Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục phổ thông, phát triển đội ngũ cán bộ quản lý (CBQL) trường tiểu học là một trong những nhiệm vụ trọng tâm nhằm nâng cao chất lượng giáo dục. Theo số liệu từ năm học 2019-2020, thành phố Thanh Hóa có 42 trường tiểu học công lập với 96 cán bộ quản lý và 130 giáo viên tham gia khảo sát. Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là đánh giá thực trạng phát triển đội ngũ CBQL trường tiểu học tại thành phố Thanh Hóa, từ đó đề xuất các biện pháp phát triển đội ngũ này đáp ứng yêu cầu chuẩn Hiệu trưởng theo Thông tư số 14/2018/TT-BGDĐT. Nghiên cứu tập trung trong giai đoạn 2017-2020, trên địa bàn 42 trường tiểu học công lập của thành phố Thanh Hóa. Ý nghĩa của nghiên cứu thể hiện qua việc góp phần nâng cao năng lực quản lý, phẩm chất nghề nghiệp và hiệu quả hoạt động của đội ngũ CBQL, từ đó thúc đẩy chất lượng giáo dục tiểu học phát triển bền vững, phù hợp với chiến lược phát triển giáo dục quốc gia và yêu cầu hội nhập quốc tế.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn vận dụng hai khung lý thuyết chính: mô hình quản lý trường học SEM và chuẩn Hiệu trưởng theo Thông tư 14/2018/TT-BGDĐT. Mô hình SEM nhấn mạnh vai trò lãnh đạo nhà trường, trong đó Hiệu trưởng là người định hướng tầm nhìn, tạo môi trường học tập lý tưởng và phát triển năng lực giáo viên. Chuẩn Hiệu trưởng được hiểu là hệ thống phẩm chất và năng lực cần thiết để lãnh đạo, quản trị nhà trường, bao gồm 5 tiêu chuẩn chính: phẩm chất nghề nghiệp, quản trị nhà trường, xây dựng môi trường giáo dục, phát triển mối quan hệ nhà trường-gia đình-xã hội, và sử dụng ngoại ngữ cùng công nghệ thông tin. Các khái niệm chuyên ngành được làm rõ gồm: cán bộ quản lý giáo dục, phát triển đội ngũ CBQL, chuẩn Hiệu trưởng, và giáo dục tiểu học trong hệ thống giáo dục quốc dân.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp hỗn hợp kết hợp phân tích lý luận và khảo sát thực tiễn. Nguồn dữ liệu chính gồm: phiếu điều tra 226 đối tượng (96 CBQL và 130 giáo viên tiểu học), phỏng vấn sâu lãnh đạo Sở GD&ĐT, Phòng GD&ĐT và CBQL các trường tiểu học, cùng ý kiến chuyên gia về tính cần thiết và khả thi của các biện pháp đề xuất. Cỡ mẫu được chọn theo phương pháp chọn mẫu toàn bộ đối với CBQL và mẫu ngẫu nhiên có chủ đích với giáo viên. Phân tích dữ liệu sử dụng thống kê mô tả, so sánh tỷ lệ phần trăm, và xử lý số liệu bằng phần mềm Excel. Thời gian nghiên cứu kéo dài từ năm 2017 đến 2020, đảm bảo tính cập nhật và phản ánh thực trạng phát triển đội ngũ CBQL tại địa phương.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Trình độ và cơ cấu đội ngũ CBQL: 96,9% CBQL trường tiểu học tại thành phố Thanh Hóa đạt trình độ đại học trở lên, trong đó 45% có trình độ trên đại học. Cơ cấu độ tuổi chủ yếu tập trung ở nhóm 40-50 tuổi chiếm 52%, thâm niên quản lý trung bình khoảng 7 năm.

  2. Phẩm chất nghề nghiệp: 85% CBQL được đánh giá đạt mức khá trở lên về phẩm chất nghề nghiệp theo chuẩn Hiệu trưởng, tuy nhiên chỉ khoảng 30% đạt mức tốt, phản ánh còn tồn tại hạn chế trong việc phát huy vai trò gương mẫu và đổi mới tư tưởng lãnh đạo.

