Phân Tích Thực Trạng Kê Đơn Thuốc Điều Trị Đái Tháo Đường Típ 2 Trên Bệnh Nhân Điều Trị Ngoại Trú Tại Bệnh Viện Đa Khoa Huyện Đô Lương

• Tác giả: Nguyễn Thị Hằng
• Người hướng dẫn: PGS. Phạm Thị Thúy Vân
• Trường học: Trường Đại Học Dược Hà Nội
• Chuyên ngành: Dược Lý - Dược Lâm Sàng
• Đề tài: Phân Tích Thực Trạng Kê Đơn Thuốc Điều Trị Đái Tháo Đường Típ 2 Trên Bệnh Nhân Điều Trị Ngoại Trú Tại Bệnh Viện Đa Khoa Huyện Đô Lương Năm 2022
• Loại tài liệu: Luận Văn
• Năm xuất bản: 2023
• Địa điểm: Hà Nội

• LỜI CẢM ƠN
• 1. ĐẠI CƯƠNG VỀ BỆNH ĐÁI THÁO ĐƯỜNG TÍP 2
• 1.1. Định nghĩa
• 1.2. Tiêu chuẩn chẩn đoán
• 1.3. Dịch tễ
• 1.4. Các biến chứng thường gặp
• 1.4.1. Biến chứng cấp tính
• 1.4.2. Biến chứng mạn tính
• 1.4.3. Các biến chứng khác
• 1.5. Điều trị đái tháo đường típ 2
• 1.5.1. Mục tiêu điều trị
• 1.5.2. Chiến lược kiểm soát đường huyết bằng thuốc
• 1.5.3. Các yếu tố cần xem xét khi chọn lựa thuốc điều trị
• 2. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 2.1. Đối tượng nghiên cứu
• 2.2. Tiêu chuẩn chọn nghiên cứu. Tiêu chuẩn loại trừ. Thời gian và địa điểm nghiên cứu
• 2.3. Phương pháp nghiên cứu
• 2.3.1. Thiết kế nghiên cứu. Mẫu nghiên cứu
• 2.3.2. Quy trình thu thập số liệu
• 2.3.3. Tiêu chí nghiên cứu
• 2.4. Mô tả đặc điểm chung của bệnh nhân trong nghiên cứu
• 2.5. Khảo sát đặc điểm kê đơn thuốc kiểm soát đường huyết trên nhóm bệnh nhân đái tháo đường týp 2
• 2.6. Khảo sát đặc điểm kê đơn thuốc quản lý nguy cơ tim mạch trên bệnh nhân đái tháo đường týp 2
• 2.7. Những quy ước trong nghiên cứu
• 2.7.1. Hiệu chỉnh liều dựa trên chức năng thận
• 2.7.2. Định nghĩa BTMDXV
• 2.7.3. Quy ước bất thường về albumin niệu hoặc protein niệu
• 2.7.4. Phân loại các mức liều statin
• 2.7.5. Quy ước kê đơn thuốc kiểm soát đường huyết không phù hợp theo chức năng thận
• 2.8. Phương pháp xử lý số liệu
• 3. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
• 3.1. Đặc điểm chung của bệnh nhân nghiên cứu
• 3.2. Khảo sát đặc điểm kê đơn thuốc kiểm soát đường huyết
• 3.2.1. Đặc điểm về xét nghiệm HbA1c và glucose huyết lúc đói
• 3.2.2. Đặc điểm lựa chọn thuốc kiểm soát đường huyết
• 3.3. Khảo sát đặc điểm kê đơn thuốc quản lý nguy cơ tim mạch
• 3.3.1. Đặc điểm kê đơn thuốc kiểm soát huyết áp
• 3.3.2. Đặc điểm kê đơn các thuốc kiểm soát lipid máu
• 3.4. Đặc điểm chung bệnh nhân trong mẫu nghiên cứu
• 3.5. Đặc điểm kê đơn thuốc kiểm soát đường huyết
• 3.5.1. Đặc điểm về xét nghiệm HbA1c
• 3.5.2. Đặc điểm lựa chọn và phối hợp thuốc điều trị ĐTĐ typ 2 trong mẫu nghiên cứu
• 3.6. Khảo sát đặc điểm kê đơn thuốc quản lý nguy cơ tim mạch
• 3.6.1. Đặc điểm kê đơn thuốc kiểm soát huyết áp
• 3.6.2. Đặc điểm kê đơn các thuốc kiểm soát lipid máu
• 4. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ
• TÀI LIỆU THAM KHẢO

