Luận văn thạc sĩ về văn học Lạng Sơn trong 20 năm đầu thế kỷ XXI

• Tác giả: Hoàng Thị Thu Hương
• Người hướng dẫn: PGS.TS Trần Thị Việt Trung
• Trường học: Đại Học Thái Nguyên
• Chuyên ngành: Văn Học Việt Nam
• Đề tài: Văn Học Lạng Sơn 20 Năm Đầu Thế Kỷ XXI
• Loại tài liệu: luận văn thạc sĩ
• Năm xuất bản: 2022
• Địa điểm: Thái Nguyên

• LỜI CAM ĐOAN
• LỜI CẢM ƠN
• MỞ ĐẦU
• 0.1. Lý do chọn đề tài
• 0.2. Lịch sử vấn đề
• 0.3. Mục đích nghiên cứu
• 0.4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
• 0.5. Phương pháp nghiên cứu
• 0.6. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài
• 0.7. Kết cấu của đề tài
• 1. CHƯƠNG 1: VÀI NÉT VỀ LẠNG SƠN - MẢNH ĐẤT BIÊN CƯƠNG XINH ĐẸP, GIÀU TRUYỀN THỐNG LỊCH SỬ VÀ BẢN SẮC VĂN HÓA
• 1.1. Lạng Sơn- mảnh đất biên cương xinh đẹp, giàu truyền thống lịch sử và bản sắc văn hóa
• 1.2. Một vài đặc điểm về điều kiện kinh tế xã hội và con người Lạng Sơn
• 1.3. Vài nét về văn học Lạng Sơn trước năm 2000
• 1.4. VĂN HỌC LẠNG SƠN 20 NĂM ĐẦU THẾ KỈ XXI - SỰ TIẾP NỐI VÀ PHÁT TRIỂN
• 1.4.1. Sự tiếp nối và phát triển về đội ngũ
• 1.4.2. Sự tiếp nối và phát triển ở thể loại thơ
• 1.4.3. Sự tiếp nối và phát triển ở thể loại văn xuôi
• 1.4.4. Sự tiếp nối và phát triển ở lĩnh vực nghiên cứu, lý luận phê bình
• 1.4.5. Sự phát triển về số lượng, chất lượng sáng tác
• 1.4.6. Những cảm hứng chủ đạo của văn học Lạng Sơn sau năm 2000
• 1.4.6.1. Cảm hứng trong thơ
• 1.4.6.2. Cảm hứng trong văn xuôi
• 1.4.7. Một số đặc điểm nghệ thuật của văn học Lạng Sơn sau năm 2000
• 1.4.7.1. Vài nét về nghệ thuật thơ
• 1.4.7.2. Vài nét về nghệ thuật văn xuôi
• 1.4.8. Phê bình văn học Lạng Sơn - sự tự ý thức về tiếng nói văn học của cộng đồng các dân tộc thiểu số
• 1.5. MỘT SỐ GƯƠNG MẶT TIÊU BIỂU CỦA VĂN HỌC LẠNG SƠN TỪ NĂM 2000 TỚI NAY
• 1.5.1. Lộc Bích Kiệm – một nỗi niềm tha thiết với việc giữ gìn bản sắc quê hương
• 1.5.1.1. Nhà nghiên cứu, phê bình đầy tâm huyết với văn học dân tộc thiểu số
• 1.5.1.2. Nhà thơ “Áo chàm” tha thiết với quê hương xứ sở
• 1.5.2. Chu Thanh Hương - cây bút trẻ với những vấn đề phức tạp của cuộc sống thời kì hội nhập
• 1.5.2.1. Cảm hứng về cuộc sống vùng biên phong phú, phức tạp
• 1.5.2.2. Cảm hứng về con người dân tộc thiểu số vùng cao
• 1.5.2.3. Vài nét về nghệ thuật viết truyện của Chu Thanh Hương
• 1.5.3. Ngô Bá Hòa, gương mặt thơ trẻ với nỗ lực cách tân thơ ca
• 1.5.3.1. Viết về tuổi thơ miền núi, nét đặc sắc trong thơ Ngô Bá Hòa
• 1.5.3.2. Cảm hứng mãnh liệt, thiết tha về quê hương, con người xứ Lạng
• 1.5.3.3. Những nỗ lực cách tân về nghệ thuật trong thơ của cây bút trẻ Ngô Bá Hòa
• TÀI LIỆU THAM KHẢO
• DANH MỤC CÔNG TRÌNH CÔNG BỐ CỦA TÁC GIẢ

