Nghiên cứu thái độ của học sinh lớp 12 trong các tiết học nghe tại trường THPT Bắc Ninh

• Tác giả: Đỗ Thùy Hà
• Người hướng dẫn: TS. Mai Thị Loan
• Trường học: Vietnam National University, Hanoi University of Languages and International Studies
• Chuyên ngành: English Methodology
• Đề tài: Nghiên cứu thái độ học sinh lớp 12 trong tiết học nghe tại trường THPT Bắc Ninh
• Loại tài liệu: Thesis
• Năm xuất bản: 2013
• Địa điểm: Hanoi

• DECLARATION
• ACKNOWLEDGEMENT
• ABSTRACT
• TABLE OF CONTENTS
• 1. PART A: INTRODUCTION
• 1.1. Aims of the Study
• 1.2. The research Questions
• 1.3. Significance of the Study
• 1.4. Scope of the Study
• 1.5. Method of the Study
• 1.6. Design of the Study
• 2. PART B: THE STUDY
• 2.1. CHAPTER 1: LITERATURE REVIEW
• 2.1.1. Theoretical background of attitude
• 2.1.1.1. Definition of attitude
• 2.1.2. Language attitude
• 2.1.3. Aspects of language attitude
• 2.2. CHAPTER 3: DATA ANALYSIS AND DISCUSSION
• 2.2.1. Data analysis on the questionnaires for students
• 2.2.1.1. Students’ attitudes towards learning English
• 2.2.1.2. Students’ attitudes towards learning listening skill
• 2.2.1.3. Students’ favorite English lessons
• 2.2.1.4. Students’ perception on the importance of learning listening
• 2.2.1.5. Students’ amount of time practicing listening
• 2.2.1.6. Students’ behaviors in listening lessons
• 2.2.1.7. Students’ feelings in listening lessons
• 2.2.1.8. Students’ perception on factors affecting their attitudes towards learning English
• 2.2.1.9. Demotivational factors to learn listening skill of students
• 2.2.1.10. Motivational factors to learn listening skill of students
• 2.2.1.11. The teachers’ use of teaching aids and motivational strategies in listening lessons
• 2.2.1.12. Students’ expectation on learning listening skill
• 2.2.1.13. Students’ anticipation from the teachers
• 2.2.1.14. Students’ anticipation with the teachers’ use of motivational strategies during listening lessons
• 2.2.1.15. Students’ expectation from the school
• 2.2.2. Data analysis on class observations
• 2.2.3. Data analysis on teachers’ responses from the interviews
• 2.3. SUMMARY
• 2.3.1. Summary of major findings
• 2.3.1.1. Findings from questionnaires for students
• 2.3.1.2. Findings from class observations
• 2.3.1.3. Findings from interview questions with teachers
• 2.3.2. Suggestions for teachers
• 2.3.3. Recommendations for further studies
• 3. PART C: CONCLUSION

I. Giới thiệu

Nghiên cứu này nhằm khám phá thái độ học sinh lớp 12 đối với việc học nghe tiếng Anh tại trường THPT Bắc Ninh. Dù nhận thức về tầm quan trọng của kỹ năng nghe đã được các nhà nghiên cứu và giáo dục công nhận, thực tế cho thấy nhiều học sinh vẫn có thái độ tiêu cực đối với việc học kỹ năng này. Nghiên cứu sử dụng ba công cụ chính: bảng hỏi cho học sinh, quan sát lớp học và phỏng vấn giáo viên, nhằm thu thập thông tin về thái độ, nguyên nhân và mong đợi của học sinh trong các tiết học nghe. Kết quả cho thấy đa số học sinh có thái độ tiêu cực đối với việc học nghe, do nhiều yếu tố như phương pháp giảng dạy, thiếu từ vựng và ảnh hưởng từ giới tính.

1.1. Tầm quan trọng của thái độ trong việc học

Thái độ là yếu tố quyết định trong việc học ngôn ngữ. Nghiên cứu chỉ ra rằng thái độ tích cực có thể thúc đẩy quá trình học tập, trong khi thái độ tiêu cực sẽ cản trở. Đặc biệt, trong bối cảnh học tiếng Anh, thái độ của học sinh đối với việc học nghe có ảnh hưởng lớn đến thành tích học tập. Việc hiểu rõ các yếu tố ảnh hưởng đến thái độ học sinh là cần thiết để cải thiện chất lượng giảng dạy và học tập.

II. Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu được thực hiện tại trường THPT Bắc Ninh với sự tham gia của 120 học sinh lớp 12 và 6 giáo viên tiếng Anh. Các công cụ nghiên cứu bao gồm bảng hỏi, quan sát lớp học và phỏng vấn giáo viên. Bảng hỏi được thiết kế để thu thập thông tin về thái độ học sinh đối với việc học nghe, các yếu tố ảnh hưởng và mong đợi của học sinh trong tiết học. Kết quả từ bảng hỏi cho thấy học sinh cảm thấy thiếu động lực trong việc học nghe, chủ yếu do phương pháp giảng dạy không phù hợp và thiếu các công cụ hỗ trợ.

2.1. Thu thập dữ liệu

Dữ liệu được thu thập thông qua bảng hỏi và quan sát lớp học. Bảng hỏi bao gồm các câu hỏi liên quan đến thái độ học sinh và các yếu tố ảnh hưởng đến việc học nghe. Quan sát lớp học cho phép nghiên cứu cách giáo viên thực hiện các tiết học nghe và phản ứng của học sinh. Phỏng vấn giáo viên giúp hiểu rõ hơn về những khó khăn mà họ gặp phải trong quá trình giảng dạy và cách họ có thể cải thiện việc dạy nghe.

III. Kết quả và thảo luận

Kết quả nghiên cứu cho thấy rằng phần lớn học sinh lớp 12 tại trường THPT Bắc Ninh có thái độ tiêu cực đối với việc học nghe. Nguyên nhân chủ yếu được xác định là do phương pháp giảng dạy không hiệu quả, thiếu động lực và các công cụ hỗ trợ học tập. Học sinh cũng bày tỏ mong muốn có nhiều hoạt động thực tiễn hơn trong tiết học nghe để nâng cao hiệu quả học tập. Những phát hiện này chỉ ra rằng cần có sự thay đổi trong cách tiếp cận giảng dạy để khuyến khích thái độ tích cực hơn từ học sinh.

3.1. Đề xuất cải thiện

Để nâng cao thái độ học sinh đối với việc học nghe, giáo viên cần áp dụng các phương pháp giảng dạy sáng tạo và sử dụng nhiều công cụ hỗ trợ hơn trong tiết học. Việc tổ chức các hoạt động nhóm và thực hành giao tiếp có thể giúp học sinh cảm thấy hứng thú hơn với việc học nghe. Ngoài ra, giáo viên cũng nên thường xuyên đánh giá và điều chỉnh phương pháp giảng dạy dựa trên phản hồi từ học sinh để đạt được hiệu quả tốt nhất.

Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh toàn cầu hóa và hội nhập quốc tế, tiếng Anh ngày càng trở thành công cụ thiết yếu trong học tập và giao tiếp. Tại Việt Nam, đặc biệt ở các trường trung học phổ thông, kỹ năng nghe tiếng Anh được xem là một trong bốn kỹ năng cơ bản nhưng thường bị xem nhẹ trong quá trình giảng dạy và học tập. Tại Trường THPT Quế Võ 1, tỉnh Bắc Ninh, thực trạng học sinh lớp 12 có thái độ tiêu cực đối với việc học kỹ năng nghe tiếng Anh đã được ghi nhận qua khảo sát với 120 học sinh, trong đó 67,9% học sinh nhận thức được tầm quan trọng của kỹ năng nghe nhưng chỉ 11,7% thực sự yêu thích môn học này. Nghiên cứu nhằm mục tiêu khám phá thái độ của học sinh lớp 12 đối với bài học nghe, các yếu tố ảnh hưởng đến thái độ đó, kỳ vọng của học sinh trong quá trình học nghe và đề xuất giải pháp nhằm nâng cao thái độ tích cực của học sinh trong các tiết học nghe. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào ba lớp 12A1, 12A3 và 12A15 tại Trường THPT Quế Võ 1 trong năm học 2013-2014. Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc cải thiện chất lượng giảng dạy kỹ năng nghe tiếng Anh, góp phần nâng cao hiệu quả học tập và thành tích của học sinh, đồng thời cung cấp cơ sở dữ liệu cho các nhà quản lý giáo dục và giáo viên trong việc xây dựng chương trình và phương pháp giảng dạy phù hợp.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên hai khung lý thuyết chính: lý thuyết về thái độ học tập và lý thuyết về kỹ năng nghe trong học ngoại ngữ. Thái độ được định nghĩa là trạng thái tâm lý bao gồm ba thành phần: nhận thức (cognitive), cảm xúc (affective) và hành vi (behavioral). Thái độ tích cực thúc đẩy hành vi học tập hiệu quả, trong khi thái độ tiêu cực có thể cản trở quá trình học tập. Trong bối cảnh học ngoại ngữ, thái độ của học sinh đối với kỹ năng nghe ảnh hưởng trực tiếp đến động lực và kết quả học tập. Về kỹ năng nghe, nghiên cứu áp dụng mô hình quá trình nghe gồm hai quá trình tương tác: "bottom-up" (xử lý từ âm thanh đến ý nghĩa) và "top-down" (dựa trên kiến thức nền và dự đoán). Sự kết hợp hai quá trình này giúp người học hiểu và phản hồi hiệu quả trong giao tiếp.