I. Tổng Quan Về Phân Tích Kê Đơn Thuốc Đái Tháo Đường Típ 2

Bệnh đái tháo đường típ 2 (ĐTĐ T2) đang gia tăng nhanh chóng trên toàn cầu và tại Việt Nam, trở thành một vấn đề sức khỏe cộng đồng nghiêm trọng. Việc quản lý và điều trị hiệu quả ĐTĐ T2 là vô cùng quan trọng để ngăn ngừa các biến chứng đái tháo đường nguy hiểm như bệnh tim mạch, mù lòa, suy thận và cắt cụt chi. Phân tích kê đơn thuốc là một công cụ quan trọng để đánh giá thực trạng điều trị, xác định các vấn đề và đề xuất các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả điều trị ĐTĐ T2. Theo Liên đoàn Đái tháo đường Quốc tế (IDF), năm 2019, Việt Nam có 6% người trưởng thành mắc ĐTĐ. Một nghiên cứu năm 2012 của Bệnh viện Nội tiết Trung ương cho thấy tỷ lệ hiện mắc đái tháo đường trên toàn quốc ở người trưởng thành là 5,42%.

1.1. Tầm Quan Trọng của Nghiên Cứu Kê Đơn Thuốc Đái Tháo Đường

Nghiên cứu về kê đơn thuốc ĐTĐ T2 đóng vai trò quan trọng trong việc đánh giá tính hợp lý, hiệu quả và an toàn của các phác đồ điều trị hiện hành. Dữ liệu từ nghiên cứu giúp xác định các xu hướng sử dụng thuốc, các vấn đề tiềm ẩn trong kê đơn (ví dụ: sử dụng thuốc không phù hợp với chức năng thận), và các cơ hội cải thiện phác đồ điều trị. Kết quả nghiên cứu là cơ sở để xây dựng các hướng dẫn điều trị, cập nhật phác đồ điều trị đái tháo đường típ 2 và triển khai các chương trình can thiệp nhằm tối ưu hóa việc sử dụng thuốc.

1.2. Giới Thiệu Bệnh Viện Đa Khoa Huyện Đô Lương và Bối Cảnh Nghiên Cứu

Bệnh viện Đa khoa huyện Đô Lương là một bệnh viện đa khoa tuyến huyện, cung cấp dịch vụ khám chữa bệnh cho người dân trong khu vực. Phòng khám nội tiết của bệnh viện quản lý và theo dõi điều trị ngoại trú cho hàng ngàn bệnh nhân ĐTĐ mỗi năm. Nghiên cứu này được thực hiện nhằm đánh giá thực trạng điều trị đái tháo đường tại bệnh viện, cung cấp thông tin hữu ích cho việc cải thiện chất lượng chăm sóc và điều trị bệnh nhân ĐTĐ T2. Hiện nay, phòng khám nội tiết thuộc khoa Khám bệnh của bệnh viện đang quản lý và theo dõi việc điều trị ngoại trú hơn 3000 bệnh nhân đái tháo đường mỗi năm theo chương trình quản lý đái tháo đường quốc gia.

II. Vấn Đề và Thách Thức Trong Điều Trị Đái Tháo Đường Típ 2

Mặc dù đã có nhiều tiến bộ trong điều trị ĐTĐ T2, vẫn còn nhiều thách thức cần giải quyết. Việc kiểm soát đường huyết tối ưu, quản lý các yếu tố nguy cơ tim mạch và ngăn ngừa các biến chứng vẫn là những mục tiêu khó khăn. Sự tuân thủ điều trị của bệnh nhân, chi phí điều trị cao và sự thiếu hụt thông tin về các lựa chọn điều trị mới cũng là những rào cản quan trọng. Đáng lưu ý, có tới 70% trường hợp ĐTĐ típ 2 có thể dự phòng hoặc làm chậm xuất hiện bệnh bằng tuân thủ lối sống lành mạnh.

2.1. Khó Khăn Trong Kiểm Soát Đường Huyết và Nguy Cơ Biến Chứng Đái Tháo Đường

Nhiều bệnh nhân ĐTĐ T2 không đạt được mục tiêu kiểm soát đường huyết theo khuyến cáo. Điều này có thể dẫn đến tăng nguy cơ phát triển các biến chứng nghiêm trọng. Việc cá nhân hóa phác đồ điều trị, giáo dục bệnh nhân về chế độ ăn uống và lối sống lành mạnh, và sử dụng các thuốc mới có hiệu quả cao hơn là những giải pháp tiềm năng. Theo Hướng dẫn chẩn đoán và điều trị đái tháo đường típ 2 ban hành theo Quyết định số 5481/QĐ-BYT ngày 30/12/2020 của Bộ Y tế: Bệnh đái tháo đường là bệnh rối loạn chuyển hóa.

2.2. Vấn Đề Tuân Thủ Điều Trị và Chi Phí Điều Trị Tiểu Đường Típ 2

Sự tuân thủ điều trị kém là một vấn đề phổ biến ở bệnh nhân ĐTĐ T2. Nhiều bệnh nhân không tuân thủ chế độ ăn uống, không tập thể dục thường xuyên và không dùng thuốc theo chỉ định. Chi phí điều trị cao, bao gồm chi phí thuốc men, xét nghiệm và thăm khám bác sĩ, cũng là một rào cản đáng kể đối với nhiều bệnh nhân. Các giải pháp bao gồm giáo dục bệnh nhân, cung cấp hỗ trợ tài chính và đơn giản hóa phác đồ điều trị.

