Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh đổi mới giáo dục phổ thông theo chương trình 2018, việc nâng cao chất lượng dạy học môn Toán lớp 6 theo hướng trải nghiệm trở thành một yêu cầu cấp thiết nhằm phát triển toàn diện năng lực học sinh. Huyện Gia Lộc, tỉnh Hải Dương với hơn 140.000 dân và 21 trường trung học cơ sở, là địa bàn có nhiều tiềm năng phát triển giáo dục nhưng cũng đối mặt với những thách thức trong việc quản lý hoạt động dạy học đổi mới. Theo khảo sát thực trạng từ năm học 2019-2020 đến 2021-2022, nhận thức và tổ chức triển khai dạy học môn Toán lớp 6 theo hướng trải nghiệm tại các trường THCS huyện Gia Lộc còn nhiều hạn chế, với điểm trung bình nhận thức của cán bộ quản lý và giáo viên chỉ đạt khoảng 2 trên thang điểm 4. Mục tiêu nghiên cứu nhằm hệ thống hóa cơ sở lý luận, khảo sát thực trạng và đề xuất các biện pháp quản lý hiệu quả hoạt động dạy học môn Toán lớp 6 theo hướng trải nghiệm tại các trường THCS huyện Gia Lộc, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục theo yêu cầu đổi mới. Nghiên cứu tập trung trong giai đoạn từ năm học 2019-2020 đến năm học 2021-2022, khảo sát trực tiếp vào tháng 2 năm 2023 tại 10 trường THCS tiêu biểu trên địa bàn huyện. Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc định hướng quản lý, nâng cao năng lực đội ngũ giáo viên và cán bộ quản lý, đồng thời cải thiện điều kiện cơ sở vật chất phục vụ dạy học theo hướng trải nghiệm, góp phần phát triển năng lực toán học cho học sinh lớp 6.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình giáo dục hiện đại, trong đó có thuyết đa trí tuệ của Howard Gardner, nhấn mạnh sự phát triển đồng đều các dạng trí tuệ của học sinh thông qua hoạt động trải nghiệm thực tiễn. Lý thuyết kinh nghiệm học của John Dewey cũng được vận dụng, đề cao vai trò của trải nghiệm trong quá trình học tập nhằm phát triển năng lực sáng tạo và tư duy phản biện. Ngoài ra, nghiên cứu áp dụng mô hình quản lý giáo dục hiện đại, tập trung vào các chức năng kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo, điều chỉnh và kiểm soát trong quản lý hoạt động dạy học. Các khái niệm chính bao gồm: dạy học theo hướng trải nghiệm, quản lý hoạt động dạy học, năng lực toán học, và vai trò của hiệu trưởng trong quản lý giáo dục.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp giữa lý thuyết và thực tiễn. Về lý thuyết, tác giả phân tích, tổng hợp các tài liệu, công trình nghiên cứu, văn bản pháp luật liên quan đến quản lý giáo dục và dạy học theo hướng trải nghiệm. Về thực tiễn, khảo sát được tiến hành trên 40 cán bộ quản lý (bao gồm hiệu trưởng, phó hiệu trưởng, tổ trưởng chuyên môn) và 120 giáo viên dạy Toán lớp 6 tại 10 trường THCS huyện Gia Lộc. Phương pháp thu thập dữ liệu gồm quan sát trực tiếp, điều tra bằng bảng hỏi, phỏng vấn sâu và thu thập ý kiến chuyên gia. Dữ liệu được xử lý bằng thống kê toán học, tính tỷ lệ phần trăm và điểm trung bình theo thang đo 4 mức độ (tốt, khá, trung bình, yếu). Thời gian nghiên cứu kéo dài từ năm học 2019-2020 đến năm học 2021-2022, với khảo sát trực tiếp vào tháng 2 năm 2023.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Nhận thức về hoạt động dạy học theo hướng trải nghiệm còn hạn chế: Điểm trung bình nhận thức của cán bộ quản lý và giáo viên về vai trò của dạy học môn Toán lớp 6 theo hướng trải nghiệm chỉ đạt khoảng 2 trên thang điểm 4, cho thấy mức độ nhận thức ở mức trung bình. Cụ thể, chỉ có khoảng 32% giáo viên đánh giá hoạt động này là rất quan trọng trong việc giúp học sinh củng cố kiến thức, trong khi gần 20% đánh giá là ít quan trọng hoặc chưa đạt yêu cầu.

