Phân Tích Danh Mục Thuốc Sử Dụng Tại Trung Tâm Y Tế Huyện Đăk Mil, Tỉnh Đăk Nông Năm 2021-2022

• Tác giả: Lê Vĩnh Phúc
• Người hướng dẫn: TS. Đỗ Xuân Thắng
• Trường học: Trường Đại học Dược Hà Nội
• Chuyên ngành: Tổ chức quản lý dược
• Đề tài: Phân Tích Danh Mục Thuốc Tại Trung Tâm Y Tế Huyện Đăk Mil, Đăk Nông (2021-2022)
• Loại tài liệu: Luận văn
• Năm xuất bản: 2023
• Địa điểm: Hà Nội

• LỜI CẢM ƠN
• MỤC LỤC
• DANH MỤC CÁC KÍ HIỆU, CHỮ CÁI VIẾT TẮT
• DANH MỤC BẢNG
• 1. ĐẶT VẤN ĐỀ
• 1.1. Tổng quan về danh mục thuốc sử dụng tại Trung tâm Y tế
• 1.1.1. Khái niệm danh mục thuốc
• 1.1.2. Nguyên tắc xây dựng danh mục thuốc
• 1.1.3. Các bước xây dựng danh mục thuốc
• 1.1.4. Một số văn bản pháp luật liên quan đến lĩnh vực nghiên cứu
• 1.2. Một số phương pháp phân tích sử dụng thuốc
• 1.2.1. Phương pháp phân tích nhóm điều trị
• 1.2.2. Phương pháp phân tích ABC
• 1.2.3. Phương pháp phân tích VEN
• 1.2.4. Phương pháp phân tích ma trận ABC/VEN
• 1.3. Thực trạng sử dụng thuốc ở các Trung tâm Y tế tuyến quận, huyện tại Việt Nam
• 1.3.1. Cơ cấu thuốc theo nguồn gốc thuốc hóa dược, thuốc đông y, thuốc từ dược liệu
• 2. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
• 2.1. Mô tả cơ cấu danh mục thuốc sử dụng tại TTYT huyện Đăk Mil, tỉnh Đăk Nông 2021-2022
• 2.1.1. Cơ cấu thuốc theo nguồn gốc thuốc hóa dược, thuốc đông y, thuốc từ dược liệu
• 2.1.2. Cơ cấu danh mục thuốc theo nhóm tác dụng dược lý
• 2.1.3. Cơ cấu thuốc điều trị ký sinh trùng, chống nhiễm khuẩn theo phân nhóm
• 2.1.4. Cơ cấu sử dụng kháng sinh theo nhóm β-lactam
• 2.1.5. Cơ cấu nhóm thuốc đường tiêu hoá
• 2.1.6. Cơ cấu nhóm Khoáng chất và Vitamin
• 2.1.7. Cơ cấu thuốc sử dụng theo nguồn gốc, xuất xứ
• 2.1.8. Cơ cấu thuốc đơn thành phần/đa thành phần trong danh mục thuốc hoá dược
• 2.1.9. Cơ cấu thuốc Biệt dược gốc và thuốc Generic
• 2.1.10. Cơ cấu thuốc theo đường dùng
• 2.2. Phân tích danh mục thuốc đã sử dụng tại TTYT huyện Đăk Mil, tỉnh Đăk Nông 2021-2022 theo phương pháp phân tích ABC, VEN và ma trận ABC/VEN
• 2.2.1. Cơ cấu DMT đã sử dụng tại TTYT theo phân tích ABC
• 2.2.2. Cơ cấu thuốc hạng A theo nhóm tác dụng dược lý
• 2.2.3. Các thuốc hạng A có cùng hoạt chất, hàm lượng, đường dùng
• 2.2.4. Cơ cấu danh mục thuốc sử dụng theo phương pháp phân tích VEN
• 2.2.5. Phân tích ma trận ABC/VEN
• 2.2.6. Phân tích cơ cấu các thuốc trong nhóm AN
• 2.2.7. Phân tích cơ cấu các thuốc trong nhóm BN
• 3. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ
• TÀI LIỆU THAM KHẢO
• PHỤ LỤC

I. Tổng Quan Danh Mục Thuốc Trung Tâm Y Tế Đăk Mil 2021 2022

Bệnh viện đóng vai trò then chốt trong việc cung cấp dịch vụ khám chữa bệnh toàn diện. Việc đảm bảo cung ứng đầy đủ, kịp thời và chất lượng thuốc là yếu tố then chốt ảnh hưởng đến chất lượng khám chữa bệnh. Việc sử dụng thuốc hợp lý, kết hợp với việc cung cấp kịp thời là nhiệm vụ quan trọng của Khoa Dược. Các cơ sở y tế đang đối mặt với thách thức trong việc cung cấp thuốc chất lượng, giá cả hợp lý nhằm bảo vệ sức khỏe người dân. Việc sử dụng thuốc bất hợp lý là nguyên nhân gia tăng chi phí điều trị, tăng kháng thuốc, giảm chất lượng chăm sóc sức khỏe. Để nâng cao chất lượng khám chữa bệnh, giảm chi phí cho bệnh nhân, việc xây dựng, phân tích danh mục thuốc là cần thiết. Danh mục thuốc hợp lý giúp mua sắm dễ dàng, đảm bảo cung ứng kịp thời. Tình trạng lạm dụng kháng sinh, vitamin, thuốc đông y, thuốc từ dược liệu, thuốc nhập khẩu đang là thách thức lớn.

