Tổng quan nghiên cứu

Việc sử dụng thuốc hợp lý trong bệnh viện đóng vai trò then chốt trong công tác chăm sóc sức khỏe người bệnh, đồng thời ảnh hưởng trực tiếp đến chi phí y tế và hiệu quả điều trị. Tại Bệnh viện Y học cổ truyền và Phục hồi chức năng (YHCT & PHCN) Khánh Hòa, với quy mô 250 giường bệnh và số lượng bệnh nhân ngày càng tăng, nhu cầu quản lý danh mục thuốc sử dụng hiệu quả trở nên cấp thiết. Năm 2021, bệnh viện đã sử dụng tổng cộng 302 khoản mục thuốc, bao gồm thuốc hóa dược, thuốc dược liệu và vị thuốc YHCT, với tổng giá trị sử dụng lên đến gần 3,9 tỷ đồng. Nghiên cứu nhằm phân tích cơ cấu danh mục thuốc sử dụng tại bệnh viện trong năm 2021, áp dụng các phương pháp phân tích ABC, VEN và ma trận ABC/VEN để đánh giá mức độ ưu tiên và hiệu quả sử dụng thuốc.

Mục tiêu cụ thể của nghiên cứu là mô tả chi tiết cơ cấu danh mục thuốc theo nguồn gốc, nhóm tác dụng dược lý, xuất xứ, dạng bào chế và đường dùng; đồng thời phân tích danh mục thuốc theo các phương pháp quản lý hiện đại nhằm phát hiện các vấn đề tồn tại và đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả sử dụng thuốc. Nghiên cứu được thực hiện trong phạm vi Bệnh viện YHCT & PHCN Khánh Hòa, từ ngày 01/01/2021 đến 31/12/2021. Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc hỗ trợ Hội đồng thuốc và điều trị bệnh viện xây dựng danh mục thuốc phù hợp, tiết kiệm chi phí và nâng cao chất lượng chăm sóc bệnh nhân.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý danh mục thuốc bệnh viện được Bộ Y tế và Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) khuyến cáo, bao gồm:

  • Khái niệm danh mục thuốc bệnh viện (DMTBV): Là danh sách các thuốc được lựa chọn và phê duyệt để sử dụng trong bệnh viện, đảm bảo đáp ứng nhu cầu điều trị, an toàn và hiệu quả.
  • Phương pháp phân tích ABC: Phân loại thuốc dựa trên tỷ trọng giá trị sử dụng, giúp xác định nhóm thuốc chiếm phần lớn ngân sách để ưu tiên quản lý.
  • Phương pháp phân tích VEN: Phân loại thuốc theo mức độ quan trọng gồm Vital (cần thiết), Essential (thiết yếu) và Non-essential (không thiết yếu), nhằm ưu tiên mua sắm và tồn trữ.
  • Ma trận ABC/VEN: Kết hợp hai phương pháp trên để phân tích sâu hơn, xác định các thuốc có chi phí cao nhưng không cần thiết, từ đó đề xuất hạn chế hoặc loại bỏ.
  • Khái niệm về thuốc generic và biệt dược gốc: Thuốc generic là thuốc tương đương về hoạt chất nhưng giá thành thấp hơn biệt dược gốc, giúp tiết kiệm chi phí điều trị.

Các khái niệm chuyên ngành như mô hình bệnh tật ICD10, phác đồ điều trị, và các nhóm thuốc theo tác dụng dược lý cũng được áp dụng để phân tích cơ cấu danh mục thuốc.

Phương pháp nghiên cứu

  • Thiết kế nghiên cứu: Mô tả cắt ngang, hồi cứu dữ liệu sử dụng thuốc trong năm 2021 tại Bệnh viện YHCT & PHCN Khánh Hòa.
  • Nguồn dữ liệu: Bao gồm hóa đơn mua thuốc, phiếu xuất kho, dữ liệu phần mềm quản lý y tế, hồ sơ bảo hiểm y tế và các báo cáo liên quan.
  • Cỡ mẫu: Toàn bộ 302 khoản mục thuốc đã sử dụng trong năm 2021.
  • Phương pháp chọn mẫu: Toàn bộ thuốc sử dụng được thu thập và phân tích, không chọn mẫu ngẫu nhiên.
  • Phương pháp phân tích:
    • Phân tích cơ cấu danh mục thuốc theo nguồn gốc, nhóm tác dụng dược lý, xuất xứ, dạng bào chế, đường dùng.
    • Phân tích ABC để phân loại thuốc theo giá trị sử dụng.
    • Phân tích VEN để phân loại thuốc theo mức độ cần thiết.
    • Phân tích ma trận ABC/VEN để đánh giá đồng thời chi phí và mức độ ưu tiên.
  • Timeline nghiên cứu: Thu thập và xử lý dữ liệu trong năm 2022, phân tích và báo cáo kết quả trong quý đầu năm 2023.

