Nghiên cứu ảnh hưởng trên thận ở bệnh nhân sử dụng vancomycin tại Bệnh viện Sản Nhi An Giang

• Tác giả: Trần Thị Lỷ
• Người hướng dẫn: TS. Lê Quang Thanh
• Trường học: Trường Đại Học Tây Đô
• Chuyên ngành: Dược lý và Dược lâm sàng
• Đề tài: Nghiên cứu ảnh hưởng của vancomycin đến chức năng thận tại Bệnh viện Sản Nhi An Giang
• Loại tài liệu: luận văn thạc sĩ
• Năm xuất bản: 2021
• Địa điểm: Cần Thơ

• LỜI CẢM ƠN
• LỜI CAM ĐOAN
• 1. CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN TÀI LIỆU
• 1.1. MỘT SỐ ĐẶC ĐIỂM DƯỢC LÝ CỦA KHÁNG SINH VANCOMYCIN
• 1.1.1. Cấu trúc hóa học
• 1.1.2. Đặc điểm dược động học
• 1.1.3. Đặc điểm dược lực học
• 1.1.4. Mối quan hệ giữa dược động học và dược lực học (PK/PD) của vancomycin
• 1.1.5. Vị trí của vancomycin trong phác đồ điều trị
• 1.1.6. Tác dụng không mong muốn của vancomycin
• 1.1.7. Thách thức sử dụng vancomycin trong thực hành lâm sàng
• 1.2. TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU ĐỘC TÍNH THẬN CỦA VANCOMYCIN TRÊN LÂM SÀNG
• 1.3. VÀI NÉT VỀ BỆNH VIỆN SẢN NHI AN GIANG
• 2. CHƯƠNG 2: ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 2.1. ĐỐI TƯỢNG, THỜI GIAN VÀ ĐỊA ĐIỂM NGHIÊN CỨU
• 2.1.1. Đối tượng nghiên cứu
• 2.1.2. Thời gian và địa điểm nghiên cứu
• 2.2. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 2.2.1. Thiết kế nghiên cứu. Phương pháp chọn mẫu
• 2.2.2. Nội dung và các chỉ số nghiên cứu
• 2.3. PHƯƠNG PHÁP THU THẬP VÀ XỬ LÝ DỮ LIỆU
• 2.3.1. Phương pháp thu thập dữ liệu
• 2.3.2. Kiểm soát sai số
• 2.3.3. Xử lý dữ liệu
• 2.4. ĐẠO ĐỨC NGHIÊN CỨU
• 3. CHƯƠNG 3: KẾT QUẢ
• 3.1. ĐẶC ĐIỂM CHUNG CỦA ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU
• 3.1.1. Đặc điểm lâm sàng của bệnh nhân trong mẫu nghiên cứu
• 3.1.2. Đặc điểm vi sinh của bệnh nhân trong mẫu nghiên cứu
• 3.2. ĐẶC ĐIỂM ĐỘC TÍNH THẬN TRÊN BỆNH NHÂN SỬ DỤNG VANCOMYCIN
• 3.2.1. Thời gian xuất hiện độc tính thận
• 3.2.2. Phân loại mức độ độc tính thận và khả năng hồi phục độc tính
• 3.3. PHÂN TÍCH YẾU TỐ NGUY CƠ LIÊN QUAN ĐẾN ĐỘC TÍNH THẬN TRÊN BỆNH NHÂN SỬ DỤNG VANCOMYCIN
• 3.3.1. Nhóm YTNC thuộc về đặc điểm bệnh nhân
• 3.3.2. Nhóm YTNC liên quan đến đặc điểm sử dụng thuốc vancomycin
• 3.3.3. Nhóm YTNC liên quan đến thuốc dùng kèm
• 3.3.4. Xác định yếu tố nguy cơ liên quan đến độc tính thận trên bệnh nhân sử dụng vancomycin
• 4. CHƯƠNG 4: BÀN LUẬN
• 4.1. ĐẶC ĐIỂM BỆNH NHÂN TRONG NGHIÊN CỨU
• 4.1.1. Đặc điểm lâm sàng của bệnh nhân trong mẫu nghiên cứu
• 4.1.2. Đặc điểm vi sinh của bệnh nhân trong mẫu nghiên cứu
• 4.2. TỶ LỆ PHÁT SINH VÀ ĐẶC ĐIỂM ĐỘC TÍNH THẬN
• 4.3. CÁC YTNC LIÊN QUAN ĐỘC TÍNH THẬN TRÊN BỆNH NHÂN SỬ DỤNG VANCOMYICIN
• 4.4. MỘT SỐ HẠN CHẾ CỦA NGHIÊN CỨU
• 5. CHƯƠNG 5: KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ
• 5.1. Tỷ lệ phát sinh và đặc điểm độc tính thận trên bệnh nhân sử dụng vancomycin
• 5.2. Các yếu tố nguy cơ liên quan đến độc tính thận trên BN sử dụng vancomycin
• TÀI LIỆU THAM KHẢO
• PHỤ LỤC 2