1.1. Khái niệm và nguyên tắc xây dựng danh mục thuốc

Danh mục thuốc (DMT) là danh sách các thuốc được sử dụng trong hệ thống chăm sóc sức khỏe, được bác sĩ kê đơn. Nguyên tắc xây dựng DMT bao gồm: Phù hợp mô hình bệnh tật, chi phí điều trị, phân tuyến chuyên môn kỹ thuật, thống nhất với danh mục thuốc thiết yếu của Bộ Y tế. Danh mục cần được rà soát, bổ sung hàng năm. Việc xây dựng danh mục giúp thống nhất và chuẩn hóa quá trình sử dụng thuốc trong toàn bệnh viện.

1.2. Các bước xây dựng và văn bản pháp luật về danh mục thuốc

Các bước xây dựng DMT bao gồm: Thu thập, phân tích tình hình sử dụng thuốc năm trước, đánh giá thuốc đề nghị bổ sung/loại bỏ, xây dựng DMT và phân loại thuốc theo nhóm điều trị, định kỳ đánh giá, sửa đổi. Các văn bản pháp luật liên quan bao gồm Luật Dược, các Thông tư của Bộ Y tế hướng dẫn sử dụng thuốc, quy định về tổ chức và hoạt động của khoa dược, hội đồng thuốc và điều trị, danh mục thuốc thiết yếu.

1.3. Tầm quan trọng của dược lâm sàng và dược sĩ trong quản lý thuốc

Dược lâm sàng và vai trò của dược sĩ ngày càng trở nên quan trọng trong việc quản lý thuốc và đảm bảo sử dụng thuốc hợp lý. Dược sĩ tham gia vào quá trình xây dựng danh mục thuốc, tư vấn cho bác sĩ về lựa chọn thuốc, theo dõi và báo cáo các phản ứng có hại của thuốc. Dược lâm sàng giúp tối ưu hóa hiệu quả điều trị và giảm thiểu rủi ro cho bệnh nhân. Việc tăng cường vai trò của dược sĩ là một trong những giải pháp quan trọng để nâng cao chất lượng sử dụng thuốc.

II. Thách Thức Quản Lý Dược Tại Trung Tâm Y Tế Huyện Đăk Mil

Trung tâm Y tế huyện Đăk Mil trực thuộc Sở Y tế tỉnh Đăk Nông, thực hiện khám chữa bệnh cho người dân. Để đảm bảo sử dụng thuốc an toàn, hợp lý và hiệu quả, HĐT&ĐT cần bám sát các văn bản hiện hành của Bộ Y tế, Sở Y tế. Việc tìm hiểu thực trạng sử dụng thuốc, đánh giá danh mục thuốc sử dụng có đáp ứng nhu cầu điều trị, tiết kiệm chi phí là cần thiết. Việc phân tích cụ thể về danh mục thuốc sử dụng, đánh giá bất cập còn tồn tại là cần thiết để nâng cao chất lượng điều trị và quản lý chi phí thuốc.

2.1. Thực trạng sử dụng thuốc và các vấn đề tồn tại

Thực tế sử dụng thuốc còn nhiều bất cập như lạm dụng kháng sinh, sử dụng vitamin, thuốc đông y, thuốc từ dược liệu bất hợp lý, sử dụng nhiều thuốc nhập khẩu. Điều này tạo ra thách thức lớn cho các cơ sở khám chữa bệnh. Cần có các biện pháp can thiệp để cải thiện tình hình, đảm bảo sử dụng thuốc hợp lý và tiết kiệm chi phí.

2.2. Sự cần thiết của phân tích danh mục thuốc tại Đăk Mil

Chưa có phân tích cụ thể nào về danh mục thuốc sử dụng cũng như đánh giá vấn đề bất cập còn tồn tại trong sử dụng thuốc tại Trung tâm Y tế huyện Đăk Mil. Do đó, việc thực hiện đề tài “Phân tích danh mục thuốc sử dụng tại Trung tâm Y tế huyện Đăk Mil, tỉnh Đăk Nông năm 2021-2022” là cần thiết để đưa ra kiến nghị giúp HĐT&ĐT xây dựng danh mục thuốc hợp lý, an toàn, hiệu quả hơn.