2.3. Cập Nhật Phác Đồ Điều Trị Đái Tháo Đường Hiện Nay

Các hướng dẫn điều trị đái tháo đường típ 2 thường xuyên được cập nhật dựa trên bằng chứng khoa học mới nhất. Việc cập nhật kiến thức về các loại thuốc mới, các phác đồ điều trị tiên tiến và các khuyến cáo về quản lý các yếu tố nguy cơ tim mạch là rất quan trọng đối với các bác sĩ và dược sĩ. Một số thuốc mới như SGLT2 inhibitors và GLP-1 receptor agonists đã cho thấy hiệu quả trong việc kiểm soát đường huyết, giảm cân và bảo vệ tim mạch.

III. Phương Pháp Phân Tích Kê Đơn Thuốc và Thu Thập Dữ Liệu

Nghiên cứu phân tích kê đơn thuốc sử dụng phương pháp mô tả cắt ngang, thu thập dữ liệu từ hồ sơ bệnh án của bệnh nhân ĐTĐ T2 điều trị ngoại trú tại Bệnh viện Đa khoa huyện Đô Lương năm 2022. Các tiêu chí nghiên cứu bao gồm đặc điểm nhân khẩu học, tiền sử bệnh tật, kết quả xét nghiệm (HbA1c, glucose huyết, lipid máu), các loại thuốc được kê đơn và liều dùng. Dữ liệu được phân tích bằng phần mềm thống kê để xác định các xu hướng và đặc điểm trong kê đơn thuốc. Luận văn được hoàn thành không chỉ là công sức của bản thân mà còn có sự giúp đỡ, hỗ trợ tích cực của nhiều cá nhân và tập thể. PGS. Phạm Thị Thúy Vân – Phụ trách khoa Dược lý - Dược lâm sàng, Trường Đại Học Dược Hà Nội; DSCKII. Nguyễn Thị Thảo - Giảng viên khoa Dược lý- Dược lâm sàng, Trường đại học Dược Hà Nội, là những giảng viên hướng dẫn trực tiếp.

3.1. Đối Tượng và Tiêu Chuẩn Chọn Mẫu Nghiên Cứu Kê Đơn Thuốc

Đối tượng nghiên cứu là bệnh nhân ĐTĐ T2 được chẩn đoán theo tiêu chuẩn của Hiệp hội Đái tháo đường Hoa Kỳ (ADA) và điều trị ngoại trú tại Bệnh viện Đa khoa huyện Đô Lương trong năm 2022. Tiêu chuẩn chọn mẫu bao gồm bệnh nhân từ 18 tuổi trở lên, có đầy đủ thông tin trong hồ sơ bệnh án và đồng ý tham gia nghiên cứu. Tiêu chuẩn loại trừ bao gồm bệnh nhân ĐTĐ típ 1, ĐTĐ thai kỳ và bệnh nhân có bệnh lý nặng ảnh hưởng đến kết quả nghiên cứu.

3.2. Quy Trình Thu Thập Số Liệu và Các Tiêu Chí Phân Tích Kê Đơn

Dữ liệu được thu thập từ hồ sơ bệnh án bằng cách sử dụng một mẫu thu thập thông tin được thiết kế sẵn. Các thông tin được thu thập bao gồm đặc điểm nhân khẩu học (tuổi, giới tính, cân nặng, chiều cao), tiền sử bệnh tật (tăng huyết áp, bệnh tim mạch, suy thận), kết quả xét nghiệm (HbA1c, glucose huyết, lipid máu), các loại thuốc được kê đơn (tên thuốc, liều dùng, đường dùng, thời gian dùng) và các yếu tố liên quan đến lối sống (chế độ ăn uống, tập thể dục). Các tiêu chí phân tích kê đơn bao gồm tỷ lệ sử dụng các loại thuốc khác nhau, tỷ lệ phối hợp thuốc, tỷ lệ sử dụng thuốc không phù hợp với chức năng thận và tỷ lệ đạt mục tiêu điều trị.

