Sử dụng hệ thống bài tập định hướng phát triển năng lực giải quyết vấn đề cho học sinh trong dạy học chương halogen hóa học lớp 10

• Tác giả: Trần Thị Kim Dung
• Người hướng dẫn: PGS. Nguyễn Thị Sửu
• Trường học: Trường Đại học Giáo dục - Đại học Quốc gia Hà Nội
• Chuyên ngành: Sư phạm Hóa học
• Đề tài: Sử dụng hệ thống bài tập định hướng phát triển năng lực giải quyết vấn đề cho học sinh trong dạy học chương halogen hóa học lớp 10 trung học phổ thông
• Loại tài liệu: Luận văn thạc sĩ
• Năm xuất bản: 2015
• Địa điểm: Hà Nội

• MỞ ĐẦU
• 1. Lí do chọn đề tài
• 2. Lịch sử vấn đề nghiên cứu
• 3. Mục đích nghiên cứu
• 4. Nhiệm vụ nghiên cứu
• 5. Khách thể và đối tƣợng nghiên cứu
• 6. Vấn đề nghiên cứu
• 7. Giả thuyết khoa học
• 8. Giới hạn và phạm vi nghiên cứu
• 9. Phƣơng pháp nghiên cứu
• 10. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài
• 11. Cấu trúc luận văn
• 1. CHƢƠNG 1: CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA ĐỀ TÀI
• 1.1. Đổi mới phƣơng pháp dạy học hóa học ở trƣờng THPT
• 1.1.1. Xu hƣớng đổi mới phƣơng pháp dạy học
• 1.1.2. Các quan điểm chỉ đạo
• 1.1.3. Đổi mới nội dung chƣơng trình và SGK phổ thông
• 1.1.4. Đổi mới phƣơng pháp dạy học hóa học ở trƣờng THPT
• 1.2. Năng lực và phát triển năng lực trong dạy học hóa học
• 1.2.1. Khái niệm năng lực
• 1.2.2. Đặc điểm và cấu trúc của năng lực
• 1.2.3. Đặc điểm chung của năng lực
• 1.2.4. Cấu trúc của năng lực
• 1.2.5. Các năng lực cần hình thành và phát triển cho HS phổ thông
• 1.2.6. Các năng lực chung
• 1.2.7. Các năng lực chuyên biệt của môn hóa học trong nhà trƣờng THPT
• 1.3. Phát triển năng lực giải quyết vấn đề cho HS trong dạy học
• 1.3.1. Khái niệm năng lực GQVĐ
• 1.3.2. Cấu trúc của năng lực GQVĐ
• 1.3.3. Biểu hiện của năng lực GQVĐ
• 1.3.4. Biện pháp phát triển năng lực GQVĐ
• 1.3.5. Đánh giá năng lực GQVĐ
• 1.4. Phƣơng pháp dạy học GQVĐ
• 1.4.1. Khái niệm, bản chất phƣơng pháp dạy học giải quyết vấn đề
• 1.4.2. Tình huống có vấn đề
• 1.4.3. Cơ chế phát sinh tình huống có vấn đề
• 1.4.4. Qui trình tổ chức dạy học theo phƣơng pháp giải quyết vấn đề
• 1.4.5. Các mức độ của việc áp dụng dạy học giải quyết vấn đề
• 1.4.6. Ƣu điểm, nhƣợc điểm của phƣơng pháp giải quyết vấn đề
• 1.4.7. Nhƣợc điểm
• 1.5. Bài tập hóa học – Một phƣơng pháp dạy học hiệu quả để phát triển năng lực GQVĐ cho HS
• 1.5.1. Tác dụng của bài tập hóa học trong việc phát triển năng lực giải quyết vấn đề cho HS
• 1.5.2. Phân loại bài tập hóa học
• 1.5.3. Xu hƣớng phát triển của bài tập hóa học
• 1.5.4. Bài tập định hƣớng phát triển năng lực
• 1.5.5. Những đặc điểmcủa bài tập định hƣớng phát triển năng lực
• 1.5.6. Các bậc trình độ trong bài tập định hƣớng phát triển năng lực
• 1.6. Thực trạng sử dụng bài tập hóa học và phát triển năng lực giải quyết vấn đề cho học sinh trong dạy học hóa học ở trƣớng THPT
• 1.6.1. Mục đích điều tra
• 1.6.2. Xây dựng phiếu điều tra
• 1.6.3. Phƣơng pháp điều tra
• 1.6.4. Đối tƣợng điều tra
• 1.6.5. Tiến hành điều tra
• 1.6.6. Đánh giá kết quả điều tra
• 1.6.7. Kết quả điều tra GV
• 1.6.8. Kết quả điều tra học sinh
• 1.7. Tiểu kết chƣơng 1