I. Giới thiệu về văn học Lạng Sơn 20 năm đầu thế kỷ XXI

Luận văn thạc sĩ về văn học Lạng Sơn trong 20 năm đầu thế kỷ XXI tập trung vào việc phân tích sự phát triển và tiếp nối của văn học tại vùng đất biên cương này. Văn học Lạng Sơn không chỉ là một phần của văn học Việt Nam mà còn mang đậm bản sắc văn hóa riêng biệt của các dân tộc thiểu số tại đây. Nghiên cứu này nhằm khẳng định vai trò của văn học Lạng Sơn trong bức tranh tổng thể của văn học Việt Nam, đặc biệt là trong giai đoạn hội nhập và phát triển hiện nay. Hơn nữa, việc nghiên cứu này cũng giúp làm rõ những đặc điểm nổi bật trong phong cách sáng tác của các tác giả địa phương, từ đó tạo cơ sở cho việc giảng dạy và nghiên cứu văn học địa phương trong các trường học.

1.1. Những thành tựu nổi bật trong văn học Lạng Sơn

Trong 20 năm qua, văn học Lạng Sơn đã ghi nhận nhiều thành tựu đáng kể, từ số lượng tác phẩm đến chất lượng sáng tác. Đội ngũ tác giả đã được mở rộng với nhiều cây bút trẻ, những người đã mang đến làn gió mới cho nghiên cứu văn học. Các tác phẩm nổi bật không chỉ phản ánh đời sống, văn hóa mà còn thể hiện tâm tư, tình cảm của người dân Lạng Sơn. Đặc biệt, các tác giả như Lộc Bích Kiệm, Chu Thanh Hương, và Ngô Bá Hòa đã có những đóng góp quan trọng với những tác phẩm mang đậm bản sắc văn hóa địa phương. Họ đã sử dụng ngôn ngữ phong phú để tái hiện vẻ đẹp của thiên nhiên và con người nơi đây, giúp người đọc cảm nhận sâu sắc hơn về văn hóa Lạng Sơn.

II. Đặc điểm nghệ thuật trong văn học Lạng Sơn

Văn học Lạng Sơn trong giai đoạn này đã phát triển đa dạng về thể loại và phong cách nghệ thuật. Các tác giả đã sáng tạo nên những tác phẩm có giá trị nghệ thuật cao, thể hiện sự kết hợp giữa truyền thống và hiện đại. Phân tích văn học cho thấy rằng, các tác phẩm văn học Lạng Sơn thường mang đậm màu sắc văn hóa địa phương, phản ánh tâm tư và nỗi niềm của người dân nơi biên giới. Hình ảnh thiên nhiên Lạng Sơn được khắc họa sinh động qua những câu thơ, đoạn văn, từ đó tạo nên một không gian nghệ thuật độc đáo. Qua đó, văn học không chỉ là phương tiện giải trí mà còn là cầu nối giữa quá khứ và hiện tại, giữa các thế hệ, giúp gìn giữ và phát huy giá trị văn hóa của vùng đất này.

2.1. Sự giao thoa giữa truyền thống và hiện đại

Các tác phẩm văn học Lạng Sơn không chỉ kế thừa những giá trị văn hóa truyền thống mà còn tiếp thu những xu hướng mới trong nghiên cứu văn học hiện đại. Điều này thể hiện rõ trong cách xây dựng nhân vật, cốt truyện và ngôn ngữ. Các tác giả đã khéo léo lồng ghép những yếu tố văn hóa địa phương vào trong tác phẩm của mình, tạo nên sự mới mẻ và hấp dẫn cho người đọc. Chính sự giao thoa này đã làm phong phú thêm cho văn học Lạng Sơn, đồng thời giúp nâng cao vị thế của văn học địa phương trong bối cảnh văn học cả nước.

