Luận văn thạc sĩ: Nghiên cứu mối quan hệ giữa việc dạy và học nghe hiểu ở trường THPT Hòa Bình

• Tác giả: Bùi Thị Thủy
• Người hướng dẫn: Ph. Phạm Thị Thanh Thủy
• Trường học: Vietnam National University - Hanoi University of Languages and International Studies
• Chuyên ngành: English Language Teaching Methodology
• Đề tài: Nghiên cứu mối quan hệ giữa dạy và học nghe hiểu tại trường THPT Hòa Bình
• Loại tài liệu: M.A Minor Thesis
• Năm xuất bản: 2013
• Địa điểm: Hà Nội

• STATEMENT OF THESIS ORIGINALITY
• ACKNOWLEDGEMENTS
• ABSTRACT
• 1. PART 1: INTRODUCTION
• 1.1. Rationale
• 1.2. Aims of the Study
• 1.3. Methods of the study
• 1.4. Scope of the study
• 1.5. Design of the study
• 2. PART 2: DEVELOPMENT
• 2. CHAPTER 1: LITERATURE REVIEW
• 2.1. Definition of listening comprehension
• 2.2. The importance of listening comprehension
• 2.3. Teaching listening comprehension
• 2.3.1. The stages of teaching listening comprehension
• 2.3.2. Processes of teaching listening comprehension
• 3. CHAPTER 2: RESEARCH METHODOLOGY
• 3.1. Introduction
• 3.2. Classroom observation
• 3.3. The data collection
• 3.4. Data collection and analysis
• 4. CHAPTER 3: REAL SITUATION OF TEACHING LISTENING COMPREHENSION AT YENTHUY C HIGH SCHOOL
• 4.1. Teachers’ stages in teaching listening comprehension
• 4.1.1. Results of the teachers’ stages through questionnaire
• 4.1.2. Results of teachers’ stages through classroom observation
• 4.1.3. Results of teachers’ stages through interviews
• 4.2. Teachers’ processes in teaching listening comprehension
• 4.2.1. Results of teachers’ processes through questionnaire
• 4.2.2. Results of teachers’ processes through classroom observations
• 4.2.3. Results of teachers’ processes through informal interview
• 4.3. Teachers’ techniques for teaching listening comprehension
• 4.3.1. Results of teachers’ techniques through questionnaire
• 4.3.2. Results of teachers’ techniques through interviews
• 4.4. Teachers’ applications of techniques to check students’ listening comprehension
• 4.5. Teachers’ principles in teaching listening comprehension
• 5. CHAPTER 4: REAL SITUATION OF LEARNING LISTENING COMPREHENSION AT YENTHUY C HIGH SCHOOL
• 5.1. Students’ needs in learning listening comprehension
• 5.2. Students’ expectations to teachers’ teaching listening comprehension
• 5.3. Students’ motivation in learning listening comprehension
• 5.4. Students’ strategies in learning listening comprehension
• 5.5. Students’ interactions in learning listening comprehension
• 5.5.1. Results of students’ interactions through questionnaire
• 5.5.2. Results of students’ interactions through classroom observation
• 5.6. Students’ difficulties in learning listening comprehension
• 6. CHAPTER 5: FILLING THE GAPS BETWEEN STUDENTS’ NEEDS AND EXPECTATIONS WITH TEACHING LISTENING COMPREHENSION
• 6.1. Filling the gaps between students’ needs in learning listening comprehension and teachers’ teaching listening comprehension
• 6.2. Filling the gaps between students’ expectations in learning listening comprehension and teachers’ teaching listening comprehension
• 6.3. Some activities for gap filling between teaching and listening comprehension
• 3. PART 3: RECOMMENDATIONS AND CONCLUSION
• 3.1. Findings and Suggestions
• 3.2. Suggestions for further Study
• LIST OF TABLES
• LIST OF APPENDICES
• Appendix 1. Questionnaire for students
• Appendix 2. Questionnaire for teachers
• Appendix 3. Informal interview for teacher 1
• Appendix 4. Informal interview for teacher 2
• Appendix 5. Informal interview for teacher 3
• Appendix 6. Informal interview for teacher 4
• Appendix 7. Classroom observation 1
• Appendix 8. Classroom observation 2
• Appendix 9. Classroom observation 3
• Appendix 10. Classroom observation 4
• Appendix 11. Classroom observation 5
• Appendix 12. Classroom observation 6

I. Tổng quan về mối quan hệ giữa dạy và học nghe hiểu

Nghiên cứu mối quan hệ giữa dạy nghe hiểu và học nghe hiểu tại trường THPT Hòa Bình là một chủ đề quan trọng trong giáo dục ngôn ngữ. Mục tiêu chính của nghiên cứu này là tìm hiểu cách mà phương pháp dạy của giáo viên ảnh hưởng đến khả năng nghe hiểu của học sinh. Việc hiểu rõ mối quan hệ này không chỉ giúp cải thiện chất lượng giảng dạy mà còn nâng cao hiệu quả học tập của học sinh.

