Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh nền kinh tế hội nhập và cạnh tranh ngày càng gay gắt, các doanh nghiệp tại Việt Nam phải không ngừng hoàn thiện để nâng cao hiệu quả hoạt động kinh doanh. Theo ước tính, việc cung cấp thông tin đầy đủ và kịp thời từ bộ phận kế toán quản trị đóng vai trò then chốt giúp nhà quản trị đưa ra các quyết định đúng đắn. Luận văn tập trung nghiên cứu vận dụng kế toán quản trị trong phân tích thành quả hoạt động tại Công ty TNHH H&L Apparel (Việt Nam) trong tháng 12 năm 2016, nhằm đánh giá thực trạng và đề xuất giải pháp hoàn thiện công tác này.

Mục tiêu nghiên cứu gồm: (1) tìm hiểu cơ sở lý thuyết về phân tích thành quả hoạt động dưới góc độ kế toán quản trị; (2) khảo sát thực trạng vận dụng kế toán quản trị tại công ty; (3) đề xuất các phương hướng và giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả phân tích thành quả hoạt động. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào sản phẩm chủ lực là áo thun thể thao tay ngắn, với dữ liệu thu thập từ các phòng ban liên quan trong công ty.

Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc cung cấp công cụ phân tích chênh lệch chi tiết, giúp nhà quản trị kiểm soát chi phí, đánh giá hiệu quả hoạt động và từ đó nâng cao năng lực cạnh tranh, phát triển bền vững trong môi trường kinh doanh đa dạng và biến động.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên hai lý thuyết chính: (1) Hệ thống kiểm soát tài chính ngắn hạn và (2) Công cụ phân tích chênh lệch trong kế toán quản trị. Hệ thống kiểm soát tài chính tập trung vào việc so sánh kết quả thực tế với dự toán nhằm đánh giá thành quả hoạt động. Công cụ phân tích chênh lệch được sử dụng để phân tích tổng chênh lệch thu nhập hoạt động thành các thành phần liên quan đến năm yếu tố: khối lượng bán hàng, giá bán, biến phí đơn vị, kết cấu sản phẩm bán và tổng định phí.

Các khái niệm chính bao gồm: chi phí định mức (định mức lý tưởng và định mức thực tế), dự toán linh hoạt, chênh lệch dự toán tổng thể, chênh lệch khối lượng bán hàng, chênh lệch dự toán linh hoạt (bao gồm chênh lệch giá bán, chi phí nguyên vật liệu trực tiếp, chi phí nhân công trực tiếp, chi phí sản xuất chung, chi phí bán hàng và quản lý). Mô hình phân tích chênh lệch được minh họa qua sơ đồ phân tích chi tiết các thành phần chênh lệch, giúp xác định nguyên nhân và mức độ ảnh hưởng đến lợi nhuận hoạt động.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp định tính với phương pháp nghiên cứu tình huống (case study) tại Công ty TNHH H&L Apparel (Việt Nam). Cỡ mẫu gồm Ban lãnh đạo công ty, trưởng phòng Kế toán Tài chính, trưởng phòng Kinh doanh và trưởng phòng Kỹ thuật Điều hành sản xuất, được chọn theo phương pháp chọn mẫu lý thuyết nhằm thu thập dữ liệu chuyên sâu.

Dữ liệu sơ cấp được thu thập qua kỹ thuật thảo luận tay đôi, ghi chép và phân loại hiện tượng để phân tích các khái niệm nghiên cứu. Dữ liệu thứ cấp gồm số liệu kế toán, báo cáo tài chính, báo cáo quản trị của công ty được phân tích bằng phương pháp thống kê mô tả để so sánh và tính toán các chênh lệch giữa số liệu thực tế và dự toán.

Timeline nghiên cứu tập trung vào tháng 12 năm 2016, thời điểm thu thập dữ liệu và phân tích thực trạng vận dụng kế toán quản trị trong phân tích thành quả hoạt động tại công ty.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Chi phí định mức: Công ty áp dụng định mức thực tế nhằm giảm áp lực cho nhân viên, tuy nhiên việc điều chỉnh định mức chưa kịp thời và còn thiếu nhiều yếu tố chi phí như chi phí kiểm tra chất lượng, thiệt hại sản xuất. Việc sử dụng định mức chưa triệt để, chủ yếu phục vụ tính giá thành và quyết định nhận đơn hàng.