I. Tổng Quan Nghiên Cứu Về Ảnh Hưởng Vancomycin Lên Thận 50 60

Vancomycin, một kháng sinh glycopeptide, đóng vai trò quan trọng trong điều trị nhiễm trùng Gram dương, đặc biệt là Staphylococcus aureus kháng methicillin (MRSA). Tuy nhiên, việc sử dụng rộng rãi dẫn đến gia tăng các chủng vi khuẩn kháng thuốc. Điều này thúc đẩy các bác sĩ lâm sàng sử dụng liều cao hơn, làm dấy lên lo ngại về độc tính, đặc biệt là trên thận. Tỷ lệ độc tính thận do vancomycin rất khác nhau giữa các nghiên cứu, từ 5% đến 43%. Cơ chế gây độc vẫn chưa được hiểu đầy đủ và liên quan đến nhiều yếu tố nguy cơ. Nghiên cứu này tại Bệnh viện Sản Nhi An Giang nhằm mục đích cung cấp thông tin về độc tính thận của vancomycin, hỗ trợ các bác sĩ đưa ra quyết định điều trị tốt nhất. Nghiên cứu tập trung vào đánh giá tỷ lệ và mức độ tổn thương thận, cũng như xác định các yếu tố nguy cơ liên quan đến việc sử dụng vancomycin.

1.1. Vai Trò Vancomycin Trong Điều Trị Nhiễm Khuẩn Gram Dương

Vancomycin được xem là lựa chọn hàng đầu trong điều trị các nhiễm khuẩn Gram dương kháng với beta-lactam, đặc biệt là MRSA. Tuy nhiên, sự gia tăng nồng độ ức chế tối thiểu (MIC) của vancomycin trên các vi khuẩn này, cùng với sự xuất hiện của các chủng S.aureus dị kháng với vancomycin (hVISA) hay S.aureus giảm nhạy cảm với vancomycin (VISA), đang gây ra những lo ngại về hiệu quả điều trị. Việc lạm dụng vancomycin cũng là nguyên nhân dẫn đến tăng các chủng vi khuẩn kháng thuốc. Do đó, cần có các nghiên cứu để đánh giá tác động của vancomycin và tìm ra các giải pháp thay thế.

1.2. Độc Tính Thận Liên Quan Đến Sử Dụng Vancomycin Thách Thức

Việc cân bằng giữa hiệu quả điều trị và độc tính của vancomycin, đặc biệt là độc tính thận, là một thách thức lớn đối với các bác sĩ lâm sàng. Tỷ lệ độc tính thận do vancomycin thay đổi đáng kể giữa các nghiên cứu, từ 5% đến 43%. Cơ chế gây độc tính thận của vancomycin vẫn chưa được hiểu rõ và có liên quan đến nhiều yếu tố nguy cơ, bao gồm liều dùng, thời gian điều trị, các bệnh lý nền và sử dụng đồng thời các thuốc khác có độc tính trên thận. Việc xác định các yếu tố nguy cơ này là rất quan trọng để giảm thiểu nguy cơ độc tính thận ở bệnh nhân sử dụng vancomycin.

