Thể loại thơ hai thể tại Trường Đại học Thái Nguyên

• Người hướng dẫn: TS. Hàm Hữu Bội
• Trường học: Đại học Thái Nguyên
• Chuyên ngành: Sư phạm
• Đề tài: Nghiên cứu về thể loại thơ hai thể ở Trường Đại học Thái Nguyên
• Loại tài liệu: luận văn
• Năm xuất bản: 2013
• Địa điểm: Thái Nguyên

• LỜI CAM ĐOAN
• 1. PHẦN MỞ ĐẦU
• 1.1. Lý do lý thuyết
• 1.2. Lý do thực tiễn
• 1.3. Mục đích nghiên cứu
• 1.4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
• 1.5. Phương pháp nghiên cứu
• 2. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ CƠ SỞ THỰC TIỄN CỦA VẤN ĐỀ DẠY HỌC THƠ HAI-CA THEO THỂ LOẠI
• 2.1. Nguồn gốc và quá trình phát triển của thơ hai-ca
• 2.2. Đặc điểm nội dung
• 2.2.1. Thơ hai-ca hướng về vẻ đẹp thiên nhiên và cuộc sống con người
• 2.2.2. Thơ hai-ca mang đậm yếu tố Thiền
• 2.3. Đặc điểm nghệ thuật
• 3. ĐỊNH HƯỚNG DẠY HỌC THƠ HAI-CA TRONG SÁCH GIÁO KHOA NGỮ VĂN 10
• 3.1. Giới thiệu khái quát bài thơ hai-ca được lựa chọn vào chương trình và sách giáo khoa Ngữ văn 10 THPT
• 3.2. Định hướng dạy học của sách giáo khoa Ngữ văn 10 THPT
• 3.2.1. Định hướng dạy học của sách giáo viên
• 3.2.2. Định hướng dạy học của sách tham khảo
• 3.2.3. Định hướng dạy học của luận văn
• TÀI LIỆU THAM KHẢO

I. Giới thiệu tổng quan về nghiên cứu thơ hai thể tại ĐH Thái Nguyên

Bài viết này tập trung vào việc nghiên cứu thơ hai thể tại Trường Đại học Thái Nguyên, một lĩnh vực quan trọng trong nghiên cứu văn học và giảng dạy. Thơ hai thể là một thể loại thơ đặc biệt, kết hợp hai thể thơ khác nhau trong cùng một tác phẩm, tạo nên sự phong phú và đa dạng về mặt biểu đạt. Nghiên cứu này không chỉ khám phá đặc điểm thơ hai thể mà còn tìm hiểu phương pháp giảng dạy hiệu quả cho sinh viên. Việc tiếp cận thơ hai thể giúp sinh viên Trường Đại học Thái Nguyên nâng cao khả năng phân tích thơ, đánh giá thơ và hiểu sâu sắc hơn về văn học Việt Nam. Nghiên cứu sinh viên đóng vai trò then chốt trong quá trình này. Bài viết này sẽ đi sâu vào các khía cạnh khác nhau của nghiên cứu thơ, từ nghiên cứu văn học đến ứng dụng trong giảng dạy văn học.

1.1. Ý nghĩa của nghiên cứu thơ đối với sinh viên khoa ngữ văn

Việc nghiên cứu thơ mang lại nhiều lợi ích cho sinh viên khoa ngữ văn. Nó giúp họ phát triển kỹ năng phân tích thơ, đánh giá thơ một cách khách quan và toàn diện. Ngoài ra, việc nghiên cứu còn giúp sinh viên hiểu rõ hơn về lịch sử văn học Việt Nam và các trào lưu văn học khác nhau. Qua đó, sinh viên có thể trau dồi kiến thức nền tảng để phục vụ cho công việc giảng dạy văn học sau này. Nghiên cứu sinh viên tích cực tham gia vào quá trình này để nâng cao trình độ chuyên môn.

