Phân Tích Tình Hình Tương Tác Thuốc Tim Mạch - Bệnh Mắc Kèm Trên Bệnh Nhân Ngoại Trú Tại Bệnh Viện Hữu Nghị Đa Khoa Nghệ An

• Tác giả: Đặng Đức Toàn
• Người hướng dẫn: PGS. Nguyễn Thành Hải
• Trường học: Trường Đại Học Dược Hà Nội
• Chuyên ngành: Dược Lý - Dược Lâm Sàng
• Đề tài: Phân Tích Tình Hình Tương Tác Thuốc Tim Mạch - Bệnh Mắc Kèm Trên Bệnh Nhân Ngoại Trú Tại Bệnh Viện Hữu Nghị Đa Khoa Nghệ An
• Loại tài liệu: Luận Văn Dược Sĩ Chuyên Khoa Cấp I
• Năm xuất bản: 2023
• Địa điểm: Hà Nội

• LỜI CẢM ƠN
• 1. CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN
• 1.1. Tổng quan về tương tác thuốc - bệnh
• 1.2. Định nghĩa về tương tác thuốc - bệnh
• 1.3. Ý nghĩa của tương tác thuốc – bệnh
• 1.4. Phân loại tương tác thuốc – bệnh
• 1.5. Các yếu tố ảnh hưởng đến tương tác thuốc - bệnh
• 1.6. Dịch tễ tương tác thuốc – bệnh
• 1.7. Tương tác thuốc tim mạch – bệnh
• 1.8. Tổng quan về quản lý tương tác thuốc – bệnh trong thực hành lâm sàng
• 1.9. Các nghiên cứu về tương tác thuốc - bệnh trên thế giới và Việt Nam
• 1.10. Sơ lược về bệnh viện Hữu nghị Đa khoa Nghệ An và hoạt động dược lâm sàng trong quản lý tương tác thuốc – bệnh tại bệnh viện
• 1.11. Sơ lược về hoạt động khám chữa bệnh tại bệnh viện Hữu nghị Đa khoa Nghệ An
• 1.12. Khoa dược - bệnh viện hữu nghị đa khoa Nghệ An
• 2. CHƯƠNG 2: ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 2.1. Mục tiêu 1: Khảo sát thực trạng tương tác thuốc tim mạch - bệnh mắc kèm trên bệnh nhân ngoại trú tại Bệnh viện Hữu nghị đa khoa Nghệ An năm 2022
• 2.2. Đối tượng nghiên cứu
• 2.3. Phương pháp nghiên cứu
• 2.4. Mục tiêu 2: Quan điểm của các chuyên gia lâm sàng về các cặp tương tác thuốc tim mạch - bệnh mắc kèm xuất hiện trên đơn thuốc điều trị ngoại trú trong mục tiêu 1
• 2.5. Đối tượng nghiên cứu
• 2.6. Phương pháp nghiên cứu
• 2.7. Các chỉ tiêu nghiên cứu
• 2.8. Xử lý và phân tích số liệu
• 2.9. Phân tích số liệu
• 4. CHƯƠNG 4: BÀN LUẬN
• 4.1. Bàn luận về khảo sát thực trạng tương tác thuốc tim mạch - bệnh mắc kèm trên bệnh nhân ngoại trú tại Bệnh viện Hữu nghị Đa khoa Nghệ An. Quan điểm của các chuyên gia lâm sàng về các cặp tương tác thuốc tim mạch - bệnh mắc kèm xuất hiện trên đơn thuốc điều trị ngoại trú trong mục tiêu 1
• 4.2. Ưu nhược điểm của nghiên cứu
• KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ
• TÀI LIỆU THAM KHẢO
• PHỤ LỤC

I. Tổng Quan Về Tương Tác Thuốc Tim Mạch Định Nghĩa và Ý Nghĩa

Tương tác thuốc tim mạch là một thách thức lớn trong điều trị bệnh tim mạch, đặc biệt ở bệnh nhân ngoại trú với nhiều bệnh lý nền. Đây là tình trạng sử dụng thuốc để điều trị một bệnh nhưng lại làm trầm trọng hơn bệnh khác. Nghiên cứu của Đặng Đức Toàn năm 2023 nhấn mạnh tầm quan trọng của việc quản lý tương tác thuốc để giảm thiểu rủi ro và cải thiện kết quả điều trị. Dược lâm sàng đóng vai trò then chốt trong việc phát hiện và ngăn ngừa các nguy cơ tương tác thuốc. Việc này giúp giảm thiểu tác dụng phụ của thuốc tim mạch, tăng cường hiệu quả điều trị và tránh các chống chỉ định thuốc tim mạch không đáng có. Do đó, hiểu rõ về tương tác thuốc là yếu tố then chốt để tối ưu hóa điều trị cho bệnh nhân.