II. Phân Tích Các Yếu Tố Nguy Cơ Gây Độc Thận Bởi Vancomycin 50 60

Nghiên cứu tập trung vào việc xác định các yếu tố nguy cơ tiềm ẩn gây độc tính thận ở bệnh nhân sử dụng vancomycin tại Bệnh viện Sản Nhi An Giang. Các yếu tố được xem xét bao gồm đặc điểm lâm sàng của bệnh nhân (tuổi, cân nặng, bệnh lý nền), đặc điểm sử dụng thuốc vancomycin (liều dùng, thời gian điều trị, nồng độ thuốc trong máu) và việc sử dụng đồng thời các thuốc khác có độc tính trên thận (aminoglycosid, thuốc lợi tiểu). Việc xác định các yếu tố nguy cơ này sẽ giúp các bác sĩ lâm sàng có thể đánh giá nguy cơ độc tính thận ở bệnh nhân sử dụng vancomycin và đưa ra các biện pháp phòng ngừa phù hợp, như điều chỉnh liều dùng, theo dõi chức năng thận chặt chẽ và tránh sử dụng đồng thời các thuốc có độc tính trên thận.

2.1. Ảnh Hưởng Của Liều Lượng Vancomycin Đến Chức Năng Thận

Liều lượng vancomycin là một trong những yếu tố quan trọng nhất ảnh hưởng đến nguy cơ độc tính thận. Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng liều cao vancomycin (ví dụ, ≥ 4 g/ngày) có liên quan đến tăng nguy cơ độc tính thận. Điều này có thể là do liều cao dẫn đến nồng độ thuốc cao trong máu và mô thận, gây ra tổn thương tế bào thận. Tuy nhiên, việc xác định liều vancomycin tối ưu để đảm bảo hiệu quả điều trị mà không gây độc tính thận là một thách thức, vì liều lượng cần thiết phụ thuộc vào nhiều yếu tố, bao gồm mức độ nghiêm trọng của nhiễm trùng, chức năng thận của bệnh nhân và độ nhạy cảm của vi khuẩn với vancomycin. Dữ liệu từ nghiên cứu sẽ giúp xác định liều dùng vancomycin tối ưu tại bệnh viện.

2.2. Tương Tác Thuốc Sử Dụng Đồng Thời Và Ảnh Hưởng Đến Thận

Việc sử dụng đồng thời vancomycin với các thuốc khác có độc tính trên thận, chẳng hạn như aminoglycosid, thuốc lợi tiểu, thuốc chống viêm không steroid (NSAIDs) và thuốc ức chế men chuyển angiotensin (ACEIs), có thể làm tăng nguy cơ độc tính thận. Các thuốc này có thể gây tổn thương thận theo các cơ chế khác nhau, và khi sử dụng đồng thời với vancomycin, tác dụng độc hại có thể cộng hưởng hoặc hiệp đồng. Do đó, cần thận trọng khi sử dụng đồng thời vancomycin với các thuốc này và theo dõi chức năng thận chặt chẽ.

III. Cách Phát Hiện Sớm Tổn Thương Thận Do Vancomycin 50 60

Phát hiện sớm tổn thương thận do vancomycin là rất quan trọng để ngăn ngừa tiến triển thành suy thận nặng hơn. Nghiên cứu này tập trung vào việc mô tả các dấu hiệu và triệu chứng lâm sàng của độc tính thận do vancomycin, cũng như các xét nghiệm cận lâm sàng có thể được sử dụng để phát hiện sớm tổn thương thận, bao gồm creatinine huyết thanh (SCr), ure máu (BUN) và phân tích nước tiểu. Nghiên cứu cũng đánh giá vai trò của các dấu ấn sinh học mới, chẳng hạn như neutrophil gelatinase-associated lipocalin (NGAL) và cystatin C, trong việc phát hiện sớm tổn thương thận do vancomycin.

3.1. Theo Dõi Creatinine Huyết Thanh SCr Để Phát Hiện Thay Đổi Chức Năng Thận

Creatinine huyết thanh (SCr) là một xét nghiệm thường quy được sử dụng để đánh giá chức năng thận. Tăng SCr là một dấu hiệu cho thấy chức năng thận đang suy giảm. Tuy nhiên, SCr có thể không phải là một chỉ số nhạy cảm để phát hiện sớm tổn thương thận, vì SCr có thể không tăng cho đến khi có một lượng đáng kể tế bào thận bị tổn thương. Do đó, cần theo dõi SCr chặt chẽ ở bệnh nhân sử dụng vancomycin, đặc biệt là ở những bệnh nhân có các yếu tố nguy cơ độc tính thận.

