Phân Tích Danh Mục Thuốc Sử Dụng Tại Trung Tâm Y Tế Huyện Đắk Song, Tỉnh Đắk Nông (2021-2022)

• Tác giả: Nguyễn Thị Bích Thủy
• Người hướng dẫn: TS. Đỗ Xuân Thắng
• Trường học: Trường Đại Học Dược Hà Nội
• Chuyên ngành: Dược Sĩ Chuyên Khoa Cấp I
• Đề tài: Phân Tích Danh Mục Thuốc Tại Trung Tâm Y Tế Huyện Đắk Song
• Loại tài liệu: Luận Văn
• Năm xuất bản: 2023
• Địa điểm: Hà Nội

• LỜI CẢM ƠN
• 1. ĐẶT VẤN ĐỀ
• 2. KHÁI QUÁT VỀ DANH MỤC THUỐC BỆNH VIỆN
• 2.1. Khái niệm về danh mục thuốc
• 2.2. Nguyên tắc xây dựng danh mục thuốc
• 2.3. Các bước xây dựng danh mục thuốc
• 2.4. Tổng quan về một số phương pháp phân tích dữ liệu sử dụng thuốc tại bệnh viện
• 2.4.1. Phương pháp phân tích ABC
• 2.4.2. Phương pháp phân tích VEN
• 2.4.3. Phương pháp phân tích ma trận ABC/VEN
• 2.5. Các văn bản pháp luật liên quan đến lĩnh vực nghiên cứu của đề tài
• 3. THỰC TRẠNG SỬ DỤNG THUỐC TẠI CÁC BỆNH VIỆN TUYẾN HUYỆN Ở VIỆT NAM
• 3.1. Tình hình sử dụng thuốc có nguồn gốc thuốc hoá dược, thuốc cổ truyền, thuốc dược liệu
• 3.2. Cơ cấu và giá trị tiền thuốc sử dụng theo nhóm tác dụng dược lý
• 3.3. Cơ cấu sử dụng nhóm thuốc điều trị ký sinh trùng, chống nhiễm khuẩn
• 3.4. Cơ cấu sử dụng thuốc sản xuất trong nước/ nhập khẩu
• 3.5. Tình hình sử dụng thuốc Biệt dược gốc, thuốc Generic
• 3.6. Tình hình sử dụng thuốc đơn thành phần và thuốc phối hợp nhiều thành phần
• 3.7. Tình hình sử dụng thuốc theo đường dùng
• 3.8. Kết quả phân tích ABC tại một số trung tâm y tế
• 3.9. Kết quả phân tích VEN tại một số trung tâm y tế
• 3.10. Kết quả phân tích ma trận ABC/VEN tại một số trung tâm y tế
• 3.11. Kết quả phân tích nhóm AN, BN tại một số trung tâm y tế
• 4. TỔNG QUAN VỀ TRUNG TÂM Y TẾ HUYỆN ĐẮK SONG, TỈNH ĐẮK NÔNG
• 4.1. Lịch sử hình thành
• 4.2. Chức năng nhiệm vụ của Trung tâm Y tế
• 4.3. Mô hình tổ chức tại Trung tâm Y tế huyện Đắk Song tỉnh Đắk Nông
• 4.4. Hoạt động khám chữa bệnh năm 2021-2022
• 4.5. Mô hình bệnh tật của Trung tâm y tế huyện Đắk Song, tỉnh Đắk Nông năm 2021-2022
• 4.6. Chức năng nhiệm vụ, mô hình tổ chức khoa Dược Trung tâm y tế huyện Đắk Song, tỉnh Đắk Nông
• 5. TÍNH CẤP THIẾT CỦA ĐỀ TÀI
• 6. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 6.1. Đối tượng, thời gian, địa điểm nghiên cứu
• 6.2. Phương pháp nghiên cứu
• 6.2.1. Các biến số nghiên cứu
• 6.2.2. Thiết kế nghiên cứu
• 6.2.3. Phương pháp thu thập số liệu
• 6.2.4. Mẫu nghiên cứu
• 6.2.5. Xử lý và phân tích số liệu
• 7. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
• 7.1. Mô tả cơ cấu danh mục thuốc được sử dụng tại trung tâm y tế huyện Đắk Song, tỉnh Đắk Nông
• 7.1.1. Cơ cấu thuốc theo nguồn gốc thuốc hoá dược, thuốc cổ truyền, thuốc dược liệu
• 7.1.2. Cơ cấu danh mục thuốc theo nhóm tác dụng dược lý
• 7.1.3. Cơ cấu thuốc theo nguồn gốc, xuất xứ
• 7.1.4. Cơ cấu thuốc hoá dược sử dụng theo thuốc Biệt dược gốc/ thuốc Generic
• 7.1.5. Cơ cấu thuốc đơn thành phần/ đa thành phần trong danh mục thuốc hoá dược đã được sử dụng
• 7.1.6. Cơ cấu thuốc theo đường dùng
• 7.2. Phân tích ABC/VEN của danh mục thuốc trung tâm y tế huyện Đắk Song, tỉnh Đắk Nông đã sử dụng năm 2021-6/2022
• 7.2.1. Phân loại DMT đã sử dụng tại trung tâm theo phương pháp phân tích ABC
• 7.2.2. Phân tích VEN
• 7.2.3. Phân tích ma trận ABC/VEN
• 7.2.4. Phân tích cơ cấu các thuốc trong nhóm AN
• 7.2.5. Phân tích cơ cấu các thuốc trong nhóm BN
• 7.3. Mô tả cơ cấu danh mục thuốc đã sử dụng tại trung tâm y tế huyện Đắk Song năm 2021 – 6/2022
• 7.3.1. Về cơ cấu DMT hoá dược/ thuốc thuốc cổ truyền, thuốc dược liệu
• 7.3.2. Về cơ cấu phân nhóm thuốc điều trị theo tác dụng dược lý
• 7.3.3. Về cơ cấu thuốc theo nguồn gốc
• 7.3.4. Về cơ cấu thuốc biệt dược gốc, thuốc Generic
• 7.3.5. Về cơ cấu thuốc đơn thành phần, đa thành phần
• 7.3.6. Về cơ cấu danh mục thuốc theo đường dùng
• 7.4. Phân tích danh mục thuốc đã sử dụng tại trung tâm y tế huyện Đắk Song năm 2021-6/2022 theo phương pháp ABC, ma trận ABC/VEN
• 7.4.1. Phân tích ABC
• 7.4.2. Phân tích VEN và phân tích ma trận ABC/VEN
• 8. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ
• TÀI LIỆU THAM KHẢO
• PHỤ LỤC
• A. DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CHỮ CÁI VIẾT TẮT
• B. DANH MỤC BẢNG
• C. DANH MỤC HÌNH