  2. Dự toán linh hoạt và phân tích chênh lệch lợi nhuận: Qua phân tích chênh lệch dự toán tổng thể, công ty đã xác định được các chênh lệch về khối lượng bán hàng, giá bán và chi phí. Ví dụ, chênh lệch dự toán linh hoạt chi phí nguyên vật liệu trực tiếp và nhân công trực tiếp được phân tích chi tiết, giúp nhận diện các yếu tố làm tăng hoặc giảm chi phí so với dự toán.

  3. Hạn chế trong vận dụng kế toán quản trị: Công ty còn hạn chế trong việc xây dựng hệ thống định mức chi phí, lập dự toán chi phí sản xuất kinh doanh và chuyển đổi định mức vật tư thành dự toán chi phí. Sự phối hợp giữa các bộ phận còn yếu, nhận thức về công tác xây dựng định mức chưa đầy đủ.

  4. Tổ chức bộ máy và quy trình sản xuất: Công ty có cơ cấu tổ chức rõ ràng với hơn 1.200 lao động, quy trình sản xuất khép kín từ nguyên vật liệu đến thành phẩm. Tuy nhiên, việc kiểm soát chi phí và phân tích thành quả hoạt động chưa được đồng bộ và hiệu quả tối ưu.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy việc áp dụng công cụ phân tích chênh lệch trong kế toán quản trị giúp công ty nhận diện rõ các nguyên nhân gây ra sự khác biệt giữa kết quả thực tế và dự toán, từ đó có cơ sở để điều chỉnh kế hoạch và kiểm soát chi phí. So với các nghiên cứu trong và ngoài nước, công ty đã vận dụng được phần lớn các công cụ phân tích chênh lệch nhưng chưa khai thác hết tiềm năng do hạn chế về năng lực xây dựng định mức và phối hợp nội bộ.

Việc sử dụng định mức thực tế phù hợp với môi trường sản xuất hiện tại, giúp giảm áp lực cho nhân viên nhưng cần được cập nhật thường xuyên để phản ánh chính xác chi phí. Phân tích chi tiết các chênh lệch về nguyên vật liệu, nhân công và chi phí sản xuất chung cho thấy công ty có thể cải thiện hiệu quả kiểm soát chi phí nếu áp dụng đồng bộ các giải pháp đề xuất.

Dữ liệu có thể được trình bày qua các bảng biểu và sơ đồ phân tích chênh lệch lợi nhuận, giúp trực quan hóa các yếu tố ảnh hưởng và hỗ trợ nhà quản trị trong việc ra quyết định.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Hoàn thiện hệ thống chi phí định mức: Cập nhật và xây dựng định mức chi phí đầy đủ, bao gồm cả chi phí kiểm tra chất lượng và thiệt hại sản xuất. Thời gian thực hiện trong 6 tháng, do phòng Kỹ thuật phối hợp với phòng Kế toán tài chính chịu trách nhiệm.

  2. Nâng cao công tác lập dự toán linh hoạt: Thiết lập quy trình lập dự toán chi phí sản xuất kinh doanh chặt chẽ, chuyển đổi định mức vật tư thành dự toán chi phí chính xác. Thực hiện trong 3 tháng, phòng Kế toán tài chính chủ trì phối hợp với các phòng ban liên quan.

  3. Tăng cường phân tích chênh lệch lợi nhuận: Áp dụng đầy đủ các công cụ phân tích chênh lệch, đào tạo nhân viên kế toán quản trị nâng cao năng lực phân tích và báo cáo. Thời gian đào tạo và triển khai trong 4 tháng, do Ban lãnh đạo và phòng Nhân sự phối hợp thực hiện.