3.2. Đánh Giá Các Dấu Ấn Sinh Học Mới NGAL Và Cystatin C

Các dấu ấn sinh học mới, chẳng hạn như neutrophil gelatinase-associated lipocalin (NGAL) và cystatin C, có thể nhạy cảm hơn SCr trong việc phát hiện sớm tổn thương thận. NGAL là một protein được giải phóng bởi các tế bào thận bị tổn thương, và cystatin C là một protein nhỏ được lọc tự do bởi cầu thận. Tăng nồng độ NGAL và cystatin C trong máu hoặc nước tiểu có thể cho thấy có tổn thương thận ngay cả khi SCr vẫn còn bình thường. Tuy nhiên, cần có thêm nghiên cứu để xác định vai trò của các dấu ấn sinh học này trong việc phát hiện sớm tổn thương thận do vancomycin.

IV. Phương Pháp Hồi Phục Chức Năng Thận Sau Khi Dùng Vancomycin 50 60

Nghiên cứu cũng xem xét khả năng hồi phục chức năng thận sau khi ngừng sử dụng vancomycin và các yếu tố ảnh hưởng đến khả năng hồi phục. Các biện pháp hỗ trợ, như bù nước và điều chỉnh điện giải, có thể giúp cải thiện chức năng thận. Trong một số trường hợp, có thể cần thiết phải lọc máu để loại bỏ vancomycin khỏi cơ thể và hỗ trợ chức năng thận. Nghiên cứu này đánh giá tỷ lệ bệnh nhân hồi phục chức năng thận sau khi ngừng vancomycin và xác định các yếu tố liên quan đến khả năng hồi phục.

4.1. Bù Nước Và Điện Giải Hỗ Trợ Quá Trình Phục Hồi Chức Năng Thận

Bù nước và điện giải là một biện pháp quan trọng để hỗ trợ quá trình phục hồi chức năng thận. Mất nước có thể làm giảm lưu lượng máu đến thận và làm trầm trọng thêm tổn thương thận. Do đó, cần đảm bảo bệnh nhân được bù đủ nước, đặc biệt là những bệnh nhân bị nôn mửa, tiêu chảy hoặc mất nước do các nguyên nhân khác. Điều chỉnh điện giải cũng rất quan trọng, vì rối loạn điện giải có thể gây ra các vấn đề sức khỏe nghiêm trọng khác.

4.2. Lọc Máu Khi Nào Cần Thiết Để Loại Bỏ Vancomycin

Lọc máu có thể cần thiết trong một số trường hợp để loại bỏ vancomycin khỏi cơ thể và hỗ trợ chức năng thận. Lọc máu có thể được sử dụng để loại bỏ vancomycin ở những bệnh nhân bị suy thận nặng hoặc ở những bệnh nhân có nồng độ vancomycin trong máu quá cao. Tuy nhiên, lọc máu có thể có các tác dụng phụ, vì vậy cần cân nhắc kỹ lợi ích và rủi ro trước khi quyết định sử dụng lọc máu.

V. Ứng Dụng Nghiên Cứu Sử Dụng Vancomycin An Toàn Tại An Giang 50 60

Kết quả nghiên cứu này có thể được sử dụng để xây dựng các hướng dẫn sử dụng vancomycin an toàn và hiệu quả tại Bệnh viện Sản Nhi An Giang. Các hướng dẫn này có thể bao gồm các khuyến cáo về liều dùng, theo dõi chức năng thận và phòng ngừa độc tính thận. Nghiên cứu này cũng có thể được sử dụng để nâng cao nhận thức của các bác sĩ lâm sàng về nguy cơ độc tính thận do vancomycin và khuyến khích họ sử dụng vancomycin một cách thận trọng và hợp lý.