III. Những vấn đề đặt ra trong nghiên cứu văn học Lạng Sơn

Mặc dù có nhiều thành tựu, nhưng nghiên cứu về văn học Lạng Sơn vẫn còn nhiều vấn đề cần được giải quyết. Một trong số đó là việc thiếu hụt các công trình nghiên cứu có tính hệ thống và toàn diện về văn học địa phương. Các tác giả và tác phẩm tiêu biểu vẫn chưa được nghiên cứu một cách đầy đủ, dẫn đến việc nhiều giá trị văn học đặc sắc chưa được phát hiện và ghi nhận. Điều này đặt ra thách thức cho các nhà nghiên cứu trong việc xây dựng một bức tranh tổng thể về văn học Lạng Sơn trong 20 năm qua. Hơn nữa, việc đưa văn học Lạng Sơn vào chương trình giảng dạy cũng cần được chú trọng hơn nữa để nâng cao nhận thức của học sinh về giá trị văn hóa của quê hương.

3.1. Đề xuất hướng nghiên cứu trong tương lai

Để khắc phục những hạn chế hiện tại, cần có những nghiên cứu sâu hơn về các tác giả và tác phẩm tiêu biểu của văn học Lạng Sơn. Các nhà nghiên cứu có thể tập trung vào việc phân tích các tác phẩm mới, đánh giá sự phát triển của các thể loại văn học, và tìm hiểu mối liên hệ giữa văn học và văn hóa địa phương. Việc tổ chức các hội thảo, tọa đàm về văn học địa phương cũng rất cần thiết để tạo cơ hội cho các nhà nghiên cứu, học giả và sinh viên trao đổi, học hỏi và phát triển các ý tưởng mới trong nghiên cứu văn học.

Tổng quan nghiên cứu

Trong 20 năm đầu thế kỷ XXI, văn học Lạng Sơn đã có những bước phát triển đáng kể, góp phần làm phong phú đời sống văn học Việt Nam với những nét đặc sắc đậm đà bản sắc văn hóa các dân tộc thiểu số vùng cao biên giới. Lạng Sơn, với vị trí địa lý đặc biệt, có đường biên giới dài trên 230 km giáp Trung Quốc, là mảnh đất biên cương giàu truyền thống lịch sử và văn hóa đa sắc tộc. Từ năm 2000 đến nay, đội ngũ các nhà văn, nhà thơ tiếp nối thế hệ trước, đồng thời xuất hiện nhiều cây bút trẻ với sự đổi mới trong tư duy nghệ thuật và phương pháp sáng tác.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá toàn diện văn học Lạng Sơn trong giai đoạn này, ghi nhận những thành tựu và hạn chế, đồng thời lan tỏa giá trị văn chương, lịch sử và giáo dục của các tác phẩm tiêu biểu đến đông đảo người đọc, đặc biệt là học sinh các trường phổ thông trong tỉnh. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào văn học Lạng Sơn từ năm 2000 đến 2021, bao gồm các thể loại thơ, văn xuôi, nghiên cứu lý luận phê bình và các tác giả tiêu biểu như Lộc Bích Kiệm, Chu Thanh Hương, Ngô Bá Hòa.

Ý nghĩa nghiên cứu không chỉ nằm ở việc bổ sung tài liệu cho chương trình giảng dạy văn học địa phương mà còn góp phần khẳng định vị thế văn học dân tộc thiểu số trong bối cảnh hội nhập văn hóa đương đại. Qua đó, nghiên cứu giúp nhận diện rõ nét hơn những đặc điểm nghệ thuật, cảm hứng sáng tác và sự phát triển đội ngũ tác giả của văn học Lạng Sơn trong 20 năm đầu thế kỷ XXI.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết văn học hiện đại và truyền thống, kết hợp với mô hình nghiên cứu văn học dân tộc thiểu số và văn học địa phương. Hai lý thuyết chính được áp dụng gồm:

• Lý thuyết cảm hứng nghệ thuật: Định nghĩa cảm hứng chủ đạo là trạng thái tình cảm mãnh liệt, xuyên suốt trong tác phẩm, gắn liền với tư tưởng và thế giới quan của tác giả, tạo nên không khí xúc cảm thống nhất cho tác phẩm.