2.3. Mục tiêu nghiên cứu Mô tả và phân tích danh mục thuốc

Nghiên cứu này tập trung vào hai mục tiêu chính: Mô tả cơ cấu danh mục thuốc được sử dụng tại Trung tâm Y tế huyện Đăk Mil năm 2021-2022. Phân tích danh mục thuốc theo phương pháp ABC, VEN và ma trận ABC/VEN. Kết quả nghiên cứu sẽ cung cấp cơ sở, căn cứ để xây dựng danh mục thuốc cho những năm tiếp theo.

III. Cách Phân Tích Danh Mục Thuốc ABC VEN Nhóm Điều Trị

Phân tích DMT sử dụng nhằm có cái nhìn tổng quan về tình hình sử dụng thuốc hàng năm, làm căn cứ xây dựng DMT những năm tiếp theo, đồng thời có biện pháp cải tiến nâng cao chất lượng sử dụng thuốc. Có nhiều phương pháp để phân tích DMT: Phân tích nhóm điều trị, phân tích ABC, phân tích VEN, phân tích liều xác định hàng ngày DDD… Tất cả các phương pháp này là công cụ hữu hiệu mà HĐT&ĐT nên sử dụng để quản lý DMT và phát hiện các vấn đề liên quan đến sử dụng thuốc.

3.1. Phân tích nhóm điều trị Đánh giá lượng và giá trị tiền thuốc

Phân tích nhóm điều trị dựa vào đánh giá số lượng sử dụng và giá trị tiền thuốc của các nhóm điều trị. Phương pháp này sử dụng dữ liệu thống kê chi phí sử dụng, phần trăm chi phí của từng thuốc sử dụng trên tổng chi phí. Phân loại nhóm điều trị dựa vào phân loại theo quy định tại Thông tư số 30/2018/TT-BYT và các tài liệu tham khảo khác. Phương pháp này giúp đánh giá tính hợp lý, mối tương quan giữa các nhóm thuốc với mô hình bệnh tật.

3.2. Phương pháp ABC Xác định thuốc chiếm tỷ lệ lớn trong ngân sách

Phân tích ABC là phương pháp phân tích tương quan giữa lượng thuốc tiêu thụ hàng năm và chi phí, nhằm phân định những thuốc nào chiếm tỷ lệ lớn nhất trong ngân sách. Phân tích ABC tạo ra cơ sở đưa ra những quyết định quan trọng trong tồn trữ, mua sắm, lựa chọn nhà cung cấp. Phương pháp này giúp lựa chọn thuốc thay thế có chi phí điều trị thấp hơn, tìm ra liệu pháp điều trị thay thế, lượng giá mức độ tiêu thụ thuốc, phản ánh nhu cầu chăm sóc sức khỏe.

3.3. Phương pháp VEN Ưu tiên mua sắm và tồn trữ thuốc thiết yếu

Phương pháp VEN giúp xác định ưu tiên cho hoạt động mua sắm và tồn trữ thuốc khi nguồn kinh phí không đủ. Các thuốc được phân chia thành 03 nhóm: Thuốc V (Vital drugs - Sống còn), Thuốc E (Essential drugs - Thiết yếu), Thuốc N (Non-Essential drugs - Không thiết yếu). Phân tích VEN giúp lựa chọn thuốc cần ưu tiên mua và sử dụng, quản lý hàng tồn kho và xác định sử dụng thuốc với giá cả phù hợp.

IV. Ứng Dụng Ma Trận ABC VEN Tối Ưu Hóa Chi Phí Sử Dụng Thuốc

Khi phân tích VEN đã được thực hiện, nên kết hợp với phân tích ABC để xác định mối quan hệ giữa các thuốc chi phí cao nhưng có mức độ ưu tiên thấp. Đặc biệt là hạn chế hoặc xóa bỏ các thuốc nhóm N, nhưng lại có chi phí cao ở nhóm A. Trong phân tích ABC, sự kết hợp phân tích VEN và ABC sẽ tạo thành ma trận ABC/VEN.

4.1. Xây dựng ma trận ABC VEN để đưa ra quyết định quản lý

Ma trận ABC/VEN giúp xác định các nhóm thuốc cần được quản lý chặt chẽ hơn. Ví dụ, nhóm AN (thuốc không thiết yếu, giá trị sử dụng lớn) cần được xem xét kỹ lưỡng để giảm chi phí. Nhóm AV (thuốc quan trọng, giá trị sử dụng lớn) cần được đảm bảo cung ứng đầy đủ. Phân tích ma trận ABC/VEN giúp đưa ra quyết định hợp lý về mua sắm, tồn trữ và sử dụng thuốc.

4.2. Phân tích cơ cấu thuốc trong nhóm AN và BN

Việc phân tích cơ cấu thuốc trong nhóm AN (nhóm thuốc không thiết yếu nhưng chiếm phần lớn chi phí) và BN (nhóm thuốc ít quan trọng nhưng vẫn chiếm chi phí trung bình) sẽ giúp xác định các thuốc có thể cắt giảm hoặc thay thế bằng các lựa chọn hiệu quả hơn về chi phí. Quá trình này cần sự tham gia của các bác sĩ và dược sĩ để đảm bảo không ảnh hưởng đến chất lượng điều trị.