5.1. Xây Dựng Hướng Dẫn Sử Dụng Vancomycin Dựa Trên Dữ Liệu Nghiên Cứu

Dữ liệu từ nghiên cứu có thể được sử dụng để xây dựng các hướng dẫn sử dụng vancomycin phù hợp với bối cảnh lâm sàng tại Bệnh viện Sản Nhi An Giang. Hướng dẫn nên bao gồm các khuyến cáo về liều dùng, thời gian điều trị, theo dõi chức năng thận và các biện pháp phòng ngừa độc tính thận. Hướng dẫn nên được cập nhật thường xuyên khi có thông tin mới.

5.2. Nâng Cao Nhận Thức Về Nguy Cơ Độc Tính Thận Do Vancomycin

Nâng cao nhận thức của các bác sĩ lâm sàng về nguy cơ độc tính thận do vancomycin là rất quan trọng để đảm bảo sử dụng vancomycin an toàn và hợp lý. Các bác sĩ lâm sàng nên được thông báo về các yếu tố nguy cơ độc tính thận, các dấu hiệu và triệu chứng của độc tính thận, và các biện pháp phòng ngừa độc tính thận. Các bác sĩ lâm sàng cũng nên được khuyến khích tham gia vào các chương trình đào tạo liên tục về sử dụng kháng sinh.

VI. Kết Luận Hướng Đi Mới Cho Nghiên Cứu Ảnh Hưởng Vancomycin 50 60

Nghiên cứu này cung cấp thông tin quan trọng về tỷ lệ và các yếu tố nguy cơ liên quan đến độc tính thận do vancomycin tại Bệnh viện Sản Nhi An Giang. Kết quả nghiên cứu có thể được sử dụng để cải thiện việc sử dụng vancomycin và giảm thiểu nguy cơ độc tính thận. Nghiên cứu trong tương lai nên tập trung vào việc đánh giá hiệu quả của các biện pháp phòng ngừa độc tính thận và xác định các dấu ấn sinh học mới để phát hiện sớm tổn thương thận.

6.1. Đánh Giá Hiệu Quả Các Biện Pháp Phòng Ngừa Độc Tính Thận

Cần có thêm nghiên cứu để đánh giá hiệu quả của các biện pháp phòng ngừa độc tính thận do vancomycin, chẳng hạn như điều chỉnh liều dùng, theo dõi chức năng thận chặt chẽ và tránh sử dụng đồng thời các thuốc có độc tính trên thận. Nghiên cứu nên được thiết kế để so sánh tỷ lệ độc tính thận ở những bệnh nhân được điều trị bằng các biện pháp phòng ngừa và những bệnh nhân không được điều trị bằng các biện pháp phòng ngừa.

6.2. Nghiên Cứu Tìm Kiếm Dấu Ấn Sinh Học Mới Của Độc Tính Thận

Cần có thêm nghiên cứu để xác định các dấu ấn sinh học mới để phát hiện sớm tổn thương thận do vancomycin. Các dấu ấn sinh học mới có thể giúp các bác sĩ lâm sàng phát hiện tổn thương thận trước khi nó trở nên nghiêm trọng và có thể giúp theo dõi hiệu quả của các biện pháp điều trị. Nghiên cứu nên tập trung vào việc đánh giá các dấu ấn sinh học có thể được đo lường dễ dàng và chính xác trong máu hoặc nước tiểu.

Tổng quan nghiên cứu

Độc tính thận do vancomycin là một vấn đề quan trọng trong điều trị nhiễm khuẩn, đặc biệt với các bệnh nhân nhiễm MRSA (tụ cầu vàng kháng methicillin). Theo báo cáo toàn cầu của Tổ chức Y tế Thế giới năm 2014, bệnh nhân nhiễm MRSA có nguy cơ tử vong cao hơn 64% so với bệnh nhân không nhiễm. Vancomycin, một kháng sinh nhóm glycopeptid được sử dụng rộng rãi từ năm 1958, là lựa chọn hàng đầu trong điều trị các nhiễm khuẩn Gram dương đề kháng betalactam. Tuy nhiên, việc sử dụng vancomycin liều cao để đảm bảo hiệu quả điều trị cũng làm tăng nguy cơ độc tính thận, với tỷ lệ gặp độc tính dao động từ 5% đến 43% theo các nghiên cứu trên thế giới.