1.1. Định nghĩa và tầm quan trọng của nghe hiểu

Nghe hiểu là một kỹ năng quan trọng trong việc học ngoại ngữ. Theo Underwood (1989), nghe hiểu không chỉ là một quá trình thụ động mà còn là một hoạt động chủ động, yêu cầu người nghe phải tập trung và phân tích thông tin. Việc phát triển kỹ năng này giúp học sinh có thể giao tiếp hiệu quả hơn.

1.2. Các yếu tố ảnh hưởng đến nghe hiểu

Có nhiều yếu tố ảnh hưởng đến khả năng nghe hiểu của học sinh, bao gồm từ vựng, ngữ pháp và ngữ điệu. Ngoài ra, môi trường học tập cũng đóng vai trò quan trọng trong việc hình thành kỹ năng này. Việc tạo ra một môi trường học tập tích cực sẽ giúp học sinh tự tin hơn khi thực hành nghe hiểu.

II. Thách thức trong việc dạy và học nghe hiểu tại THPT Hòa Bình

Mặc dù có nhiều nỗ lực trong việc cải thiện phương pháp dạy nghe hiểu, nhưng vẫn tồn tại nhiều thách thức. Một trong những vấn đề lớn nhất là sự thiếu hụt tài liệu và thiết bị hỗ trợ. Điều này dẫn đến việc học sinh không có đủ cơ hội để thực hành kỹ năng nghe hiểu một cách hiệu quả.

2.1. Thiếu tài liệu và thiết bị hỗ trợ

Nhiều giáo viên tại THPT Hòa Bình gặp khó khăn trong việc tìm kiếm tài liệu nghe hiểu phù hợp. Việc thiếu thiết bị như máy nghe nhạc hoặc phần mềm học tập cũng làm giảm hiệu quả của các bài học nghe hiểu.

2.2. Khó khăn trong việc tạo động lực cho học sinh

Học sinh thường cảm thấy chán nản khi học nghe hiểu do thiếu sự tương tác và thực hành. Việc tạo động lực cho học sinh là một thách thức lớn, đòi hỏi giáo viên phải tìm ra các phương pháp dạy học sáng tạo và hấp dẫn.

III. Phương pháp dạy nghe hiểu hiệu quả tại THPT Hòa Bình

Để cải thiện kỹ năng nghe hiểu, giáo viên cần áp dụng các phương pháp dạy học hiện đại và phù hợp với nhu cầu của học sinh. Việc sử dụng công nghệ và tài liệu phong phú có thể giúp học sinh hứng thú hơn với việc học.

3.1. Sử dụng công nghệ trong dạy nghe hiểu

Việc tích hợp công nghệ vào giảng dạy nghe hiểu có thể tạo ra những trải nghiệm học tập thú vị hơn cho học sinh. Các ứng dụng học tập và video trực tuyến có thể giúp học sinh tiếp cận với nhiều nguồn tài liệu phong phú.

3.2. Tạo môi trường học tập tích cực

Một môi trường học tập tích cực sẽ khuyến khích học sinh tham gia vào các hoạt động nghe hiểu. Giáo viên có thể tổ chức các buổi thảo luận nhóm hoặc các trò chơi học tập để tăng cường sự tương tác giữa học sinh.

IV. Ứng dụng thực tiễn và kết quả nghiên cứu tại THPT Hòa Bình

Nghiên cứu đã chỉ ra rằng việc áp dụng các phương pháp dạy học mới có thể cải thiện đáng kể khả năng nghe hiểu của học sinh. Kết quả khảo sát cho thấy học sinh cảm thấy tự tin hơn khi thực hành kỹ năng này.

4.1. Kết quả khảo sát về nhu cầu học sinh

Khảo sát cho thấy phần lớn học sinh có nhu cầu cao về việc cải thiện kỹ năng nghe hiểu. Họ mong muốn có nhiều cơ hội thực hành hơn trong lớp học và cần sự hỗ trợ từ giáo viên.