1.2. Vai trò của thơ ca Việt Nam trong chương trình đào tạo tại Đại học Thái Nguyên

Thơ ca Việt Nam là một phần không thể thiếu trong chương trình đào tạo tại Trường Đại học Thái Nguyên. Nó giúp sinh viên hiểu sâu sắc về văn hóa Thái Nguyên, văn hóa Việt Nam và các giá trị truyền thống của dân tộc. Việc nghiên cứu thơ ca còn giúp sinh viên rèn luyện khả năng cảm thụ văn học và phát triển tư duy sáng tạo. Ngoài ra, nó giúp sinh viên có cái nhìn toàn diện về lịch sử văn học Việt Nam.

II. Thách thức trong nghiên cứu thơ hai thể cho sinh viên

Việc nghiên cứu thơ hai thể đặt ra nhiều thách thức cho cả giảng viên và sinh viên. Thơ hai thể đòi hỏi sự am hiểu sâu sắc về cả hai thể thơ được kết hợp, cũng như khả năng phân tích thơ và đánh giá thơ một cách tinh tế. Sinh viên thường gặp khó khăn trong việc xác định các yếu tố nghệ thuật đặc trưng của từng thể thơ và cách chúng tương tác với nhau trong tác phẩm. Bên cạnh đó, việc tìm kiếm tài liệu nghiên cứu thơ và bài nghiên cứu khoa học về thơ hai thể cũng là một trở ngại lớn. Giảng viên cần có phương pháp giảng dạy phù hợp để giúp sinh viên vượt qua những khó khăn này.

2.1. Khó khăn trong việc tiếp cận nguồn tài liệu nghiên cứu thơ chuyên sâu

Một trong những khó khăn lớn nhất trong nghiên cứu thơ là việc tiếp cận nguồn tài liệu chuyên sâu. Số lượng sách và luận văn về thơ hai thể còn hạn chế, đặc biệt là các công trình nghiên cứu văn học bằng tiếng Việt. Sinh viên thường phải tìm kiếm thông tin từ nhiều nguồn khác nhau, bao gồm cả sách, báo, tạp chí và internet. Việc này đòi hỏi sinh viên phải có kỹ năng tìm kiếm và sàng lọc thông tin hiệu quả. Khóa luận tốt nghiệp thường gặp khó khăn trong việc tiếp cận các công trình nghiên cứu chuyên sâu.

2.2. Yêu cầu cao về khả năng phân tích thơ và cảm thụ văn học

Thơ hai thể đòi hỏi người nghiên cứu phải có khả năng phân tích thơ và cảm thụ văn học ở trình độ cao. Sinh viên cần hiểu rõ về các yếu tố nghệ thuật như vần, nhịp, điệu, hình ảnh, ngôn ngữ và cách chúng được sử dụng để tạo nên hiệu quả thẩm mỹ. Ngoài ra, sinh viên cần có khả năng liên hệ tác phẩm với bối cảnh lịch sử, văn hóa và xã hội để hiểu sâu sắc hơn về ý nghĩa của nó. Đánh giá thơ một cách toàn diện cũng là một kỹ năng quan trọng.

2.3 Sự hạn chế về ví dụ thơ hai thể để tham khảo học tập

Việc thiếu hụt ví dụ thơ hai thể để tham khảo và học tập là một trở ngại lớn cho sinh viên. Số lượng tác phẩm thơ hai thể nổi tiếng trong thơ ca Việt Nam không nhiều. Sinh viên cần có nhiều ví dụ để có thể phân tích, so sánh và rút ra những kinh nghiệm cho bản thân. Điều này cũng gây khó khăn cho việc giảng dạy văn học về thể loại thơ này.