1.1. Định Nghĩa Chi Tiết Về Tương Tác Thuốc Tim Mạch và Bệnh Mắc Kèm

Tương tác thuốc tim mạch và bệnh mắc kèm xảy ra khi thuốc điều trị bệnh tim mạch ảnh hưởng tiêu cực đến bệnh lý khác của bệnh nhân, hoặc ngược lại. Aspirin, ví dụ, có thể làm trầm trọng thêm tình trạng loét dạ dày tá tràng, đồng thời tình trạng loét này cũng có thể làm tăng hấp thu aspirin, dẫn đến tăng nguy cơ xuất huyết. Hiểu rõ cơ chế này là bước đầu tiên để phòng tránh các nguy cơ tương tác thuốc có thể xảy ra trên lâm sàng. Việc xác định rõ các yếu tố như dược động học, dược lực học của từng loại thuốc là cần thiết để đưa ra phác đồ phù hợp cho từng bệnh nhân ngoại trú.

1.2. Tầm Quan Trọng Của Việc Nhận Biết Nguy Cơ Tương Tác Thuốc Tim Mạch

Việc nhận biết nguy cơ tương tác thuốc tim mạch có ý nghĩa vô cùng quan trọng. Theo nghiên cứu, 6,5% bệnh nhân nhập viện do tác dụng phụ của thuốc và tương tác thuốc, bệnh là một trong những yếu tố chính. Đặc biệt ở người cao tuổi, tương tác thuốc có thể dẫn đến suy giảm sức khỏe, tăng chi phí điều trị và tỷ lệ tử vong. Do đó, việc quản lý và phòng ngừa tương tác thuốc cần được ưu tiên hàng đầu để đảm bảo an toàn và hiệu quả điều trị.

II. Thách Thức Trong Quản Lý Tương Tác Thuốc Tim Mạch Hiệu Quả

Quản lý tương tác thuốc tim mạch là một thách thức phức tạp do nhiều yếu tố tác động. Bệnh nhân thường có nhiều bệnh mắc kèm, dùng nhiều loại thuốc khác nhau, làm tăng nguy cơ tương tác thuốc. Bên cạnh đó, sự khác biệt về thể trạng, tuổi tác, giới tính cũng ảnh hưởng đến cách thuốc tương tác với cơ thể. Nghiên cứu của Đặng Đức Toàn nhấn mạnh sự cần thiết của việc cá nhân hóa phác đồ điều trị tim mạch để giảm thiểu nguy cơ tương tác thuốc. Các bác sĩ và dược sĩ lâm sàng cần cập nhật kiến thức liên tục về dược động học, dược lực học và tác dụng phụ của thuốc tim mạch để đưa ra quyết định điều trị tối ưu.

2.1. Các Yếu Tố Nguy Cơ Dẫn Đến Tương Tác Thuốc Tim Mạch Phổ Biến

Nhiều yếu tố nguy cơ làm tăng khả năng xảy ra tương tác thuốc tim mạch. Bệnh nhân có nhiều bệnh mắc kèm, đặc biệt là các bệnh mãn tính như tiểu đường, bệnh thận, có nguy cơ cao hơn. Việc sử dụng đồng thời nhiều loại thuốc (đa trị liệu) cũng là một yếu tố quan trọng. Ngoài ra, tuổi cao, giới tính, chủng tộc và các yếu tố di truyền cũng có thể ảnh hưởng đến cách cơ thể phản ứng với thuốc, làm tăng nguy cơ tương tác thuốc.

2.2. Hạn Chế Trong Hệ Thống Cảnh Báo Tương Tác Thuốc Hiện Tại

Hệ thống cảnh báo tương tác thuốc hiện tại đôi khi gặp hạn chế. Cảnh báo quá nhiều, thông tin không chọn lọc hoặc không phù hợp với tình huống lâm sàng cụ thể có thể gây quá tải thông tin cho bác sĩ. Nghiên cứu của Trần Duy Khanh và cộng sự năm 2022 cho thấy, nhiều bác sĩ bỏ qua cảnh báo do quá tải thông tin. Điều này nhấn mạnh sự cần thiết của việc cải thiện hệ thống cảnh báo, làm cho thông tin chính xác, hữu ích và phù hợp với từng bệnh nhân cụ thể. Dược sĩ lâm sàng đóng vai trò quan trọng trong việc đánh giá và cung cấp thông tin tương tác thuốc chính xác cho bác sĩ.