I. Tổng Quan Phân Tích Danh Mục Thuốc TTYT Đắk Song 2021 2022

Sử dụng thuốc hợp lý, hiệu quả là vấn đề then chốt trong y tế. Việc phân tích danh mục thuốc tại các cơ sở y tế, đặc biệt là Trung tâm Y tế huyện Đắk Song, giai đoạn 2021-2022, có ý nghĩa quan trọng trong việc đánh giá thực trạng, tìm ra giải pháp tối ưu hóa. Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) khuyến cáo các quốc gia thành lập Hội đồng Thuốc và Điều trị (HĐT&ĐT) để tăng cường an toàn, hiệu quả sử dụng thuốc. Thông tư 21/TT-BYT của Bộ Y tế quy định về tổ chức hoạt động của HĐT&ĐT trong bệnh viện. Trung tâm Y tế huyện Đắk Song đã triển khai các biện pháp tăng cường sử dụng thuốc hợp lý. Tuy nhiên, công tác cung ứng, quản lý vẫn còn nhiều khó khăn, đòi hỏi cần có sự phân tích danh mục thuốc một cách bài bản. Nghiên cứu này sẽ góp phần tìm hiểu thực trạng sử dụng danh mục thuốc tại trung tâm, đánh giá tính hợp lý của việc lựa chọn thuốc.

1.1. Khái niệm và tầm quan trọng của Danh Mục Thuốc DMT

Danh mục thuốc (DMT) là danh sách các thuốc được sử dụng trong hệ thống chăm sóc sức khỏe, được bác sĩ kê đơn. DMT bệnh viện là danh sách thuốc đã được lựa chọn, phê duyệt để sử dụng trong bệnh viện. Một DMT được xây dựng tốt sẽ loại bỏ thuốc không an toàn, kém hiệu quả, giảm số ngày nằm viện, giảm tỷ lệ bệnh tật và tử vong. Đồng thời, giảm chi phí mua thuốc, sử dụng chi phí tiết kiệm để mua thuốc chất lượng, an toàn, hiệu quả hơn. Mỗi bệnh viện có DMT khác nhau, xây dựng hàng năm theo nhu cầu điều trị hợp lý của các khoa lâm sàng. Một danh mục thuốc có quá nhiều thuốc không cần thiết sẽ dẫn đến sử dụng lãng phí nguồn kinh phí của nhà nước cũng như của bệnh nhân.

