Luận văn thạc sĩ về bạo lực học đường tại huyện Kinh Môn, tỉnh Hải Dương

• Tác giả: Phạm Thị Xoan
• Người hướng dẫn: GS. Trần Thị Minh Đức
• Trường học: Trường Đại Học Khoa Học Xã Hội Và Nhân Văn
• Chuyên ngành: Tâm Lý Học
• Đề tài: Bạo Lực Học Đường Ở Học Sinh Trung Học Phổ Thông Huyện Kinh Môn Tỉnh Hải Dương
• Loại tài liệu: Luận Văn Thạc Sĩ Tâm Lý Học
• Năm xuất bản: 2015
• Địa điểm: Hà Nội

• LỜI CAM ĐOAN
• LỜI CẢM ƠN
• DANH MỤC BẢNG
• DANH MỤC BIỂU ĐỒ
• MỞ ĐẦU
• 1. CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÍ LUẬN VỀ BẠO LỰC VÀ BẠO LỰC HỌC ĐƢỜNG
• 1.1. Tổng quan một số công trình nghiên cứu lý luận về bạo lực và bạo lực học đƣờng
• 1.1.1. Các nghiên cứu ở nước ngoài
• 1.1.2. Hướng giải thích nguồn gốc tâm lí của bạo lực
• 1.1.3. Bạo lực làm tổn hại về thể chất có nguồn gốc bản năng, tự vệ
• 1.1.4. Bạo lực làm tổn hại về thể chất có nguồn gốc từ sự giận dữ và thất vọng
• 1.1.5. Bạo lực làm tổn thƣơng về mặt tinh thần
• 1.1.6. Hướng nghiên cứu về tình trạng bạo lực học đường
• 2. CHƯƠNG 2: TỔ CHỨC VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 2.1. Vài nét về khách thể nghiên cứu
• 2.2. Tổ chức nghiên cứu
• 2.3. Giai đoạn nghiên cứu xác định đề tài
• 2.4. Giai đoạn nghiên cứu xây dựng đề cƣơng
• 2.5. Giai đoạn xây dựng cơ sở lý luận
• 2.6. Nghiên cứu thực tiễn
• 2.7. Các phƣơng pháp nghiên cứu cụ thể
• 2.7.1. Phƣơng pháp nghiên cứu văn bản và tài liệu
• 2.7.2. Phƣơng pháp điều tra bằng phiếu hỏi
• 2.7.3. Phƣơng pháp phỏng vấn cá nhân
• 2.7.4. Phƣơng pháp giáo dục sƣ phạm thông qua tập huấn kỹ năng sống
• 2.7.5. Phƣơng pháp phân tích tình huống
• 2.7.6. Phƣơng pháp xử lí số liệu và thang đánh giá
• 2.7.7. Phƣơng pháp xử lý số liệu khảo sát thực trạng
• 2.7.8. Thang đo và cách tính toán
• 3. CHƯƠNG 3: PHÂN TÍCH KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
• 3.1. Thực trạng bạo lực học đƣờng ở học sinh trung học phổ thông
• 3.2. Hiểu biết về bạo lực học đƣờng và hình thức bạo lực học đƣờng của học sinh trung học phổ thông
• 3.3. Đánh giá của học sinh về nguyên nhân và hậu quả của bạo lực học đƣờng
• 3.4. Các yếu tố ảnh hƣởng tới bạo lực học đƣờng ở học sinh trung học phổ thông
• 3.5. Tập huấn kỹ năng sống giúp học sinh phòng tránh bạo lực học đƣờng
• 3.6. Căn cứ tổ chức hoạt động giáo dục kỹ năng sống cho học sinh
• 3.7. Khách thể tác động
• 3.8. Tổ chức hoạt động giáo dục kĩ năng sống theo chủ đề
• 3.9. Kết quả sau tập huấn
• KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ
• TÀI LIỆU THAM KHẢO
• PHỤ LỤC