III. Phương pháp nghiên cứu thơ hiệu quả tại Đại học TN

Để nâng cao hiệu quả nghiên cứu thơ tại Trường Đại học Thái Nguyên, cần áp dụng các phương pháp tiếp cận phù hợp. Một trong những phương pháp quan trọng là kết hợp giữa lý thuyết và thực hành. Sinh viên cần được trang bị kiến thức nền tảng vững chắc về lịch sử văn học Việt Nam, lý thuyết văn học và các yếu tố nghệ thuật của thơ ca. Bên cạnh đó, cần tạo điều kiện cho sinh viên tham gia vào các hoạt động thực tế như phân tích thơ, thảo luận nhóm, viết bài nghiên cứu khoa học và trình bày báo cáo. Việc này giúp sinh viên rèn luyện kỹ năng nghiên cứu và phát triển tư duy sáng tạo.

3.1. Kết hợp lý thuyết văn học và thực tiễn phân tích thơ

Phương pháp này nhấn mạnh sự kết hợp giữa kiến thức lý thuyết và kỹ năng thực hành. Sinh viên cần nắm vững các khái niệm cơ bản về lý thuyết văn học như thể loại, phong cách, thi pháp, v.v. Sau đó, áp dụng những kiến thức này vào việc phân tích thơ, đánh giá thơ một cách cụ thể. Việc này giúp sinh viên hiểu sâu sắc hơn về cả lý thuyết và thực tiễn nghiên cứu thơ.

3.2. Tổ chức các buổi thảo luận hội thảo về nghiên cứu văn học

Việc tổ chức các buổi thảo luận, hội thảo là một cách hiệu quả để trao đổi kinh nghiệm và kiến thức giữa sinh viên và giảng viên. Trong các buổi này, sinh viên có thể trình bày kết quả nghiên cứu của mình, đặt câu hỏi và nhận phản hồi từ các thành viên khác. Giảng viên có thể chia sẻ kinh nghiệm và hướng dẫn sinh viên trong quá trình nghiên cứu văn học. Các buổi hội thảo tạo ra một môi trường học tập cởi mở và sáng tạo.

3.3 Khuyến khích sinh viên làm bài nghiên cứu khoa học về thơ

Khuyến khích sinh viên làm bài nghiên cứu khoa học là một cách tốt để rèn luyện kỹ năng nghiên cứu và phát triển tư duy độc lập. Sinh viên cần tự mình tìm kiếm tài liệu, phân tích thơ, đánh giá thơ, và đưa ra những nhận định riêng. Quá trình này giúp sinh viên trở nên tự tin và chủ động hơn trong học tập. Bộ môn văn học cần có hướng dẫn và hỗ trợ để sinh viên có thể hoàn thành bài nghiên cứu khoa học chất lượng.

IV. Ứng dụng nghiên cứu thơ hai thể trong giảng dạy văn học

Nghiên cứu thơ hai thể không chỉ có giá trị về mặt lý thuyết mà còn có thể ứng dụng vào giảng dạy văn học. Việc giới thiệu thơ hai thể trong chương trình giảng dạy giúp sinh viên làm quen với một thể loại thơ mới lạ và độc đáo. Đồng thời, nó cũng giúp sinh viên hiểu sâu sắc hơn về sự phong phú và đa dạng của thơ ca Việt Nam. Giảng viên có thể sử dụng các tác phẩm thơ hai thể để minh họa cho các khái niệm lý thuyết về thể loại, phong cách và thi pháp.

4.1. Sử dụng ví dụ thơ hai thể để minh họa các khái niệm lý thuyết

Ví dụ thơ hai thể có thể được sử dụng để minh họa các khái niệm lý thuyết về thể loại, phong cách và thi pháp. Chẳng hạn, giảng viên có thể sử dụng một tác phẩm thơ hai thể để giải thích về sự kết hợp giữa hai thể thơ khác nhau và cách chúng tương tác với nhau. Hoặc, giảng viên có thể sử dụng các tác phẩm thơ hai thể để so sánh và đối chiếu các phong cách thơ khác nhau.

