Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh đổi mới căn bản, toàn diện nền giáo dục Việt Nam theo Nghị quyết số 29/NQ-TW năm 2013, việc phát triển đội ngũ giáo viên trung học cơ sở (THCS) trở thành nhiệm vụ trọng tâm nhằm nâng cao chất lượng giáo dục và đào tạo nguồn nhân lực. Huyện Đông Giang, tỉnh Quảng Nam, với đặc thù là vùng miền núi cao, dân tộc thiểu số chiếm hơn 95%, có điều kiện kinh tế - xã hội còn nhiều khó khăn, đang đối mặt với thách thức trong việc phát triển đội ngũ giáo viên THCS đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục hiện nay. Qua khảo sát 147 cán bộ quản lý và giáo viên tại 9 trường THCS trên địa bàn huyện giai đoạn 2016-2021, nghiên cứu tập trung đánh giá thực trạng quản lý phát triển đội ngũ giáo viên THCS, từ đó đề xuất các biện pháp quản lý phù hợp cho giai đoạn 2021-2026.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm đề xuất các giải pháp quản lý phát triển đội ngũ giáo viên THCS huyện Đông Giang đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào công tác quản lý phát triển đội ngũ giáo viên THCS trên địa bàn huyện Đông Giang trong giai đoạn 2016-2021, với các chỉ số quan trọng như số lượng giáo viên, cơ cấu theo độ tuổi, trình độ đào tạo, năng lực chuyên môn và hiệu quả công tác quản lý. Ý nghĩa nghiên cứu không chỉ mang tính khoa học khi hệ thống hóa cơ sở lý luận về quản lý phát triển đội ngũ giáo viên THCS mà còn có giá trị thực tiễn trong việc nâng cao hiệu quả công tác quản lý giáo dục tại địa phương, góp phần thực hiện thành công đổi mới giáo dục phổ thông.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên lý thuyết quản lý nguồn nhân lực trong giáo dục, nhấn mạnh phát triển đội ngũ giáo viên là một nội dung quan trọng của quản lý nguồn nhân lực nhằm nâng cao năng lực và hiệu quả công việc của giáo viên. Theo Leonard Nadler, phát triển nguồn nhân lực là các hoạt động học tập có tổ chức nhằm tăng khả năng cải thiện kết quả thực hiện công việc và phát triển tổ chức. Gilley và cộng sự (2002) bổ sung rằng phát triển nguồn nhân lực là quá trình thúc đẩy học tập có tính tổ chức, nâng cao hiệu quả công việc và tạo ra sự thay đổi thông qua các giải pháp đào tạo, bồi dưỡng và quản lý.

Ngoài ra, nghiên cứu vận dụng mô hình chu trình quản lý POLCI (Plan - Organize - Lead - Control - Inform) để phân tích các chức năng quản lý trong phát triển đội ngũ giáo viên THCS. Các khái niệm chính bao gồm: quản lý giáo dục, phát triển đội ngũ giáo viên THCS, chuẩn nghề nghiệp giáo viên, cơ cấu đội ngũ giáo viên, và các yếu tố ảnh hưởng đến phát triển đội ngũ giáo viên.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp giữa nghiên cứu lý luận và thực tiễn. Nguồn dữ liệu chính gồm:

  • Khảo sát bằng phiếu trưng cầu ý kiến với 147 cán bộ quản lý và giáo viên tại 9 trường THCS trên địa bàn huyện Đông Giang.
  • Phỏng vấn sâu với lãnh đạo phòng Giáo dục và Đào tạo, phòng Nội vụ huyện và cán bộ quản lý các trường.
  • Nghiên cứu hồ sơ, báo cáo, số liệu thống kê của các cơ quan quản lý giáo dục địa phương.