2.3. Thiếu thông tin tương tác thuốc tim mạch đặc thù cho bệnh nhân Việt Nam

Một số hạn chế lớn trong quản lý tương tác thuốc tại Việt Nam đến từ việc thiếu dữ liệu và hướng dẫn đặc thù cho bệnh nhân Việt. Các hướng dẫn quốc tế thường dựa trên dữ liệu dân số khác, có thể không hoàn toàn phù hợp với đặc điểm gen di truyền và thể trạng của người Việt. Vì vậy, nghiên cứu về tương tác thuốc tim mạch trên bệnh nhân ngoại trú tại Bệnh viện Hữu Nghị Đa Khoa Nghệ An có ý nghĩa thực tiễn cao, cung cấp dữ liệu để xây dựng hướng dẫn điều trị tim mạch phù hợp.

III. Phương Pháp Phân Tích Tương Tác Thuốc Tim Mạch Hướng Tiếp Cận Mới

Nghiên cứu của Đặng Đức Toàn tại Bệnh viện Hữu Nghị Đa Khoa Nghệ An đã sử dụng phương pháp phân tích hồi cứu trên hồ sơ bệnh án của bệnh nhân ngoại trú để xác định các cặp tương tác thuốc tim mạch thường gặp. Sau đó, ý kiến của các chuyên gia dược sĩ lâm sàng và bác sĩ tim mạch được thu thập để đánh giá mức độ nghiêm trọng và ý nghĩa lâm sàng của các tương tác này. Phương pháp này giúp xác định các nguy cơ tương tác thuốc thực sự quan trọng và cần được cảnh báo trong thực hành lâm sàng. Việc kiểm soát tương tác thuốc được thực hiện thông qua việc xem xét dược động học, dược lực học và các yếu tố lâm sàng liên quan.

3.1. Phân Tích Dữ Liệu Hồ Sơ Bệnh Án Bệnh Nhân Ngoại Trú Tim Mạch

Phân tích dữ liệu hồ sơ bệnh án là bước quan trọng để xác định thực trạng tương tác thuốc tim mạch. Nghiên cứu tập trung vào các đơn thuốc của bệnh nhân ngoại trú tại Bệnh viện Hữu Nghị Đa Khoa Nghệ An. Các thông tin về thuốc, bệnh mắc kèm, tuổi, giới tính và các yếu tố nguy cơ khác được thu thập và phân tích. Mục tiêu là xác định tần suất và loại tương tác thuốc tim mạch thường gặp, từ đó đưa ra các biện pháp can thiệp phù hợp.

3.2. Thu Thập Ý Kiến Chuyên Gia Đánh Giá Mức Độ Nghiêm Trọng

Sau khi xác định các cặp tương tác thuốc tim mạch, ý kiến của các chuyên gia là vô cùng quan trọng. Các dược sĩ lâm sàng và bác sĩ tim mạch được mời tham gia đánh giá mức độ nghiêm trọng và ý nghĩa lâm sàng của từng tương tác thuốc. Điều này giúp loại bỏ các tương tác ít quan trọng và tập trung vào các nguy cơ tương tác thuốc thực sự cần được cảnh báo trong thực hành lâm sàng. Từ đó, hệ thống cảnh báo sẽ hiệu quả hơn và tránh gây quá tải thông tin.

3.3. Ứng dụng các công cụ đánh giá tương tác thuốc tim mạch

Việc sử dụng các công cụ đánh giá tương tác thuốc, như phần mềm chuyên dụng và cơ sở dữ liệu uy tín, đóng vai trò quan trọng. Những công cụ này cung cấp thông tin về cơ chế tương tác, mức độ nghiêm trọng và khuyến cáo xử trí. Dược sĩ lâm sàng có thể sử dụng những công cụ này để nhanh chóng xác định nguy cơ tương tác thuốc và đưa ra khuyến cáo phù hợp cho bác sĩ, đảm bảo an toàn khi sử dụng thuốc cho bệnh nhân.