4.3. So sánh kết quả phân tích với các TTYT khác

So sánh kết quả phân tích danh mục thuốc của Trung tâm Y tế huyện Đăk Mil với các Trung tâm Y tế tuyến quận, huyện khác tại Việt Nam sẽ giúp xác định các điểm mạnh, điểm yếu và học hỏi kinh nghiệm. Việc so sánh này có thể dựa trên cơ cấu thuốc theo nguồn gốc, nhóm tác dụng dược lý, phân tích ABC/VEN, v.v. Từ đó, đưa ra các giải pháp cải thiện phù hợp với điều kiện thực tế của đơn vị.

V. Cơ Cấu Danh Mục Thuốc Sử Dụng Tại TTYT Đăk Mil 2021 2022

Luận văn sẽ tập trung mô tả cơ cấu danh mục thuốc sử dụng tại TTYT huyện Đăk Mil năm 2021-2022. Cơ cấu này bao gồm phân loại thuốc theo nguồn gốc (hóa dược, đông y, dược liệu), nhóm tác dụng dược lý, thành phần (đơn thành phần, đa thành phần), biệt dược gốc/generic, và đường dùng. Phân tích sâu hơn sẽ tập trung vào cơ cấu nhóm thuốc điều trị ký sinh trùng, chống nhiễm khuẩn, kháng sinh β -lactam, thuốc đường tiêu hoá, khoáng chất và vitamin.

5.1. Cơ cấu thuốc theo nguồn gốc và nhóm tác dụng dược lý

Phân tích cơ cấu thuốc theo nguồn gốc (hóa dược, đông y, dược liệu) giúp đánh giá sự cân đối trong sử dụng thuốc. Tương tự, phân tích theo nhóm tác dụng dược lý giúp xác định các nhóm thuốc được sử dụng nhiều nhất và đánh giá tính hợp lý của việc sử dụng so với mô hình bệnh tật. Các số liệu này cung cấp thông tin quan trọng cho việc xây dựng danh mục thuốc phù hợp.

5.2. Cơ cấu thuốc đơn thành phần đa thành phần và biệt dược gốc generic

Việc phân tích cơ cấu thuốc đơn thành phần/đa thành phần giúp đánh giá xu hướng sử dụng thuốc phối hợp. Phân tích cơ cấu biệt dược gốc/generic có ý nghĩa quan trọng trong việc kiểm soát chi phí, vì thuốc generic thường có giá thành thấp hơn so với biệt dược gốc. Việc tăng cường sử dụng thuốc generic có thể giúp tiết kiệm ngân sách mà vẫn đảm bảo hiệu quả điều trị.

5.3. Cơ cấu thuốc theo đường dùng và phân tích chuyên sâu các nhóm thuốc

Cơ cấu thuốc theo đường dùng (uống, tiêm, bôi, v.v.) cung cấp thông tin về phương pháp điều trị được ưu tiên sử dụng. Phân tích chuyên sâu các nhóm thuốc điều trị ký sinh trùng, chống nhiễm khuẩn, kháng sinh β -lactam, thuốc đường tiêu hoá, khoáng chất và vitamin giúp phát hiện các vấn đề liên quan đến sử dụng thuốc không hợp lý và đưa ra các biện pháp can thiệp.

VI. Kết Luận Kiến Nghị Để Nâng Cao Quản Lý Danh Mục Thuốc

Việc phân tích danh mục thuốc sử dụng tại TTYT huyện Đăk Mil năm 2021-2022 theo phương pháp ABC, VEN và ma trận ABC/VEN sẽ giúp Hội đồng Thuốc và Điều trị (HĐT&ĐT) có thêm cơ sở, căn cứ để xây dựng danh mục thuốc cho những năm tiếp theo được hợp lý, an toàn và hiệu quả hơn. Kết quả nghiên cứu sẽ đưa ra các kiến nghị và đề xuất cụ thể để cải thiện tình hình sử dụng thuốc tại đơn vị.

6.1. Tóm tắt kết quả phân tích ABC VEN và ma trận ABC VEN

Luận văn sẽ tóm tắt các kết quả chính thu được từ việc phân tích danh mục thuốc theo phương pháp ABC, VEN và ma trận ABC/VEN. Các kết quả này sẽ chỉ ra các nhóm thuốc chiếm tỷ lệ lớn trong ngân sách (nhóm A), các thuốc thiết yếu (nhóm V và E), và các thuốc có thể xem xét cắt giảm hoặc thay thế (nhóm N). Tóm tắt này sẽ là cơ sở cho việc đưa ra các kiến nghị cụ thể.