Nghiên cứu được thực hiện tại Bệnh viện Sản Nhi An Giang trong năm 2020 nhằm mô tả đặc điểm độc tính thận ở bệnh nhân sử dụng vancomycin và phân tích các yếu tố nguy cơ liên quan. Phạm vi nghiên cứu bao gồm 100 bệnh nhân đủ điều kiện, được theo dõi trong suốt quá trình điều trị vancomycin. Mục tiêu chính là xác định tỷ lệ và mức độ tổn thương thận, cũng như các yếu tố nguy cơ độc lập ảnh hưởng đến độc tính thận. Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc hỗ trợ các bác sĩ lâm sàng cân bằng giữa hiệu quả điều trị và an toàn thuốc, góp phần nâng cao chất lượng chăm sóc bệnh nhân tại bệnh viện.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình sau:

• Dược động học và dược lực học (PK/PD) của vancomycin: Vancomycin có đặc điểm hấp thu kém qua đường uống, chủ yếu dùng đường truyền tĩnh mạch. Thể tích phân bố dao động từ 0,39 đến 2,04 L/kg, thời gian bán thải khoảng 7-9 giờ. Chỉ số AUC/MIC > 400 được xem là mục tiêu điều trị hiệu quả, tuy nhiên liều cao để đạt mục tiêu này có thể làm tăng độc tính thận.

• Tiêu chuẩn đánh giá độc tính thận RIFLE: Phân loại mức độ tổn thương thận thành ba mức độ chính là Nguy cơ (Risk), Tổn thương (Injury) và Suy (Failure) dựa trên sự thay đổi nồng độ creatinin huyết thanh và mức lọc cầu thận (GFR).

• Các yếu tố nguy cơ độc tính thận liên quan đến vancomycin: Bao gồm liều dùng ≥ 4 g/ngày, nồng độ đáy vancomycin > 15 mg/L, thời gian điều trị kéo dài, sử dụng đồng thời thuốc lợi tiểu, thuốc vận mạch, bệnh nhân béo phì, sốc nhiễm khuẩn, và các bệnh lý nền như suy thận.

Phương pháp nghiên cứu

• Thiết kế nghiên cứu: Nghiên cứu đoàn hệ hồi cứu, dựa trên hồ sơ bệnh án và phần mềm quản lý bệnh viện của Bệnh viện Sản Nhi An Giang trong khoảng thời gian từ 01/01/2020 đến 31/12/2020.

• Cỡ mẫu và chọn mẫu: Tổng số 152 bệnh nhân được chỉ định dùng vancomycin, sau khi loại trừ các trường hợp không đủ tiêu chuẩn (dùng thuốc dưới 24 giờ, dưới 18 tuổi, bệnh nhân lọc máu, biến động chức năng thận trước điều trị), còn lại 100 bệnh nhân được lựa chọn.

• Thu thập dữ liệu: Dữ liệu được thu thập từ hồ sơ bệnh án, bao gồm thông tin lâm sàng, kết quả xét nghiệm creatinin, liều dùng vancomycin, các thuốc dùng kèm và các yếu tố nguy cơ khác.

• Phân tích dữ liệu: Sử dụng phần mềm SPSS 22.0 và Microsoft Excel 2016. Thống kê mô tả, kiểm định t-test, Mann-Whitney U, χ2 và Fisher’s exact test được áp dụng để so sánh các biến. Phân tích hồi quy Cox theo thời gian được sử dụng để xác định các yếu tố nguy cơ độc lập liên quan đến độc tính thận.

• Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu được tiến hành từ tháng 01/2021 đến tháng 06/2021.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Tỷ lệ độc tính thận: Tỷ lệ phát sinh độc tính thận ở bệnh nhân sử dụng vancomycin là 24,0% (24/100 bệnh nhân). Trung vị thời gian khởi phát độc tính là 8 ngày (khoảng tứ phân vị 4-14 ngày).

2. Phân loại mức độ độc tính thận: Trong số bệnh nhân có độc tính thận, 54,2% ở mức độ Nguy cơ, 29,2% mức Tổn thương và 16,6% mức Suy theo tiêu chuẩn RIFLE.