4.2. Phản hồi từ giáo viên về phương pháp dạy

Giáo viên cũng nhận thấy rằng việc áp dụng các phương pháp dạy học mới đã giúp họ dễ dàng hơn trong việc truyền đạt kiến thức và tạo động lực cho học sinh.

V. Kết luận và hướng phát triển tương lai cho dạy và học nghe hiểu

Mối quan hệ giữa dạy và học nghe hiểu tại THPT Hòa Bình cần được tiếp tục nghiên cứu và cải thiện. Việc áp dụng các phương pháp dạy học hiện đại và tạo ra môi trường học tập tích cực sẽ giúp nâng cao chất lượng giáo dục.

5.1. Đề xuất cho giáo viên

Giáo viên nên thường xuyên cập nhật các phương pháp dạy học mới và tìm kiếm tài liệu phù hợp để nâng cao hiệu quả giảng dạy.

5.2. Hướng phát triển cho nghiên cứu trong tương lai

Cần có thêm nhiều nghiên cứu về mối quan hệ giữa dạy và học nghe hiểu để tìm ra các giải pháp tối ưu hơn cho giáo dục tại các trường THPT.

Tổng quan nghiên cứu

Theo ước tính, việc nâng cao kỹ năng nghe hiểu tiếng Anh tại các trường trung học phổ thông ở Việt Nam đang là một thách thức lớn, đặc biệt tại các địa phương như Hòa Bình. Tại trường THPT Yên Thủy C, việc dạy và học kỹ năng nghe hiểu còn nhiều hạn chế do phương pháp giảng dạy truyền thống, thiếu thiết bị hỗ trợ và tài liệu phù hợp. Nghiên cứu này nhằm mục tiêu khảo sát mối quan hệ giữa việc dạy và học kỹ năng nghe hiểu tiếng Anh tại trường, tập trung vào nhu cầu và kỳ vọng của học sinh, phương pháp giảng dạy của giáo viên, cũng như các giải pháp nhằm thu hẹp khoảng cách giữa nhu cầu học tập và thực tế giảng dạy. Nghiên cứu được thực hiện trong năm học 2012-2013 với sự tham gia của 166 học sinh lớp 10, 11, 12 và 5 giáo viên tiếng Anh. Ý nghĩa của nghiên cứu thể hiện qua việc cung cấp dữ liệu thực tiễn giúp cải thiện chất lượng dạy và học kỹ năng nghe, góp phần nâng cao hiệu quả giảng dạy tiếng Anh tại các trường phổ thông trong bối cảnh hội nhập quốc tế.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết về nghe hiểu tiếng Anh như định nghĩa của Mare Helgesen và Steven Brown (2009) về quá trình hiểu ngôn ngữ nói, kết hợp giữa kiến thức ngôn ngữ và phi ngôn ngữ. Lý thuyết về quá trình nghe gồm hai hướng tiếp cận: bottom-up (từ âm thanh, từ vựng, ngữ pháp) và top-down (dựa trên kiến thức nền và ngữ cảnh). Brown (1994) mô tả tám bước trong quá trình nghe hiểu, từ xử lý âm thanh thô đến lưu trữ thông tin trong trí nhớ dài hạn. Ngoài ra, các chiến lược học tập như metacognitive, cognitive và socio-affective cũng được áp dụng để phân tích cách học sinh tiếp cận kỹ năng nghe. Các nguyên tắc giảng dạy nghe hiểu của Heinle & Heinle (2001) cũng được vận dụng nhằm tăng thời lượng nghe, sử dụng ngôn ngữ thực tế và phát triển chiến lược nghe cho học sinh.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp hỗn hợp, kết hợp thu thập dữ liệu định lượng và định tính. Cỡ mẫu gồm 166 học sinh lớp 10, 11, 12 được chọn ngẫu nhiên và 5 giáo viên tiếng Anh tại trường THPT Yên Thủy C. Dữ liệu được thu thập qua ba công cụ chính: quan sát 6 tiết học nghe hiểu ngẫu nhiên, bảng câu hỏi khảo sát dành cho học sinh và giáo viên, và phỏng vấn không chính thức với 4 giáo viên. Phân tích dữ liệu bao gồm thống kê mô tả các câu trả lời bảng hỏi, phân tích nội dung phỏng vấn và quan sát lớp học. Thời gian nghiên cứu kéo dài trong năm học 2012-2013, đảm bảo tính khách quan và độ tin cậy của dữ liệu.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Nhu cầu học nghe của học sinh: 73% học sinh mong muốn cải thiện kỹ năng nghe, 73% muốn nâng cao các kỹ năng khác thông qua nghe, 51% học để có thể nghe nhạc, phim và tin tức tiếng Anh, 44% học để đạt điểm tốt trong môn nghe.
2. Kỳ vọng của học sinh đối với giáo viên: 73% học sinh mong được trang bị các chiến lược nghe cần thiết, 54% muốn có các bài tập nghe phù hợp với trình độ và sở thích, 51% kỳ vọng được cung cấp tài liệu bổ trợ ngoài giờ học.
3. Phương pháp giảng dạy của giáo viên: 100% giáo viên thực hiện đầy đủ các giai đoạn dạy nghe (khởi động, trước khi nghe, trong khi nghe, sau khi nghe), tuy nhiên 80% thường phải cắt bớt giai đoạn sau khi nghe do hạn chế thời gian. 80% giáo viên cân bằng giữa phương pháp bottom-up và top-down trong giảng dạy.
4. Kỹ thuật giảng dạy: Sử dụng hoạt động nhóm và khởi động là phổ biến, nhưng các kỹ thuật như trò chơi, bài hát, dạy chiến lược nghe ít được áp dụng. 60% giáo viên không thiết kế các bài tập nghe ngắn tích hợp với các kỹ năng khác.
5. Động lực học tập của học sinh: 36% học sinh tích cực học nghe, 33% có hứng thú cao, nhưng vẫn có khoảng 30% học sinh cảm thấy nhàm chán, mệt mỏi khi nghe băng nhiều lần và không hiểu bài.
6. Chiến lược học tập: Hơn 60% học sinh sử dụng chiến lược đoán nghĩa dựa trên từ đã biết, 57% dịch trong đầu, 47% vận dụng kiến thức và kinh nghiệm cá nhân để hiểu bài nghe. Tuy nhiên, khoảng 30% học sinh chưa có chiến lược metacognitive hiệu quả như đặt mục tiêu nghe hay đánh giá lại cách nghe.
7. Tương tác trong lớp học: Quan sát cho thấy giáo viên thường tổ chức hoạt động nhóm, tuy nhiên mức độ tương tác giữa học sinh và giáo viên còn hạn chế, ảnh hưởng đến hiệu quả tiếp thu kỹ năng nghe.