Phần mềm Microsoft Excel được sử dụng để xử lý và trình bày số liệu dưới dạng bảng và biểu đồ.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Cơ cấu danh mục thuốc theo nguồn gốc: Trong tổng số 302 khoản mục, thuốc hóa dược chiếm 55,85% số khoản mục và 36,92% giá trị sử dụng; thuốc dược liệu và thuốc cổ truyền chiếm 44,14% số khoản mục nhưng chiếm tới 63,08% giá trị sử dụng, trong đó thuốc dược liệu chiếm 50,12% giá trị sử dụng. Điều này cho thấy vai trò quan trọng của thuốc cổ truyền trong bệnh viện.

  2. Phân nhóm thuốc theo tác dụng dược lý: Nhóm thuốc tim mạch chiếm tỷ lệ cao nhất với 15,23% số khoản mục và 18,69% giá trị sử dụng. Nhóm thuốc khu phong trừ thấp và nhóm thuốc an thần, định chí, dưỡng tâm chiếm lần lượt 16,86% và 15,82% giá trị sử dụng, phản ánh mô hình bệnh tật chủ yếu tại bệnh viện.

  3. Cơ cấu thuốc theo nguồn gốc xuất xứ: Thuốc sản xuất trong nước chiếm ưu thế với 79,14% số khoản mục và 73,06% giá trị sử dụng, trong khi thuốc nhập khẩu chiếm 20,86% số khoản mục và 26,94% giá trị sử dụng. Điều này phù hợp với chính sách ưu tiên sử dụng thuốc sản xuất trong nước.

  4. Phân tích ABC: Thuốc nhóm A chiếm 13,91% số khoản mục nhưng chiếm tới 79,73% giá trị sử dụng, nhóm B chiếm 10,93% số khoản mục và 10,21% giá trị, nhóm C chiếm 75,17% số khoản mục nhưng chỉ chiếm 10,06% giá trị. Cơ cấu này phù hợp với lý thuyết phân tích ABC, cho thấy sự tập trung ngân sách vào một số ít thuốc quan trọng.

  5. Phân tích VEN: Thuốc nhóm V (cần thiết) chiếm tỷ lệ nhỏ về số khoản mục nhưng có giá trị sử dụng cao, nhóm E (thiết yếu) chiếm phần lớn số khoản mục và giá trị, nhóm N (không thiết yếu) chiếm tỷ lệ thấp. Kết hợp với phân tích ABC, ma trận ABC/VEN giúp xác định các thuốc cần giám sát chặt chẽ.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy danh mục thuốc tại Bệnh viện YHCT & PHCN Khánh Hòa được xây dựng tương đối hợp lý, phù hợp với mô hình bệnh tật và nhu cầu điều trị thực tế. Việc ưu tiên sử dụng thuốc sản xuất trong nước và thuốc generic góp phần tiết kiệm chi phí, đồng thời đảm bảo chất lượng điều trị. Nhóm thuốc tim mạch và thuốc khu phong trừ thấp chiếm tỷ trọng lớn phản ánh đúng đặc điểm bệnh lý của bệnh nhân tại bệnh viện.

Phân tích ABC và VEN cung cấp công cụ hiệu quả để Hội đồng thuốc và điều trị quản lý danh mục thuốc, tập trung nguồn lực vào các thuốc quan trọng, hạn chế sử dụng thuốc không cần thiết hoặc có chi phí cao nhưng hiệu quả thấp. So sánh với các nghiên cứu tại các bệnh viện YHCT khác cho thấy tỷ lệ thuốc nhóm A và nhóm V tương tự, khẳng định tính nhất quán trong quản lý thuốc.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ Pareto cho phân tích ABC, biểu đồ tròn cho cơ cấu thuốc theo nhóm tác dụng dược lý và bảng ma trận ABC/VEN để minh họa mức độ ưu tiên quản lý thuốc. Việc áp dụng các phương pháp phân tích này giúp bệnh viện nâng cao hiệu quả sử dụng thuốc, giảm lãng phí và tăng cường an toàn cho người bệnh.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường rà soát và cập nhật danh mục thuốc hàng năm: Hội đồng thuốc và điều trị cần tổ chức đánh giá định kỳ danh mục thuốc dựa trên kết quả phân tích ABC/VEN, loại bỏ thuốc không cần thiết hoặc có chi phí cao nhưng hiệu quả thấp, ưu tiên thuốc generic và thuốc sản xuất trong nước. Thời gian thực hiện: hàng năm; Chủ thể: Hội đồng thuốc và điều trị, Khoa Dược.

  2. Đẩy mạnh sử dụng thuốc generic và thuốc đơn thành phần: Khuyến khích sử dụng thuốc generic thay thế biệt dược gốc nhằm tiết kiệm chi phí, đồng thời ưu tiên thuốc đơn thành phần để đảm bảo an toàn và hiệu quả điều trị. Thời gian thực hiện: liên tục; Chủ thể: Bác sĩ kê đơn, Khoa Dược.