1.2. Các Nguyên Tắc Xây Dựng Danh Mục Thuốc Thiết Yếu

Việc xây dựng danh mục thuốc cần căn cứ vào danh mục thuốc thiết yếu, danh mục thuốc chủ yếu và các quy định sử dụng thuốc do Bộ Y tế ban hành, đồng thời căn cứ vào mô hình bệnh tật và kinh phí của đơn vị. Hội đồng thuốc và điều trị (HĐT&ĐT) có nhiệm vụ giúp Giám đốc bệnh viện lựa chọn. xây dựng danh mục thuốc tại đơn vị theo nguyên tắc: Bảo đảm phù hợp với mô hình bệnh tật và khả năng kinh phí; phù hợp về phân tuyến chuyên môn kỹ thuật; Căn cứ vào hướng dẫn hoặc phác đồ điều trị đã xây dựng; Đáp ứng với các phương pháp mới, kỹ thuật mới trong điều trị; Thống nhất với danh mục thuốc thiết yếu, danh mục thuốc chủ yếu của Bộ y tế ban hành. Danh mục thuốc của đơn vị phải được rà soát, bổ sung, hiệu chỉnh hàng năm cho phù hợp với tình hình thực tế điều trị.

1.3. Các Bước Xây Dựng Danh Mục Thuốc Hiệu Quả

Quy trình xây dựng danh mục thuốc bao gồm nhiều bước quan trọng. Đầu tiên là thu thập, phân tích tình hình sử dụng thuốc năm trước về số lượng và giá trị sử dụng, phân tích ABC/VEN. Tiếp theo là đánh giá các thuốc đề nghị bổ sung hoặc loại bỏ từ các khoa lâm sàng một cách khách quan. Sau đó, xây dựng DMT và phân loại các thuốc trong danh mục theo nhóm điều trị và phân loại VEN; Cuối cùng là xây dựng các nội dung hướng dẫn sử dụng danh mục. Các bước này nhằm đảm bảo danh mục thuốc phù hợp, hiệu quả và an toàn trong sử dụng.

II. Cách Phân Tích ABC VEN Danh Mục Thuốc Tại Đắk Song 2021 2022

Để làm rõ các vấn đề sử dụng thuốc tại bệnh viện, Tổ chức Y tế Thế giới khuyến cáo sử dụng 3 phương pháp chính. Trong đó, phân tích ABC và phân tích VEN là giải pháp hữu ích, cần được áp dụng. Phân tích ABC giúp xác định những thuốc chiếm tỷ lệ lớn nhất trong chi phí mua thuốc. Phân tích VEN giúp xác định ưu tiên cho hoạt động mua sắm, tồn trữ thuốc khi nguồn kinh phí hạn hẹp. Kết hợp cả hai phương pháp này sẽ tạo ra ma trận ABC/VEN, giúp đưa ra quyết định tối ưu về quản lý thuốc.

2.1. Phương Pháp Phân Tích ABC Xác Định Chi Phí Thuốc

Phân tích ABC là phương pháp phân tích tương quan giữa lượng thuốc tiêu thụ hàng năm và chi phí nhằm phân định ra những thuốc nào chiếm tỷ lệ lớn nhất trong chi phí dành cho mua thuốc bệnh viện. Theo Thông tư số 21/2013/TT-BYT. ngày 08/08/ 2013 của Bộ Y tế quy định tổ chức hoạt động của HĐT& ĐT. Phân tích ABC tạo ra cơ sở đưa ra những quyết định quan trọng trong tồn trữ, mua sắm, lựa chọn nhà cung cấp. Phân tích ABC có ưu điểm chính giúp xác định xem phần lớn ngân sách được chi trả cho những thuốc nào. Tuy nhiên, nhược điểm của phân tích ABC: Không cung cấp được đầy đủ thông tin để so sánh những thuốc có hiệu lực khác nhau.

2.2. Phương Pháp Phân Tích VEN Ưu Tiên Thuốc Thiết Yếu

Phân tích VEN là phương pháp giúp xác định ưu tiên cho hoạt động mua sắm và tồn trữ thuốc trong bệnh viện khi nguồn kinh phí không đủ để mua toàn bộ các loại thuốc như mong muốn. Trong phân tích VEN, các thuốc được phân chia thành 03 nhóm cụ thể sau: Thuốc V (Vital drugs): Là thuốc sống còn dùng trong trường hợp cấp cứu hoặc các thuốc quan trọng nhất thiết phải có; Thuốc E (Essential drugs): Là thuốc thiết yếu dùng trong các trường hợp bệnh ít nghiêm trọng hơn nhưng vẫn là các bệnh lý quan trọng; Thuốc N (Non-Essential drugs): Là thuốc không thiết yếu dùng trong các trường hợp bệnh nhẹ. Phương pháp phân tích VEN giúp cho việc lựa chọn những thuốc cần ưu tiên việc lựa chọn mua thuốc và sử dụng trong hệ thống.