Thảo luận kết quả

Việc học sinh có nhu cầu rõ ràng và kỳ vọng cao về chiến lược nghe cho thấy tầm quan trọng của việc đổi mới phương pháp giảng dạy. Sự cân bằng giữa bottom-up và top-down trong giảng dạy của giáo viên phù hợp với lý thuyết, nhưng việc cắt bớt giai đoạn sau khi nghe do thời gian hạn chế có thể làm giảm hiệu quả kiểm tra và củng cố kiến thức. Kỹ thuật giảng dạy còn đơn điệu, thiếu sự đa dạng và tính hấp dẫn, dẫn đến một bộ phận học sinh thiếu động lực và cảm thấy nhàm chán. So sánh với các nghiên cứu trong ngành, việc thiếu chiến lược metacognitive và tương tác tích cực là nguyên nhân chính khiến kỹ năng nghe của học sinh chưa được cải thiện đáng kể. Biểu đồ thể hiện tỷ lệ học sinh sử dụng các chiến lược học tập và mức độ hài lòng với phương pháp giảng dạy sẽ minh họa rõ nét hơn các phát hiện này.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Tăng cường thời lượng và hoàn thiện các giai đoạn dạy nghe: Giáo viên cần ưu tiên hoàn thành đầy đủ các giai đoạn dạy nghe, đặc biệt là giai đoạn sau khi nghe để củng cố kiến thức và kiểm tra hiệu quả học tập. Thời gian dành cho mỗi tiết học nên được điều chỉnh hợp lý.
2. Đa dạng hóa kỹ thuật giảng dạy: Áp dụng các hoạt động trò chơi, bài hát, và các bài tập nghe ngắn tích hợp kỹ năng khác nhằm tăng tính hấp dẫn và động lực học tập cho học sinh.
3. Phát triển chiến lược học tập cho học sinh: Giáo viên cần hướng dẫn và trang bị cho học sinh các chiến lược metacognitive như đặt mục tiêu nghe, đánh giá và điều chỉnh cách nghe để nâng cao hiệu quả học tập.
4. Tăng cường tương tác trong lớp học: Khuyến khích hoạt động nhóm, thảo luận và phản hồi giữa giáo viên và học sinh nhằm tạo môi trường học tập tích cực, giúp học sinh tự tin và chủ động hơn trong việc luyện nghe.
5. Cung cấp tài liệu bổ trợ và khuyến khích học sinh tự học: Nhà trường và giáo viên nên cung cấp thêm các tài liệu nghe phù hợp ngoài giờ học, đồng thời khuyến khích học sinh luyện nghe qua các phương tiện đa dạng như phim, nhạc, tin tức tiếng Anh.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Giáo viên tiếng Anh tại các trường phổ thông: Nghiên cứu cung cấp dữ liệu thực tiễn và các giải pháp cải tiến phương pháp dạy nghe, giúp giáo viên nâng cao hiệu quả giảng dạy.
2. Nhà quản lý giáo dục và các chuyên gia đào tạo: Thông tin về thực trạng và nhu cầu học nghe tại địa phương giúp hoạch định chính sách và chương trình đào tạo phù hợp.
3. Sinh viên, nghiên cứu sinh chuyên ngành giảng dạy tiếng Anh: Luận văn là tài liệu tham khảo quý giá về phương pháp nghiên cứu và ứng dụng lý thuyết trong giảng dạy kỹ năng nghe.
4. Học sinh và phụ huynh: Hiểu rõ hơn về tầm quan trọng của kỹ năng nghe và các chiến lược học tập hiệu quả, từ đó chủ động trong việc phát triển kỹ năng này.