Ba khái niệm chính được tập trung nghiên cứu gồm: thái độ học tập, kỹ năng nghe và các yếu tố ảnh hưởng đến thái độ học tập (bao gồm yếu tố giáo viên, phương pháp giảng dạy, thiết bị dạy học, đặc điểm cá nhân học sinh như giới tính và ngành học).

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp hỗn hợp kết hợp phân tích định lượng và định tính nhằm đảm bảo tính khách quan và sâu sắc. Nguồn dữ liệu chính gồm: khảo sát bằng bảng hỏi với 120 học sinh lớp 12 (50 nam, 70 nữ; 56 học sinh ngành Khoa học Tự nhiên và 64 học sinh ngành Khoa học Xã hội), quan sát lớp học ba tiết nghe tại các lớp 12A1, 12A3, 12A15 và phỏng vấn sâu 6 giáo viên tiếng Anh của trường.

Phương pháp chọn mẫu là ngẫu nhiên đơn giản đối với học sinh nhằm đảm bảo tính đại diện. Phân tích dữ liệu được thực hiện bằng cách tổng hợp số liệu thống kê mô tả (tỷ lệ phần trăm, biểu đồ tròn, bảng số liệu) và phân tích nội dung phỏng vấn, quan sát. Thời gian nghiên cứu kéo dài trong học kỳ đầu năm học 2013-2014, đảm bảo thu thập dữ liệu đầy đủ và phản ánh thực trạng khách quan.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Thái độ học sinh đối với tiếng Anh và kỹ năng nghe: 42,4% học sinh có thái độ tích cực với môn tiếng Anh nói chung, trong đó nữ sinh và học sinh ngành Khoa học Xã hội chiếm tỷ lệ cao hơn. Tuy nhiên, chỉ 11,7% học sinh yêu thích học nghe, thấp hơn nhiều so với các kỹ năng khác như ngữ pháp (37%) và đọc (thứ hai). Mặc dù 67,9% học sinh nhận thức kỹ năng nghe quan trọng, 21,7% và 12,4% lần lượt cho rằng kỹ năng này không quan trọng hoặc không quan trọng chút nào.

2. Thời gian luyện tập kỹ năng nghe: 23,3% học sinh luyện nghe hàng ngày, 23% luyện nghe thỉnh thoảng, 20% không luyện tập ngoài giờ học. Điều này cho thấy phần lớn học sinh chỉ luyện nghe theo yêu cầu của chương trình học.

3. Hành vi và cảm xúc trong giờ nghe: 68,5% học sinh không làm việc riêng trong giờ nghe, 81,7% chú ý nghe giảng, nhưng chỉ 35% tích cực trả lời câu hỏi, 54,1% thụ động tham gia hoạt động nghe. Về cảm xúc, 60% học sinh tự tin trả lời, nhưng 84% ghét học nghe và 65% cảm thấy lo lắng khi bị gọi phát biểu.