I. Tình hình bạo lực học đường ở học sinh trung học phổ thông Kinh Môn Hải Dương

Bạo lực học đường đã trở thành một vấn đề nghiêm trọng trong môi trường giáo dục hiện nay. Tại huyện Kinh Môn, tỉnh Hải Dương, tình trạng này không chỉ ảnh hưởng đến tâm lý của học sinh mà còn tác động tiêu cực đến môi trường học tập. Theo số liệu thống kê, có một tỷ lệ đáng kể học sinh thừa nhận đã từng chứng kiến hoặc tham gia vào các hành vi bạo lực. Tình hình bạo lực học đường ở đây thể hiện qua nhiều hình thức khác nhau, từ bạo lực thể chất đến bạo lực tinh thần. Học sinh thường có xu hướng sử dụng bạo lực như một cách để giải quyết mâu thuẫn, điều này cho thấy sự thiếu hụt trong việc giáo dục kỹ năng sống và ứng xử. Theo nghiên cứu, nguyên nhân chính dẫn đến bạo lực học đường bao gồm áp lực từ bạn bè, gia đình và môi trường học tập không an toàn. Việc thiếu sự quan tâm từ phía giáo viên và phụ huynh cũng góp phần làm gia tăng tình trạng này. Do đó, cần có những biện pháp can thiệp kịp thời để giảm thiểu bạo lực học đường và tạo ra một môi trường học tập an toàn cho học sinh.

1.1. Nguyên nhân bạo lực học đường

Nguyên nhân của bạo lực học đường ở học sinh trung học phổ thông Kinh Môn rất đa dạng. Một trong những nguyên nhân chính là sự thiếu hụt trong giáo dục về kỹ năng sống. Học sinh thường không được trang bị đầy đủ các kỹ năng cần thiết để giải quyết mâu thuẫn một cách hòa bình. Bên cạnh đó, áp lực từ bạn bè cũng là một yếu tố quan trọng. Nhiều học sinh cảm thấy cần phải chứng tỏ bản thân hoặc khẳng định vị thế trong nhóm bạn bằng cách tham gia vào các hành vi bạo lực. Ngoài ra, môi trường gia đình cũng đóng vai trò quan trọng. Những học sinh lớn lên trong gia đình có bạo lực hoặc thiếu sự quan tâm từ cha mẹ thường có xu hướng sử dụng bạo lực để giải quyết vấn đề. Theo một nghiên cứu, có đến 60% học sinh cho biết họ đã từng chứng kiến bạo lực trong gia đình, điều này ảnh hưởng lớn đến hành vi của các em tại trường học.

1.2. Hậu quả của bạo lực học đường

Hậu quả của bạo lực học đường không chỉ dừng lại ở những tổn thương thể chất mà còn ảnh hưởng sâu sắc đến tâm lý của học sinh. Nhiều em học sinh phải chịu đựng những chấn thương tâm lý kéo dài, dẫn đến tình trạng lo âu, trầm cảm và giảm sút thành tích học tập. Theo khảo sát, khoảng 40% học sinh cho biết họ cảm thấy sợ hãi khi đến trường do lo ngại về bạo lực. Hơn nữa, bạo lực học đường còn tạo ra một môi trường học tập không an toàn, ảnh hưởng đến sự phát triển toàn diện của học sinh. Việc này không chỉ gây ra những hệ lụy cho cá nhân mà còn cho cả cộng đồng, khi mà những hành vi bạo lực có thể tiếp diễn ra ngoài trường học. Do đó, việc giải quyết vấn đề bạo lực học đường là cần thiết để đảm bảo an toàn cho học sinh và xây dựng một môi trường giáo dục tích cực.

1.3. Giải pháp giảm thiểu bạo lực học đường

Để giảm thiểu bạo lực học đường, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa nhà trường, gia đình và cộng đồng. Một trong những giải pháp hiệu quả là tổ chức các chương trình giáo dục kỹ năng sống cho học sinh. Những chương trình này giúp học sinh nhận thức rõ hơn về hậu quả của bạo lực và trang bị cho các em những kỹ năng cần thiết để giải quyết mâu thuẫn một cách hòa bình. Bên cạnh đó, cần tăng cường sự giám sát và can thiệp kịp thời từ phía giáo viên và phụ huynh khi phát hiện các hành vi bạo lực. Việc xây dựng một môi trường học tập an toàn, thân thiện cũng là yếu tố quan trọng để ngăn chặn bạo lực học đường. Các hoạt động ngoại khóa, câu lạc bộ cũng nên được khuyến khích để tạo ra sân chơi lành mạnh cho học sinh, từ đó giảm thiểu tình trạng bạo lực.