6.2. Kiến nghị cho HĐT ĐT xây dựng danh mục thuốc hợp lý

Dựa trên kết quả phân tích, luận văn sẽ đưa ra các kiến nghị cụ thể cho HĐT&ĐT về việc xây dựng danh mục thuốc hợp lý hơn. Các kiến nghị này có thể bao gồm: Tăng cường sử dụng thuốc generic, cắt giảm các thuốc không thiết yếu, ưu tiên mua sắm các thuốc quan trọng và thiết yếu, xem xét lại việc sử dụng các thuốc có chi phí cao nhưng hiệu quả không rõ ràng, và tăng cường kiểm soát việc sử dụng kháng sinh.

6.3. Đề xuất để nâng cao chất lượng sử dụng thuốc và quản lý chi phí

Ngoài các kiến nghị về xây dựng danh mục thuốc, luận văn cũng sẽ đề xuất các giải pháp để nâng cao chất lượng sử dụng thuốc và quản lý chi phí. Các đề xuất này có thể bao gồm: Tăng cường hoạt động dược lâm sàng, đào tạo cho bác sĩ và dược sĩ về sử dụng thuốc hợp lý, xây dựng các hướng dẫn điều trị dựa trên bằng chứng, và tăng cường kiểm tra, giám sát việc kê đơn và sử dụng thuốc.

Tổng quan nghiên cứu

Trong giai đoạn 2021-2022, Trung tâm Y tế huyện Đăk Mil, tỉnh Đăk Nông đã phục vụ hơn 115.000 lượt bệnh nhân khám và điều trị ngoại trú, với mô hình bệnh tật đa dạng, chủ yếu là các bệnh về hệ hô hấp (24,9%), hệ cơ xương khớp (17,96%), hệ tiêu hóa (11,21%), nội tiết và chuyển hóa (8,85%) cùng các bệnh lý khác. Việc cung ứng thuốc đầy đủ, kịp thời và sử dụng hợp lý đóng vai trò then chốt trong nâng cao chất lượng khám chữa bệnh, giảm chi phí điều trị và tăng hiệu quả chăm sóc sức khỏe cộng đồng. Tuy nhiên, thực trạng sử dụng thuốc tại Trung tâm còn tồn tại nhiều bất cập như lạm dụng thuốc kháng sinh, sử dụng không hợp lý các thuốc vitamin, thuốc đông y và thuốc nhập khẩu.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm mô tả cơ cấu danh mục thuốc sử dụng tại Trung tâm Y tế huyện Đăk Mil trong năm 2021-2022 và phân tích danh mục thuốc theo các phương pháp ABC, VEN và ma trận ABC/VEN để đánh giá tính hợp lý, hiệu quả và tiết kiệm chi phí. Nghiên cứu sử dụng dữ liệu hồi cứu từ báo cáo nhập xuất tồn thuốc, hóa đơn và sổ sách quản lý thuốc của Trung tâm trong khoảng thời gian từ 01/01/2021 đến 30/06/2022. Kết quả nghiên cứu sẽ cung cấp cơ sở khoa học cho Hội đồng thuốc và điều trị trong việc xây dựng danh mục thuốc phù hợp, an toàn và hiệu quả hơn trong các năm tiếp theo, góp phần nâng cao chất lượng dịch vụ y tế và quản lý tài chính hiệu quả.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý dược hiện đại, bao gồm:

• Lý thuyết quản lý danh mục thuốc (DMT): Danh mục thuốc là tập hợp các thuốc được lựa chọn dựa trên mô hình bệnh tật, chi phí và hiệu quả điều trị, nhằm đảm bảo cung ứng thuốc hợp lý, tiết kiệm và an toàn. Nguyên tắc xây dựng DMT bao gồm phù hợp với mô hình bệnh tật, phân tuyến chuyên môn kỹ thuật, thống nhất với danh mục thuốc thiết yếu của Bộ Y tế và rà soát định kỳ.

• Mô hình phân tích ABC: Phân loại thuốc dựa trên tỷ trọng giá trị sử dụng, giúp xác định nhóm thuốc chiếm phần lớn ngân sách (nhóm A), nhóm trung bình (B) và nhóm ít quan trọng (C). Mục đích là tối ưu hóa quản lý tồn kho, mua sắm và sử dụng thuốc.

• Mô hình phân tích VEN: Phân loại thuốc theo mức độ cần thiết gồm Vital (sống còn), Essential (thiết yếu) và Non-essential (không thiết yếu). Phương pháp này giúp ưu tiên mua sắm và dự trữ thuốc phù hợp với nguồn lực tài chính.

• Ma trận ABC/VEN: Kết hợp hai phương pháp trên để đánh giá đồng thời giá trị sử dụng và mức độ ưu tiên của thuốc, từ đó phát hiện các thuốc có chi phí cao nhưng không cần thiết, giúp điều chỉnh danh mục thuốc hiệu quả.