  2. Thực trạng quản lý hoạt động dạy học chưa đồng bộ: Việc xây dựng kế hoạch, tổ chức thực hiện và kiểm tra, đánh giá hoạt động dạy học theo hướng trải nghiệm chưa được thực hiện một cách hệ thống và đồng bộ tại các trường. Tỷ lệ cán bộ quản lý và giáo viên tham gia đầy đủ các hoạt động bồi dưỡng chuyên môn về dạy học trải nghiệm chỉ đạt khoảng 60%, trong khi việc kiểm tra, giám sát còn mang tính hình thức.

  3. Ảnh hưởng của các yếu tố khách quan và chủ quan: Cơ sở vật chất, trang thiết bị phục vụ dạy học trải nghiệm còn thiếu và chưa đồng bộ, ảnh hưởng đến hiệu quả tổ chức hoạt động. Bên cạnh đó, năng lực và thái độ của giáo viên, cũng như sự phối hợp giữa nhà trường, gia đình và xã hội là những yếu tố chủ quan quan trọng tác động đến chất lượng dạy học.

  4. Mức độ cần thiết và khả thi của các biện pháp quản lý: Qua khảo sát ý kiến chuyên gia và cán bộ quản lý, các biện pháp như tăng cường bồi dưỡng chuyên môn, nâng cao nhận thức, cải thiện cơ sở vật chất và tăng cường kiểm tra, đánh giá được đánh giá có mức độ cần thiết và khả thi cao, với điểm trung bình trên 3,5/4.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy nhận thức của đội ngũ cán bộ quản lý và giáo viên về dạy học môn Toán lớp 6 theo hướng trải nghiệm còn chưa đồng đều, tương tự với kết quả của một số nghiên cứu trong ngành giáo dục phổ thông. Nguyên nhân chủ yếu do thiếu các chương trình bồi dưỡng chuyên sâu và chưa có sự chỉ đạo quyết liệt từ cấp trên. Việc quản lý hoạt động dạy học chưa đồng bộ cũng phản ánh hạn chế trong công tác tổ chức và kiểm tra, đánh giá, điều này có thể được minh họa qua biểu đồ phân bố điểm trung bình nhận thức và thực hiện các hoạt động quản lý tại các trường khảo sát. So với các địa phương khác, huyện Gia Lộc còn gặp khó khăn về cơ sở vật chất, điều này ảnh hưởng trực tiếp đến việc tổ chức các hoạt động trải nghiệm thực tế. Ý nghĩa của nghiên cứu là làm rõ các yếu tố ảnh hưởng và đề xuất các giải pháp quản lý phù hợp, góp phần nâng cao hiệu quả dạy học theo hướng trải nghiệm, đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục phổ thông.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường bồi dưỡng chuyên môn cho giáo viên: Tổ chức các khóa đào tạo, tập huấn chuyên sâu về dạy học theo hướng trải nghiệm cho giáo viên Toán lớp 6, nhằm nâng cao năng lực thiết kế và tổ chức hoạt động trải nghiệm. Thời gian thực hiện trong vòng 1 năm, do Sở Giáo dục và Đào tạo phối hợp với các trường đại học sư phạm chủ trì.

  2. Xây dựng và triển khai kế hoạch quản lý đồng bộ: Hiệu trưởng các trường THCS cần xây dựng kế hoạch quản lý hoạt động dạy học theo hướng trải nghiệm cụ thể, bao gồm các bước lập kế hoạch, tổ chức thực hiện, kiểm tra và đánh giá. Thời gian áp dụng từ năm học tiếp theo, với sự giám sát thường xuyên của phòng giáo dục huyện.

  3. Cải thiện cơ sở vật chất và trang thiết bị: Huy động nguồn lực tài chính từ ngân sách địa phương và các nguồn xã hội hóa để đầu tư bổ sung trang thiết bị dạy học hiện đại, phục vụ cho các hoạt động trải nghiệm. Kế hoạch đầu tư cần được thực hiện trong vòng 2 năm, ưu tiên các trường có điều kiện khó khăn.