IV. Kết Quả Nghiên Cứu Thực Trạng Kê Đơn Thuốc Tại Đô Lương

Kết quả nghiên cứu cho thấy metformin là thuốc được sử dụng phổ biến nhất trong điều trị ĐTĐ T2 tại Bệnh viện Đa khoa huyện Đô Lương. Tỷ lệ phối hợp thuốc còn thấp, chủ yếu là phối hợp metformin với sulfonylurea. Tỷ lệ sử dụng thuốc không phù hợp với chức năng thận còn cao, đặc biệt là ở bệnh nhân suy thận. Tỷ lệ đạt mục tiêu điều trị (HbA1c < 7%) còn thấp, cho thấy cần có các biện pháp can thiệp để cải thiện hiệu quả điều trị. Theo kết quả điều tra STEPwise về các yếu tố nguy cơ của bệnh không lây nhiễm do Bộ Y tế thực hiện năm 2015, ở nhóm tuổi từ 18-69, cho thấy tỷ lệ ĐTĐ toàn quốc là 4,1%, tiền ĐTĐ là 3,6%.

4.1. Phân Bố Các Loại Thuốc Kiểm Soát Đường Huyết Được Kê Đơn Thuốc

Nghiên cứu đã xác định tỷ lệ sử dụng của từng loại thuốc kiểm soát đường huyết, bao gồm metformin, sulfonylurea, gliptin, glitazone, SGLT2 inhibitors và insulin. Metformin là thuốc được sử dụng phổ biến nhất, chiếm tỷ lệ cao nhất trong tổng số các đơn thuốc. Các thuốc mới như SGLT2 inhibitors và GLP-1 receptor agonists được sử dụng ít hơn. Phân bố theo các hoạt chất sử dụng của nhóm SU và Phân bố phác đồ kiểm soát đường huyết đường uống . Phân bố phác đồ kiểm soát đường huyết có insulin.

4.2. Tỷ Lệ Phối Hợp Thuốc và Tính Hợp Lý Trong Phác Đồ Điều Trị

Nghiên cứu đánh giá tỷ lệ phối hợp thuốc trong các phác đồ điều trị ĐTĐ T2. Tỷ lệ phối hợp metformin với sulfonylurea là phổ biến nhất. Việc phối hợp thuốc với các cơ chế tác dụng khác nhau có thể giúp cải thiện kiểm soát đường huyết và giảm nguy cơ tác dụng phụ. Tuy nhiên, cần đảm bảo tính hợp lý của phác đồ điều trị, tránh phối hợp các thuốc có tương tác hoặc chống chỉ định.

4.3. Đánh Giá Hiệu Quả Điều Trị Đái Tháo Đường Dựa Trên HbA1c

Nghiên cứu đánh giá tỷ lệ bệnh nhân đạt mục tiêu điều trị (HbA1c < 7%) và phân tích các yếu tố liên quan đến việc kiểm soát đường huyết. Tỷ lệ đạt mục tiêu còn thấp, cho thấy cần có các biện pháp can thiệp để cải thiện hiệu quả điều trị, bao gồm giáo dục bệnh nhân, điều chỉnh phác đồ điều trị và tăng cường tuân thủ điều trị. Cần chú ý mục tiêu glucose huyết sau ăn (sau khi bắt đầu ăn 1-2 giờ) nếu đã đạt được mục tiêu glucose huyết lúc đói nhưng chưa đạt được mục tiêu HbA1c.

V. Kê Đơn Thuốc Quản Lý Nguy Cơ Tim Mạch ở Bệnh Nhân ĐTĐ Típ 2

Bệnh nhân ĐTĐ T2 có nguy cơ cao mắc các bệnh tim mạch. Do đó, việc quản lý các yếu tố nguy cơ tim mạch (tăng huyết áp, rối loạn lipid máu) là vô cùng quan trọng. Nghiên cứu này đánh giá thực trạng kê đơn thuốc kiểm soát huyết áp và lipid máu ở bệnh nhân ĐTĐ T2 tại Bệnh viện Đa khoa huyện Đô Lương. Phân bố các nhóm hoạt chất kiểm soát huyết áp . Phân bphác đồ kiểm soát huyết áp được trình bày trong hình 3 . Phác đồ thuốc kiểm soát lipid máu. Tính liên tục trong kê đơn statin .

5.1. Tỷ Lệ Sử Dụng Thuốc Kiểm Soát Huyết Áp và Mục Tiêu Điều Trị Đái Tháo Đường

Nghiên cứu xác định tỷ lệ sử dụng các loại thuốc kiểm soát huyết áp (thuốc ức chế men chuyển, thuốc chẹn thụ thể angiotensin, thuốc lợi tiểu, thuốc chẹn beta, thuốc chẹn kênh canxi) và đánh giá tỷ lệ bệnh nhân đạt mục tiêu huyết áp theo khuyến cáo. Nếu đã có biến chứng thận, hoặc có yếu tố nguy cơ tim mạch do xơ vữa cao: Huyết áp <130/80 mmHg

5.2. Tỷ Lệ Sử Dụng Statin và Các Thuốc Hạ Lipid Máu Khác

Nghiên cứu đánh giá tỷ lệ sử dụng statin và các thuốc hạ lipid máu khác (fibrat, ezetimibe) và đánh giá tỷ lệ bệnh nhân đạt mục tiêu lipid máu theo khuyến cáo. LDL cholesterol <100 mg/dL (2,6 mmol/L), nếu chưa có biến chứng tim mạch LDL cholesterol <70 mg/dL (1,8 mmol/L) nếu đã có bệnh tim mạch vữa xơ, hoặc có thể thấp hơn <50 mg/dL nếu có yếu tố nguy cơ xơ vữa cao.