Các khái niệm chính trong nghiên cứu gồm: danh mục thuốc, nhóm tác dụng dược lý, thuốc hóa dược, thuốc đông y, thuốc từ dược liệu, thuốc biệt dược gốc, thuốc generic, đường dùng thuốc, nhóm thuốc đơn thành phần và đa thành phần.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng thiết kế mô tả cắt ngang dựa trên số liệu hồi cứu từ Trung tâm Y tế huyện Đăk Mil trong giai đoạn 01/01/2021 đến 30/06/2022. Mẫu nghiên cứu gồm 314 khoản mục thuốc đã sử dụng, trong đó 268 khoản mục thuốc hóa dược và 46 khoản mục thuốc đông y, thuốc từ dược liệu, với tổng giá trị sử dụng khoảng 14 tỷ đồng.

Nguồn dữ liệu được thu thập từ báo cáo nhập xuất tồn thuốc, hóa đơn, sổ sách quản lý thuốc của Khoa Dược – Trang thiết bị – Vật tư y tế. Quá trình thu thập dữ liệu bao gồm làm sạch, chuẩn hóa thông tin về tên thuốc, hoạt chất, hàm lượng, đơn giá, số lượng sử dụng, nguồn gốc, nhóm tác dụng dược lý, đường dùng, loại thuốc (biệt dược gốc/generic), đơn thành phần/đa thành phần.

Phân tích dữ liệu sử dụng các phương pháp:

• Phân tích nhóm điều trị: Tính tổng giá trị sử dụng thuốc theo nhóm tác dụng dược lý để đánh giá sự phù hợp với mô hình bệnh tật.

• Phân tích ABC: Xếp hạng thuốc theo tỷ trọng giá trị sử dụng, phân loại thành nhóm A (chiếm khoảng 80% giá trị), nhóm B (khoảng 15%) và nhóm C (khoảng 5%).

• Phân tích VEN: Phân loại thuốc theo mức độ cần thiết (Vital, Essential, Non-essential) dựa trên vai trò điều trị.

• Ma trận ABC/VEN: Kết hợp hai phân tích trên để xác định các thuốc có giá trị sử dụng cao nhưng mức độ ưu tiên thấp, từ đó đề xuất điều chỉnh danh mục thuốc.

Các kết quả được trình bày dưới dạng bảng biểu, tỷ lệ phần trăm và so sánh với các nghiên cứu tương tự tại các Trung tâm Y tế khác.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Cơ cấu danh mục thuốc theo nguồn gốc:

   • Tổng số 314 khoản mục thuốc được sử dụng, trong đó thuốc hóa dược chiếm 85,35% số lượng (268 khoản mục) và 75,42% giá trị sử dụng (khoảng 10,28 tỷ đồng).
   • Thuốc đông y và thuốc từ dược liệu chiếm 14,65% số lượng và 24,58% giá trị sử dụng (khoảng 3,82 tỷ đồng).

2. Phân bố theo nhóm tác dụng dược lý:

   • Nhóm thuốc điều trị ký sinh trùng, chống nhiễm khuẩn chiếm 20,06% số lượng và 22,34% giá trị sử dụng.
   • Nhóm thuốc đường tiêu hóa chiếm 9,87% số lượng và 9,77% giá trị sử dụng.
   • Nhóm khoáng chất và vitamin chiếm 4,46% số lượng và 9,62% giá trị sử dụng.
   • Nhóm thuốc đông y chủ yếu là thuốc an thần, định chí, dưỡng tâm chiếm 1,91% số lượng và 5,52% giá trị sử dụng.

3. Cơ cấu thuốc kháng sinh nhóm β-lactam:

   • Nhóm β-lactam chiếm 52,83% số lượng kháng sinh và 93,28% giá trị sử dụng nhóm kháng sinh.
   • Trong đó, cephalosporin thế hệ 3 chiếm 53,57% số lượng và 58,82% giá trị sử dụng nhóm β-lactam.

4. Phân tích ABC:

   • Nhóm thuốc hạng A chiếm khoảng 79,74% giá trị sử dụng, tập trung chủ yếu vào các thuốc điều trị ký sinh trùng, chống nhiễm khuẩn và thuốc đường tiêu hóa.
   • Nhóm B và C chiếm phần còn lại với giá trị sử dụng thấp hơn nhiều.

5. Phân tích VEN:

   • Thuốc nhóm V (Vital) chiếm khoảng 13-24% số lượng và 7-21% giá trị sử dụng.
   • Thuốc nhóm E (Essential) chiếm đa số với 60-72% số lượng và 50-68% giá trị sử dụng.
   • Thuốc nhóm N (Non-essential) chiếm khoảng 15-24% số lượng và 12-37% giá trị sử dụng.

6. Ma trận ABC/VEN:

   • Nhóm AV (thuốc sống còn, giá trị sử dụng lớn) chiếm tỷ lệ nhỏ về số lượng nhưng chiếm phần lớn giá trị sử dụng (khoảng 40-55%).
   • Nhóm AN (thuốc không thiết yếu nhưng giá trị sử dụng lớn) cần được kiểm soát chặt chẽ để tránh lãng phí.

7. Cơ cấu thuốc theo nguồn gốc xuất xứ:

   • Thuốc sản xuất trong nước chiếm 93,31% số lượng và 85,61% giá trị sử dụng.
   • Thuốc nhập khẩu chiếm 6,69% số lượng và 14,39% giá trị sử dụng.

