Tổng quan nghiên cứu
Trong bối cảnh hội nhập quốc tế sâu rộng và cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư, việc nâng cao chất lượng giáo dục ngoại ngữ, đặc biệt là môn Tiếng Anh, trở thành yêu cầu cấp thiết đối với hệ thống giáo dục Việt Nam. Theo báo cáo của ngành giáo dục huyện Hiệp Hòa, tỉnh Bắc Giang, năm học 2018-2019, toàn huyện có 27 trường trung học cơ sở (THCS) với tổng số 15.295 học sinh và 90 giáo viên tiếng Anh. Tỷ lệ giáo viên đạt chuẩn và trên chuẩn về năng lực ngoại ngữ chiếm tới 98%, tuy nhiên, số lượng học sinh trong một lớp trung bình lên tới gần 40 em, gây khó khăn cho việc triển khai dạy học theo chương trình mới. Kết quả học tập môn Tiếng Anh cho thấy 14,6% học sinh đạt loại giỏi, 39% khá, 40,9% trung bình, còn lại là yếu và kém.
Vấn đề nghiên cứu tập trung vào quản lý hoạt động dạy học môn Tiếng Anh tại các trường THCS huyện Hiệp Hòa nhằm đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục theo chương trình giáo dục phổ thông 2018. Mục tiêu cụ thể là khảo sát thực trạng quản lý, đánh giá các yếu tố ảnh hưởng và đề xuất các biện pháp quản lý hiệu quả, góp phần nâng cao chất lượng dạy và học môn Tiếng Anh. Nghiên cứu được thực hiện trong giai đoạn từ tháng 10/2019 đến tháng 4/2020, trên địa bàn huyện Hiệp Hòa, tỉnh Bắc Giang.
Ý nghĩa của nghiên cứu thể hiện qua việc cung cấp cơ sở khoa học cho công tác quản lý giáo dục ngoại ngữ, hỗ trợ các nhà quản lý, giáo viên và các cơ quan giáo dục địa phương trong việc đổi mới phương pháp và nâng cao hiệu quả dạy học Tiếng Anh, góp phần phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao, đáp ứng yêu cầu hội nhập quốc tế.
Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu
Khung lý thuyết áp dụng
Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết quản lý giáo dục và lý thuyết dạy học ngoại ngữ hiện đại. Trước hết, lý thuyết quản lý giáo dục nhấn mạnh quá trình tác động có mục đích, có kế hoạch của cán bộ quản lý đến đội ngũ giáo viên và học sinh nhằm đạt được mục tiêu giáo dục. Các chức năng quản lý gồm kế hoạch hóa, tổ chức, chỉ đạo và kiểm tra được vận dụng trong quản lý hoạt động dạy học.
Thứ hai, lý thuyết dạy học ngoại ngữ theo hướng giao tiếp được áp dụng làm cơ sở cho việc đổi mới phương pháp dạy học Tiếng Anh. Các khái niệm chính bao gồm năng lực giao tiếp, phương pháp dạy học tích cực, kỹ năng nghe, nói, đọc, viết, và đánh giá năng lực học sinh theo Khung năng lực ngoại ngữ 6 bậc dùng cho Việt Nam. Ngoài ra, các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý như năng lực cán bộ quản lý, năng lực giáo viên, cơ sở vật chất và đặc điểm vùng miền cũng được xem xét.
Phương pháp nghiên cứu
Nghiên cứu sử dụng phương pháp hỗn hợp kết hợp giữa nghiên cứu lý luận và thực tiễn. Nguồn dữ liệu chính bao gồm:
- Phiếu khảo sát ý kiến của 52 cán bộ quản lý, 54 giáo viên tiếng Anh và 540 học sinh tại 27 trường THCS huyện Hiệp Hòa.
- Phỏng vấn sâu với cán bộ quản lý, giáo viên và chuyên gia giáo dục.
