Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục Việt Nam, việc quản lý hoạt động dạy học môn Nghệ thuật ở các trường tiểu học trở thành một vấn đề cấp thiết nhằm nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện. Theo báo cáo của ngành giáo dục, từ năm 2020 đến nay, các trường tiểu học thành phố Bắc Ninh đã triển khai chương trình giáo dục phổ thông 2018 với mục tiêu phát triển phẩm chất và năng lực học sinh, trong đó môn Nghệ thuật giữ vai trò quan trọng trong việc hình thành năng lực thẩm mỹ và sáng tạo. Tuy nhiên, thực trạng quản lý hoạt động dạy học môn Nghệ thuật còn nhiều hạn chế, ảnh hưởng đến hiệu quả giảng dạy và học tập.

Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là khảo sát thực trạng quản lý hoạt động dạy học môn Nghệ thuật theo chương trình giáo dục phổ thông 2018 tại các trường tiểu học thành phố Bắc Ninh, từ đó đề xuất các biện pháp quản lý phù hợp nhằm nâng cao chất lượng dạy học môn học này. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào 24 trường tiểu học với 46 cán bộ quản lý và 38 giáo viên dạy môn Nghệ thuật, sử dụng số liệu thu thập từ năm 2020 đến nay. Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc cung cấp cơ sở khoa học cho công tác quản lý giáo dục nghệ thuật, góp phần phát triển toàn diện phẩm chất và năng lực học sinh tiểu học, đồng thời hỗ trợ thực hiện hiệu quả chương trình giáo dục phổ thông 2018.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết quản lý giáo dục và lý thuyết dạy học tích cực nhằm xây dựng khung lý thuyết cho quản lý hoạt động dạy học môn Nghệ thuật. Lý thuyết quản lý giáo dục được tham khảo từ quan điểm của Harold Koontz về quản lý như một hoạt động thiết yếu nhằm phối hợp các nỗ lực cá nhân để đạt mục tiêu chung với hiệu quả tối ưu. Đồng thời, lý thuyết dạy học tích cực của Jan Amos Komenski và John Dewey nhấn mạnh vai trò của người học là trung tâm, khuyến khích sự chủ động, sáng tạo và tích cực trong quá trình học tập.

Các khái niệm chính bao gồm:

  • Quản lý hoạt động dạy học: Tác động có mục đích, có kế hoạch của cán bộ quản lý đến quá trình dạy học nhằm đạt mục tiêu giáo dục.
  • Dạy học môn Nghệ thuật: Quá trình tổ chức có kế hoạch nhằm phát triển phẩm chất, năng lực thẩm mỹ và sáng tạo của học sinh thông qua các hoạt động âm nhạc, mỹ thuật.
  • Chương trình giáo dục phổ thông 2018: Chương trình đổi mới với mục tiêu phát triển toàn diện phẩm chất và năng lực người học, trong đó môn Nghệ thuật được tích hợp phát triển năng lực thẩm mỹ và sáng tạo.
  • Phương pháp dạy học tích cực: Phương pháp khuyến khích học sinh chủ động, sáng tạo, phát huy tính tích cực trong học tập.

Phương pháp nghiên cứu

Luận văn sử dụng phương pháp nghiên cứu hỗn hợp kết hợp giữa nghiên cứu lý luận và thực tiễn. Nguồn dữ liệu chính bao gồm:

  • Số liệu khảo sát từ 46 cán bộ quản lý và 38 giáo viên dạy môn Nghệ thuật tại 24 trường tiểu học thành phố Bắc Ninh.
  • Tài liệu pháp luật, văn bản hướng dẫn của Bộ Giáo dục và Đào tạo về chương trình giáo dục phổ thông 2018.
  • Các tài liệu nghiên cứu, giáo trình, sách tham khảo liên quan đến quản lý giáo dục và dạy học môn Nghệ thuật.

Phương pháp phân tích dữ liệu bao gồm:

  • Phân tích định tính qua phỏng vấn sâu, trò chuyện với cán bộ quản lý và giáo viên để thu thập thông tin về thực trạng và khó khăn trong quản lý.
  • Phân tích định lượng sử dụng thống kê mô tả để xử lý số liệu khảo sát, đánh giá mức độ nhận thức, thực hiện mục tiêu, phương pháp dạy học và quản lý.
  • Thời gian nghiên cứu kéo dài từ năm 2020 đến nay, đảm bảo tính cập nhật và phản ánh đúng thực trạng hiện tại.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Nhận thức về vai trò quản lý dạy học môn Nghệ thuật: Khoảng 85% cán bộ quản lý và giáo viên nhận thức rõ vai trò quan trọng của quản lý trong việc nâng cao chất lượng dạy học môn Nghệ thuật. Tuy nhiên, 15% còn lại chưa thực sự quan tâm đúng mức, dẫn đến hạn chế trong chỉ đạo và giám sát.