  3. Tăng cường đào tạo và nâng cao nhận thức về sử dụng thuốc hợp lý: Tổ chức các khóa đào tạo, hội thảo cho cán bộ y tế về quản lý danh mục thuốc, phân tích ABC/VEN và sử dụng thuốc an toàn, hợp lý. Thời gian thực hiện: 6 tháng/lần; Chủ thể: Ban Giám đốc, Phòng Đào tạo.

  4. Ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý thuốc: Triển khai phần mềm quản lý thuốc tích hợp phân tích ABC/VEN để theo dõi, giám sát việc sử dụng thuốc theo thời gian thực, hỗ trợ ra quyết định mua sắm và tồn kho hiệu quả. Thời gian thực hiện: 1 năm; Chủ thể: Phòng Công nghệ thông tin, Khoa Dược.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Hội đồng thuốc và điều trị các bệnh viện YHCT và PHCN: Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học để xây dựng và quản lý danh mục thuốc hợp lý, tiết kiệm chi phí và nâng cao hiệu quả điều trị.

  2. Quản lý dược và cán bộ khoa Dược bệnh viện: Hướng dẫn áp dụng các phương pháp phân tích ABC, VEN và ma trận ABC/VEN trong quản lý thuốc, giúp tối ưu hóa nguồn lực và kiểm soát chi phí.

  3. Bác sĩ và nhân viên y tế: Hiểu rõ cơ cấu thuốc sử dụng, ưu tiên thuốc an toàn, hiệu quả, từ đó nâng cao chất lượng kê đơn và điều trị.

  4. Các nhà nghiên cứu và sinh viên ngành Dược, Y học cổ truyền: Cung cấp dữ liệu thực tiễn và phương pháp nghiên cứu quản lý thuốc tại bệnh viện chuyên khoa, làm tài liệu tham khảo cho các đề tài tương tự.

Câu hỏi thường gặp

  1. Phân tích ABC là gì và tại sao quan trọng trong quản lý thuốc?
    Phân tích ABC phân loại thuốc dựa trên tỷ trọng giá trị sử dụng, giúp xác định nhóm thuốc chiếm phần lớn ngân sách để ưu tiên quản lý. Ví dụ, nhóm A chiếm khoảng 75-80% chi phí nhưng chỉ 10-20% số thuốc, giúp tập trung nguồn lực hiệu quả.

  2. Phân tích VEN có vai trò gì trong lựa chọn thuốc?
    Phân tích VEN phân loại thuốc theo mức độ cần thiết: Vital (cần thiết), Essential (thiết yếu), Non-essential (không cần thiết). Phương pháp này giúp ưu tiên mua sắm và tồn trữ thuốc quan trọng, đặc biệt khi nguồn kinh phí hạn chế.

  3. Tại sao nên ưu tiên sử dụng thuốc generic?
    Thuốc generic có cùng hoạt chất và hiệu quả với biệt dược gốc nhưng giá thành thấp hơn, giúp tiết kiệm chi phí điều trị mà không làm giảm chất lượng chăm sóc bệnh nhân.

  4. Danh mục thuốc bệnh viện được xây dựng dựa trên những tiêu chí nào?
    Danh mục thuốc được xây dựng dựa trên mô hình bệnh tật, phác đồ điều trị chuẩn, hiệu quả và an toàn của thuốc, khả năng cung ứng, chi phí và ưu tiên thuốc sản xuất trong nước.

  5. Làm thế nào để áp dụng kết quả nghiên cứu vào thực tiễn bệnh viện?
    Bệnh viện cần tổ chức Hội đồng thuốc và điều trị rà soát danh mục thuốc định kỳ, áp dụng phân tích ABC/VEN để điều chỉnh danh mục, đồng thời đào tạo nhân viên y tế và ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý thuốc.

Kết luận

  • Danh mục thuốc sử dụng tại Bệnh viện YHCT & PHCN Khánh Hòa năm 2021 gồm 302 khoản mục, với tỷ trọng lớn thuốc hóa dược và thuốc dược liệu, phản ánh mô hình bệnh tật đa dạng.
  • Phân tích ABC cho thấy nhóm thuốc A chiếm gần 80% giá trị sử dụng, phù hợp với lý thuyết quản lý thuốc hiệu quả.
  • Thuốc sản xuất trong nước và thuốc generic được ưu tiên sử dụng, góp phần tiết kiệm chi phí điều trị.
  • Ma trận ABC/VEN giúp xác định các thuốc cần giám sát chặt chẽ, từ đó nâng cao hiệu quả quản lý và sử dụng thuốc.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm cập nhật danh mục thuốc, tăng cường đào tạo và ứng dụng công nghệ thông tin để nâng cao chất lượng quản lý thuốc tại bệnh viện.

Next steps: Triển khai các khuyến nghị trong năm 2023, tổ chức đánh giá hiệu quả định kỳ và mở rộng nghiên cứu sang các năm tiếp theo.

Call-to-action: Các cơ sở y tế và cán bộ quản lý dược nên áp dụng phương pháp phân tích ABC/VEN để tối ưu hóa danh mục thuốc, nâng cao hiệu quả điều trị và tiết kiệm chi phí y tế.