• 2. CHƢƠNG 2: TUYỂN CHỌN, XÂY DỰNG VÀ SỬ DỤNG HỆ THỐNG BÀI TẬP HÓA HỌC CHƢƠNG HALOGEN – HÓA HỌC 10 TRONG DẠY HỌC NHẰM PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ CHO HỌC SINH
• 2.1. Phân tích mục tiêu, cấu trúc nội dung chƣơng halogen – Hóa học 10 THPT
• 2.1.1. Mục tiêu chƣơng halogen
• 2.1.2. Cấu trúc nội dung chƣơng halogen
• 2.1.3. Những điểm cần chú ý về nội dung và phƣơng pháp dạy học
• 2.1.4. Những điểm cần chú ý về nội dung dạy học
• 2.1.5. Những điểm cần chú ý về PPDH
• 2.2. Tuyển chọn, xây dựng hệ thống bài tập hóa học chƣơng halogen hóa 10 THPT
• 2.2.1. Nguyên tắc lựa chọn, xây dựng hệ thống bài tập hóa học để phát triển năng lực GQVĐ cho HS
• 2.2.2. Qui trình xây dựng bài tập hóa học để phát triển năng lực GQVĐ cho HS
• 2.2.3. Hệ thống bài tập
• 2.2.4. Nguyên tắc sắp xếp hệ thống bài tập
• 2.2.5. Bài tập vận dụng
• 2.2.6. Bài tập giải quyết vấn đề
• 2.2.7. Bài tập gắn với bối cảnh, tình huống thực tiễn
• 2.3. Một số biện pháp sử dụng hệ thống bài tập hóa học nhằm phát triển năng lực GQVĐ cho HS
• 2.3.1. Sử dụng bài tập trong bài dạy hình thành kiến thức mới (tạo tình huống có vấn đề, vận dụng kiến thức GQVĐ học tập, thực tiễn)
• 2.3.2. Sử dụng bài tập trong bài dạy hoàn thiện kiến thức (vận dụng kiến thức GQVĐ phức hợp, các vấn đề thực tiễn mang tính tích hợp, gắn với bối cảnh
• 2.3.3. Sử dụng bài tập tổ chức các hoạt động nâng cao hứng thú học tập bộ môn (trò chơi đố vui, giải ô chữ
• 2.4. Thiết kế giáo án bài dạy và bộ công cụ đánh giá năng lực giải quyết vấn đề của học sinh
• 2.4.1. Thiết kế một số giáo án bài dạy
• 2.4.2. Thiết kế bộ công cụ đánh giá năng lực giải quyết vấn đề của học sinh (Phiếu kiểm quan sát đánh giá của GV; phiếu tự đánh giá của học sinh; Đề bài kiểm tra đánh giá )
• 2.4.3. Tiêu chí đánh giá năng lực GQVĐ
• 2.4.4. Thiết kế bảng kiểm quan sát (dành cho GV)
• 2.4.5. Thiết kế phiếu hỏi HS về mức độ phát triển năng lực GQVĐ
• 2.4.6. Thiết kế bài kiểm tra
• 2.5. Tiểu kết chƣơng 2
• 3. CHƢƠNG 3: THỰC NGHIỆM SƢ PHẠM
• 3.1. Mục đích thực nghiệm sƣ phạm
• 3.2. Nhiệm vụ và nội dung thực nghiệm sƣ phạm
• 3.3. Phƣơng pháp thực nghiệm sƣ phạm
• 3.4. Chuẩn bị cho quá trình thực nghiệm
• 3.5. Nội dung thực nghiệm sƣ phạm
• 3.6. Tiến hành thực nghiệm sƣ phạm
• 3.7. Kết quả và xử lí kết quả thực nghiệm sƣ phạm
• 3.7.1. Phƣơng pháp xử lí kết quả thực nghiệm sƣ phạm
• 3.7.2. Kết quả TNSP – Xử lí và đánh giá số liệu
• 3.7.3. Phân tích kết quả thực nghiệm sƣ phạm
• 3.7.3.1. Phân tích định tính
• 3.7.3.2. Phân tích định lƣợng
• 3.8. Tiểu kết chƣơng 3
• KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ
• TÀI LIỆU THAM KHẢO

I. Tổng quan về phát triển năng lực giải quyết vấn đề cho học sinh lớp 10

Phát triển năng lực giải quyết vấn đề cho học sinh lớp 10 là một trong những mục tiêu quan trọng trong giáo dục hiện đại. Năng lực này không chỉ giúp học sinh tiếp thu kiến thức mà còn rèn luyện kỹ năng tư duy phản biện và khả năng ứng dụng kiến thức vào thực tiễn. Đặc biệt, trong môn Hóa học, việc phát triển năng lực này thông qua hệ thống bài tập hóa học là rất cần thiết.