  4. Tăng cường phối hợp giữa nhà trường, gia đình và xã hội: Xây dựng cơ chế phối hợp chặt chẽ giữa nhà trường, phụ huynh và các tổ chức xã hội nhằm hỗ trợ học sinh trong quá trình học tập và trải nghiệm. Các hoạt động phối hợp cần được tổ chức định kỳ hàng học kỳ, do ban giám hiệu và tổ chuyên môn chủ trì.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục các cấp: Giúp hiểu rõ về quản lý hoạt động dạy học theo hướng trải nghiệm, từ đó xây dựng các chính sách và kế hoạch phù hợp nhằm nâng cao chất lượng giáo dục.

  2. Giáo viên môn Toán cấp THCS: Nắm bắt các phương pháp dạy học đổi mới, phát triển năng lực tổ chức hoạt động trải nghiệm, nâng cao hiệu quả giảng dạy và đánh giá học sinh.

  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành giáo dục: Cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý giáo dục và đổi mới phương pháp dạy học, làm tài liệu tham khảo cho các đề tài nghiên cứu tiếp theo.

  4. Các cơ quan quản lý giáo dục địa phương: Hỗ trợ trong việc xây dựng kế hoạch phát triển giáo dục, đầu tư cơ sở vật chất và tổ chức các chương trình bồi dưỡng giáo viên theo hướng đổi mới.

Câu hỏi thường gặp

  1. Dạy học theo hướng trải nghiệm là gì?
    Dạy học theo hướng trải nghiệm là phương pháp giáo dục trong đó học sinh được tham gia trực tiếp vào các hoạt động thực tiễn, từ đó phát triển năng lực và phẩm chất thông qua trải nghiệm thực tế, không chỉ tiếp thu kiến thức thụ động.

  2. Tại sao cần quản lý hoạt động dạy học theo hướng trải nghiệm?
    Quản lý giúp đảm bảo hoạt động dạy học được tổ chức bài bản, hiệu quả, phù hợp với mục tiêu giáo dục, đồng thời tạo điều kiện cho giáo viên và học sinh phát huy tối đa tiềm năng trong quá trình học tập.

  3. Những khó khăn chính trong quản lý dạy học trải nghiệm tại huyện Gia Lộc là gì?
    Khó khăn bao gồm nhận thức chưa đồng đều của cán bộ quản lý và giáo viên, thiếu đồng bộ trong tổ chức và kiểm tra, đánh giá, cũng như hạn chế về cơ sở vật chất và trang thiết bị phục vụ dạy học.

  4. Các biện pháp nào được đề xuất để nâng cao hiệu quả quản lý?
    Các biện pháp gồm tăng cường bồi dưỡng chuyên môn cho giáo viên, xây dựng kế hoạch quản lý đồng bộ, cải thiện cơ sở vật chất, và tăng cường phối hợp giữa nhà trường, gia đình và xã hội.

  5. Làm thế nào để đánh giá hiệu quả dạy học theo hướng trải nghiệm?
    Hiệu quả được đánh giá qua kết quả học tập của học sinh, sự phát triển năng lực tư duy, kỹ năng giải quyết vấn đề, cũng như qua các hình thức đánh giá đa dạng như quan sát, sản phẩm học tập, vấn đáp và kiểm tra viết.

Kết luận

  • Quản lý hoạt động dạy học môn Toán lớp 6 theo hướng trải nghiệm tại các trường THCS huyện Gia Lộc còn nhiều hạn chế, đặc biệt về nhận thức và tổ chức thực hiện.
  • Các yếu tố khách quan như cơ sở vật chất và chủ quan như năng lực giáo viên, phối hợp gia đình ảnh hưởng lớn đến hiệu quả dạy học.
  • Nghiên cứu đề xuất các biện pháp quản lý thiết thực, có mức độ cần thiết và khả thi cao nhằm nâng cao chất lượng dạy học theo hướng trải nghiệm.
  • Thời gian triển khai các giải pháp đề xuất dự kiến trong vòng 1-2 năm, với sự phối hợp chặt chẽ giữa các cấp quản lý và nhà trường.
  • Kêu gọi các cơ quan quản lý giáo dục, nhà trường và giáo viên cùng chung tay thực hiện để nâng cao hiệu quả đổi mới phương pháp dạy học, góp phần phát triển năng lực toàn diện cho học sinh lớp 6.