II. Tâm lý học sinh và bạo lực học đường

Tâm lý học sinh trung học phổ thông có những đặc điểm riêng biệt, ảnh hưởng lớn đến hành vi bạo lực học đường. Trong giai đoạn này, học sinh đang trong quá trình hình thành nhân cách và tìm kiếm bản sắc cá nhân. Sự thay đổi về mặt tâm lý, cảm xúc và xã hội khiến các em dễ bị tổn thương và dễ bị tác động bởi môi trường xung quanh. Tâm lý học sinh thường bị chi phối bởi nhiều yếu tố như áp lực học tập, mối quan hệ với bạn bè và gia đình. Những yếu tố này có thể dẫn đến những hành vi bạo lực khi học sinh cảm thấy không được thấu hiểu hoặc bị áp lực. Theo nghiên cứu, nhiều học sinh cho biết họ cảm thấy cô đơn và thiếu sự hỗ trợ từ bạn bè và gia đình, điều này khiến họ dễ dàng rơi vào tình trạng bạo lực. Việc hiểu rõ tâm lý học sinh là rất quan trọng để có thể đưa ra những biện pháp giáo dục phù hợp nhằm giảm thiểu bạo lực học đường.

2.1. Đặc điểm tâm lý học sinh

Đặc điểm tâm lý của học sinh trung học phổ thông thường bao gồm sự nhạy cảm, dễ bị tổn thương và tìm kiếm sự công nhận từ bạn bè. Trong giai đoạn này, các em thường có xu hướng khẳng định bản thân và thể hiện cá tính. Tuy nhiên, điều này cũng dẫn đến những mâu thuẫn và xung đột trong mối quan hệ với bạn bè. Nhiều học sinh cảm thấy áp lực trong việc duy trì hình ảnh và vị thế trong nhóm, điều này có thể dẫn đến hành vi bạo lực khi có sự va chạm. Theo một khảo sát, khoảng 70% học sinh cho biết họ cảm thấy cần phải chứng tỏ bản thân trước bạn bè, điều này có thể dẫn đến những hành vi không đúng mực. Do đó, việc giáo dục về giá trị bản thân và kỹ năng giao tiếp là rất cần thiết để giúp học sinh phát triển một cách toàn diện.

2.2. Ảnh hưởng của môi trường đến tâm lý học sinh

Môi trường sống và học tập có ảnh hưởng lớn đến tâm lý của học sinh. Những học sinh lớn lên trong môi trường gia đình không ổn định hoặc có bạo lực thường có xu hướng sử dụng bạo lực để giải quyết vấn đề. Theo nghiên cứu, khoảng 50% học sinh cho biết họ đã từng chứng kiến bạo lực trong gia đình, điều này ảnh hưởng đến cách các em xử lý mâu thuẫn. Ngoài ra, môi trường học tập cũng đóng vai trò quan trọng. Một môi trường học tập không an toàn, thiếu sự hỗ trợ từ giáo viên có thể khiến học sinh cảm thấy bị bỏ rơi và dễ dàng rơi vào hành vi bạo lực. Do đó, việc tạo ra một môi trường học tập an toàn và thân thiện là rất cần thiết để giúp học sinh phát triển một cách tích cực.

2.3. Giải pháp hỗ trợ tâm lý cho học sinh

Để hỗ trợ tâm lý cho học sinh và giảm thiểu bạo lực học đường, cần có những chương trình can thiệp kịp thời. Các chương trình tư vấn tâm lý nên được triển khai tại các trường học để giúp học sinh giải quyết những vấn đề tâm lý mà các em gặp phải. Bên cạnh đó, việc tổ chức các hoạt động ngoại khóa, câu lạc bộ cũng giúp học sinh có cơ hội giao lưu, kết nối và phát triển kỹ năng xã hội. Theo một nghiên cứu, những học sinh tham gia vào các hoạt động ngoại khóa có xu hướng ít tham gia vào các hành vi bạo lực hơn. Do đó, việc khuyến khích học sinh tham gia vào các hoạt động này là rất cần thiết để tạo ra một môi trường học tập tích cực và an toàn.