  2. Thực hiện mục tiêu dạy học môn Nghệ thuật: Có khoảng 70% giáo viên thực hiện đầy đủ mục tiêu phát triển phẩm chất và năng lực theo chương trình giáo dục phổ thông 2018. Tuy nhiên, 30% còn lại chưa chú trọng phát triển năng lực sáng tạo và thẩm mỹ cho học sinh.

  3. Phương pháp và hình thức tổ chức dạy học: 65% giáo viên áp dụng phương pháp dạy học tích cực, kết hợp thực hành và trải nghiệm. 35% còn lại chủ yếu sử dụng phương pháp truyền thống, ít đổi mới, ảnh hưởng đến sự hứng thú và hiệu quả học tập của học sinh.

  4. Quản lý kiểm tra, đánh giá kết quả học tập: Chỉ có khoảng 60% trường thực hiện đánh giá kết quả học tập môn Nghệ thuật theo hướng đa dạng, kết hợp đánh giá quá trình và đánh giá tổng kết. Phần lớn các trường còn lại đánh giá chủ yếu bằng điểm số, chưa phát huy được vai trò đánh giá năng lực toàn diện.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân của những hạn chế trên xuất phát từ nhiều yếu tố. Trước hết, năng lực quản lý và phẩm chất của cán bộ quản lý chưa đồng đều, một số cán bộ chưa có đủ kiến thức chuyên môn về môn Nghệ thuật và kỹ năng quản lý đổi mới phương pháp dạy học. So với một số nghiên cứu trong ngành giáo dục, kết quả này tương đồng với thực trạng chung tại nhiều địa phương khi triển khai chương trình giáo dục phổ thông 2018.

Bên cạnh đó, năng lực dạy học môn Nghệ thuật của giáo viên còn hạn chế, đặc biệt trong việc áp dụng các phương pháp dạy học tích cực và tổ chức các hoạt động trải nghiệm sáng tạo. Điều này ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng dạy học và sự phát triển năng lực của học sinh. So sánh với các nghiên cứu tại các trường trung học cơ sở, tiểu học ở các tỉnh khác, mức độ đổi mới phương pháp dạy học tại Bắc Ninh còn thấp hơn khoảng 10-15%.

Về công tác kiểm tra, đánh giá, việc chưa đa dạng hình thức đánh giá và chưa chú trọng đánh giá năng lực toàn diện làm giảm hiệu quả quản lý và điều chỉnh hoạt động dạy học. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ thể hiện tỷ lệ áp dụng các phương pháp dạy học và hình thức đánh giá tại các trường khảo sát, giúp minh họa rõ nét hơn về thực trạng.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường bồi dưỡng nâng cao nhận thức cho cán bộ quản lý và giáo viên

    • Tổ chức các khóa tập huấn chuyên sâu về quản lý dạy học môn Nghệ thuật và đổi mới phương pháp dạy học.
    • Mục tiêu: 100% cán bộ quản lý và giáo viên được bồi dưỡng trong vòng 12 tháng.
    • Chủ thể thực hiện: Phòng Giáo dục và Đào tạo thành phố Bắc Ninh phối hợp với các trường đại học sư phạm.

  2. Đổi mới phương pháp và hình thức tổ chức dạy học

    • Khuyến khích giáo viên áp dụng phương pháp dạy học tích cực, tăng cường hoạt động trải nghiệm, sáng tạo cho học sinh.
    • Mục tiêu: Tăng tỷ lệ giáo viên áp dụng phương pháp tích cực lên 90% trong 2 năm tới.
    • Chủ thể thực hiện: Ban giám hiệu các trường tiểu học.

  3. Cải tiến công tác kiểm tra, đánh giá kết quả học tập

    • Xây dựng tiêu chuẩn đánh giá đa dạng, kết hợp đánh giá quá trình và đánh giá tổng kết, chú trọng đánh giá năng lực và phẩm chất học sinh.
    • Mục tiêu: 80% trường thực hiện đánh giá theo hướng đổi mới trong 18 tháng.
    • Chủ thể thực hiện: Phòng Giáo dục và Đào tạo, các tổ chuyên môn.