  3. Năng lực quản trị nhà trường: 78% CBQL đáp ứng yêu cầu quản trị nhà trường ở mức đạt và khá, nhưng chỉ 25% đạt mức tốt về năng lực xây dựng kế hoạch, quản lý nhân sự và tài chính. Việc ứng dụng công nghệ thông tin và ngoại ngữ còn hạn chế, chỉ 40% CBQL sử dụng thành thạo các công cụ quản lý hiện đại.

  4. Quy hoạch và đào tạo bồi dưỡng: Quy hoạch đội ngũ CBQL chưa được thực hiện đồng bộ, chỉ 60% trường có kế hoạch quy hoạch rõ ràng. Công tác đào tạo, bồi dưỡng chưa đáp ứng kịp thời, với 55% CBQL tham gia các khóa bồi dưỡng trong 3 năm gần nhất.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy đội ngũ CBQL trường tiểu học tại thành phố Thanh Hóa đã có sự chuẩn hóa về trình độ và phẩm chất nghề nghiệp, phù hợp với yêu cầu đổi mới giáo dục. Tuy nhiên, năng lực quản trị nhà trường, đặc biệt là kỹ năng ứng dụng công nghệ và ngoại ngữ, còn hạn chế, ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý và đổi mới phương pháp dạy học. So sánh với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, mức độ phát triển năng lực CBQL tại Thanh Hóa tương đối đồng đều nhưng chưa đạt mức cao như các đô thị lớn khác. Các biểu đồ phân bố trình độ, tuổi tác và đánh giá năng lực có thể minh họa rõ nét sự phân hóa trong đội ngũ. Nguyên nhân chính được xác định là do quy hoạch chưa khoa học, công tác đào tạo bồi dưỡng chưa đổi mới kịp thời, cùng với hạn chế về chính sách đãi ngộ và điều kiện làm việc. Kết quả nghiên cứu nhấn mạnh vai trò then chốt của việc xây dựng quy hoạch phát triển đội ngũ CBQL đồng bộ, đổi mới đào tạo bồi dưỡng và hoàn thiện chính sách nhằm nâng cao năng lực quản lý, đáp ứng chuẩn Hiệu trưởng.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Xây dựng quy hoạch phát triển đội ngũ CBQL đồng bộ: Cần thiết lập kế hoạch quy hoạch dài hạn, cập nhật hàng năm dựa trên phân tích số lượng, cơ cấu độ tuổi, trình độ và năng lực hiện có. Chủ thể thực hiện là Sở GD&ĐT phối hợp Phòng GD&ĐT, hoàn thành trong vòng 6 tháng đầu năm học.

  2. Đổi mới công tác đào tạo, bồi dưỡng: Thiết kế chương trình bồi dưỡng theo chuẩn Hiệu trưởng, tập trung nâng cao kỹ năng quản trị hiện đại, ứng dụng công nghệ thông tin và ngoại ngữ. Tổ chức các khóa đào tạo ngắn hạn và dài hạn, ưu tiên CBQL trẻ và cán bộ dự nguồn. Thời gian triển khai từ năm học tiếp theo, đánh giá hiệu quả hàng năm.

  3. Hoàn thiện chính sách đãi ngộ và điều kiện làm việc: Tăng phụ cấp, hỗ trợ về nhà ở, tạo môi trường làm việc chuyên nghiệp, trang bị đầy đủ cơ sở vật chất và công cụ quản lý hiện đại. Chủ thể thực hiện là các cấp chính quyền địa phương và ngành giáo dục, thực hiện trong 1-2 năm tới.

  4. Đổi mới công tác đánh giá và sử dụng CBQL: Áp dụng hệ thống đánh giá toàn diện theo chuẩn Hiệu trưởng, gắn kết kết quả đánh giá với bổ nhiệm, luân chuyển và khen thưởng. Tăng cường minh bạch và công khai trong tuyển chọn, sử dụng CBQL. Thời gian thực hiện ngay từ năm học hiện tại.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Lãnh đạo Sở và Phòng Giáo dục và Đào tạo: Giúp hoạch định chính sách phát triển đội ngũ CBQL, xây dựng kế hoạch đào tạo và quy hoạch nhân sự phù hợp với yêu cầu đổi mới giáo dục.