VI. Kết Luận và Giải Pháp Cải Thiện Kê Đơn Điều Trị Đái Tháo Đường

Nghiên cứu này đã cung cấp một bức tranh tổng quan về thực trạng kê đơn thuốc điều trị ĐTĐ T2 tại Bệnh viện Đa khoa huyện Đô Lương. Kết quả nghiên cứu cho thấy cần có các biện pháp can thiệp để cải thiện chất lượng kê đơn, bao gồm tăng cường giáo dục cho bác sĩ và dược sĩ, xây dựng các hướng dẫn điều trị dựa trên bằng chứng, tăng cường tuân thủ điều trị của bệnh nhân và giảm chi phí điều trị. Cần tăng cường giáo dục cho bác sĩ và dược sĩ, xây dựng các hướng dẫn điều trị dựa trên bằng chứng, tăng cường tuân thủ điều trị của bệnh nhân và giảm chi phí điều trị.

6.1. Đề Xuất Các Biện Pháp Cải Thiện Chất Lượng Kê Đơn Thuốc Đái Tháo Đường

Các biện pháp cải thiện chất lượng kê đơn thuốc bao gồm xây dựng các hướng dẫn điều trị chi tiết dựa trên bằng chứng khoa học mới nhất, tổ chức các buổi đào tạo và cập nhật kiến thức cho bác sĩ và dược sĩ, tăng cường giám sát và phản hồi về kê đơn thuốc, và sử dụng các công cụ hỗ trợ quyết định lâm sàng. Chú trọng đến việc cá nhân hóa phác đồ điều trị, xem xét các yếu tố như tuổi, giới tính, bệnh đi kèm, chức năng thận và nguy cơ tác dụng phụ.

6.2. Tầm Quan Trọng của Giáo Dục Bệnh Nhân và Tư Vấn Bệnh Nhân Tiểu Đường

Giáo dục bệnh nhân về ĐTĐ T2, chế độ ăn uống, tập thể dục và tuân thủ điều trị là rất quan trọng. Tư vấn bệnh nhân về cách sử dụng thuốc đúng cách, cách nhận biết và xử trí các tác dụng phụ, và tầm quan trọng của việc theo dõi đường huyết thường xuyên. Thiết lập mối quan hệ tin cậy giữa bệnh nhân và nhân viên y tế để tạo điều kiện cho việc trao đổi thông tin và hỗ trợ bệnh nhân.

Tổng quan nghiên cứu

Theo Liên đoàn Đái tháo đường Quốc tế (IDF), năm 2019 toàn cầu có khoảng 463 triệu người trong độ tuổi 20-79 mắc bệnh đái tháo đường (ĐTĐ), dự kiến tăng lên 578 triệu người vào năm 2030 và 700 triệu người vào năm 2045. Tại Việt Nam, tỷ lệ mắc ĐTĐ cũng gia tăng nhanh chóng, từ 1,1% năm 1990 tại Hà Nội lên khoảng 6% người trưởng thành năm 2019. ĐTĐ típ 2 chiếm 90-95% tổng số ca bệnh, gây ra nhiều biến chứng nghiêm trọng như bệnh tim mạch, suy thận, mù lòa và cắt cụt chi. Bệnh viện Đa khoa huyện Đô Lương quản lý hơn 3000 bệnh nhân ĐTĐ ngoại trú, chủ yếu là ĐTĐ típ 2, nhưng chưa có nghiên cứu tổng hợp về thực trạng kê đơn thuốc điều trị tại đây.

Luận văn tập trung phân tích thực trạng kê đơn thuốc điều trị ĐTĐ típ 2 trên bệnh nhân ngoại trú tại Bệnh viện Đa khoa huyện Đô Lương năm 2022. Mục tiêu chính là khảo sát đặc điểm kê đơn thuốc kiểm soát đường huyết và quản lý nguy cơ tim mạch, từ đó đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả điều trị. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc cải thiện chất lượng chăm sóc, tối ưu hóa phác đồ điều trị và giảm thiểu biến chứng cho bệnh nhân ĐTĐ típ 2 tại tuyến y tế huyện. Thời gian nghiên cứu từ tháng 11/2022 đến tháng 2/2023, tập trung vào bệnh nhân được xét nghiệm HbA1c và điều trị ngoại trú tại khoa Khám bệnh.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và hướng dẫn chuyên môn về bệnh ĐTĐ típ 2, bao gồm:

• Định nghĩa và tiêu chuẩn chẩn đoán ĐTĐ típ 2 theo Quyết định số 5481/QĐ-BYT năm 2020 của Bộ Y tế, với các tiêu chí như glucose huyết tương lúc đói ≥126 mg/dL, HbA1c ≥6,5%, hoặc triệu chứng lâm sàng đi kèm glucose huyết ≥200 mg/dL.
• Mục tiêu điều trị ĐTĐ típ 2 bao gồm kiểm soát HbA1c <7%, huyết áp <140/90 mmHg, và lipid máu LDL cholesterol <100 mg/dL, theo hướng dẫn của Bộ Y tế năm 2020.
• Chiến lược điều trị kiểm soát đường huyết dựa trên lựa chọn thuốc phù hợp với chức năng thận, nguy cơ hạ đường huyết, và các bệnh lý phối hợp, ưu tiên metformin, sulfonylurea, insulin, GLP-1 RA, và ức chế SGLT2.
• Chiến lược quản lý nguy cơ tim mạch bao gồm kiểm soát huyết áp bằng thuốc lợi tiểu, ức chế men chuyển (ƯCMC), chẹn kênh calci, và kiểm soát lipid máu bằng statin theo mức độ nguy cơ tim mạch.

Các khái niệm chính được sử dụng gồm: HbA1c, MLCT (mức lọc cầu thận), BTMDXV (bệnh tim mạch do xơ vữa), albumin niệu, protein niệu, và phân loại liều statin.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng thiết kế mô tả hồi cứu theo dõi dọc, thu thập dữ liệu từ phần mềm quản lý bệnh viện OneMES. Cỡ mẫu gồm 224 bệnh án bệnh nhân ĐTĐ típ 2 điều trị ngoại trú tại Bệnh viện Đa khoa huyện Đô Lương, được chọn theo phương pháp thuận tiện không xác suất, thỏa mãn tiêu chuẩn chọn (đã làm xét nghiệm HbA1c tháng 7/2022, có kê đơn ít nhất 1 thuốc kiểm soát đường huyết) và loại trừ (bệnh nhân nặng, nhập viện, phụ nữ có thai, dưới 18 tuổi).

Dữ liệu thu thập gồm thông tin nhân khẩu học, bệnh lý mắc kèm, kết quả xét nghiệm HbA1c, glucose huyết lúc đói, lipid máu, chức năng thận, huyết áp, và chi tiết các thuốc điều trị (tên hoạt chất, liều dùng, số lần dùng). Thời điểm khảo sát gồm T0 (tháng 7/2022) và ba thời điểm trước đó T1, T2, T3 (tháng 6, 5, 4/2022).

Phân tích số liệu sử dụng Microsoft Excel 2010, mô tả tần suất, tỷ lệ phần trăm, giá trị trung bình và độ lệch chuẩn. Các tiêu chí nghiên cứu bao gồm đặc điểm kê đơn thuốc kiểm soát đường huyết, thuốc quản lý nguy cơ tim mạch, hiệu chỉnh liều theo chức năng thận, và thay đổi phác đồ điều trị.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Đặc điểm nhân khẩu học và bệnh lý mắc kèm: Tuổi trung bình bệnh nhân là 64,1 ± 11,3 tuổi, trong đó 50,4% ≥ 65 tuổi. Nam chiếm 54,9%. Tỷ lệ bệnh nhân tăng huyết áp là 36,2%, rối loạn lipid máu 4,9%, và 8% có bệnh tim mạch do xơ vữa. Không có bệnh nhân suy thận nặng, 19,8% bệnh nhân tăng huyết áp có protein niệu.

2. Kiểm soát đường huyết: Tỷ lệ bệnh nhân có HbA1c <7% là 39,7%, trong khi 25,9% có HbA1c ≥8,5%. Bệnh nhân dưới 65 tuổi có HbA1c ≥8% chiếm 35,7%, bệnh nhân ≥65 tuổi có HbA1c ≥8,5% chiếm 25%. Glucose huyết lúc đói trong khoảng 4,4-7,2 mmol/L chiếm 45,1%, nhưng vẫn còn 18,8% bệnh nhân có glucose huyết lúc đói >9,9 mmol/L.

3. Đặc điểm kê đơn thuốc kiểm soát đường huyết: Metformin được kê trong 94,6% đơn thuốc, sulfonylurea (SU) 87,4%, insulin 12,1%. Trong nhóm SU, gliclazid chiếm 79,8%, glibenclamid 18,4%. Phác đồ điều trị chủ yếu là phối hợp metformin + SU (85,6% phác đồ đường uống). Phác đồ có insulin thường là insulin bữa ăn phối hợp metformin và SU (48,3%). Tỷ lệ bệnh nhân đi khám đủ 3 tháng liên tiếp chỉ 37,1%, trong đó 89,2% không thay đổi phác đồ điều trị.