• Mô hình nghiên cứu văn học địa phương: Tập trung phân tích sự tiếp nối, phát triển đội ngũ tác giả, sự đa dạng thể loại và giá trị văn hóa trong văn học vùng miền, đặc biệt là văn học dân tộc thiểu số.

Các khái niệm chính bao gồm: cảm hứng chủ đạo, bản sắc văn hóa dân tộc thiểu số, sự tiếp nối thế hệ tác giả, đổi mới nghệ thuật, và vai trò của văn học trong giáo dục địa phương.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp tiếp cận hệ thống để tổng hợp và phân tích toàn diện các yếu tố cấu thành văn học Lạng Sơn trong 20 năm đầu thế kỷ XXI. Phương pháp phân tích tổng hợp được áp dụng để đánh giá đội ngũ tác giả, tác phẩm, và quá trình vận động phát triển văn học. Phương pháp so sánh đối chiếu giúp nhận diện sự khác biệt và tương đồng giữa các giai đoạn văn học, cũng như so sánh với các nghiên cứu trước đó.

Nguồn dữ liệu chính bao gồm các tác phẩm văn học, tuyển tập, bài viết nghiên cứu, các hội thảo khoa học, giải thưởng văn học, và tài liệu lưu trữ của Hội Văn học Nghệ thuật Lạng Sơn. Cỡ mẫu nghiên cứu gồm hơn 200 tác phẩm và 137 tác giả thuộc các chi hội Thơ, Văn xuôi, Nghiên cứu - Lý luận phê bình. Phương pháp chọn mẫu dựa trên tiêu chí đại diện cho các thể loại, thế hệ tác giả và mức độ ảnh hưởng của tác phẩm.

Timeline nghiên cứu kéo dài từ năm 2000 đến 2021, với việc thu thập dữ liệu, phân tích và tổng hợp trong vòng 12 tháng. Việc phân tích dữ liệu được thực hiện theo từng giai đoạn nhỏ 5 năm để đánh giá sự phát triển liên tục và đột phá của văn học Lạng Sơn.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Sự phát triển đội ngũ tác giả: Tính đến tháng 6/2022, văn học Lạng Sơn có 68 hội viên chi hội Thơ, 41 hội viên chi hội Văn xuôi và 28 hội viên chi hội Nghiên cứu - Lý luận phê bình. Trong vòng 5 năm (2017-2022), có 3 nhà văn được kết nạp vào Hội Nhà văn Việt Nam, đánh dấu bước tiến quan trọng sau 20 năm không có tác giả nào được kết nạp.

2. Số lượng và chất lượng tác phẩm: Trong 20 năm qua, khoảng 200 tác phẩm đã được xuất bản, với 8-10 đầu sách mỗi năm. Hơn 60 tác phẩm đạt giải thưởng văn học nghệ thuật cấp tỉnh, trong đó có nhiều giải thưởng cấp khu vực và trung ương như giải thưởng Hội Văn học nghệ thuật các dân tộc thiểu số Việt Nam và giải thưởng của Liên hiệp các Hội Văn học nghệ thuật Việt Nam.

3. Đa dạng thể loại và đổi mới nghệ thuật: Văn học Lạng Sơn phát triển đồng đều ở các thể loại thơ, văn xuôi, ký và nghiên cứu lý luận phê bình. Thơ ca có sự tiếp nối giữa thế hệ nhà thơ truyền thống và các nhà thơ trẻ với phong cách hiện đại, trong đó thơ song ngữ dân tộc thiểu số được chú trọng. Văn xuôi có sự phát triển mạnh mẽ ở truyện ngắn, tiểu thuyết lịch sử và ký, phản ánh đa chiều cuộc sống vùng biên giới.