Phương pháp phân tích số liệu sử dụng thống kê toán học để tính giá trị trung bình cộng, phân tích tỷ lệ phần trăm và đánh giá mức độ theo thang điểm 5 mức (kém đến rất tốt). Cỡ mẫu 147 người được chọn theo phương pháp chọn mẫu thuận tiện nhằm đảm bảo tính đại diện cho các nhóm đối tượng liên quan. Thời gian nghiên cứu kéo dài từ tháng 11/2020 đến tháng 12/2020, đảm bảo thu thập dữ liệu đầy đủ và chính xác.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Số lượng và cơ cấu đội ngũ giáo viên THCS: Tổng số giáo viên THCS trên địa bàn huyện Đông Giang đáp ứng định mức 1,9 giáo viên/lớp đối với trường không chuyên biệt và 2,2 giáo viên/lớp đối với trường bán trú, nội trú. Tuy nhiên, có sự mất cân đối về cơ cấu chuyên môn giữa các môn học và giữa các trường vùng thuận lợi và vùng khó khăn. Tỷ lệ giáo viên nữ chiếm khoảng 65%, độ tuổi trung bình của giáo viên là 35-45 tuổi, với khoảng 30% giáo viên dưới 30 tuổi, cho thấy đội ngũ còn trẻ nhưng thiếu sự ổn định lâu dài.

  2. Chất lượng đội ngũ giáo viên: Khoảng 85% giáo viên đạt chuẩn đào tạo đại học sư phạm trở lên, nhưng chỉ khoảng 40% có trình độ sau đại học. Đánh giá theo chuẩn nghề nghiệp giáo viên năm học 2019-2020 cho thấy 70% giáo viên đạt mức khá và rất tốt về năng lực chuyên môn, còn lại ở mức trung bình và yếu. Việc đổi mới phương pháp giảng dạy và ứng dụng công nghệ thông tin còn hạn chế, chỉ có khoảng 50% giáo viên thường xuyên áp dụng các phương pháp tích cực trong giảng dạy.

  3. Thực trạng công tác quản lý phát triển đội ngũ: Công tác quy hoạch phát triển đội ngũ giáo viên được thực hiện nhưng chưa đồng bộ và thiếu tính hệ thống, điểm trung bình đánh giá mức độ hiệu quả công tác quy hoạch là 3,1 (trung bình). Tuyển dụng giáo viên theo hướng tăng cường sự tham gia của nhà trường đạt điểm trung bình 3,4 (trung bình khá). Công tác đào tạo, bồi dưỡng được chú trọng nhưng chưa đáp ứng kịp thời nhu cầu đổi mới chương trình, điểm trung bình 3,2. Việc kiểm tra, đánh giá năng lực giáo viên dựa trên chuẩn nghề nghiệp còn mang tính hình thức, điểm trung bình 2,9 (trung bình).

  4. Chế độ chính sách và môi trường làm việc: Việc thực hiện chế độ, chính sách đối với giáo viên được đánh giá ở mức khá (3,5 điểm), tuy nhiên môi trường làm việc và các chính sách đãi ngộ đặc thù cho giáo viên vùng dân tộc thiểu số còn nhiều hạn chế, ảnh hưởng đến sự gắn bó lâu dài của giáo viên với địa phương.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy đội ngũ giáo viên THCS huyện Đông Giang cơ bản đáp ứng yêu cầu về số lượng và trình độ đào tạo theo quy định, tuy nhiên còn tồn tại mất cân đối về cơ cấu chuyên môn và hạn chế về năng lực đổi mới phương pháp giảng dạy. Nguyên nhân chủ yếu do điều kiện kinh tế - xã hội khó khăn, địa hình phức tạp, tỷ lệ giáo viên người dân tộc thiểu số thấp, dẫn đến khó khăn trong việc thu hút và giữ chân giáo viên có năng lực.