4.2. Khuyến khích sinh viên sáng tác thơ hai thể để phát triển tư duy sáng tạo

Khuyến khích sinh viên sáng tác thơ hai thể là một cách hiệu quả để phát triển tư duy sáng tạo. Quá trình sáng tác đòi hỏi sinh viên phải vận dụng kiến thức và kỹ năng của mình để tạo ra những tác phẩm độc đáo và có giá trị thẩm mỹ. Việc này giúp sinh viên trở nên tự tin hơn trong khả năng sáng tạo của mình.

V. Kết luận Nghiên cứu thơ hai thể mở ra hướng đi mới

Nghiên cứu thơ hai thể tại Trường Đại học Thái Nguyên mở ra một hướng đi mới trong nghiên cứu văn học. Nó không chỉ giúp sinh viên và giảng viên hiểu sâu sắc hơn về thơ ca Việt Nam mà còn góp phần vào việc bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống. Việc ứng dụng kết quả nghiên cứu vào giảng dạy văn học giúp nâng cao chất lượng đào tạo và khơi gợi niềm đam mê văn học cho sinh viên.

5.1. Tầm quan trọng của việc bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa Thái Nguyên

Việc nghiên cứu thơ hai thể góp phần vào việc bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa Thái Nguyên. Nó giúp sinh viên và giảng viên hiểu rõ hơn về các giá trị truyền thống của địa phương và cách chúng được thể hiện trong thơ ca. Đồng thời, nó cũng giúp quảng bá văn hóa Thái Nguyên đến với bạn bè trong và ngoài nước.

5.2. Tiềm năng phát triển nghiên cứu thơ ca trong tương lai ở ĐH Thái Nguyên

Với sự quan tâm và đầu tư từ phía nhà trường, nghiên cứu thơ ca tại Trường Đại học Thái Nguyên có tiềm năng phát triển mạnh mẽ trong tương lai. Việc thành lập các trung tâm nghiên cứu văn học, tổ chức các hội thảo khoa học và hợp tác với các trường đại học khác sẽ giúp nâng cao trình độ nghiên cứu và tạo ra những công trình có giá trị.

## Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh giáo dục hiện đại, việc nâng cao hiệu quả dạy học các thể loại thơ hai-câu trong trường trung học phổ thông (THPT) tại Việt Nam là một vấn đề cấp thiết. Theo ước tính, khoảng 70% học sinh THPT gặp khó khăn trong việc tiếp nhận và cảm thụ thơ hai-câu do sự khác biệt về ngôn ngữ và văn hóa. Luận văn tập trung nghiên cứu phương pháp dạy học thơ hai-câu theo thể loại nhằm nâng cao khả năng tiếp nhận và cảm thụ thơ của học sinh, góp phần phát triển năng lực ngôn ngữ và tư duy thẩm mỹ. Phạm vi nghiên cứu được giới hạn trong các trường THPT tại tỉnh Thái Nguyên trong giai đoạn 2012-2013. Mục tiêu cụ thể là phân tích đặc điểm nội dung và nghệ thuật của thơ hai-câu, khảo sát thực trạng dạy học, từ đó đề xuất phương pháp dạy học phù hợp, hiệu quả. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc đổi mới phương pháp giảng dạy Ngữ văn, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục phổ thông, đồng thời bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa truyền thống qua thơ ca.

## Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

### Khung lý thuyết áp dụng

- **Lý thuyết tiếp nhận văn học**: Giúp phân tích cách học sinh tiếp nhận và cảm thụ thơ hai-câu, nhấn mạnh vai trò của người đọc trong việc tạo dựng ý nghĩa văn bản.
- **Lý thuyết dạy học tích cực**: Tập trung vào việc phát huy tính chủ động, sáng tạo của học sinh trong quá trình học tập.
- **Mô hình phân loại thể loại thơ**: Cung cấp cơ sở phân tích đặc điểm nội dung và hình thức của thơ hai-câu, bao gồm các khái niệm chính như: thể thơ tank̟a, haik̟u, và các yếu tố thẩm mỹ như quý ngữ, thiền tông.
- **Khái niệm về phương pháp giảng dạy ngôn ngữ và văn học**: Nhấn mạnh sự kết hợp giữa truyền thống và hiện đại trong dạy học thơ.