4. Cảm hứng chủ đạo trong sáng tác: Thiên nhiên hùng vĩ, lịch sử hào hùng và bản sắc văn hóa dân tộc thiểu số là những cảm hứng chủ đạo xuyên suốt trong các tác phẩm. Ví dụ, các địa danh như núi Mẫu Sơn, động Nhị Thanh, sông Kì Cùng được miêu tả sinh động trong thơ ca và văn xuôi, tạo nên không gian nghệ thuật đặc trưng.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân sự phát triển đội ngũ tác giả và chất lượng tác phẩm có thể giải thích bởi sự tiếp nối và kế thừa vững chắc từ thế hệ trước, cùng với sự xuất hiện của các cây bút trẻ năng động, sáng tạo. Việc kết nạp nhà văn vào Hội Nhà văn Việt Nam sau nhiều năm gián đoạn phản ánh sự công nhận chính thức về giá trị văn học Lạng Sơn.

So với các nghiên cứu trước đây chỉ tập trung vào giai đoạn 5-10 năm hoặc một số tác giả tiêu biểu, nghiên cứu này cung cấp cái nhìn toàn diện hơn về sự phát triển liên tục và đa dạng của văn học Lạng Sơn trong 20 năm đầu thế kỷ XXI. Các biểu đồ thể hiện số lượng tác giả theo từng chi hội, số lượng tác phẩm xuất bản theo năm và tỷ lệ tác phẩm đạt giải thưởng sẽ minh họa rõ nét sự tăng trưởng và chất lượng của văn học địa phương.

Ý nghĩa của kết quả nghiên cứu không chỉ nằm ở việc khẳng định vị thế văn học Lạng Sơn mà còn góp phần bảo tồn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc thiểu số, đồng thời cung cấp nguồn tài liệu quý giá cho giáo dục và phát triển văn hóa địa phương.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Tăng cường đào tạo và bồi dưỡng đội ngũ tác giả trẻ: Tổ chức các khóa tập huấn, hội thảo chuyên sâu về kỹ thuật sáng tác và đổi mới nghệ thuật nhằm nâng cao chất lượng tác phẩm, đặc biệt chú trọng phát triển thơ ca song ngữ và văn xuôi hiện đại. Thời gian thực hiện trong 2 năm, do Hội Văn học Nghệ thuật Lạng Sơn phối hợp với các trường đại học đảm nhiệm.

2. Phát triển hệ thống xuất bản và quảng bá tác phẩm: Mở rộng hợp tác với các nhà xuất bản lớn trong nước, xây dựng kênh phát hành trực tuyến để tăng cường tiếp cận độc giả trong và ngoài tỉnh. Mục tiêu tăng số lượng đầu sách xuất bản lên 15-20 đầu sách mỗi năm trong vòng 3 năm tới, do Hội VHNT và Sở Văn hóa phối hợp thực hiện.

3. Bổ sung tài liệu văn học địa phương vào chương trình giáo dục phổ thông: Cung cấp tài liệu, ngữ liệu về văn học Lạng Sơn cho các trường phổ thông nhằm nâng cao nhận thức và tình yêu văn hóa dân tộc thiểu số trong thế hệ trẻ. Thời gian triển khai trong 1 năm, do Sở Giáo dục và Đào tạo chủ trì.

4. Tổ chức các sự kiện văn học, hội thảo khoa học định kỳ: Tăng cường tổ chức các hội thảo, tọa đàm về văn học Lạng Sơn để trao đổi, đánh giá và định hướng phát triển văn học địa phương. Mục tiêu tổ chức ít nhất 2 sự kiện lớn mỗi năm, do Hội VHNT Lạng Sơn và các viện nghiên cứu phối hợp thực hiện.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Nhà nghiên cứu và giảng viên văn học: Luận văn cung cấp hệ thống dữ liệu và phân tích toàn diện về văn học Lạng Sơn, hỗ trợ nghiên cứu chuyên sâu và giảng dạy về văn học dân tộc thiểu số và văn học địa phương.

2. Sinh viên, học viên cao học ngành Ngôn ngữ và Văn hóa Việt Nam: Tài liệu tham khảo quý giá cho các đề tài luận văn, luận án liên quan đến văn học vùng miền, văn học dân tộc thiểu số và phát triển văn hóa.

3. Các nhà văn, nhà thơ và tác giả trẻ: Giúp hiểu rõ bối cảnh phát triển văn học Lạng Sơn, cảm hứng sáng tác và xu hướng nghệ thuật hiện đại, từ đó định hướng sáng tác phù hợp với bản sắc địa phương và xu thế đương đại.