8. Thuốc đơn thành phần và đa thành phần:

   • Thuốc đơn thành phần chiếm 88,43% số lượng và 83,61% giá trị sử dụng.
   • Thuốc đa thành phần chiếm 11,57% số lượng và 16,39% giá trị sử dụng.

9. Thuốc biệt dược gốc và generic:

   • Thuốc generic chiếm 98,51% số lượng và giá trị sử dụng, góp phần giảm chi phí điều trị.

10. Đường dùng thuốc:

    • Thuốc đường uống chiếm 67,83% số lượng và phần lớn giá trị sử dụng, phù hợp với khuyến cáo sử dụng thuốc an toàn, tiết kiệm.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu phản ánh thực trạng sử dụng thuốc tại Trung tâm Y tế huyện Đăk Mil phù hợp với mô hình bệnh tật đa dạng của địa phương, trong đó nhóm thuốc điều trị ký sinh trùng, chống nhiễm khuẩn và thuốc đường tiêu hóa chiếm tỷ trọng lớn, tương ứng với tỷ lệ bệnh hô hấp, tiêu hóa và các bệnh nhiễm khuẩn cao. Việc ưu tiên sử dụng thuốc generic và thuốc sản xuất trong nước góp phần tiết kiệm chi phí, phù hợp với chính sách “Người Việt Nam ưu tiên dùng thuốc Việt Nam”.

Phân tích ABC và VEN cho thấy nhóm thuốc hạng A và nhóm V, E chiếm phần lớn giá trị sử dụng, thể hiện sự tập trung vào các thuốc thiết yếu, sống còn. Tuy nhiên, sự tồn tại của nhóm AN (thuốc không thiết yếu nhưng giá trị sử dụng lớn) cảnh báo về nguy cơ lãng phí và sử dụng thuốc không hợp lý, đặc biệt là các thuốc vitamin, khoáng chất và thuốc đông y có giá trị sử dụng cao nhưng hiệu quả điều trị chưa được kiểm chứng rõ ràng.

So sánh với các nghiên cứu tại các Trung tâm Y tế khác cho thấy tỷ lệ sử dụng thuốc đông y và thuốc từ dược liệu tại Đăk Mil cao hơn, cần có biện pháp kiểm soát chặt chẽ hơn để đảm bảo sử dụng hợp lý. Việc sử dụng nhiều cephalosporin thế hệ 3 cũng cần được giám sát để tránh tình trạng kháng thuốc.

Dữ liệu có thể được trình bày qua các biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ phần trăm số lượng và giá trị sử dụng thuốc theo nhóm tác dụng dược lý, phân tích ABC, VEN và ma trận ABC/VEN để minh họa rõ ràng sự phân bố và ưu tiên sử dụng thuốc.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Tăng cường quản lý và giám sát sử dụng thuốc nhóm AN trong ma trận ABC/VEN: Hạn chế sử dụng các thuốc không thiết yếu có giá trị sử dụng cao như vitamin, khoáng chất và thuốc đông y không có bằng chứng rõ ràng về hiệu quả, nhằm tiết kiệm ngân sách và nâng cao hiệu quả điều trị. Thời gian thực hiện: 6-12 tháng; Chủ thể: Hội đồng thuốc và điều trị, Khoa Dược.

2. Ưu tiên sử dụng thuốc generic và thuốc sản xuất trong nước: Tiếp tục đẩy mạnh chính sách sử dụng thuốc generic để giảm chi phí điều trị, đồng thời phối hợp với các nhà cung cấp trong nước đảm bảo chất lượng thuốc. Thời gian thực hiện: liên tục; Chủ thể: Ban Giám đốc Trung tâm, Khoa Dược.

3. Rà soát và cập nhật danh mục thuốc hàng năm dựa trên kết quả phân tích ABC/VEN: Đảm bảo danh mục thuốc phù hợp với mô hình bệnh tật, nhu cầu điều trị thực tế và nguồn lực tài chính, loại bỏ các thuốc không cần thiết hoặc thay thế bằng thuốc hiệu quả hơn. Thời gian thực hiện: hàng năm; Chủ thể: Hội đồng thuốc và điều trị.

4. Tăng cường đào tạo, nâng cao nhận thức về sử dụng thuốc hợp lý cho cán bộ y tế: Tập huấn về quản lý thuốc, sử dụng kháng sinh hợp lý, tránh lạm dụng thuốc đông y và vitamin không cần thiết. Thời gian thực hiện: 6 tháng; Chủ thể: Phòng Đào tạo, Khoa Dược.