- Quan sát thực tế các hoạt động dạy học và hồ sơ quản lý tại các trường.
- Nghiên cứu tài liệu, văn bản pháp luật liên quan đến đổi mới giáo dục và quản lý giáo dục.
Phân tích dữ liệu được thực hiện bằng thống kê mô tả, tính tần suất và hệ số tương quan Spearman để đánh giá mức độ ảnh hưởng của các yếu tố. Cỡ mẫu được chọn theo phương pháp ngẫu nhiên có chủ đích nhằm đảm bảo tính đại diện và độ tin cậy của kết quả. Thời gian nghiên cứu kéo dài từ tháng 11/2019 đến tháng 3/2020.
Kết quả nghiên cứu và thảo luận
Những phát hiện chính
Thực trạng học tập môn Tiếng Anh của học sinh: Kết quả học tập năm học 2018-2019 cho thấy 14,6% học sinh đạt loại giỏi, 39% khá, 40,9% trung bình, 5,4% yếu và 0,1% kém. Tuy nhiên, khảo sát tự đánh giá kỹ năng của học sinh cho thấy kỹ năng nghe (điểm trung bình 0,67) và nói (0,57) còn yếu, với hơn 50% học sinh cho rằng chưa đạt yêu cầu.
Nhận thức và năng lực của cán bộ quản lý và giáo viên: 98% giáo viên tiếng Anh đạt chuẩn năng lực ngoại ngữ theo khung 6 bậc, 53% có chứng chỉ tin học cơ bản. Tuy nhiên, năng lực quản lý và bồi dưỡng chuyên môn của cán bộ quản lý còn hạn chế, ảnh hưởng đến hiệu quả chỉ đạo đổi mới phương pháp dạy học.
Cơ sở vật chất và điều kiện dạy học: Trung bình mỗi lớp có gần 40 học sinh, vượt quá quy chuẩn lý tưởng cho việc dạy học ngoại ngữ theo hướng giao tiếp. Cơ sở vật chất, thiết bị dạy học và ứng dụng công nghệ thông tin còn thiếu và chưa đồng bộ, gây khó khăn cho việc tổ chức các hoạt động ngoại khóa và trải nghiệm.
Thực trạng quản lý hoạt động dạy học: Công tác xây dựng kế hoạch, phân công nhiệm vụ, kiểm tra, đánh giá và chỉ đạo đổi mới phương pháp dạy học còn chưa đồng bộ và thiếu sự phối hợp chặt chẽ giữa các bộ phận. Việc triển khai chương trình Tiếng Anh 10 năm gặp khó khăn do vẫn còn 35% lớp học theo chương trình 7 năm.
Thảo luận kết quả
Nguyên nhân của những hạn chế trên xuất phát từ nhiều yếu tố. Đầu tiên, quy mô lớp học đông khiến việc áp dụng phương pháp dạy học giao tiếp trở nên khó khăn, hạn chế sự tương tác cá nhân giữa giáo viên và học sinh. So với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, điều kiện lớp học lý tưởng thường dưới 30 học sinh để đảm bảo hiệu quả giao tiếp.
Thứ hai, năng lực quản lý của cán bộ quản lý chưa được bồi dưỡng đầy đủ để đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục, đặc biệt trong việc chỉ đạo đổi mới phương pháp dạy học và kiểm tra đánh giá. Kết quả khảo sát cho thấy mức độ đánh giá về năng lực quản lý ở mức khá cao nhưng chưa đạt mức cao nhất, phản ánh nhu cầu bồi dưỡng chuyên sâu hơn.
Thứ ba, cơ sở vật chất và thiết bị dạy học chưa đáp ứng đầy đủ, đặc biệt là ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy học tiếng Anh còn hạn chế, trong khi các nghiên cứu quốc tế nhấn mạnh vai trò quan trọng của CNTT trong việc nâng cao hiệu quả dạy học ngoại ngữ.