2.3. Ma Trận ABC VEN Kết Hợp Để Tối Ưu Hóa Quản Lý Thuốc

Khi phân tích VEN đã được thực hiện thì nên kết hợp với phân tích ABC để xác định mối quan hệ giữa các thuốc chi phí cao nhưng có mức độ ưu tiên thấp. Đặc biệt là hạn chế hoặc xóa bỏ các thuốc nhóm N nhưng lại có chi phí cao ở nhóm A. Trong phân tích ABC sự kết hợp phân tích VEN và ABC sẽ tạo thành ma trận ABC/VEN. Ma trận ABC/VEN giúp đưa ra những quyết định quan trọng về quản lý danh mục thuốc, tồn trữ và mua sắm.

III. Thực Trạng Danh Mục Thuốc Tại Trung Tâm Y Tế Đắk Song

Để đánh giá sự đa dạng và tính sẵn có của DMT bệnh viện, một số nghiên cứu đã phân tích tỷ lệ số khoản mục/số hoạt chất. Một hoạt chất có nhiều khoản mục sẽ giúp bệnh viện chủ động hơn trong khâu cung ứng nhưng đồng thời cũng gây khó khăn cho việc quản lý DMT và làm tăng nguy cơ nhầm lẫn khi kê đơn thuốc. Tại một số bệnh viện hiện nay cũng thường áp dụng phân tích ABC/VEN để xác định danh mục các thuốc cần ưu tiên kiểm soát hoặc đánh giá hiệu quả của các giải pháp can thiệp để nâng cao chất lượng công tác quản lý, sử dụng thuốc trong bệnh viện. Phân tích ABC được sử dụng rộng rãi. phân tích VEN ít được sử dụng hơn do mất nhiều thời gian, khó thực hiện hơn ABC trong việc xếp loại các thuốc vào nhóm V. N vì hiện tại ở Việt Nam mới chỉ đưa ra định nghĩa thế nào là thuốc V. N chứ chưa có tiêu chí để xếp loại chính xác, hơn nữa lại cần sự nhất trí của tất cả thành viên trong HĐT&ĐT.

3.1. Cơ Cấu Thuốc Hóa Dược Cổ Truyền Dược Liệu Tại Đắk Song

Bộ Y tế ban hành Thông tư 30/2018/TT-BYT về Danh mục và tỷ lệ, điều kiện thanh toán đối với thuốc hóa dược, sinh phẩm, thuốc phóng xạ và chất đánh dấu và Thông tư 05/2015/TT-BYT về Danh mục thuốc đông dược, vị thuốc y học cổ truyền thuộc phạm vi được hưởng của người tham gia bảo hiểm y tế làm nền tảng để các cơ sở khám, chữa bệnh xây dựng danh mục thuốc sử dụng tại bệnh viện. Kết quả cơ cấu theo nguồn gốc thuốc tân dược, thuốc cổ truyền, thuốc dượ...

3.2. Thực Trạng Sử Dụng Thuốc Theo Nhóm Tác Dụng Dược Lý

Việc phân tích cơ cấu sử dụng thuốc theo nhóm tác dụng dược lý giúp đánh giá mức độ đáp ứng nhu cầu điều trị của bệnh viện. Các nhóm thuốc được sử dụng nhiều nhất thường phản ánh mô hình bệnh tật phổ biến tại địa phương. Phân tích này cũng giúp phát hiện những bất hợp lý trong sử dụng thuốc, ví dụ như sử dụng quá nhiều một nhóm thuốc nào đó so với các nhóm khác, hoặc sử dụng các thuốc đắt tiền khi có các thuốc thay thế rẻ hơn.

3.3. Cơ Cấu Thuốc Sản Xuất Trong Nước và Nhập Khẩu

Tỷ lệ thuốc sản xuất trong nước so với thuốc nhập khẩu là một chỉ số quan trọng đánh giá khả năng tự chủ về thuốc của bệnh viện. Việc ưu tiên sử dụng thuốc sản xuất trong nước, nếu đảm bảo chất lượng, sẽ giúp giảm chi phí điều trị và hỗ trợ ngành dược trong nước phát triển. Tuy nhiên, việc lựa chọn thuốc vẫn cần dựa trên tiêu chí chất lượng, hiệu quả và an toàn, không nên chỉ tập trung vào nguồn gốc xuất xứ.

IV. Ứng Dụng Phân Tích DMT Đắk Song Kết Quả Đề Xuất

Việc phân tích danh mục thuốc tại TTYT Đắk Song cần được thực hiện định kỳ để đánh giá hiệu quả sử dụng thuốc, tối ưu hóa chi phí và nâng cao chất lượng điều trị. Kết quả phân tích sẽ cung cấp thông tin quan trọng cho HĐT&ĐT trong việc xây dựng và điều chỉnh danh mục thuốc, đưa ra các biện pháp can thiệp để cải thiện việc sử dụng thuốc hợp lý, an toàn và hiệu quả.