5. Giám sát chặt chẽ việc sử dụng kháng sinh nhóm β-lactam, đặc biệt cephalosporin thế hệ 3: Áp dụng các biện pháp kiểm soát kháng sinh để hạn chế nguy cơ kháng thuốc, đảm bảo hiệu quả điều trị. Thời gian thực hiện: liên tục; Chủ thể: Khoa Dược, Khoa Khám bệnh.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Nhà quản lý y tế tại các Trung tâm Y tế tuyến huyện: Nghiên cứu cung cấp dữ liệu thực tiễn và phương pháp phân tích danh mục thuốc, giúp xây dựng chính sách quản lý thuốc hiệu quả, tiết kiệm chi phí và nâng cao chất lượng dịch vụ.

2. Hội đồng thuốc và điều trị các cơ sở y tế: Tham khảo để đánh giá, rà soát và cập nhật danh mục thuốc phù hợp với mô hình bệnh tật và nguồn lực tài chính, đồng thời phát hiện các thuốc sử dụng không hợp lý.

3. Cán bộ khoa Dược và quản lý dược: Áp dụng các phương pháp phân tích ABC, VEN và ma trận ABC/VEN trong quản lý thuốc, tối ưu hóa tồn kho, mua sắm và sử dụng thuốc an toàn, hợp lý.

4. Nghiên cứu sinh, học viên cao học chuyên ngành Quản lý dược, Dược lâm sàng: Tài liệu tham khảo về phương pháp nghiên cứu, phân tích dữ liệu sử dụng thuốc tại cơ sở y tế, đồng thời cung cấp ví dụ thực tiễn về quản lý danh mục thuốc.

Câu hỏi thường gặp

1. Phân tích ABC là gì và tại sao quan trọng trong quản lý thuốc?
   Phân tích ABC phân loại thuốc theo tỷ trọng giá trị sử dụng, giúp xác định nhóm thuốc chiếm phần lớn ngân sách (nhóm A). Điều này giúp ưu tiên quản lý, mua sắm và kiểm soát tồn kho hiệu quả, tránh lãng phí tài chính.

2. Phân tích VEN có vai trò gì trong xây dựng danh mục thuốc?
   Phân tích VEN phân loại thuốc theo mức độ cần thiết (Vital, Essential, Non-essential), giúp ưu tiên mua sắm và dự trữ thuốc quan trọng, đảm bảo cung ứng thuốc sống còn và thiết yếu cho điều trị.

3. Tại sao cần kết hợp phân tích ABC và VEN thành ma trận ABC/VEN?
   Kết hợp giúp đánh giá đồng thời giá trị sử dụng và mức độ ưu tiên của thuốc, phát hiện các thuốc có chi phí cao nhưng không cần thiết, từ đó điều chỉnh danh mục thuốc hợp lý hơn.

4. Làm thế nào để giảm lạm dụng thuốc kháng sinh tại Trung tâm Y tế?
   Cần tăng cường giám sát, đào tạo cán bộ y tế về sử dụng kháng sinh hợp lý, áp dụng các quy định về kiểm soát kháng sinh, đặc biệt với nhóm β-lactam và cephalosporin thế hệ 3.

5. Tại sao ưu tiên sử dụng thuốc generic và thuốc sản xuất trong nước?
   Thuốc generic và sản xuất trong nước thường có giá thành thấp hơn, giúp giảm chi phí điều trị mà vẫn đảm bảo hiệu quả, phù hợp với chính sách phát triển ngành dược và tiết kiệm ngân sách y tế.

Kết luận

• Trung tâm Y tế huyện Đăk Mil đã sử dụng 314 khoản mục thuốc với tổng giá trị khoảng 14 tỷ đồng trong năm 2021-2022, chủ yếu là thuốc hóa dược (85,35% số lượng, 75,42% giá trị).
• Nhóm thuốc điều trị ký sinh trùng, chống nhiễm khuẩn, thuốc đường tiêu hóa và khoáng chất, vitamin chiếm tỷ trọng lớn trong danh mục thuốc sử dụng.
• Phân tích ABC, VEN và ma trận ABC/VEN cho thấy sự tập trung vào các thuốc thiết yếu và sống còn, nhưng cũng phát hiện nhóm thuốc không thiết yếu có giá trị sử dụng cao cần kiểm soát.
• Thuốc generic và thuốc sản xuất trong nước chiếm ưu thế, góp phần tiết kiệm chi phí điều trị.
• Đề xuất các giải pháp quản lý, giám sát và đào tạo nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng thuốc, giảm lãng phí và đảm bảo an toàn cho người bệnh.

Next steps: Hội đồng thuốc và điều trị cần áp dụng kết quả nghiên cứu để rà soát, cập nhật danh mục thuốc hàng năm, đồng thời triển khai các biện pháp quản lý sử dụng thuốc hợp lý. Các cán bộ y tế cần được đào tạo nâng cao nhận thức về sử dụng thuốc an toàn và hiệu quả.

Call to action: Các cơ sở y tế tuyến huyện nên áp dụng phương pháp phân tích ABC/VEN trong quản lý danh mục thuốc để tối ưu hóa nguồn lực, nâng cao chất lượng khám chữa bệnh và tiết kiệm chi phí điều trị.