4. Kê đơn thuốc quản lý nguy cơ tim mạch: Trong 652 lần khám, chỉ 48,2% lần ghi nhận huyết áp, trong đó 98,4% đạt mục tiêu <140/90 mmHg. Thuốc lợi tiểu và ức chế men chuyển (ƯCMC) chiếm tỷ lệ cao trong kê đơn (85,7% và 84,8%). Phối hợp 2 thuốc kiểm soát huyết áp chiếm trên 80%. 87,5% bệnh nhân tăng huyết áp có protein niệu được kê ƯCMC hoặc ức chế thụ thể angiotensin (UCTTA). Tuy nhiên, 2 bệnh nhân không đạt mục tiêu huyết áp vẫn không được thay đổi phác đồ.

5. Kiểm soát lipid máu: 75% bệnh nhân được xét nghiệm ít nhất một chỉ số lipid (cholesterol toàn phần hoặc triglycerid), nhưng không có bệnh nhân được ghi nhận LDL-c hoặc bộ lipid đầy đủ. Tỷ lệ kê statin đơn độc rất thấp, dao động từ 0,7% đến 2,7% tại các thời điểm khảo sát. Tỷ lệ kê fibrat đơn độc cao hơn nhưng vẫn thấp (khoảng 6-10%).

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy việc kiểm soát đường huyết tại Bệnh viện Đa khoa huyện Đô Lương còn nhiều hạn chế khi chỉ khoảng 40% bệnh nhân đạt HbA1c mục tiêu, tương tự các nghiên cứu tại tuyến y tế khác. Tỷ lệ bệnh nhân không thay đổi phác đồ khi không đạt mục tiêu điều trị cao, phản ánh sự thiếu linh hoạt trong điều chỉnh thuốc, có thể do hạn chế về nhân lực hoặc nhận thức điều trị.

Việc sử dụng metformin và sulfonylurea chiếm ưu thế phù hợp với hướng dẫn điều trị, tuy nhiên tỷ lệ dùng insulin còn thấp, có thể ảnh hưởng đến hiệu quả kiểm soát đường huyết ở nhóm bệnh nặng hơn. Việc kê đơn thuốc theo chức năng thận được tuân thủ tốt, không ghi nhận vi phạm chống chỉ định.

Kiểm soát huyết áp có tỷ lệ ghi nhận thấp (48,2%), dù phần lớn bệnh nhân đạt mục tiêu huyết áp, nhưng việc không thay đổi phác đồ khi không đạt mục tiêu cho thấy cần cải thiện theo dõi và điều chỉnh điều trị. Thuốc lợi tiểu và ƯCMC được sử dụng phổ biến, phù hợp với hướng dẫn.

Kiểm soát lipid máu còn nhiều hạn chế khi không có bệnh nhân được xét nghiệm đầy đủ các chỉ số lipid quan trọng như LDL-c, HDL-c, và tỷ lệ kê statin rất thấp. Điều này tiềm ẩn nguy cơ biến chứng tim mạch cao do không kiểm soát tốt lipid máu.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ phân bố thuốc kiểm soát đường huyết, biểu đồ phác đồ điều trị, bảng phân tích tỷ lệ bệnh nhân đạt mục tiêu HbA1c, huyết áp, và lipid máu để minh họa rõ ràng hơn.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Tăng cường đào tạo và nâng cao nhận thức cho nhân viên y tế về tầm quan trọng của việc điều chỉnh phác đồ điều trị khi bệnh nhân không đạt mục tiêu HbA1c và huyết áp, nhằm cải thiện tỷ lệ kiểm soát bệnh. Thời gian thực hiện: 6 tháng; chủ thể: Ban giám đốc bệnh viện và khoa Khám bệnh.

2. Xây dựng quy trình theo dõi và đánh giá định kỳ kết quả xét nghiệm HbA1c, huyết áp và lipid máu cho bệnh nhân ĐTĐ típ 2, đảm bảo ghi nhận đầy đủ và kịp thời điều chỉnh điều trị. Thời gian: 3 tháng; chủ thể: Khoa Khám bệnh phối hợp phòng xét nghiệm.

3. Khuyến khích sử dụng thuốc kiểm soát lipid máu theo hướng dẫn, đặc biệt tăng tỷ lệ kê statin cho bệnh nhân có nguy cơ tim mạch cao, đồng thời nâng cao tần suất xét nghiệm lipid đầy đủ. Thời gian: 6-12 tháng; chủ thể: Bác sĩ lâm sàng và dược sĩ lâm sàng.

4. Tăng cường tư vấn và hỗ trợ bệnh nhân tuân thủ điều trị, đặc biệt nhóm bệnh nhân lớn tuổi và có nhiều bệnh phối hợp, nhằm nâng cao hiệu quả kiểm soát đường huyết và nguy cơ tim mạch. Thời gian: liên tục; chủ thể: Điều dưỡng, dược sĩ và nhân viên y tế cộng đồng.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Bác sĩ và dược sĩ lâm sàng tại các bệnh viện tuyến huyện và tỉnh: Nghiên cứu cung cấp dữ liệu thực trạng kê đơn thuốc, giúp cải tiến phác đồ điều trị phù hợp với đặc điểm bệnh nhân địa phương.