4.1. Kết Quả Phân Tích ABC VEN Tại TTYT Đắk Song

Sau khi tiến hành phân tích ABC và phân tích VEN trên danh mục thuốc sử dụng tại TTYT Đắk Song năm 2021-2022, cần trình bày chi tiết kết quả phân loại thuốc vào các nhóm A, B, C và V, E, N. Đồng thời, phân tích ma trận ABC/VEN để xác định các thuốc cần ưu tiên kiểm soát, các thuốc có thể loại bỏ hoặc thay thế. Kết quả này cần được so sánh với các nghiên cứu tương tự tại các bệnh viện khác để đánh giá tính đặc thù của TTYT Đắk Song.

4.2. Đề Xuất Cải Thiện Danh Mục Thuốc Dựa Trên Phân Tích

Dựa trên kết quả phân tích, cần đưa ra các đề xuất cụ thể để cải thiện danh mục thuốc và việc sử dụng thuốc tại TTYT Đắk Song. Các đề xuất có thể bao gồm: Bổ sung hoặc loại bỏ một số thuốc khỏi danh mục; Thay thế các thuốc đắt tiền bằng các thuốc thay thế rẻ hơn; Tăng cường kiểm soát việc sử dụng các thuốc nhóm A hoặc nhóm N; Xây dựng các hướng dẫn điều trị chuẩn để đảm bảo sử dụng thuốc hợp lý.

4.3. Ứng dụng phân tích ABC và VEN cho công tác dược lâm sàng

Việc đánh giá và rà soát danh mục thuốc được sử dụng tại bệnh viện là một hoạt động thường xuyên và cần thiết. Kết quả phân tích VEN và ABC giúp cho dược lâm sàng có thể đưa ra các khuyến cáo và đề xuất về việc sử dụng thuốc hợp lý và hiệu quả hơn. Việc này góp phần nâng cao chất lượng điều trị và giảm thiểu chi phí cho bệnh nhân.

V. Kết Luận Tối Ưu Danh Mục Thuốc TTYT Huyện Đắk Song

Việc phân tích danh mục thuốc sử dụng tại Trung Tâm Y Tế huyện Đắk Song là một hoạt động quan trọng. Nó giúp đánh giá thực trạng, xác định vấn đề và đưa ra các giải pháp can thiệp phù hợp. Cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa các bộ phận liên quan, đặc biệt là HĐT&ĐT và khoa Dược, để đảm bảo danh mục thuốc phù hợp với nhu cầu điều trị và nguồn lực của bệnh viện.

5.1. Tổng Kết Các Phát Hiện Quan Trọng Từ Nghiên Cứu

Tóm tắt những phát hiện chính từ việc phân tích danh mục thuốc. Nhấn mạnh những điểm mạnh cần phát huy và những điểm yếu cần khắc phục trong công tác quản lý và sử dụng thuốc tại TTYT Đắk Song. Nêu bật những cơ hội và thách thức trong việc cải thiện danh mục thuốc trong tương lai.

5.2. Kiến Nghị Cho Việc Quản Lý Danh Mục Thuốc Trong Tương Lai

Đưa ra các kiến nghị cụ thể và khả thi để cải thiện việc quản lý danh mục thuốc tại TTYT Đắk Song trong dài hạn. Các kiến nghị có thể liên quan đến việc xây dựng và cập nhật danh mục thuốc, kiểm soát việc kê đơn và sử dụng thuốc, đào tạo và nâng cao năng lực cho cán bộ y tế, hợp tác với các đối tác bên ngoài để có nguồn thuốc chất lượng với giá cả hợp lý.

Tổng quan nghiên cứu

Việc sử dụng thuốc hợp lý trong các cơ sở y tế là một vấn đề cấp thiết, đặc biệt tại các trung tâm y tế tuyến huyện, nơi nguồn lực còn hạn chế và mô hình bệnh tật đa dạng. Tại Trung tâm Y tế huyện Đắk Song, tỉnh Đắk Nông, trong giai đoạn 2021-2022, tổng số 358 khoản mục thuốc đã được sử dụng với tổng kinh phí khoảng 7 tỷ đồng. Trong đó, thuốc hóa dược chiếm 78,49% số khoản mục và 66% giá trị sử dụng, còn thuốc cổ truyền và dược liệu chiếm 21,51% số khoản mục và 33% giá trị sử dụng.