IV. Kết Quả Nghiên Cứu Tương Tác Thuốc Tim Mạch Phổ Biến và Ý Nghĩa

Nghiên cứu của Đặng Đức Toàn đã xác định một số cặp tương tác thuốc tim mạch phổ biến tại Bệnh viện Hữu Nghị Đa Khoa Nghệ An. Kết quả cho thấy, một số tương tác có mức độ nghiêm trọng cao và cần được đặc biệt chú ý trong phác đồ điều trị tim mạch. Việc tích hợp thông tin này vào hệ thống cảnh báo điện tử và đào tạo cho bác sĩ và dược sĩ lâm sàng là rất quan trọng để giảm thiểu nguy cơ tương tác thuốc và cải thiện dược lâm sàng cho bệnh nhân ngoại trú.

4.1. Danh Sách Các Cặp Tương Tác Thuốc Tim Mạch Cần Đặc Biệt Lưu Ý

Dựa trên kết quả nghiên cứu và ý kiến chuyên gia, một danh sách các cặp tương tác thuốc tim mạch cần đặc biệt lưu ý đã được thiết lập. Danh sách này bao gồm các tương tác có mức độ nghiêm trọng từ trung bình đến cao, có thể gây ảnh hưởng lớn đến sức khỏe của bệnh nhân tim mạch. Thông tin chi tiết về cơ chế tương tác, triệu chứng và cách xử trí được cung cấp để hỗ trợ bác sĩ và dược sĩ lâm sàng trong quá trình điều trị.

4.2. Mức Độ Nghiêm Trọng và Tần Suất Xuất Hiện Tương Tác Thuốc Tim Mạch

Nghiên cứu đã đánh giá mức độ nghiêm trọng và tần suất xuất hiện của các tương tác thuốc tim mạch. Kết quả cho thấy, một số tương tác có mức độ nghiêm trọng cao (ví dụ: chống chỉ định) nhưng tần suất xuất hiện thấp, trong khi một số tương tác khác có mức độ nghiêm trọng trung bình nhưng tần suất xuất hiện cao. Thông tin này giúp ưu tiên các biện pháp can thiệp, tập trung vào các nguy cơ tương tác thuốc phổ biến và nghiêm trọng nhất.

V. Giải Pháp Giảm Thiểu Tương Tác Thuốc Tim Mạch Cho Bệnh Nhân

Để giảm thiểu tương tác thuốc tim mạch, cần có giải pháp toàn diện bao gồm: tăng cường đào tạo cho bác sĩ và dược sĩ lâm sàng về dược lý, cải thiện hệ thống cảnh báo điện tử, và tăng cường tư vấn cho bệnh nhân ngoại trú. Việc cá nhân hóa phác đồ điều trị tim mạch, xem xét các yếu tố nguy cơ cá nhân và sử dụng các công cụ hỗ trợ quyết định lâm sàng là rất quan trọng. Mục tiêu cuối cùng là tối ưu hóa điều trị và đảm bảo an toàn khi sử dụng thuốc cho bệnh nhân tim mạch.

5.1. Nâng Cao Năng Lực Cho Bác Sĩ và Dược Sĩ Lâm Sàng

Đào tạo liên tục cho bác sĩ và dược sĩ lâm sàng về tương tác thuốc tim mạch, dược lý, và các phác đồ điều trị tim mạch mới là rất quan trọng. Các khóa đào tạo nên tập trung vào việc nhận biết các nguy cơ tương tác thuốc thường gặp, cách đánh giá mức độ nghiêm trọng, và các biện pháp can thiệp phù hợp. Dược sĩ lâm sàng cần được trang bị kiến thức và kỹ năng để tư vấn cho bác sĩ về các lựa chọn điều trị an toàn và hiệu quả.

5.2. Tối Ưu Hóa Hệ Thống Cảnh Báo Tương Tác Thuốc Tim Mạch

Hệ thống cảnh báo tương tác thuốc tim mạch cần được cải thiện để cung cấp thông tin chính xác, hữu ích và phù hợp với từng bệnh nhân. Hệ thống nên lọc các cảnh báo ít quan trọng và ưu tiên các cảnh báo nghiêm trọng, có ý nghĩa lâm sàng. Thông tin về cơ chế tương tác thuốc, triệu chứng, và cách xử trí nên được cung cấp đầy đủ và dễ tiếp cận. Bên cạnh đó, hệ thống cần tích hợp với hồ sơ bệnh án điện tử để cung cấp thông tin toàn diện về bệnh nhân.