So sánh với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, tình trạng này tương đồng với các vùng miền núi khó khăn khác, nơi mà công tác quy hoạch, tuyển dụng và đào tạo bồi dưỡng giáo viên chưa được thực hiện đồng bộ và hiệu quả. Việc đánh giá năng lực giáo viên còn mang tính hình thức làm giảm động lực phát triển nghề nghiệp của giáo viên. Môi trường làm việc chưa thực sự thân thiện và chính sách đãi ngộ chưa đủ hấp dẫn cũng là nguyên nhân khiến giáo viên không yên tâm công tác lâu dài.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ phân bố độ tuổi giáo viên, bảng tỷ lệ giáo viên đạt chuẩn đào tạo và biểu đồ đánh giá mức độ hiệu quả các hoạt động quản lý phát triển đội ngũ giáo viên. Những biểu đồ này giúp minh họa rõ nét các điểm mạnh và hạn chế trong thực trạng quản lý phát triển đội ngũ giáo viên THCS huyện Đông Giang.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Xây dựng quy hoạch phát triển đội ngũ giáo viên THCS đồng bộ và hệ thống: Thiết lập kế hoạch phát triển đội ngũ giáo viên giai đoạn 2021-2026 dựa trên dự báo nhu cầu số lượng, cơ cấu chuyên môn và trình độ đào tạo, đảm bảo phù hợp với đặc thù vùng miền núi. Chủ thể thực hiện: Phòng Giáo dục và Đào tạo huyện phối hợp với các trường THCS. Thời gian: Triển khai ngay trong năm học 2021-2022.

  2. Đổi mới công tác tuyển dụng theo hướng tăng cường sự tham gia của nhà trường và cộng đồng: Áp dụng quy trình tuyển dụng minh bạch, công khai, ưu tiên tuyển dụng giáo viên có năng lực và cam kết công tác lâu dài tại địa phương, đặc biệt là giáo viên người dân tộc thiểu số. Chủ thể thực hiện: Phòng Giáo dục và Đào tạo, UBND huyện. Thời gian: Từ năm học 2022-2023.

  3. Tăng cường đào tạo, bồi dưỡng nâng cao năng lực chuyên môn và đổi mới phương pháp giảng dạy: Tổ chức các khóa bồi dưỡng thường xuyên theo chuẩn nghề nghiệp giáo viên, tập trung vào kỹ năng ứng dụng công nghệ thông tin và phương pháp dạy học tích cực. Chủ thể thực hiện: Trung tâm bồi dưỡng giáo viên tỉnh Quảng Nam phối hợp với phòng GD&ĐT huyện. Thời gian: Liên tục trong giai đoạn 2021-2026.

  4. Hoàn thiện chế độ chính sách và tạo môi trường làm việc thuận lợi: Đề xuất các chính sách đãi ngộ đặc thù cho giáo viên vùng dân tộc thiểu số, cải thiện điều kiện làm việc, hỗ trợ nhà ở, đi lại và khen thưởng kịp thời nhằm nâng cao sự gắn bó của giáo viên với địa phương. Chủ thể thực hiện: UBND huyện, Sở Giáo dục và Đào tạo. Thời gian: Triển khai trong năm 2022.

  5. Tăng cường công tác kiểm tra, đánh giá năng lực giáo viên dựa trên chuẩn nghề nghiệp: Xây dựng hệ thống đánh giá định kỳ, khách quan, giúp giáo viên nhận diện điểm mạnh, điểm yếu để tự hoàn thiện và nâng cao chất lượng giảng dạy. Chủ thể thực hiện: Ban giám hiệu các trường THCS phối hợp với phòng GD&ĐT huyện. Thời gian: Bắt đầu từ năm học 2021-2022.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục cấp huyện và phòng Giáo dục và Đào tạo: Nghiên cứu cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn để xây dựng các chính sách, kế hoạch phát triển đội ngũ giáo viên phù hợp với đặc thù địa phương, nâng cao hiệu quả quản lý giáo dục.

  2. Hiệu trưởng và cán bộ quản lý các trường THCS: Giúp hiểu rõ thực trạng đội ngũ giáo viên, từ đó áp dụng các biện pháp quản lý, đào tạo, bồi dưỡng và đánh giá giáo viên nhằm nâng cao chất lượng dạy học.

  3. Giáo viên THCS, đặc biệt là giáo viên vùng dân tộc thiểu số: Tham khảo để nhận thức rõ yêu cầu đổi mới giáo dục, chuẩn nghề nghiệp và các cơ hội phát triển nghề nghiệp, từ đó nâng cao năng lực chuyên môn và nghiệp vụ.