Nghiên cứu nhằm phân tích cơ cấu danh mục thuốc sử dụng tại trung tâm, đánh giá tính hợp lý trong lựa chọn thuốc dựa trên các phương pháp phân tích ABC, VEN và ma trận ABC/VEN. Mục tiêu cụ thể là mô tả cơ cấu danh mục thuốc theo nguồn gốc, nhóm tác dụng dược lý, nguồn gốc xuất xứ, dạng thuốc và đường dùng; đồng thời phân tích ưu tiên sử dụng thuốc để đề xuất giải pháp quản lý hiệu quả hơn. Thời gian nghiên cứu từ 01/01/2021 đến 30/06/2022, địa điểm tại Trung tâm Y tế huyện Đắk Song, tỉnh Đắk Nông. Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao hiệu quả sử dụng thuốc, tiết kiệm chi phí và đảm bảo an toàn cho người bệnh tại các trung tâm y tế tuyến huyện.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý dược hiện đại, trong đó nổi bật là:

• Phân tích ABC: Phân loại thuốc dựa trên tỷ trọng chi phí sử dụng, giúp xác định nhóm thuốc chiếm phần lớn ngân sách (nhóm A), nhóm trung bình (B) và nhóm ít chi phí (C). Phương pháp này hỗ trợ quản lý tồn kho và mua sắm hiệu quả.
• Phân tích VEN: Phân loại thuốc theo mức độ cần thiết gồm nhóm Vital (V) - thuốc sống còn, Essential (E) - thuốc thiết yếu, và Non-essential (N) - thuốc không thiết yếu. Phương pháp này giúp ưu tiên mua sắm và sử dụng thuốc phù hợp với mô hình bệnh tật và nguồn lực.
• Ma trận ABC/VEN: Kết hợp hai phương pháp trên để đánh giá đồng thời chi phí và mức độ ưu tiên của thuốc, từ đó đưa ra quyết định quản lý tối ưu.

Các khái niệm chính bao gồm: danh mục thuốc bệnh viện, thuốc biệt dược gốc (BDG), thuốc generic, thuốc đơn thành phần và đa thành phần, nhóm tác dụng dược lý, đường dùng thuốc.

Phương pháp nghiên cứu

• Nguồn dữ liệu: Dữ liệu được thu thập từ phần mềm quản lý khoa dược của Trung tâm Y tế huyện Đắk Song, gồm 358 khoản mục thuốc sử dụng trong giai đoạn 2021-6/2022, với các thông tin chi tiết về tên thuốc, hoạt chất, số lượng, đơn giá, nguồn gốc, nhóm tác dụng, đường dùng, dạng thuốc.
• Thiết kế nghiên cứu: Mô tả cắt ngang, phân tích định lượng.
• Cỡ mẫu: Toàn bộ 358 khoản mục thuốc được sử dụng tại trung tâm trong thời gian nghiên cứu.
• Phương pháp chọn mẫu: Toàn bộ danh mục thuốc sử dụng được lựa chọn để đảm bảo tính toàn diện.
• Phương pháp phân tích: Sử dụng các hàm xử lý dữ liệu trong Excel để tổng hợp, phân loại và tính toán tỷ lệ phần trăm. Áp dụng phân tích ABC để phân loại thuốc theo chi phí, phân tích VEN để phân loại theo mức độ cần thiết, và kết hợp thành ma trận ABC/VEN để đánh giá toàn diện. So sánh kết quả với các nghiên cứu tương tự tại các trung tâm y tế tuyến huyện khác.
• Timeline nghiên cứu: Thu thập dữ liệu từ 01/01/2021 đến 30/06/2022; phân tích và xử lý số liệu từ 15/11/2022 đến 10/03/2023.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Cơ cấu danh mục thuốc theo nguồn gốc: Trong tổng số 358 khoản mục thuốc, thuốc hóa dược chiếm 78,49% số khoản mục và 66% giá trị sử dụng, thuốc cổ truyền và dược liệu chiếm 21,51% số khoản mục và 33% giá trị sử dụng. Điều này phản ánh xu hướng ưu tiên sử dụng thuốc hóa dược nhưng vẫn duy trì tỷ lệ thuốc cổ truyền đáng kể.

2. Phân loại theo nhóm tác dụng dược lý: Nhóm thuốc điều trị ký sinh trùng, chống nhiễm khuẩn chiếm tỷ lệ cao nhất với 59 khoản mục (16,48%) và giá trị sử dụng chiếm 21,71%. Tiếp theo là nhóm thuốc đường tiêu hóa (11,5% số khoản mục) và khoáng chất, vitamin (6%). Nhóm thuốc kháng sinh beta-lactam chiếm 62,71% số khoản mục và 92% giá trị sử dụng trong nhóm chống nhiễm khuẩn, với các hoạt chất chủ yếu như Amoxicillin + acid clavulanic và Cefixim.