  4. Cải thiện phối hợp nội bộ và nhận thức về kế toán quản trị: Tổ chức các buổi hội thảo, đào tạo nâng cao nhận thức về vai trò của kế toán quản trị trong kiểm soát chi phí và phân tích thành quả hoạt động. Thời gian thực hiện liên tục, do Ban lãnh đạo công ty chỉ đạo.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Nhà quản trị doanh nghiệp sản xuất: Giúp hiểu rõ công cụ phân tích chênh lệch trong kiểm soát chi phí và đánh giá hiệu quả hoạt động, từ đó nâng cao năng lực ra quyết định.

  2. Phòng kế toán quản trị và tài chính: Cung cấp kiến thức chuyên sâu về xây dựng định mức, lập dự toán linh hoạt và phân tích chênh lệch lợi nhuận, hỗ trợ công tác báo cáo và kiểm soát nội bộ.

  3. Chuyên gia tư vấn quản lý và kiểm soát chi phí: Là tài liệu tham khảo để áp dụng các mô hình phân tích chênh lệch vào thực tiễn doanh nghiệp, đặc biệt trong ngành may mặc.

  4. Sinh viên và nghiên cứu sinh ngành Kế toán, Quản trị kinh doanh: Cung cấp cơ sở lý thuyết và nghiên cứu thực tiễn về vận dụng kế toán quản trị trong phân tích thành quả hoạt động doanh nghiệp.

Câu hỏi thường gặp

  1. Kế toán quản trị khác kế toán tài chính như thế nào?
    Kế toán quản trị tập trung cung cấp thông tin nội bộ cho nhà quản trị nhằm hỗ trợ ra quyết định và kiểm soát hoạt động, trong khi kế toán tài chính chủ yếu phục vụ báo cáo cho bên ngoài như cơ quan thuế và nhà đầu tư.

  2. Tại sao phải sử dụng dự toán linh hoạt thay vì dự toán tĩnh?
    Dự toán linh hoạt điều chỉnh dự toán theo mức sản lượng thực tế, giúp đánh giá hiệu quả hoạt động chính xác hơn và phát hiện các chênh lệch chi phí, doanh thu so với kế hoạch.

  3. Chi phí định mức có vai trò gì trong phân tích thành quả hoạt động?
    Chi phí định mức là cơ sở để so sánh với chi phí thực tế, giúp xác định hiệu quả sử dụng nguồn lực và phát hiện các sai lệch cần điều chỉnh.

  4. Phân tích chênh lệch lợi nhuận giúp gì cho doanh nghiệp?
    Giúp nhà quản trị hiểu rõ nguyên nhân làm tăng hoặc giảm lợi nhuận, từ đó có các biện pháp cải tiến hiệu quả sản xuất kinh doanh và kiểm soát chi phí.

  5. Làm thế nào để cải thiện hiệu quả vận dụng kế toán quản trị trong doanh nghiệp?
    Cần xây dựng hệ thống định mức chi phí đầy đủ, lập dự toán linh hoạt chính xác, đào tạo nhân viên kế toán quản trị và tăng cường phối hợp giữa các phòng ban liên quan.

Kết luận

  • Luận văn đã hệ thống hóa cơ sở lý thuyết về kế toán quản trị và công cụ phân tích chênh lệch trong phân tích thành quả hoạt động.
  • Đánh giá thực trạng vận dụng kế toán quản trị tại Công ty TNHH H&L Apparel (Việt Nam) cho thấy nhiều điểm mạnh nhưng cũng tồn tại hạn chế về xây dựng định mức và lập dự toán.
  • Đề xuất các giải pháp hoàn thiện hệ thống chi phí định mức, nâng cao công tác lập dự toán linh hoạt và phân tích chênh lệch lợi nhuận.
  • Nghiên cứu có ý nghĩa thực tiễn giúp nhà quản trị kiểm soát chi phí, nâng cao hiệu quả hoạt động và phát triển bền vững trong môi trường cạnh tranh.
  • Các bước tiếp theo là triển khai các giải pháp đề xuất trong vòng 6 tháng và đánh giá hiệu quả định kỳ để điều chỉnh phù hợp.

Quý độc giả và nhà quản trị doanh nghiệp được khuyến khích áp dụng các kiến thức và giải pháp trong luận văn nhằm nâng cao hiệu quả quản lý và phát triển doanh nghiệp.