5.3. Tăng Cường Tư Vấn Sử Dụng Thuốc An Toàn cho Bệnh Nhân

Tư vấn cho bệnh nhân ngoại trú về cách sử dụng thuốc an toàn là rất quan trọng. Bệnh nhân cần được hướng dẫn về thời gian dùng thuốc, liều lượng, tác dụng phụ của thuốc, và các tương tác có thể xảy ra với thức ăn, đồ uống, hoặc các thuốc khác. Khuyến khích bệnh nhân thông báo cho bác sĩ và dược sĩ lâm sàng về tất cả các thuốc và thực phẩm chức năng đang sử dụng. Tư vấn nên được cá nhân hóa, dựa trên tình trạng sức khỏe và các yếu tố nguy cơ của từng bệnh nhân.

VI. Kết Luận Hướng Nghiên Cứu Tương Lai Về Tương Tác Thuốc Tim Mạch

Nghiên cứu của Đặng Đức Toàn đã cung cấp cái nhìn tổng quan về tình hình tương tác thuốc tim mạch tại Bệnh viện Hữu Nghị Đa Khoa Nghệ An, nhấn mạnh sự cần thiết của việc quản lý và phòng ngừa nguy cơ tương tác thuốc. Các nghiên cứu trong tương lai nên tập trung vào việc đánh giá hiệu quả của các biện pháp can thiệp, phát triển các công cụ hỗ trợ quyết định lâm sàng, và nâng cao nhận thức về dược lâm sàng cho cả bác sĩ, dược sĩ lâm sàng và bệnh nhân tim mạch. Nghiên cứu tương tác thuốc cần được thực hiện thường xuyên để cập nhật thông tin và cải thiện phác đồ điều trị tim mạch.

6.1. Đánh Giá Hiệu Quả Của Các Biện Pháp Can Thiệp Thực Tế

Các nghiên cứu trong tương lai cần tập trung vào việc đánh giá hiệu quả của các biện pháp can thiệp, chẳng hạn như đào tạo cho bác sĩ và dược sĩ lâm sàng, cải thiện hệ thống cảnh báo điện tử, và tăng cường tư vấn cho bệnh nhân. Các chỉ số như giảm tỷ lệ nhập viện, giảm tác dụng phụ của thuốc, và cải thiện tuân thủ điều trị có thể được sử dụng để đánh giá hiệu quả của các biện pháp can thiệp.

6.2. Phát Triển Công Cụ Hỗ Trợ Quyết Định Lâm Sàng Thông Minh

Các công cụ hỗ trợ quyết định lâm sàng (CDSS) có thể giúp bác sĩ và dược sĩ lâm sàng đưa ra quyết định điều trị tốt hơn. Các công cụ này nên tích hợp thông tin về tương tác thuốc tim mạch, dược động học, dược lực học, và các yếu tố lâm sàng liên quan. CDSS nên được thiết kế thân thiện, dễ sử dụng và cung cấp thông tin chính xác, hữu ích.

Tổng quan nghiên cứu

Tương tác thuốc - bệnh là một vấn đề quan trọng trong thực hành lâm sàng, đặc biệt với nhóm thuốc tim mạch do tính phổ biến và mức độ nghiêm trọng của các bệnh lý tim mạch. Theo báo cáo, bệnh nhân sử dụng thuốc tim mạch có nguy cơ gặp tương tác thuốc - bệnh cao gấp 7 lần so với người không mắc bệnh tim mạch. Tại Bệnh viện Hữu nghị Đa khoa Nghệ An, trong giai đoạn từ tháng 8 đến tháng 10 năm 2022, đã có 73.766 lượt thuốc được sử dụng cho bệnh nhân ngoại trú, trong đó 1.727 lượt thuốc (chiếm 2,34%) gặp tương tác thuốc tim mạch - bệnh trên 731 bệnh nhân. Tuổi trung bình của bệnh nhân gặp tương tác là 69,12 tuổi, với trung vị 71 tuổi, phần lớn là nam giới (64,16%). Mỗi bệnh nhân trung bình mắc 8,2 bệnh kèm theo, cho thấy gánh nặng đa bệnh lý cao.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm khảo sát thực trạng tương tác thuốc tim mạch - bệnh mắc kèm trên bệnh nhân ngoại trú tại Bệnh viện Hữu nghị Đa khoa Nghệ An năm 2022, đồng thời thu thập quan điểm của các chuyên gia lâm sàng về các cặp tương tác này để xây dựng danh mục cảnh báo phù hợp. Nghiên cứu có phạm vi dữ liệu từ 01/08/2022 đến 31/10/2022, tập trung vào nhóm thuốc tim mạch và các bệnh mắc kèm liên quan, nhằm nâng cao an toàn và hiệu quả điều trị, giảm thiểu sai sót trong kê đơn.