Tổng quan nghiên cứu

Bạo lực học đường là một vấn đề xã hội nghiêm trọng, ảnh hưởng trực tiếp đến sự phát triển toàn diện của học sinh trung học phổ thông (THPT). Theo báo cáo của ngành giáo dục, từ năm 2003 đến nay, có hơn 8.000 học sinh tham gia các vụ đánh nhau và bị xử lý kỷ luật, với mức độ và tần suất ngày càng gia tăng. Tại huyện Kinh Môn, tỉnh Hải Dương, tình trạng bạo lực học đường cũng diễn biến phức tạp, điển hình là vụ việc nghiêm trọng xảy ra tại Trường THPT Trần Quang Khải vào tháng 2/2014 khiến một học sinh lớp 11 tử vong. Nghiên cứu này nhằm phân tích thực trạng bạo lực học đường ở học sinh THPT huyện Kinh Môn, làm rõ các hình thức, nguyên nhân, hậu quả và các yếu tố ảnh hưởng, từ đó đề xuất các biện pháp giáo dục kỹ năng sống nhằm giảm thiểu hành vi bạo lực.

Phạm vi nghiên cứu tập trung vào 300 học sinh thuộc hai trường THPT Kinh Môn và Trần Quang Khải, với sự tham gia của 8 giáo viên và 24 học sinh được phỏng vấn sâu. Thời gian nghiên cứu diễn ra từ năm 2014 đến 2015. Mục tiêu cụ thể là khảo sát các biểu hiện bạo lực, đánh giá nhận thức của học sinh về bạo lực học đường, xác định các yếu tố tác động và thử nghiệm hiệu quả của chương trình tập huấn kỹ năng sống trong việc phòng tránh bạo lực. Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc xây dựng môi trường học đường an toàn, thân thiện, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục và phát triển nhân cách học sinh.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên hai lý thuyết chính: thuyết tâm động lực và thuyết học tập xã hội. Thuyết tâm động lực giải thích hành vi bạo lực xuất phát từ cảm xúc giận dữ, thất vọng, trong đó mức độ thất vọng càng sâu sắc thì xu hướng bạo lực càng cao. Thuyết học tập xã hội nhấn mạnh hành vi bạo lực là kết quả của quá trình học hỏi từ môi trường sống, bao gồm gia đình, bạn bè, truyền thông và các phương tiện giải trí như phim ảnh, trò chơi điện tử.

Các khái niệm chuyên ngành được sử dụng gồm: bạo lực học đường (BLHĐ) là hành vi sử dụng vũ lực hoặc quyền lực gây tổn thương về thể chất, tinh thần, tình dục hoặc kinh tế trong môi trường học tập; các hình thức bạo lực gồm bạo lực thể chất, tinh thần, tình dục, xã hội và kinh tế; yếu tố ảnh hưởng bao gồm gia đình, môi trường học đường, phương tiện truyền thông và các yếu tố sinh học xã hội như hormone, gen và khí chất.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp phối hợp định lượng và định tính. Nguồn dữ liệu chính là khảo sát 300 học sinh THPT tại hai trường thuộc huyện Kinh Môn, với mẫu được chọn ngẫu nhiên theo từng khối lớp (10, 11, 12), mỗi khối 50 học sinh. Ngoài ra, 8 giáo viên và 24 học sinh được phỏng vấn sâu để thu thập thông tin chi tiết về các biểu hiện và nguyên nhân bạo lực.

