hiện: Sở GD&ĐT phối hợp với UBND huyện.
  3. Tổ chức bồi dưỡng nâng cao năng lực chuyên môn cho giáo viên: Tổ chức các khóa tập huấn về phương pháp dạy học tích cực, kỹ năng tổ chức hoạt động trải nghiệm và sử dụng công nghệ thông tin trong giảng dạy. Thời gian: định kỳ hàng năm. Chủ thể thực hiện: Phòng GD&ĐT và các trung tâm bồi dưỡng.
  4. Tăng cường kiểm tra, đánh giá và giám sát quản lý dạy học: Xây dựng hệ thống kiểm tra đánh giá định kỳ, đánh giá hiệu quả hoạt động dạy học theo tiếp cận trải nghiệm, từ đó điều chỉnh kịp thời. Thời gian: bắt đầu từ năm học 2023-2024. Chủ thể thực hiện: Ban giám hiệu và tổ chuyên môn.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Hiệu trưởng và cán bộ quản lý giáo dục: Nghiên cứu cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn để nâng cao năng lực quản lý hoạt động dạy học tiếng Anh theo tiếp cận trải nghiệm, giúp xây dựng kế hoạch và giám sát hiệu quả.
  2. Giáo viên tiếng Anh THCS: Tham khảo các phương pháp dạy học tích cực, kỹ thuật tổ chức hoạt động trải nghiệm nhằm đổi mới phương pháp giảng dạy, nâng cao kỹ năng giao tiếp cho học sinh.
  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành Quản lý giáo dục, Sư phạm tiếng Anh: Tài liệu tham khảo quý giá về quản lý giáo dục ngoại ngữ, tiếp cận trải nghiệm và các biện pháp nâng cao chất lượng dạy học.
  4. Cơ quan quản lý giáo dục địa phương: Cung cấp dữ liệu thực trạng và đề xuất giải pháp phù hợp với điều kiện vùng miền núi, hỗ trợ xây dựng chính sách phát triển giáo dục ngoại ngữ.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tiếp cận trải nghiệm trong dạy học tiếng Anh là gì?
    Tiếp cận trải nghiệm là phương pháp dạy học dựa trên việc học sinh tham gia trực tiếp vào các hoạt động thực tiễn, giúp phát triển kỹ năng và năng lực thông qua trải nghiệm thực tế, không chỉ học lý thuyết suông.

  2. Tại sao quản lý hoạt động dạy học tiếng Anh theo tiếp cận trải nghiệm lại quan trọng?
    Quản lý hiệu quả giúp đảm bảo các hoạt động dạy học được tổ chức bài bản, phù hợp với mục tiêu phát triển kỹ năng giao tiếp, đồng thời tạo môi trường học tập tích cực, nâng cao chất lượng giáo dục.

  3. Những khó khăn chính trong quản lý dạy học tiếng Anh ở huyện Mường Chà là gì?
    Khó khăn gồm hạn chế về cơ sở vật chất, thiết bị dạy học, năng lực giáo viên chưa đồng đều, phương pháp giảng dạy truyền thống chiếm ưu thế và công tác kiểm tra, đánh giá chưa thường xuyên.

  4. Các biện pháp nào giúp nâng cao hiệu quả dạy học tiếng Anh theo tiếp cận trải nghiệm?
    Bao gồm xây dựng kế hoạch dạy học phù hợp, đầu tư cơ sở vật chất, bồi dưỡng chuyên môn cho giáo viên, đổi mới phương pháp giảng dạy và tăng cường kiểm tra, đánh giá.

  5. Làm thế nào để giáo viên có thể áp dụng phương pháp dạy học tích cực hiệu quả?
    Giáo viên cần được đào tạo bài bản về kỹ thuật dạy học tích cực, sử dụng công nghệ thông tin hỗ trợ, tổ chức các hoạt động nhóm, trò chơi, đóng vai và dự án để kích thích sự chủ động của học sinh.

Kết luận

  • Quản lý hoạt động dạy học tiếng Anh theo tiếp cận trải nghiệm tại các trường THCS huyện Mường Chà còn nhiều hạn chế về phương pháp, cơ sở vật chất và công tác quản lý.
  • Học sinh có kỹ năng giao tiếp tiếng Anh chưa đạt yêu cầu, phần lớn do phương pháp dạy học truyền thống và thiếu môi trường thực hành.
  • Nghiên cứu đề xuất hệ thống biện pháp quản lý đồng bộ, bao gồm xây dựng kế hoạch, nâng cấp cơ sở vật chất, bồi dưỡng giáo viên và tăng cường kiểm tra đánh giá.
  • Việc áp dụng các biện pháp này dự kiến sẽ nâng cao chất lượng dạy học tiếng Anh, phát triển kỹ năng giao tiếp cho học sinh trong giai đoạn 2023-2025.
  • Kêu gọi các cấp quản lý giáo dục, nhà trường và giáo viên phối hợp thực hiện để tạo bước chuyển biến tích cực trong dạy học tiếng Anh theo tiếp cận trải nghiệm.