3. Nguồn gốc xuất xứ thuốc: Thuốc sản xuất trong nước chiếm ưu thế với 82,96% số khoản mục và 91,33% giá trị sử dụng, trong khi thuốc nhập khẩu chiếm 17,04% số khoản mục và 8,67% giá trị sử dụng. Trung tâm ưu tiên sử dụng thuốc sản xuất trong nước nhằm giảm chi phí và hỗ trợ bệnh nhân.

4. Phân tích ABC: Thuốc nhóm A chiếm khoảng 20% số khoản mục nhưng chiếm tới 75-80% tổng giá trị sử dụng, nhóm B và C chiếm tỷ lệ còn lại phù hợp với lý thuyết quản lý tồn kho. Điều này cho thấy sự tập trung chi phí vào một số ít thuốc quan trọng.

5. Phân tích VEN: Thuốc nhóm V (Vital) chiếm khoảng 13% số khoản mục, nhóm E (Essential) chiếm khoảng 70%, nhóm N (Non-essential) chiếm phần còn lại. Việc phân loại này giúp ưu tiên mua sắm và dự trữ thuốc thiết yếu, đảm bảo an toàn điều trị.

6. Ma trận ABC/VEN: Kết hợp phân tích cho thấy nhóm AV (thuốc chi phí cao và quan trọng) cần được kiểm soát chặt chẽ, trong khi nhóm AN (chi phí cao nhưng không thiết yếu) cần xem xét hạn chế hoặc loại bỏ để tiết kiệm chi phí.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu phản ánh thực trạng sử dụng thuốc tại Trung tâm Y tế huyện Đắk Song phù hợp với mô hình bệnh tật địa phương, trong đó bệnh nhiễm khuẩn và ký sinh trùng chiếm tỷ lệ cao, tương ứng với tỷ trọng lớn của nhóm thuốc kháng sinh và điều trị ký sinh trùng. Việc ưu tiên sử dụng thuốc sản xuất trong nước góp phần giảm chi phí và phù hợp với chính sách y tế quốc gia.

Phân tích ABC và VEN cung cấp công cụ hiệu quả để quản lý danh mục thuốc, giúp trung tâm tập trung nguồn lực vào các thuốc thiết yếu và có chi phí lớn, đồng thời hạn chế thuốc không cần thiết. So sánh với các nghiên cứu tại các trung tâm y tế tuyến huyện khác cho thấy tỷ lệ phân bổ thuốc theo ABC và VEN tương đồng, khẳng định tính khách quan và khả năng áp dụng rộng rãi của phương pháp.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tròn thể hiện tỷ lệ phần trăm số khoản mục và giá trị sử dụng theo nhóm thuốc, biểu đồ cột so sánh chi phí thuốc nhóm A, B, C, và bảng ma trận ABC/VEN để minh họa phân loại thuốc theo chi phí và mức độ ưu tiên.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Tăng cường áp dụng phân tích ABC/VEN định kỳ: Trung tâm nên tổ chức phân tích danh mục thuốc hàng năm để cập nhật và điều chỉnh danh mục thuốc phù hợp với mô hình bệnh tật và nguồn lực tài chính. Chủ thể thực hiện là Hội đồng thuốc và điều trị (HĐT&ĐT), thời gian thực hiện vào quý IV hàng năm.

2. Ưu tiên sử dụng thuốc sản xuất trong nước và thuốc generic: Đẩy mạnh lựa chọn thuốc sản xuất trong nước và thuốc generic có chất lượng để giảm chi phí điều trị, nâng cao khả năng tiếp cận thuốc cho bệnh nhân. Chủ thể thực hiện là khoa Dược phối hợp với Ban giám đốc trung tâm, triển khai trong vòng 6 tháng.

3. Kiểm soát chặt chẽ thuốc nhóm AV và hạn chế thuốc nhóm AN: Tăng cường giám sát mua sắm, tồn kho và sử dụng thuốc nhóm AV để đảm bảo hiệu quả và an toàn, đồng thời xem xét loại bỏ hoặc thay thế thuốc nhóm AN nhằm tiết kiệm ngân sách. Chủ thể thực hiện là khoa Dược và HĐT&ĐT, thực hiện liên tục trong năm.

4. Nâng cao trình độ chuyên môn cho cán bộ khoa Dược: Tăng cường đào tạo, tập huấn về quản lý danh mục thuốc, phân tích dữ liệu sử dụng thuốc và dược lâm sàng để nâng cao năng lực tư vấn và quản lý. Chủ thể thực hiện là Ban giám đốc trung tâm phối hợp với các cơ sở đào tạo, thực hiện trong 12 tháng tới.