Cuối cùng, việc triển khai đồng bộ chương trình giáo dục phổ thông mới còn gặp khó khăn do sự tồn tại song song hai chương trình 7 năm và 10 năm, gây khó khăn cho công tác quản lý và tổ chức dạy học.
Dữ liệu có thể được trình bày qua các biểu đồ phân bố kết quả học tập, biểu đồ đánh giá năng lực giáo viên và cán bộ quản lý, cũng như bảng tổng hợp các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý hoạt động dạy học.
Đề xuất và khuyến nghị
Nâng cao năng lực quản lý cho cán bộ quản lý: Tổ chức các khóa bồi dưỡng chuyên sâu về quản lý giáo dục đổi mới, tập trung vào kỹ năng chỉ đạo đổi mới phương pháp dạy học và kiểm tra đánh giá. Mục tiêu nâng mức độ đánh giá năng lực quản lý lên mức cao trong vòng 1 năm, do Sở Giáo dục và Đào tạo phối hợp với các trường đại học thực hiện.
Bồi dưỡng chuyên môn và kỹ năng cho giáo viên tiếng Anh: Tăng cường tập huấn về phương pháp dạy học giao tiếp, ứng dụng công nghệ thông tin trong giảng dạy, đồng thời khuyến khích tự học và chia sẻ kinh nghiệm. Mục tiêu nâng tỷ lệ giáo viên có chứng chỉ CNTT cơ bản lên trên 80% trong 2 năm, do Phòng Giáo dục và Đào tạo huyện chủ trì.
Cải thiện cơ sở vật chất và trang thiết bị dạy học: Đầu tư xây dựng phòng học chuyên dụng, trang bị thiết bị nghe nhìn và máy tính phục vụ dạy học tiếng Anh. Mục tiêu giảm sĩ số lớp học xuống dưới 35 học sinh và trang bị đủ thiết bị cho 100% trường THCS trong 3 năm, do UBND huyện phối hợp với các nhà trường thực hiện.
Đồng bộ triển khai chương trình giáo dục phổ thông mới: Tăng cường công tác tuyên truyền, hướng dẫn và kiểm tra việc thực hiện chương trình Tiếng Anh 10 năm, đồng thời hỗ trợ các trường chuyển đổi chương trình 7 năm sang 10 năm. Mục tiêu hoàn thành chuyển đổi trong vòng 2 năm, do Phòng Giáo dục và Đào tạo huyện chủ động triển khai.
Tổ chức các hoạt động ngoại khóa và trải nghiệm: Phát triển câu lạc bộ tiếng Anh, tổ chức các cuộc thi hùng biện, tài năng tiếng Anh nhằm nâng cao kỹ năng giao tiếp cho học sinh. Mục tiêu 100% trường THCS có câu lạc bộ tiếng Anh hoạt động hiệu quả trong 1 năm, do các trường phối hợp với phụ huynh và cộng đồng thực hiện.
Đối tượng nên tham khảo luận văn
Cán bộ quản lý giáo dục: Luận văn cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý hoạt động dạy học môn Tiếng Anh, giúp nâng cao năng lực quản lý, chỉ đạo đổi mới giáo dục tại các trường THCS.
Giáo viên tiếng Anh: Tài liệu tham khảo về phương pháp dạy học giao tiếp, kỹ năng xây dựng kế hoạch giảng dạy và kiểm tra đánh giá phù hợp với chương trình mới, hỗ trợ nâng cao chất lượng giảng dạy.
Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành giáo dục: Cung cấp dữ liệu thực tiễn, phương pháp nghiên cứu và phân tích về quản lý giáo dục ngoại ngữ, làm cơ sở cho các nghiên cứu tiếp theo trong lĩnh vực quản lý giáo dục và đổi mới phương pháp dạy học.
Các cơ quan quản lý giáo dục địa phương: Hỗ trợ xây dựng chính sách, kế hoạch phát triển giáo dục ngoại ngữ phù hợp với điều kiện thực tế vùng miền, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện.