Việc phân tích và quản lý tương tác thuốc tim mạch - bệnh có ý nghĩa lớn trong việc giảm tỷ lệ nhập viện do phản ứng có hại của thuốc, cải thiện chất lượng cuộc sống bệnh nhân và giảm chi phí điều trị. Nghiên cứu cũng góp phần xây dựng cơ sở dữ liệu cảnh báo tương tác thuốc - bệnh tích hợp vào hệ thống hỗ trợ quyết định lâm sàng (CDSS) tại bệnh viện, giúp bác sĩ có công cụ hỗ trợ trong quá trình kê đơn.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình sau:

• Lý thuyết tương tác thuốc - bệnh: Định nghĩa tương tác thuốc - bệnh là sự ảnh hưởng qua lại giữa thuốc và tình trạng bệnh lý, làm thay đổi hiệu quả điều trị hoặc làm trầm trọng thêm bệnh lý hiện có. Tương tác này được phân loại theo mức độ nặng gồm chống chỉ định, cực kỳ thận trọng và thận trọng trung bình.

• Mô hình quản lý tương tác thuốc - bệnh theo Justine và cộng sự (2020): Quy trình quản lý gồm 6 bước từ lựa chọn nhóm thuốc, thu thập bằng chứng, đánh giá tương tác, xin ý kiến chuyên gia, tích hợp vào hệ thống CDSS và cập nhật định kỳ.

• Khái niệm chính:

  • Tương tác thuốc - bệnh chống chỉ định: Tương tác nghiêm trọng cần tránh sử dụng đồng thời.
  • Tương tác thuốc - bệnh có điều kiện: Tương tác cần theo dõi và cân nhắc liều lượng.
  • Tương tác thuốc - bệnh nên tránh: Tương tác có thể gây hại, cần hạn chế sử dụng.
  • Hệ thống hỗ trợ quyết định lâm sàng (CDSS): Công cụ cảnh báo tự động giúp bác sĩ nhận biết và xử trí tương tác thuốc - bệnh.

Phương pháp nghiên cứu

• Thiết kế nghiên cứu: Mô tả cắt ngang, hồi cứu dựa trên dữ liệu đơn thuốc điện tử và hồ sơ bệnh án ngoại trú tại Bệnh viện Hữu nghị Đa khoa Nghệ An trong khoảng thời gian 01/08/2022 - 31/10/2022.

• Nguồn dữ liệu:

  • Dữ liệu kê đơn điện tử và hồ sơ bệnh án ngoại trú.
  • Danh mục tương tác thuốc tim mạch - bệnh được xây dựng dựa trên danh mục của các bệnh viện lớn trong nước và tra cứu tờ hướng dẫn sử dụng thuốc tại bệnh viện.
  • Ý kiến chuyên gia lâm sàng gồm 4 bác sĩ chuyên khoa tim mạch và 1 dược sĩ lâm sàng.

• Phương pháp phân tích:

  • Sử dụng phần mềm Navicat để tích hợp danh mục tương tác thuốc tim mạch - bệnh và tự động rà soát các cặp tương tác trong dữ liệu kê đơn.
  • Thống kê mô tả số lượt thuốc, số bệnh nhân, tỷ lệ tương tác theo mức độ nặng.
  • Phân tích ý kiến chuyên gia để đánh giá mức độ ý nghĩa lâm sàng của các cặp tương tác.
  • Xử lý số liệu bằng Microsoft Excel, biểu diễn biến liên tục bằng trung bình ± độ lệch chuẩn hoặc phân vị, biến phân loại bằng tỷ lệ phần trăm.

• Cỡ mẫu: 731 bệnh nhân ngoại trú gặp tương tác thuốc tim mạch - bệnh với tổng số 1.727 lượt thuốc tương tác.

• Timeline nghiên cứu: Thu thập và phân tích dữ liệu trong 3 tháng (08-10/2022), đánh giá ý kiến chuyên gia và hoàn thiện danh mục cảnh báo trong năm 2023.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Tỷ lệ tương tác thuốc tim mạch - bệnh: Trong 73.766 lượt thuốc sử dụng, có 1.727 lượt thuốc gặp tương tác, chiếm 2,34%, trên 731 bệnh nhân. Trung bình mỗi bệnh nhân gặp 2,36 lượt tương tác.