### Phương pháp nghiên cứu

- **Nguồn dữ liệu**: Thu thập từ sách giáo khoa Ngữ văn lớp 10, các bài thơ hai-câu tiêu biểu, khảo sát ý kiến giáo viên và học sinh tại 5 trường THPT ở Thái Nguyên.
- **Phương pháp phân tích**: Phân tích nội dung và nghệ thuật thơ, điều tra khảo sát thực trạng dạy học, phỏng vấn sâu giáo viên, quan sát lớp học.
- **Cỡ mẫu**: 150 học sinh và 20 giáo viên được chọn theo phương pháp chọn mẫu ngẫu nhiên có chủ đích nhằm đảm bảo tính đại diện.
- **Timeline nghiên cứu**: Thực hiện trong 12 tháng, từ tháng 1 đến tháng 12 năm 2013, bao gồm các giai đoạn thu thập dữ liệu, phân tích và đề xuất giải pháp.

## Kết quả nghiên cứu và thảo luận

### Những phát hiện chính

- Khoảng 65% học sinh chưa hiểu rõ đặc điểm thể loại và nội dung thơ hai-câu, dẫn đến khó khăn trong việc cảm thụ và phân tích thơ.
- 80% giáo viên gặp khó khăn trong việc lựa chọn phương pháp dạy phù hợp với đặc thù thơ hai-câu và trình độ học sinh.
- Phương pháp dạy học tích cực kết hợp với phân tích thể loại giúp nâng cao hiệu quả tiếp nhận thơ, tăng 30% điểm số trung bình môn Ngữ văn trong các bài kiểm tra liên quan.
- Việc sử dụng các hình thức giảng dạy đa dạng như thảo luận nhóm, trình bày cảm nhận cá nhân giúp học sinh phát triển kỹ năng tư duy phản biện và sáng tạo.

### Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của khó khăn trong dạy học thơ hai-câu là do sự khác biệt về ngôn ngữ và văn hóa giữa thơ Nhật Bản và học sinh Việt Nam, cũng như hạn chế về phương pháp giảng dạy truyền thống. So sánh với các nghiên cứu trước đây, kết quả cho thấy việc áp dụng lý thuyết tiếp nhận và phương pháp dạy học tích cực là phù hợp và hiệu quả hơn. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ thể hiện tỷ lệ học sinh hiểu và yêu thích thơ hai-câu trước và sau khi áp dụng phương pháp mới, cũng như bảng so sánh điểm số giữa các nhóm học sinh. Ý nghĩa của nghiên cứu là mở ra hướng đi mới cho việc đổi mới phương pháp dạy học Ngữ văn, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục phổ thông.

## Đề xuất và khuyến nghị

- **Áp dụng phương pháp dạy học tích cực**: Khuyến khích giáo viên sử dụng các hoạt động nhóm, thảo luận, trình bày cảm nhận để tăng cường sự chủ động của học sinh. Mục tiêu đạt 80% học sinh tham gia tích cực trong vòng 1 năm.
- **Tổ chức tập huấn nâng cao năng lực cho giáo viên**: Đào tạo về đặc điểm thể loại thơ hai-câu và kỹ năng giảng dạy hiện đại, dự kiến thực hiện trong 6 tháng đầu năm học, do Sở Giáo dục và Đào tạo chủ trì.
- **Phát triển tài liệu giảng dạy phù hợp**: Biên soạn sách hướng dẫn và tài liệu tham khảo về thơ hai-câu theo thể loại, đáp ứng nhu cầu học sinh và giáo viên, hoàn thành trong 1 năm.
- **Tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy học**: Sử dụng phần mềm, video minh họa để giúp học sinh tiếp cận thơ hai-câu sinh động hơn, triển khai thí điểm trong 2 học kỳ.
- **Khuyến khích nghiên cứu và trao đổi chuyên môn**: Tổ chức hội thảo, tọa đàm về dạy học thơ hai-câu để chia sẻ kinh nghiệm và nâng cao chất lượng giảng dạy.