Phương pháp phân tích bao gồm thống kê mô tả, phân tích độ tin cậy của bảng hỏi bằng hệ số Alpha của Cronbach, và phân tích so sánh tỷ lệ các hình thức bạo lực theo giới tính, khối lớp. Phần mềm SPSS 13 được sử dụng để xử lý số liệu. Nghiên cứu còn thực hiện giai đoạn tập huấn kỹ năng sống nhằm đánh giá tác động của giáo dục sư phạm trong việc giảm thiểu bạo lực học đường. Thời gian nghiên cứu kéo dài từ tháng 6 đến tháng 10 năm 2014, bao gồm các giai đoạn thiết kế công cụ, khảo sát thử, khảo sát chính thức và thực nghiệm tác động.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Thực trạng bạo lực học đường: Khoảng 64% học sinh thừa nhận từng có hành vi đánh nhau với bạn bè, trong đó 44,7% xảy ra rất thường xuyên và 38% thường xuyên. Tỷ lệ học sinh nam tham gia bạo lực thể chất cao gấp đôi so với nữ. Các hình thức bạo lực tinh thần như nói xấu, đe dọa chiếm khoảng 35% trong các hành vi được ghi nhận.

2. Nguyên nhân bạo lực: 24% học sinh cho biết nguyên nhân là do không ưa nhau, 16% do bị khiêu khích, 13,3% do lý do tình cảm, 20% do người khác nhờ đánh và 12% không có lý do rõ ràng. Gia đình có bố mẹ ly dị, ít quan tâm, hoặc sử dụng phương pháp giáo dục bằng roi vọt làm tăng nguy cơ học sinh có hành vi bạo lực.

3. Hậu quả bạo lực: Học sinh bị bạo lực thường có biểu hiện sợ hãi, lo lắng, giảm năng lực học tập, thậm chí có ý định tự tử. Khoảng 61% nạn nhân bạo lực học đường có ý định tự tử theo nghiên cứu châu Âu. Bạo lực cũng làm giảm sự gắn kết giữa học sinh và nhà trường, tăng nguy cơ bỏ học và các hành vi tiêu cực khác.

4. Hiệu quả tập huấn kỹ năng sống: Sau chương trình tập huấn, có khoảng 70% học sinh nâng cao nhận thức về nguyên nhân và hậu quả của bạo lực học đường, 65% cải thiện kỹ năng giao tiếp và giải quyết mâu thuẫn không bạo lực, góp phần giảm tỷ lệ hành vi bạo lực trong trường học.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy bạo lực học đường ở huyện Kinh Môn có mức độ nghiêm trọng, tương đồng với các nghiên cứu trong nước và quốc tế. Nguyên nhân chủ yếu xuất phát từ yếu tố gia đình, môi trường học đường và ảnh hưởng tiêu cực của truyền thông bạo lực. Sự khác biệt về tỷ lệ bạo lực giữa nam và nữ phù hợp với lý thuyết về ảnh hưởng hormone nam tính và khí chất hướng ngoại.

Việc tập huấn kỹ năng sống được chứng minh là biện pháp hiệu quả trong việc nâng cao nhận thức và thay đổi hành vi của học sinh, phù hợp với các chương trình chống bạo lực học đường quốc tế như chương trình của nhà tâm lý học Dan Olweus. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ các hình thức bạo lực theo giới tính và bảng so sánh trước và sau tập huấn kỹ năng sống để minh họa hiệu quả can thiệp.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Tăng cường giáo dục kỹ năng sống: Triển khai chương trình tập huấn kỹ năng tự nhận thức, giao tiếp và giải quyết mâu thuẫn không bạo lực cho học sinh THPT trong toàn huyện, với mục tiêu giảm 30% hành vi bạo lực trong vòng 2 năm, do Sở Giáo dục và các trường THPT phối hợp thực hiện.

2. Xây dựng môi trường học đường thân thiện: Thiết lập các quy tắc ứng xử, tăng cường vai trò của giáo viên trong việc phát hiện và xử lý kịp thời các hành vi bạo lực, đồng thời tổ chức các hoạt động ngoại khóa nhằm tăng cường sự gắn kết giữa học sinh, thực hiện trong năm học tiếp theo.

3. Hỗ trợ gia đình và cộng đồng: Tổ chức các buổi tập huấn, tư vấn cho phụ huynh về phương pháp giáo dục tích cực, tăng cường sự quan tâm, giám sát con em, giảm thiểu các yếu tố gia đình gây bạo lực, thực hiện liên tục trong 3 năm tới bởi các trung tâm tư vấn tâm lý và chính quyền địa phương.