2. Đặc điểm bệnh nhân: Tuổi trung bình 69,12 ± 12,5 tuổi, phần lớn là nam (64,16%). Mỗi bệnh nhân trung bình mắc 8,2 bệnh kèm theo, chủ yếu là bệnh hệ tuần hoàn (61,44%), nội tiết chuyển hóa (23,05%) và tiết niệu (8,92%).

3. Hoạt chất liên quan đến tương tác: Có 7 hoạt chất tim mạch xuất hiện tương tác, trong đó Rosuvastatin chiếm tỷ lệ cao nhất với 842 lượt (48,76%), tiếp theo là Losartan + Hydroclorothiazid (463 lượt, 26,81%) và Enalapril + Hydrochlorothiazid (241 lượt, 13,95%).

4. Mức độ nặng của tương tác: Có 9 lượt tương tác chống chỉ định bắt buộc (0,52%), 706 lượt tương tác chống chỉ định có điều kiện (40,88%) và 1.012 lượt tương tác nên tránh (58,60%).

5. Ý kiến chuyên gia: 14/15 cặp tương tác thuốc tim mạch - bệnh được các chuyên gia đồng thuận có ý nghĩa trong thực hành lâm sàng, đặc biệt các cặp như Nebivolol - hen phế quản, Trimetazidin - Parkinson, Rosuvastatin - suy thận nặng đều được đánh giá cao. Cặp Acenocoumarol - loét dạ dày được chuyển từ mức chống chỉ định sang thận trọng do tính cần thiết trong một số trường hợp.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu phù hợp với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, cho thấy bệnh nhân cao tuổi, đa bệnh lý và đa thuốc là nhóm có nguy cơ cao gặp tương tác thuốc - bệnh. Tỷ lệ tương tác 2,34% thấp hơn một số nghiên cứu khác, có thể do phạm vi nghiên cứu chỉ tập trung nhóm thuốc tim mạch và bệnh nhân ngoại trú.

Việc Rosuvastatin chiếm tỷ lệ tương tác cao nhất phản ánh phổ biến sử dụng thuốc hạ lipid máu và các bệnh lý gan thận kèm theo. Các tương tác chống chỉ định chủ yếu liên quan đến suy thận nặng, bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính và bệnh Parkinson, phù hợp với cơ chế dược lý và dược động học của thuốc.

Ý kiến chuyên gia giúp lọc bỏ các cảnh báo không cần thiết, giảm quá tải cảnh báo trên hệ thống CDSS, đồng thời tăng tính thực tiễn và hiệu quả trong quản lý tương tác thuốc - bệnh. Việc xây dựng danh mục tương tác dựa trên dữ liệu thực tế và ý kiến chuyên gia là điểm mạnh của nghiên cứu, góp phần nâng cao an toàn thuốc tại bệnh viện.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ phân bố tỷ lệ tương tác theo nhóm thuốc, bảng phân loại mức độ nặng và biểu đồ tuổi bệnh nhân gặp tương tác, giúp trực quan hóa và hỗ trợ quyết định lâm sàng.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Xây dựng và tích hợp hệ thống cảnh báo tương tác thuốc tim mạch - bệnh trên phần mềm kê đơn điện tử (CDSS) nhằm giảm thiểu sai sót trong kê đơn, với mục tiêu giảm tỷ lệ tương tác thuốc - bệnh xuống dưới 1% trong vòng 12 tháng. Chủ thể thực hiện: Ban lãnh đạo bệnh viện phối hợp khoa Dược và công nghệ thông tin.

2. Tổ chức đào tạo, tập huấn cho bác sĩ và dược sĩ về nhận biết và xử trí tương tác thuốc - bệnh, tập trung vào các cặp tương tác có ý nghĩa lâm sàng cao, định kỳ 6 tháng/lần nhằm nâng cao nhận thức và kỹ năng chuyên môn.

3. Thường xuyên rà soát, cập nhật danh mục tương tác thuốc - bệnh dựa trên dữ liệu kê đơn và ý kiến chuyên gia, đảm bảo tính chính xác và phù hợp với thực tế lâm sàng, thực hiện hàng năm hoặc khi có thuốc mới.

4. Tăng cường vai trò của dược sĩ lâm sàng trong giám sát kê đơn và tư vấn điều trị, đặc biệt trong các khoa tim mạch và ngoại trú, nhằm phát hiện sớm và xử lý kịp thời các tương tác thuốc - bệnh.