3. Khả năng hồi phục: 33,3% bệnh nhân có độc tính thận hồi phục chức năng thận với trung vị thời gian hồi phục là 5,2 ngày (khoảng 3,2 - 14,8 ngày) sau khi ngừng vancomycin.

4. Yếu tố nguy cơ độc tính thận: Phân tích đơn biến cho thấy cân nặng lớn, sốc nhiễm khuẩn, tụt huyết áp, liều vancomycin ≥ 4 g/ngày, dùng kèm thuốc lợi tiểu và thuốc vận mạch là các yếu tố nguy cơ liên quan. Phân tích đa biến xác định cân nặng lớn, liều vancomycin ≥ 4 g/ngày và dùng kèm thuốc vận mạch là các yếu tố nguy cơ độc lập.

Thảo luận kết quả

Tỷ lệ độc tính thận 24% trong nghiên cứu phù hợp với khoảng dao động 5-43% được báo cáo trong các nghiên cứu quốc tế, phản ánh mức độ phổ biến của tác dụng phụ này trong thực hành lâm sàng. Thời gian khởi phát trung bình 8 ngày cho thấy độc tính thận thường xuất hiện sau một tuần điều trị, phù hợp với các nghiên cứu trước đây.

Phân loại mức độ độc tính theo RIFLE giúp đánh giá chính xác mức độ tổn thương thận, trong đó phần lớn bệnh nhân ở mức độ Nguy cơ và Tổn thương, cho thấy cơ hội can thiệp sớm để ngăn ngừa tiến triển nặng hơn. Tỷ lệ hồi phục chức năng thận 33,3% cho thấy độc tính thận do vancomycin có thể hồi phục nếu được phát hiện và xử trí kịp thời.

Các yếu tố nguy cơ như liều vancomycin cao, cân nặng lớn và dùng thuốc vận mạch đồng thời được xác định là độc lập, phù hợp với cơ chế gây độc thận do tăng áp lực lọc cầu thận và tác động trực tiếp lên tế bào ống thận. Việc sử dụng thuốc vận mạch làm giảm tưới máu thận, kết hợp với liều vancomycin cao làm tăng nguy cơ tổn thương thận. Kết quả này tương đồng với các nghiên cứu quốc tế và nhấn mạnh tầm quan trọng của việc theo dõi liều và các thuốc phối hợp trong điều trị.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ Kaplan-Meier mô tả xác suất tích lũy độc tính thận theo thời gian, giúp minh họa rõ ràng xu hướng tăng nguy cơ độc tính theo thời gian sử dụng vancomycin.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Giám sát chặt chẽ nồng độ vancomycin: Thực hiện theo dõi nồng độ đáy vancomycin để duy trì dưới 15 mg/L nhằm giảm nguy cơ độc tính thận, đặc biệt với bệnh nhân có cân nặng lớn hoặc đang dùng liều ≥ 4 g/ngày. Thời gian thực hiện: ngay từ ngày đầu điều trị; Chủ thể: bác sĩ lâm sàng và dược sĩ lâm sàng.

2. Điều chỉnh liều vancomycin phù hợp: Ưu tiên sử dụng liều tối ưu dựa trên cân nặng thực tế và chức năng thận, tránh liều cao không cần thiết. Thời gian: trong suốt quá trình điều trị; Chủ thể: bác sĩ điều trị.

3. Hạn chế phối hợp thuốc có nguy cơ độc thận cao: Tránh hoặc cân nhắc kỹ khi sử dụng đồng thời thuốc lợi tiểu, thuốc vận mạch và các thuốc độc thận khác với vancomycin. Thời gian: trước và trong điều trị; Chủ thể: bác sĩ và dược sĩ.

4. Tăng cường đào tạo và nâng cao nhận thức: Tổ chức các khóa đào tạo về quản lý độc tính thận do vancomycin cho nhân viên y tế tại bệnh viện nhằm nâng cao kỹ năng phát hiện và xử trí kịp thời. Thời gian: hàng năm; Chủ thể: Ban giám đốc bệnh viện, phòng đào tạo.