4. Kiểm soát và quản lý truyền thông: Hạn chế việc học sinh tiếp xúc với các nội dung bạo lực trên truyền hình, internet và trò chơi điện tử, đồng thời tăng cường tuyên truyền về tác hại của bạo lực học đường qua các kênh truyền thông địa phương, thực hiện ngay và duy trì thường xuyên.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Nhà quản lý giáo dục: Giúp xây dựng chính sách, chương trình phòng chống bạo lực học đường hiệu quả, từ đó nâng cao chất lượng giáo dục và an ninh trường học.

2. Giáo viên và cán bộ quản lý trường học: Cung cấp kiến thức và công cụ để nhận diện, xử lý và phòng ngừa các hành vi bạo lực trong môi trường học tập.

3. Phụ huynh học sinh: Nâng cao nhận thức về vai trò của gia đình trong việc giáo dục và hỗ trợ con em, góp phần giảm thiểu nguyên nhân bạo lực từ môi trường gia đình.

4. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành tâm lý học, giáo dục: Là tài liệu tham khảo quý giá về thực trạng, nguyên nhân và biện pháp can thiệp bạo lực học đường, phục vụ cho các nghiên cứu tiếp theo.

Câu hỏi thường gặp

1. Bạo lực học đường là gì?
   Bạo lực học đường là các hành vi sử dụng vũ lực hoặc quyền lực gây tổn thương về thể chất, tinh thần, tình dục hoặc kinh tế trong môi trường học tập, ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe và sự phát triển của học sinh.

2. Nguyên nhân chính dẫn đến bạo lực học đường?
   Nguyên nhân bao gồm yếu tố gia đình như thiếu sự quan tâm, giáo dục sai lầm; môi trường học đường căng thẳng, thiếu sự giám sát; và ảnh hưởng tiêu cực từ truyền thông, phim ảnh, trò chơi điện tử bạo lực.

3. Bạo lực học đường ảnh hưởng thế nào đến học sinh?
   Hậu quả gồm tổn thương thể chất, tâm lý như lo âu, trầm cảm, giảm năng lực học tập, thậm chí có ý định tự tử, làm giảm sự gắn kết với nhà trường và tăng nguy cơ bỏ học.

4. Làm thế nào để phòng tránh bạo lực học đường?
   Giáo dục kỹ năng sống, tăng cường giao tiếp, giải quyết mâu thuẫn không bạo lực, xây dựng môi trường học đường thân thiện và sự phối hợp chặt chẽ giữa nhà trường, gia đình và cộng đồng là các biện pháp hiệu quả.

5. Chương trình tập huấn kỹ năng sống có hiệu quả không?
   Theo nghiên cứu, chương trình tập huấn giúp học sinh nâng cao nhận thức về bạo lực, cải thiện kỹ năng giao tiếp và giải quyết xung đột, góp phần giảm đáng kể hành vi bạo lực trong trường học.

Kết luận

• Bạo lực học đường ở học sinh THPT huyện Kinh Môn diễn biến phức tạp với nhiều hình thức và nguyên nhân đa dạng.
• Yếu tố gia đình, môi trường học đường và truyền thông đóng vai trò quan trọng trong việc hình thành và duy trì hành vi bạo lực.
• Tập huấn kỹ năng sống là biện pháp hiệu quả giúp giảm thiểu hành vi bạo lực và nâng cao nhận thức của học sinh.
• Cần có sự phối hợp đồng bộ giữa nhà trường, gia đình và cộng đồng trong phòng chống bạo lực học đường.
• Nghiên cứu đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm xây dựng môi trường học đường an toàn, thân thiện, góp phần phát triển nhân cách và chất lượng giáo dục.

Tiếp theo, các cơ quan quản lý giáo dục và nhà trường nên triển khai các chương trình tập huấn kỹ năng sống rộng rãi, đồng thời tăng cường công tác giám sát và xử lý kịp thời các hành vi bạo lực. Để biết thêm chi tiết và áp dụng hiệu quả, quý độc giả và các nhà nghiên cứu có thể tham khảo toàn văn luận văn này.