  4. Tăng cường đầu tư cơ sở vật chất và thiết bị dạy học

    • Đầu tư trang thiết bị âm nhạc, phòng học chức năng, phương tiện hỗ trợ dạy học hiện đại.
    • Mục tiêu: 100% trường có đủ thiết bị tối thiểu theo quy định trong 3 năm.
    • Chủ thể thực hiện: UBND thành phố Bắc Ninh, các trường tiểu học.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục tiểu học

    • Lợi ích: Nắm bắt thực trạng và các giải pháp quản lý dạy học môn Nghệ thuật, nâng cao hiệu quả công tác quản lý.
    • Use case: Xây dựng kế hoạch bồi dưỡng, đổi mới quản lý tại trường.

  2. Giáo viên dạy môn Nghệ thuật tiểu học

    • Lợi ích: Hiểu rõ yêu cầu chương trình giáo dục phổ thông 2018, áp dụng phương pháp dạy học tích cực.
    • Use case: Cải tiến phương pháp giảng dạy, tổ chức hoạt động học tập sáng tạo.

  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành quản lý giáo dục, sư phạm

    • Lợi ích: Tham khảo cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý dạy học môn Nghệ thuật, làm tài liệu nghiên cứu chuyên sâu.
    • Use case: Phát triển đề tài nghiên cứu, luận văn thạc sĩ, tiến sĩ.

  4. Các cơ quan quản lý giáo dục địa phương

    • Lợi ích: Đánh giá thực trạng triển khai chương trình giáo dục phổ thông 2018, xây dựng chính sách hỗ trợ phù hợp.
    • Use case: Lập kế hoạch đầu tư, tổ chức tập huấn, kiểm tra giám sát.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý hoạt động dạy học môn Nghệ thuật có vai trò gì trong giáo dục tiểu học?
    Quản lý giúp đảm bảo quá trình dạy học diễn ra hiệu quả, đạt mục tiêu phát triển phẩm chất và năng lực học sinh. Ví dụ, quản lý tốt giúp giáo viên áp dụng phương pháp tích cực, học sinh phát triển năng lực sáng tạo.

  2. Chương trình giáo dục phổ thông 2018 có điểm mới gì về môn Nghệ thuật?
    Chương trình nhấn mạnh phát triển năng lực thẩm mỹ, sáng tạo, tích hợp các hoạt động trải nghiệm và đánh giá đa dạng, không chỉ tập trung vào kiến thức lý thuyết.

  3. Phương pháp dạy học tích cực được áp dụng như thế nào trong môn Nghệ thuật?
    Giáo viên tổ chức các hoạt động thực hành, trải nghiệm, sáng tạo như hát, chơi nhạc cụ, nghe nhạc, giúp học sinh chủ động tiếp thu và phát triển năng lực.

  4. Những khó khăn chính trong quản lý dạy học môn Nghệ thuật hiện nay là gì?
    Bao gồm năng lực quản lý và dạy học của cán bộ, giáo viên chưa đồng đều, thiếu thiết bị dạy học, phương pháp đánh giá chưa đa dạng, nhận thức chưa đồng bộ.

  5. Làm thế nào để nâng cao chất lượng dạy học môn Nghệ thuật ở các trường tiểu học?
    Cần bồi dưỡng nâng cao năng lực cán bộ quản lý và giáo viên, đổi mới phương pháp dạy học, cải tiến công tác đánh giá, đầu tư cơ sở vật chất và thiết bị phù hợp.

Kết luận

  • Quản lý hoạt động dạy học môn Nghệ thuật tại các trường tiểu học thành phố Bắc Ninh còn nhiều hạn chế, ảnh hưởng đến chất lượng giáo dục.
  • Năng lực cán bộ quản lý và giáo viên, phương pháp dạy học, công tác kiểm tra đánh giá và điều kiện cơ sở vật chất là những yếu tố then chốt cần được cải thiện.
  • Đề xuất các biện pháp đồng bộ nhằm nâng cao nhận thức, đổi mới phương pháp, cải tiến đánh giá và tăng cường đầu tư thiết bị dạy học.
  • Nghiên cứu có phạm vi khảo sát từ năm 2020 đến nay, cung cấp dữ liệu cập nhật và thực tiễn cho công tác quản lý giáo dục nghệ thuật.
  • Khuyến nghị các cơ quan quản lý giáo dục, nhà trường và giáo viên phối hợp triển khai các giải pháp nhằm nâng cao chất lượng dạy học môn Nghệ thuật theo chương trình giáo dục phổ thông 2018.

Hành động tiếp theo là tổ chức các khóa bồi dưỡng, xây dựng kế hoạch đổi mới phương pháp dạy học và đầu tư cơ sở vật chất trong vòng 1-3 năm tới để đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục toàn diện.