  4. Các nhà nghiên cứu và sinh viên ngành Quản lý giáo dục: Cung cấp tài liệu tham khảo về quản lý phát triển đội ngũ giáo viên trong bối cảnh đổi mới giáo dục, đặc biệt là ở vùng miền núi khó khăn, phục vụ cho các nghiên cứu tiếp theo.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao phát triển đội ngũ giáo viên THCS lại quan trọng đối với đổi mới giáo dục?
    Đội ngũ giáo viên là nhân tố quyết định chất lượng giáo dục. Phát triển đội ngũ giáo viên giúp nâng cao năng lực chuyên môn, đổi mới phương pháp giảng dạy, đáp ứng yêu cầu đổi mới chương trình và nâng cao hiệu quả giáo dục toàn diện.

  2. Thực trạng đội ngũ giáo viên THCS huyện Đông Giang hiện nay ra sao?
    Đội ngũ giáo viên cơ bản đủ về số lượng, trình độ đại học trở lên chiếm khoảng 85%, nhưng còn mất cân đối về cơ cấu chuyên môn, năng lực đổi mới phương pháp giảng dạy còn hạn chế, đặc biệt ở vùng dân tộc thiểu số.

  3. Những yếu tố nào ảnh hưởng đến phát triển đội ngũ giáo viên THCS tại huyện Đông Giang?
    Bao gồm yếu tố khách quan như điều kiện kinh tế - xã hội, địa hình, dân tộc; yếu tố chủ quan như nhận thức của cán bộ quản lý và giáo viên, năng lực quản lý, chính sách đãi ngộ và môi trường làm việc.

  4. Các biện pháp quản lý phát triển đội ngũ giáo viên được đề xuất là gì?
    Bao gồm xây dựng quy hoạch đồng bộ, đổi mới tuyển dụng, tăng cường đào tạo bồi dưỡng, hoàn thiện chính sách đãi ngộ, tạo môi trường làm việc thuận lợi và nâng cao công tác kiểm tra đánh giá năng lực giáo viên.

  5. Làm thế nào để đánh giá hiệu quả công tác phát triển đội ngũ giáo viên?
    Thông qua các chỉ số như tỷ lệ giáo viên đạt chuẩn đào tạo, năng lực chuyên môn, tỷ lệ áp dụng phương pháp dạy học tích cực, mức độ hài lòng của giáo viên và học sinh, cũng như kết quả học tập của học sinh.

Kết luận

  • Đội ngũ giáo viên THCS huyện Đông Giang cơ bản đáp ứng yêu cầu về số lượng và trình độ đào tạo, nhưng còn tồn tại mất cân đối cơ cấu và hạn chế về năng lực đổi mới phương pháp giảng dạy.
  • Công tác quản lý phát triển đội ngũ giáo viên chưa đồng bộ, hiệu quả kiểm tra đánh giá còn hạn chế, chính sách đãi ngộ chưa đủ hấp dẫn.
  • Nghiên cứu đề xuất các biện pháp quản lý phát triển đội ngũ giáo viên phù hợp với đặc thù vùng miền núi, tập trung vào quy hoạch, tuyển dụng, đào tạo bồi dưỡng, chính sách và đánh giá.
  • Kết quả nghiên cứu có giá trị thực tiễn cao, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục THCS tại huyện Đông Giang trong giai đoạn 2021-2026.
  • Khuyến nghị các cơ quan quản lý giáo dục địa phương triển khai ngay các giải pháp đề xuất, đồng thời tiếp tục theo dõi, đánh giá và điều chỉnh phù hợp để phát triển bền vững đội ngũ giáo viên THCS.

Hành động tiếp theo là xây dựng kế hoạch chi tiết triển khai các biện pháp quản lý phát triển đội ngũ giáo viên và tổ chức các khóa đào tạo, bồi dưỡng nâng cao năng lực cho cán bộ quản lý và giáo viên trên địa bàn huyện. Đề nghị các nhà quản lý giáo dục, hiệu trưởng và giáo viên tham khảo và áp dụng kết quả nghiên cứu nhằm góp phần thực hiện thành công đổi mới giáo dục phổ thông tại địa phương.