4. Yếu tố ảnh hưởng thái độ học nghe: 60% học sinh cho rằng giáo viên không thân thiện, 57,5% cho rằng giáo viên không công bằng trong đánh giá, 65% cảm thấy nhàm chán do phương pháp giảng dạy thiếu sáng tạo và thiếu sử dụng thiết bị hỗ trợ. 66,7% cho rằng bài nghe quá khó, 48,5% không cần học nghe vì đề thi không kiểm tra kỹ năng này. 100% học sinh mong muốn cải thiện cơ sở vật chất như phòng học hiện đại, đủ thiết bị nghe.

5. Kỳ vọng của học sinh: 100% mong muốn giáo viên thân thiện, đánh giá công bằng, sử dụng thiết bị và chiến lược động viên thường xuyên, dạy từ vựng và kiến thức nền trước bài nghe. Học sinh kỳ vọng giáo viên tạo không khí thi đua thân thiện, tổ chức hoạt động nhóm đa trình độ, sử dụng bài hát, truyện ngắn để kích thích tư duy và sự sáng tạo.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy sự mâu thuẫn giữa nhận thức về tầm quan trọng của kỹ năng nghe và thái độ thực tế trong học tập. Nguyên nhân chủ yếu xuất phát từ phương pháp giảng dạy truyền thống, thiếu sáng tạo, giáo viên ít sử dụng thiết bị hỗ trợ và không tạo được môi trường học tập tích cực. So sánh với các nghiên cứu trước đây, kết quả tương đồng với thực trạng học sinh có thái độ tiêu cực do thiếu động lực và phương pháp phù hợp. Việc thiếu kiểm tra kỹ năng nghe trong các kỳ thi chính thức cũng làm giảm động lực học tập của học sinh. Biểu đồ thể hiện tỷ lệ học sinh yêu thích từng kỹ năng và mức độ luyện tập hàng ngày minh họa rõ sự chênh lệch trong thái độ và hành vi học tập. Bảng số liệu về các yếu tố ảnh hưởng và kỳ vọng học sinh cung cấp cơ sở để đề xuất giải pháp cải thiện.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Tăng cường nhận thức về lợi ích của kỹ năng nghe: Giáo viên cần thường xuyên nhấn mạnh vai trò của kỹ năng nghe trong giao tiếp và học tập, giúp học sinh hiểu rõ lợi ích thiết thực, từ đó nâng cao thái độ tích cực. Thời gian thực hiện: ngay trong các tiết học hàng tuần.

2. Xây dựng môi trường học tập thân thiện, khích lệ: Giáo viên cần tạo mối quan hệ gần gũi, thân thiện với học sinh, sử dụng lời khen, phản hồi tích cực để khích lệ sự tham gia. Thời gian thực hiện: liên tục trong suốt năm học.

3. Đổi mới phương pháp giảng dạy và sử dụng thiết bị hỗ trợ: Áp dụng các hoạt động tương tác như trò chơi, thảo luận nhóm, sử dụng bài hát, truyện ngắn, đồng thời tăng cường sử dụng cassette, đĩa CD, video, máy chiếu để tạo hứng thú học tập. Chủ thể thực hiện: giáo viên phối hợp với nhà trường; thời gian: triển khai trong học kỳ tiếp theo.

4. Chuẩn bị từ vựng và kiến thức nền trước bài nghe: Giáo viên cần dành thời gian dạy từ vựng, giải thích kiến thức nền liên quan đến chủ đề bài nghe để giảm khó khăn cho học sinh, tăng sự tự tin. Thời gian thực hiện: mỗi tiết học nghe.

5. Cải thiện cơ sở vật chất và điều chỉnh chương trình kiểm tra: Nhà trường cần đầu tư phòng học hiện đại, đủ thiết bị nghe, đồng thời phối hợp với các cấp quản lý giáo dục điều chỉnh đề thi để bao gồm kỹ năng nghe, tạo áp lực tích cực cho học sinh luyện tập. Thời gian thực hiện: kế hoạch dài hạn 1-2 năm.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Giáo viên tiếng Anh trung học phổ thông: Nghiên cứu cung cấp dữ liệu thực tiễn và giải pháp cụ thể giúp giáo viên hiểu rõ thái độ học sinh, từ đó điều chỉnh phương pháp giảng dạy phù hợp nhằm nâng cao hiệu quả học tập kỹ năng nghe.