5. Xây dựng hướng dẫn sử dụng thuốc theo danh mục: Soạn thảo và phổ biến các hướng dẫn sử dụng thuốc, đặc biệt là thuốc hạn chế, thuốc cần hội chẩn nhằm đảm bảo sử dụng thuốc an toàn, hợp lý. Chủ thể thực hiện là khoa Dược và HĐT&ĐT, hoàn thành trong 6 tháng.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Ban giám đốc và Hội đồng thuốc và điều trị các trung tâm y tế tuyến huyện: Giúp xây dựng và điều chỉnh danh mục thuốc phù hợp với mô hình bệnh tật và nguồn lực tài chính, nâng cao hiệu quả quản lý thuốc.

2. Cán bộ khoa Dược và dược sĩ lâm sàng: Nâng cao kiến thức về phân tích danh mục thuốc, quản lý tồn kho, lựa chọn thuốc hợp lý và tư vấn sử dụng thuốc an toàn.

3. Nhà quản lý y tế và các cơ quan quản lý dược: Cung cấp dữ liệu thực tiễn về sử dụng thuốc tại tuyến huyện, hỗ trợ xây dựng chính sách và quy định quản lý thuốc hiệu quả.

4. Các nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành Dược, Quản lý y tế: Là tài liệu tham khảo quý giá về phương pháp phân tích danh mục thuốc, ứng dụng thực tiễn tại các cơ sở y tế tuyến huyện.

Câu hỏi thường gặp

1. Phân tích ABC là gì và tại sao quan trọng trong quản lý thuốc?
   Phân tích ABC phân loại thuốc dựa trên tỷ trọng chi phí sử dụng, giúp xác định nhóm thuốc chiếm phần lớn ngân sách để ưu tiên quản lý. Ví dụ, nhóm A thường chiếm 75-80% chi phí nhưng chỉ khoảng 20% số thuốc, do đó cần kiểm soát chặt chẽ.

2. Phân tích VEN có vai trò gì trong lựa chọn thuốc?
   Phân tích VEN phân loại thuốc theo mức độ cần thiết (Vital, Essential, Non-essential), giúp ưu tiên mua sắm và dự trữ thuốc thiết yếu, đảm bảo an toàn điều trị và tiết kiệm chi phí.

3. Tại sao cần kết hợp phân tích ABC và VEN thành ma trận ABC/VEN?
   Kết hợp giúp đánh giá đồng thời chi phí và mức độ ưu tiên của thuốc, từ đó xác định thuốc chi phí cao nhưng không thiết yếu để hạn chế, đồng thời tập trung nguồn lực vào thuốc quan trọng.

4. Tỷ lệ sử dụng thuốc sản xuất trong nước tại Trung tâm Y tế huyện Đắk Song như thế nào?
   Thuốc sản xuất trong nước chiếm 82,96% số khoản mục và 91,33% giá trị sử dụng, thể hiện ưu tiên sử dụng thuốc trong nước nhằm giảm chi phí và hỗ trợ bệnh nhân.

5. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả quản lý danh mục thuốc tại các trung tâm y tế tuyến huyện?
   Cần áp dụng định kỳ phân tích ABC/VEN, đào tạo cán bộ, xây dựng hướng dẫn sử dụng thuốc, kiểm soát thuốc nhóm chi phí cao và không thiết yếu, đồng thời ưu tiên thuốc sản xuất trong nước và thuốc generic.

Kết luận

• Trung tâm Y tế huyện Đắk Song đã sử dụng 358 khoản mục thuốc với tổng kinh phí khoảng 7 tỷ đồng trong giai đoạn 2021-2022, trong đó thuốc hóa dược chiếm ưu thế về số lượng và giá trị sử dụng.
• Nhóm thuốc điều trị ký sinh trùng, chống nhiễm khuẩn và nhóm kháng sinh beta-lactam chiếm tỷ trọng lớn nhất, phù hợp với mô hình bệnh tật địa phương.
• Phân tích ABC và VEN cho thấy sự tập trung chi phí vào các thuốc thiết yếu và chi phí cao, đồng thời giúp xác định thuốc cần ưu tiên quản lý và hạn chế.
• Đề xuất tăng cường áp dụng phân tích ABC/VEN định kỳ, ưu tiên thuốc sản xuất trong nước, kiểm soát thuốc nhóm AV và nâng cao trình độ cán bộ khoa Dược.
• Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học cho việc xây dựng và quản lý danh mục thuốc tại các trung tâm y tế tuyến huyện, góp phần nâng cao hiệu quả sử dụng thuốc và tiết kiệm chi phí.

Hành động tiếp theo: Trung tâm nên triển khai các đề xuất trong vòng 6-12 tháng tới, đồng thời mở rộng nghiên cứu đánh giá hiệu quả các giải pháp quản lý thuốc. Các đơn vị y tế tuyến huyện khác có thể tham khảo và áp dụng mô hình nghiên cứu này để nâng cao chất lượng quản lý dược.