5. Khuyến khích nghiên cứu mở rộng về tương tác thuốc - bệnh trên các nhóm thuốc khác và bệnh nhân nội trú, nhằm xây dựng hệ thống cảnh báo toàn diện, nâng cao an toàn thuốc toàn bệnh viện.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Bác sĩ lâm sàng, đặc biệt chuyên khoa tim mạch: Nghiên cứu cung cấp danh mục tương tác thuốc - bệnh có ý nghĩa thực tiễn, giúp bác sĩ cân nhắc khi kê đơn, giảm thiểu rủi ro cho bệnh nhân.

2. Dược sĩ lâm sàng và cán bộ quản lý dược: Tài liệu hỗ trợ trong việc giám sát, tư vấn và xây dựng hệ thống cảnh báo tương tác thuốc, nâng cao chất lượng dịch vụ dược tại bệnh viện.

3. Nhà quản lý bệnh viện và các cơ quan y tế: Cơ sở để xây dựng chính sách, quy trình quản lý tương tác thuốc - bệnh, tích hợp công nghệ thông tin trong quản lý điều trị.

4. Nghiên cứu sinh, học viên cao học ngành Dược lý lâm sàng và Y học: Tham khảo phương pháp nghiên cứu, quy trình xây dựng danh mục tương tác thuốc - bệnh và ứng dụng trong thực tế lâm sàng.

Câu hỏi thường gặp

1. Tương tác thuốc - bệnh là gì và tại sao cần quan tâm?
   Tương tác thuốc - bệnh là sự ảnh hưởng qua lại giữa thuốc và bệnh lý làm thay đổi hiệu quả điều trị hoặc làm trầm trọng thêm bệnh. Quan tâm giúp giảm phản ứng có hại, tăng an toàn và hiệu quả điều trị.

2. Tỷ lệ tương tác thuốc tim mạch - bệnh tại Bệnh viện Hữu nghị Đa khoa Nghệ An là bao nhiêu?
   Tỷ lệ tương tác thuốc tim mạch - bệnh chiếm khoảng 2,34% trong tổng số lượt thuốc sử dụng ngoại trú, với 1.727 lượt tương tác trên 73.766 lượt thuốc.

3. Những thuốc tim mạch nào thường gặp tương tác thuốc - bệnh?
   Các thuốc phổ biến gồm Rosuvastatin (48,76%), Losartan + Hydroclorothiazid (26,81%), Enalapril + Hydrochlorothiazid (13,95%), cùng các thuốc như Nebivolol, Bisoprolol, Acenocoumarol và Trimetazidin.

4. Làm thế nào để giảm thiểu tương tác thuốc - bệnh trong thực hành lâm sàng?
   Sử dụng hệ thống cảnh báo tương tác thuốc tích hợp CDSS, đào tạo nhân viên y tế, giám sát kê đơn chặt chẽ và cập nhật danh mục tương tác thường xuyên.

5. Ý kiến chuyên gia có vai trò gì trong nghiên cứu này?
   Ý kiến chuyên gia giúp đánh giá mức độ ý nghĩa lâm sàng của các cặp tương tác, loại bỏ cảnh báo không cần thiết, đảm bảo danh mục cảnh báo phù hợp và hiệu quả trong thực tế.

Kết luận

• Nghiên cứu đã khảo sát thực trạng tương tác thuốc tim mạch - bệnh mắc kèm trên 731 bệnh nhân ngoại trú tại Bệnh viện Hữu nghị Đa khoa Nghệ An với tỷ lệ tương tác 2,34%.
• Xác định 7 hoạt chất tim mạch có tương tác thuốc - bệnh, trong đó Rosuvastatin chiếm tỷ lệ cao nhất.
• Xây dựng danh mục 15 cặp tương tác thuốc tim mạch - bệnh có ý nghĩa lâm sàng được đồng thuận bởi các chuyên gia.
• Đề xuất tích hợp danh mục cảnh báo vào hệ thống CDSS và tăng cường đào tạo, giám sát kê đơn để nâng cao an toàn thuốc.
• Tiếp tục nghiên cứu mở rộng và cập nhật danh mục tương tác nhằm đáp ứng nhu cầu thực tế và cải thiện chất lượng điều trị tại bệnh viện.

Hành động tiếp theo: Ban lãnh đạo bệnh viện và khoa Dược phối hợp triển khai tích hợp hệ thống cảnh báo, tổ chức đào tạo nhân viên y tế và theo dõi hiệu quả trong vòng 12 tháng tới.