  2. Hiệu trưởng và Phó Hiệu trưởng các trường tiểu học: Nâng cao nhận thức về chuẩn Hiệu trưởng, tự đánh giá năng lực và xây dựng kế hoạch phát triển bản thân, góp phần nâng cao hiệu quả quản lý nhà trường.

  3. Cán bộ quản lý giáo dục dự nguồn: Hỗ trợ chuẩn bị kiến thức, kỹ năng cần thiết để đảm nhận vị trí quản lý trong tương lai, từ đó nâng cao chất lượng đội ngũ kế cận.

  4. Các nhà nghiên cứu và giảng viên quản lý giáo dục: Cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn để phát triển các chương trình đào tạo, bồi dưỡng CBQL, đồng thời làm tài liệu tham khảo cho các đề tài nghiên cứu liên quan.

Câu hỏi thường gặp

  1. Chuẩn Hiệu trưởng là gì và tại sao quan trọng?
    Chuẩn Hiệu trưởng là hệ thống phẩm chất và năng lực cần thiết để lãnh đạo, quản trị nhà trường theo Thông tư 14/2018/TT-BGDĐT. Nó giúp đánh giá, phát triển và chuẩn hóa đội ngũ CBQL, đảm bảo hiệu quả quản lý và nâng cao chất lượng giáo dục.

  2. Đội ngũ CBQL trường tiểu học tại Thanh Hóa hiện nay có những điểm mạnh gì?
    Đội ngũ CBQL có trình độ đại học trở lên chiếm gần 97%, phẩm chất nghề nghiệp đạt mức khá trở lên ở 85% cán bộ, thể hiện sự chuẩn hóa và nhận thức tốt về vai trò quản lý.

  3. Những hạn chế chính của đội ngũ CBQL hiện nay là gì?
    Năng lực quản trị nhà trường, đặc biệt kỹ năng ứng dụng công nghệ thông tin và ngoại ngữ còn hạn chế; quy hoạch và đào tạo bồi dưỡng chưa đồng bộ; chính sách đãi ngộ chưa đủ mạnh để tạo động lực phát triển.

  4. Làm thế nào để nâng cao năng lực quản lý của CBQL?
    Thông qua đổi mới chương trình đào tạo, bồi dưỡng theo chuẩn Hiệu trưởng, tăng cường thực hành kỹ năng quản trị hiện đại, ứng dụng công nghệ và ngoại ngữ, đồng thời cải thiện điều kiện làm việc và chính sách đãi ngộ.

  5. Vai trò của quy hoạch đội ngũ CBQL trong phát triển giáo dục là gì?
    Quy hoạch giúp xác định số lượng, cơ cấu, năng lực cần thiết của đội ngũ CBQL, tạo nguồn nhân lực kế cận, đảm bảo sự phát triển bền vững và phù hợp với chiến lược giáo dục địa phương và quốc gia.

Kết luận

  • Đội ngũ CBQL trường tiểu học thành phố Thanh Hóa đã đạt chuẩn hóa về trình độ và phẩm chất nghề nghiệp nhưng còn hạn chế về năng lực quản trị và ứng dụng công nghệ.
  • Quy hoạch phát triển đội ngũ CBQL chưa đồng bộ, công tác đào tạo bồi dưỡng chưa đáp ứng kịp thời yêu cầu đổi mới.
  • Các yếu tố chủ quan như nhận thức, năng lực tự bồi dưỡng và yếu tố khách quan như chính sách, điều kiện làm việc ảnh hưởng lớn đến sự phát triển đội ngũ.
  • Đề xuất các biện pháp đồng bộ gồm xây dựng quy hoạch, đổi mới đào tạo bồi dưỡng, hoàn thiện chính sách đãi ngộ và đổi mới công tác đánh giá, sử dụng CBQL.
  • Tiếp tục nghiên cứu, triển khai và đánh giá hiệu quả các biện pháp trong giai đoạn 2021-2025 nhằm nâng cao chất lượng đội ngũ CBQL, góp phần phát triển giáo dục tiểu học thành phố Thanh Hóa bền vững.

Hành động ngay hôm nay để phát triển đội ngũ cán bộ quản lý trường tiểu học, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện và đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục trong thời kỳ hội nhập quốc tế.