4. Cơ quan quản lý văn hóa và giáo dục địa phương: Cung cấp cơ sở khoa học để xây dựng chính sách phát triển văn hóa, giáo dục văn học địa phương, đồng thời hỗ trợ việc biên soạn tài liệu giảng dạy và tổ chức các hoạt động văn hóa nghệ thuật.

Câu hỏi thường gặp

1. Văn học Lạng Sơn 20 năm đầu thế kỷ XXI có những đặc điểm gì nổi bật?
   Văn học Lạng Sơn trong giai đoạn này nổi bật với sự tiếp nối và phát triển đội ngũ tác giả, đa dạng thể loại thơ, văn xuôi, ký và nghiên cứu lý luận phê bình. Các tác phẩm phản ánh đậm nét thiên nhiên hùng vĩ, lịch sử hào hùng và bản sắc văn hóa dân tộc thiểu số, đồng thời có nhiều đổi mới về nghệ thuật và tư duy sáng tác.

2. Ai là những tác giả tiêu biểu của văn học Lạng Sơn trong giai đoạn này?
   Các tác giả tiêu biểu gồm nhà nghiên cứu, nhà thơ Lộc Bích Kiệm, nhà văn Chu Thanh Hương, nhà thơ Ngô Bá Hòa cùng nhiều cây bút khác thuộc hai thế hệ sáng tác nối tiếp nhau, góp phần làm phong phú và đa dạng văn học địa phương.

3. Phương pháp nghiên cứu nào được sử dụng trong luận văn?
   Luận văn sử dụng phương pháp tiếp cận hệ thống, phân tích tổng hợp, so sánh đối chiếu và nghiên cứu liên ngành. Nguồn dữ liệu gồm tác phẩm văn học, tài liệu hội thảo, giải thưởng và các bài viết nghiên cứu, với cỡ mẫu hơn 200 tác phẩm và 137 tác giả.

4. Văn học Lạng Sơn có đóng góp gì cho văn học dân tộc thiểu số Việt Nam?
   Văn học Lạng Sơn góp phần làm phong phú văn học dân tộc thiểu số với các tác phẩm sáng tác bằng tiếng dân tộc thiểu số, phản ánh đời sống, văn hóa và tâm hồn các dân tộc vùng cao. Đây là nguồn tư liệu quý giá cho việc bảo tồn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc.

5. Làm thế nào để phát triển văn học Lạng Sơn trong tương lai?
   Cần tăng cường đào tạo tác giả trẻ, phát triển hệ thống xuất bản và quảng bá tác phẩm, bổ sung tài liệu văn học địa phương vào giáo dục phổ thông, đồng thời tổ chức các sự kiện văn học định kỳ để trao đổi và định hướng phát triển văn học địa phương.

Kết luận

• Văn học Lạng Sơn 20 năm đầu thế kỷ XXI đã có sự phát triển toàn diện về đội ngũ tác giả, số lượng và chất lượng tác phẩm, đa dạng thể loại và đổi mới nghệ thuật.
• Các tác phẩm phản ánh sâu sắc thiên nhiên, lịch sử và bản sắc văn hóa dân tộc thiểu số, góp phần làm giàu văn học Việt Nam đương đại.
• Sự kết nạp nhà văn Lạng Sơn vào Hội Nhà văn Việt Nam sau nhiều năm gián đoạn đánh dấu bước tiến quan trọng trong sự công nhận giá trị văn học địa phương.
• Nghiên cứu cung cấp tài liệu quý giá cho giáo dục văn học địa phương và định hướng phát triển văn hóa, nghệ thuật vùng biên giới.
• Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm nâng cao chất lượng sáng tác, phát triển xuất bản và quảng bá, đồng thời tăng cường giáo dục văn học địa phương trong thời gian tới.

Luận văn là nguồn tư liệu quan trọng cho các nhà nghiên cứu, giảng viên, tác giả và cơ quan quản lý văn hóa, góp phần thúc đẩy sự phát triển bền vững của văn học Lạng Sơn trong bối cảnh hội nhập và đổi mới.