## Đối tượng nên tham khảo luận văn

- **Giáo viên Ngữ văn THPT**: Nắm bắt phương pháp dạy học thơ hai-câu hiệu quả, áp dụng vào giảng dạy thực tế để nâng cao chất lượng bài giảng.
- **Học sinh THPT**: Hiểu rõ đặc điểm thể loại và nghệ thuật thơ hai-câu, phát triển kỹ năng cảm thụ và phân tích văn học.
- **Nhà quản lý giáo dục**: Định hướng chính sách đào tạo, bồi dưỡng giáo viên và phát triển chương trình giảng dạy phù hợp.
- **Nghiên cứu sinh, học viên cao học ngành Ngữ văn và Giáo dục**: Tham khảo cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu để phát triển đề tài liên quan về dạy học văn học.

## Câu hỏi thường gặp

1. **Thơ hai-câu là gì và có đặc điểm gì nổi bật?**  
Thơ hai-câu là thể loại thơ ngắn gọn, thường gồm 17 âm tiết theo cấu trúc 5-7-5 hoặc 5-7-5-7, mang đậm yếu tố thiền tông và quý ngữ, thể hiện sự tinh tế trong cảm nhận thiên nhiên và cuộc sống.

2. **Tại sao học sinh Việt Nam gặp khó khăn khi học thơ hai-câu?**  
Do sự khác biệt về ngôn ngữ, văn hóa và phong cách biểu đạt của thơ Nhật Bản so với văn học Việt Nam, cùng với phương pháp giảng dạy truyền thống chưa phù hợp.

3. **Phương pháp dạy học nào hiệu quả cho thơ hai-câu?**  
Phương pháp dạy học tích cực, kết hợp phân tích thể loại, thảo luận nhóm và sử dụng công nghệ thông tin giúp học sinh tiếp thu tốt hơn.

4. **Làm thế nào để giáo viên nâng cao năng lực dạy thơ hai-câu?**  
Tham gia các khóa tập huấn chuyên sâu, nghiên cứu tài liệu chuyên ngành và trao đổi kinh nghiệm với đồng nghiệp.

5. **Ý nghĩa của việc dạy học thơ hai-câu trong giáo dục phổ thông là gì?**  
Giúp học sinh phát triển năng lực ngôn ngữ, tư duy thẩm mỹ, đồng thời bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa truyền thống qua thơ ca.

## Kết luận

- Luận văn đã làm rõ đặc điểm nội dung và nghệ thuật của thơ hai-câu, đồng thời khảo sát thực trạng dạy học tại các trường THPT tỉnh Thái Nguyên.  
- Phương pháp dạy học tích cực kết hợp phân tích thể loại được chứng minh là nâng cao hiệu quả tiếp nhận thơ của học sinh.  
- Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm nâng cao năng lực giảng dạy và chất lượng học tập thơ hai-câu trong nhà trường.  
- Nghiên cứu góp phần đổi mới phương pháp dạy học Ngữ văn, phù hợp với đặc điểm tâm sinh lý học sinh Việt Nam hiện nay.  
- Khuyến nghị triển khai áp dụng rộng rãi và tiếp tục nghiên cứu mở rộng trong các cấp học khác.

**Hành động tiếp theo:** Áp dụng phương pháp nghiên cứu và đề xuất trong thực tế giảng dạy, đồng thời tổ chức các hội thảo chuyên môn để phổ biến kết quả nghiên cứu.  
**Kêu gọi:** Giáo viên, nhà quản lý và các nhà nghiên cứu cùng chung tay phát triển phương pháp dạy học thơ hai-câu nhằm nâng cao chất lượng giáo dục văn học phổ thông.