5. Xây dựng quy trình giám sát độc tính thận: Thiết lập quy trình chuẩn trong theo dõi chức năng thận và nồng độ thuốc cho bệnh nhân dùng vancomycin, bao gồm đánh giá định kỳ creatinin và GFR. Thời gian: triển khai trong 6 tháng tới; Chủ thể: khoa Dược, khoa Hồi sức tích cực.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Bác sĩ lâm sàng và chuyên gia hồi sức tích cực: Nghiên cứu cung cấp dữ liệu thực tế về độc tính thận và các yếu tố nguy cơ, giúp họ điều chỉnh phác đồ điều trị vancomycin an toàn và hiệu quả.

2. Dược sĩ lâm sàng và quản lý thuốc: Thông tin về dược động học, dược lực học và giám sát nồng độ vancomycin hỗ trợ trong việc tư vấn liều dùng và theo dõi độc tính thuốc.

3. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành Dược, Y học: Luận văn là tài liệu tham khảo quý giá về phương pháp nghiên cứu hồi cứu, phân tích yếu tố nguy cơ và ứng dụng tiêu chuẩn RIFLE trong đánh giá độc tính thận.

4. Ban giám đốc và quản lý bệnh viện: Kết quả nghiên cứu giúp xây dựng chính sách sử dụng thuốc hợp lý, nâng cao chất lượng chăm sóc và giảm thiểu biến chứng do thuốc.

Câu hỏi thường gặp

1. Vancomycin có gây độc tính thận phổ biến không?
   Tỷ lệ độc tính thận do vancomycin dao động từ 5% đến 43%, trong nghiên cứu này là 24%, cho thấy đây là tác dụng phụ cần được theo dõi chặt chẽ.

2. Thời gian xuất hiện độc tính thận sau khi dùng vancomycin là bao lâu?
   Trung vị thời gian khởi phát độc tính là 8 ngày, với khoảng tứ phân vị từ 4 đến 14 ngày, do đó cần theo dõi chức năng thận ít nhất trong 2 tuần đầu điều trị.

3. Yếu tố nào làm tăng nguy cơ độc tính thận khi dùng vancomycin?
   Liều vancomycin ≥ 4 g/ngày, cân nặng lớn và sử dụng đồng thời thuốc vận mạch là các yếu tố nguy cơ độc lập làm tăng khả năng tổn thương thận.

4. Làm thế nào để giảm nguy cơ độc tính thận khi dùng vancomycin?
   Theo dõi nồng độ vancomycin, điều chỉnh liều phù hợp, tránh phối hợp thuốc độc thận và giám sát chức năng thận định kỳ là các biện pháp hiệu quả.

5. Độc tính thận do vancomycin có hồi phục được không?
   Khoảng 33,3% bệnh nhân có độc tính thận hồi phục chức năng thận sau khi ngừng thuốc, với thời gian hồi phục trung bình khoảng 5,2 ngày, tuy nhiên cần theo dõi lâu dài để đánh giá đầy đủ.

Kết luận

• Tỷ lệ độc tính thận ở bệnh nhân sử dụng vancomycin tại Bệnh viện Sản Nhi An Giang năm 2020 là 24%, với thời gian khởi phát trung bình 8 ngày.
• Mức độ độc tính thận chủ yếu ở mức Nguy cơ và Tổn thương, với 33,3% bệnh nhân hồi phục chức năng thận sau khi ngừng thuốc.
• Các yếu tố nguy cơ độc lập gồm cân nặng lớn, liều vancomycin ≥ 4 g/ngày và dùng kèm thuốc vận mạch.
• Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học để xây dựng các biện pháp giám sát và quản lý liều dùng vancomycin nhằm giảm thiểu độc tính thận.
• Đề xuất triển khai giám sát nồng độ thuốc, điều chỉnh liều và hạn chế phối hợp thuốc độc thận trong vòng 6 tháng tới nhằm nâng cao an toàn điều trị.

Hành động tiếp theo: Các khoa lâm sàng và dược cần phối hợp triển khai các khuyến nghị, đồng thời tiếp tục nghiên cứu mở rộng để đánh giá hiệu quả các biện pháp can thiệp.