Câu hỏi thường gặp
Quản lý hoạt động dạy học môn Tiếng Anh có vai trò như thế nào trong đổi mới giáo dục?
Quản lý hoạt động dạy học giúp tổ chức, chỉ đạo và kiểm tra quá trình dạy học, đảm bảo thực hiện đúng mục tiêu đổi mới giáo dục, nâng cao chất lượng giảng dạy và học tập. Ví dụ, việc xây dựng kế hoạch dạy học phù hợp giúp giáo viên triển khai hiệu quả chương trình mới.Những yếu tố nào ảnh hưởng lớn nhất đến quản lý hoạt động dạy học môn Tiếng Anh?
Năng lực cán bộ quản lý, năng lực giáo viên, cơ sở vật chất và đặc điểm vùng miền là các yếu tố chính. Ví dụ, lớp học đông và thiếu thiết bị dạy học làm giảm hiệu quả quản lý và giảng dạy.Phương pháp dạy học Tiếng Anh nào được khuyến khích trong chương trình giáo dục phổ thông mới?
Phương pháp dạy học giao tiếp kết hợp các kỹ thuật dạy học tích cực được ưu tiên nhằm phát triển năng lực giao tiếp của học sinh. Ví dụ, sử dụng tình huống giao tiếp thực tế và hoạt động nhóm giúp học sinh tự tin hơn khi sử dụng tiếng Anh.Làm thế nào để nâng cao năng lực quản lý cho cán bộ quản lý giáo dục?
Thông qua các khóa bồi dưỡng chuyên môn, tập huấn kỹ năng quản lý đổi mới, đồng thời tăng cường trao đổi kinh nghiệm và áp dụng công nghệ thông tin trong quản lý. Ví dụ, tổ chức hội thảo chuyên đề về quản lý đổi mới giáo dục.Tại sao việc cải thiện cơ sở vật chất lại quan trọng đối với dạy học tiếng Anh?
Cơ sở vật chất đầy đủ, hiện đại tạo điều kiện thuận lợi cho việc tổ chức các hoạt động dạy học đa dạng, đặc biệt là ứng dụng công nghệ thông tin và các thiết bị nghe nhìn, giúp học sinh phát triển kỹ năng giao tiếp hiệu quả hơn.
Kết luận
- Quản lý hoạt động dạy học môn Tiếng Anh tại các trường THCS huyện Hiệp Hòa còn nhiều hạn chế do điều kiện lớp học đông, cơ sở vật chất chưa đồng bộ và năng lực quản lý chưa đáp ứng yêu cầu đổi mới.
- Học sinh có kết quả học tập tương đối tốt về mặt kiến thức, nhưng kỹ năng nghe và nói còn yếu, cần được chú trọng phát triển.
- Năng lực cán bộ quản lý và giáo viên là yếu tố quyết định chất lượng quản lý và dạy học, cần được bồi dưỡng thường xuyên.
- Cơ sở vật chất, thiết bị dạy học và ứng dụng công nghệ thông tin cần được đầu tư nâng cấp để hỗ trợ đổi mới phương pháp dạy học.
- Các biện pháp đề xuất tập trung vào nâng cao năng lực quản lý, bồi dưỡng giáo viên, cải thiện cơ sở vật chất và đồng bộ triển khai chương trình mới, nhằm nâng cao hiệu quả dạy học môn Tiếng Anh.
Next steps: Triển khai các khóa bồi dưỡng, đầu tư cơ sở vật chất và tổ chức các hoạt động ngoại khóa theo kế hoạch trong vòng 1-3 năm tới.
Call to action: Các nhà quản lý giáo dục và giáo viên cần phối hợp chặt chẽ, chủ động đổi mới phương pháp và nâng cao năng lực để đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục, góp phần phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao cho địa phương và đất nước.