2. Nhà quản lý y tế và lãnh đạo bệnh viện: Thông tin về hiệu quả quản lý bệnh ĐTĐ típ 2 và các điểm cần cải thiện trong quy trình khám chữa bệnh, hỗ trợ xây dựng chính sách nâng cao chất lượng dịch vụ.

3. Nghiên cứu sinh và học viên cao học chuyên ngành dược lý lâm sàng, nội tiết: Là tài liệu tham khảo thực tiễn về phương pháp nghiên cứu, phân tích dữ liệu và ứng dụng lý thuyết trong điều trị ĐTĐ.

4. Chuyên gia y tế cộng đồng và cán bộ chương trình quản lý bệnh không lây nhiễm: Giúp đánh giá hiệu quả chương trình quản lý ĐTĐ tại tuyến cơ sở, từ đó đề xuất các biện pháp can thiệp phù hợp.

Câu hỏi thường gặp

1. Tại sao tỷ lệ bệnh nhân đạt mục tiêu HbA1c còn thấp?
   Nguyên nhân chính là do nhiều bệnh nhân không được điều chỉnh phác đồ kịp thời khi không đạt mục tiêu, cùng với việc tuân thủ điều trị chưa cao. Ví dụ, trong nghiên cứu, hơn 90% bệnh nhân không thay đổi phác đồ dù HbA1c vượt ngưỡng.

2. Việc kê đơn thuốc có tuân thủ theo chức năng thận không?
   Kết quả cho thấy không có trường hợp vi phạm chống chỉ định hoặc liều dùng không phù hợp theo chức năng thận, thể hiện sự tuân thủ tốt của nhân viên y tế trong kê đơn.

3. Tại sao tỷ lệ xét nghiệm lipid đầy đủ lại thấp?
   Nguyên nhân có thể do hạn chế về trang thiết bị, chi phí xét nghiệm hoặc nhận thức chưa đầy đủ về tầm quan trọng của kiểm soát lipid máu. Điều này dẫn đến việc không đánh giá đầy đủ nguy cơ tim mạch.

4. Có nên sử dụng insulin sớm hơn trong điều trị ĐTĐ típ 2?
   Theo hướng dẫn, insulin nên được cân nhắc khi HbA1c ≥9% hoặc glucose huyết rất cao. Tuy nhiên, trong thực tế, tỷ lệ sử dụng insulin còn thấp, có thể do tâm lý e ngại của bệnh nhân hoặc hạn chế về kỹ thuật tiêm.

5. Làm thế nào để cải thiện việc ghi nhận huyết áp trong khám ngoại trú?
   Cần xây dựng quy trình bắt buộc ghi nhận huyết áp mỗi lần khám, đào tạo nhân viên y tế và sử dụng thiết bị đo huyết áp hiện đại, đồng thời tăng cường giám sát thực hiện để đảm bảo dữ liệu đầy đủ và chính xác.

Kết luận

• Nghiên cứu đã phân tích thực trạng kê đơn thuốc điều trị ĐTĐ típ 2 trên 224 bệnh nhân ngoại trú tại Bệnh viện Đa khoa huyện Đô Lương năm 2022, với tuổi trung bình 64,1 tuổi và tỷ lệ bệnh nhân mắc tăng huyết áp cao (36,2%).
• Tỷ lệ bệnh nhân đạt mục tiêu kiểm soát đường huyết còn thấp, chỉ 39,7% có HbA1c <7%, trong khi 25,9% có HbA1c ≥8,5%. Phác đồ điều trị chủ yếu là phối hợp metformin và sulfonylurea, tỷ lệ dùng insulin thấp.
• Việc ghi nhận huyết áp và xét nghiệm lipid máu chưa đầy đủ, tỷ lệ kê đơn thuốc kiểm soát lipid thấp, tiềm ẩn nguy cơ biến chứng tim mạch cao.
• Nghiên cứu đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả điều trị, bao gồm đào tạo nhân viên, xây dựng quy trình theo dõi, tăng cường xét nghiệm và tư vấn bệnh nhân.
• Các bước tiếp theo là triển khai các khuyến nghị, giám sát hiệu quả cải tiến và mở rộng nghiên cứu tại các cơ sở y tế khác để nâng cao chất lượng quản lý ĐTĐ típ 2 trên toàn quốc.

Hành động ngay hôm nay để cải thiện chất lượng điều trị ĐTĐ típ 2 tại tuyến y tế cơ sở, góp phần giảm thiểu biến chứng và nâng cao sức khỏe cộng đồng!