1.1. Khái niệm năng lực giải quyết vấn đề trong giáo dục

Năng lực giải quyết vấn đề (GQVĐ) được hiểu là khả năng của học sinh trong việc nhận diện, phân tích và tìm ra giải pháp cho các tình huống có vấn đề. Điều này bao gồm việc sử dụng kiến thức, kỹ năng và tư duy sáng tạo để đưa ra quyết định hợp lý.

1.2. Tầm quan trọng của năng lực GQVĐ trong học tập

Năng lực GQVĐ giúp học sinh phát triển tư duy độc lập, khả năng làm việc nhóm và kỹ năng giao tiếp. Những kỹ năng này không chỉ cần thiết trong học tập mà còn trong cuộc sống hàng ngày và công việc tương lai.

II. Thách thức trong việc phát triển năng lực GQVĐ cho học sinh lớp 10

Mặc dù việc phát triển năng lực GQVĐ cho học sinh lớp 10 là cần thiết, nhưng vẫn tồn tại nhiều thách thức. Các giáo viên thường gặp khó khăn trong việc thiết kế bài tập phù hợp và tạo ra môi trường học tập tích cực.

2.1. Khó khăn trong việc thiết kế bài tập hóa học

Việc thiết kế bài tập hóa học để phát triển năng lực GQVĐ đòi hỏi giáo viên phải có kiến thức sâu rộng và khả năng sáng tạo. Nhiều giáo viên vẫn còn lúng túng trong việc tạo ra các bài tập có tính thực tiễn cao.

2.2. Thiếu sự hỗ trợ từ chương trình học

Chương trình học hiện tại vẫn còn nặng về lý thuyết, chưa chú trọng đến việc phát triển năng lực thực hành và giải quyết vấn đề cho học sinh. Điều này dẫn đến việc học sinh không có đủ cơ hội để rèn luyện kỹ năng GQVĐ.

III. Phương pháp hiệu quả để phát triển năng lực GQVĐ qua bài tập hóa học

Để phát triển năng lực GQVĐ cho học sinh lớp 10, việc áp dụng các phương pháp dạy học tích cực là rất quan trọng. Hệ thống bài tập hóa học có thể được sử dụng như một công cụ hiệu quả để đạt được mục tiêu này.

3.1. Sử dụng bài tập định hướng phát triển năng lực

Bài tập định hướng phát triển năng lực GQVĐ cần được thiết kế để kích thích tư duy phản biện và khả năng phân tích của học sinh. Các bài tập này nên liên quan đến các tình huống thực tiễn trong cuộc sống.

3.2. Tích hợp công nghệ vào dạy học hóa học

Việc sử dụng công nghệ trong dạy học hóa học có thể giúp tạo ra các bài tập tương tác, giúp học sinh dễ dàng tiếp cận và giải quyết vấn đề một cách hiệu quả hơn.

IV. Ứng dụng thực tiễn của hệ thống bài tập hóa học trong phát triển năng lực GQVĐ

Hệ thống bài tập hóa học không chỉ giúp học sinh rèn luyện kiến thức mà còn phát triển năng lực GQVĐ thông qua các tình huống thực tiễn. Việc áp dụng các bài tập này trong giảng dạy đã cho thấy nhiều kết quả tích cực.

4.1. Kết quả từ thực nghiệm sư phạm

Các nghiên cứu thực nghiệm cho thấy việc sử dụng hệ thống bài tập hóa học đã giúp học sinh nâng cao khả năng GQVĐ. Học sinh có thể áp dụng kiến thức vào thực tiễn và giải quyết các vấn đề phức tạp hơn.

4.2. Phản hồi từ học sinh và giáo viên

Phản hồi từ học sinh cho thấy họ cảm thấy hứng thú hơn với môn học khi được tham gia vào các bài tập thực tiễn. Giáo viên cũng nhận thấy sự tiến bộ rõ rệt trong khả năng GQVĐ của học sinh.

V. Kết luận và hướng phát triển tương lai cho năng lực GQVĐ

Việc phát triển năng lực GQVĐ cho học sinh lớp 10 qua hệ thống bài tập hóa học là một quá trình liên tục và cần sự nỗ lực từ cả giáo viên và học sinh. Hướng phát triển tương lai cần tập trung vào việc cải tiến phương pháp dạy học và thiết kế bài tập.

5.1. Đề xuất cải tiến chương trình học

Cần có sự cải tiến trong chương trình học để tích hợp nhiều hơn các bài tập thực tiễn, giúp học sinh có cơ hội rèn luyện năng lực GQVĐ.

5.2. Tăng cường đào tạo giáo viên

Đào tạo giáo viên về phương pháp dạy học tích cực và thiết kế bài tập là rất cần thiết để nâng cao chất lượng dạy học và phát triển năng lực GQVĐ cho học sinh.