2. Nhà quản lý giáo dục và cán bộ chuyên môn: Thông tin về thực trạng, nguyên nhân và đề xuất cải tiến giúp hoạch định chính sách, đầu tư cơ sở vật chất và xây dựng chương trình đào tạo phù hợp với nhu cầu thực tế.

3. Sinh viên, nghiên cứu sinh ngành sư phạm tiếng Anh: Luận văn là tài liệu tham khảo quý giá về phương pháp nghiên cứu hỗn hợp, phân tích thái độ học sinh và ứng dụng lý thuyết trong thực tiễn giảng dạy ngoại ngữ.

4. Phụ huynh học sinh: Hiểu được tâm lý, khó khăn và kỳ vọng của con em trong học tập kỹ năng nghe, từ đó phối hợp với nhà trường và giáo viên hỗ trợ con em phát triển kỹ năng này hiệu quả hơn.

Câu hỏi thường gặp

1. Tại sao học sinh nhận thức kỹ năng nghe quan trọng nhưng vẫn có thái độ tiêu cực?
   Học sinh thường bị ảnh hưởng bởi phương pháp giảng dạy truyền thống, thiếu thiết bị hỗ trợ và không được kiểm tra kỹ năng nghe trong các kỳ thi chính thức, dẫn đến thiếu động lực và cảm giác nhàm chán khi học nghe.

2. Yếu tố nào ảnh hưởng nhiều nhất đến thái độ học nghe của học sinh?
   Phương pháp giảng dạy của giáo viên, thái độ và sự thân thiện của giáo viên, cùng với việc sử dụng thiết bị và chiến lược động viên trong lớp học là những yếu tố quan trọng nhất.

3. Làm thế nào để giáo viên có thể nâng cao thái độ tích cực của học sinh trong giờ nghe?
   Giáo viên nên tạo môi trường thân thiện, sử dụng các hoạt động tương tác như trò chơi, thảo luận nhóm, kết hợp với việc dạy từ vựng và kiến thức nền trước bài nghe, đồng thời sử dụng thiết bị hỗ trợ đa dạng.

4. Việc cải thiện cơ sở vật chất có tác động như thế nào đến thái độ học nghe?
   Cơ sở vật chất hiện đại, đủ thiết bị nghe giúp học sinh tiếp cận bài học sinh động, giảm áp lực và tăng hứng thú học tập, từ đó cải thiện thái độ và kết quả học tập.

5. Có nên điều chỉnh chương trình kiểm tra để bao gồm kỹ năng nghe không?
   Có, việc đưa kỹ năng nghe vào đề thi sẽ tạo áp lực tích cực, thúc đẩy học sinh luyện tập kỹ năng này nhiều hơn, góp phần thay đổi thái độ học tập từ tiêu cực sang tích cực.

Kết luận

• Phần lớn học sinh lớp 12 tại Trường THPT Quế Võ 1 có thái độ tiêu cực đối với việc học kỹ năng nghe mặc dù nhận thức được tầm quan trọng của nó.
• Các yếu tố ảnh hưởng bao gồm phương pháp giảng dạy truyền thống, thiếu thiết bị hỗ trợ, thái độ giáo viên và chương trình kiểm tra không đánh giá kỹ năng nghe.
• Học sinh mong muốn giáo viên thân thiện, sáng tạo, sử dụng thiết bị và chiến lược động viên, đồng thời được hỗ trợ từ vựng và kiến thức nền trước bài nghe.
• Nhà trường cần cải thiện cơ sở vật chất và phối hợp điều chỉnh chương trình kiểm tra để nâng cao hiệu quả học tập kỹ năng nghe.
• Các giải pháp đề xuất nhằm thay đổi thái độ học sinh hướng tới tích cực, góp phần nâng cao chất lượng giảng dạy và học tập tiếng Anh tại trường.

Hành động tiếp theo: Giáo viên và nhà trường nên phối hợp triển khai các giải pháp đề xuất trong năm học tới, đồng thời tiếp tục nghiên cứu mở rộng để hoàn thiện phương pháp giảng dạy kỹ năng nghe phù hợp với đặc điểm học sinh địa phương.