Câu hỏi thường gặp

1. Tại sao kỹ năng nghe lại khó cải thiện ở học sinh phổ thông?
   Do phương pháp giảng dạy còn truyền thống, thiếu đa dạng kỹ thuật, thời gian luyện nghe hạn chế và học sinh thiếu chiến lược học tập hiệu quả. Ví dụ, nhiều học sinh cảm thấy nhàm chán khi nghe băng nhiều lần mà không hiểu nội dung.

2. Làm thế nào để giáo viên cân bằng giữa bottom-up và top-down trong dạy nghe?
   Giáo viên nên kết hợp dạy từ vựng, ngữ pháp (bottom-up) với việc kích hoạt kiến thức nền và dự đoán nội dung (top-down). Ví dụ, trước khi nghe, giáo viên có thể giới thiệu chủ đề và từ khóa liên quan để học sinh chuẩn bị tâm thế.

3. Chiến lược metacognitive trong học nghe là gì?
   Là các kỹ thuật như đặt mục tiêu nghe, theo dõi và đánh giá quá trình nghe để điều chỉnh cách học. Ví dụ, học sinh có thể tự hỏi “Mình đã hiểu phần nào?” và “Lần sau cần tập trung vào điểm gì?”.

4. Tại sao tương tác trong lớp học lại quan trọng với kỹ năng nghe?
   Tương tác giúp học sinh phản hồi, trao đổi và thực hành nghe nói, từ đó tăng khả năng hiểu và phản xạ ngôn ngữ. Ví dụ, hoạt động nhóm giúp học sinh luyện nghe qua đối thoại và thảo luận.

5. Làm sao để học sinh tự học nghe hiệu quả ngoài lớp?
   Học sinh nên sử dụng các nguồn nghe đa dạng như phim, nhạc, tin tức tiếng Anh, kết hợp với việc áp dụng các chiến lược nghe đã học trên lớp. Ví dụ, nghe phim có phụ đề giúp tăng khả năng nhận diện từ và hiểu ngữ cảnh.

Kết luận

• Nghiên cứu đã làm rõ mối quan hệ giữa phương pháp dạy và nhu cầu học kỹ năng nghe tại trường THPT Yên Thủy C, Hòa Bình.
• Học sinh có nhu cầu và kỳ vọng cao về việc được trang bị chiến lược nghe và tài liệu phù hợp.
• Giáo viên áp dụng đầy đủ các giai đoạn dạy nghe nhưng còn hạn chế về kỹ thuật và thời gian thực hiện.
• Động lực học tập và chiến lược nghe của học sinh chưa đồng đều, ảnh hưởng đến hiệu quả tiếp thu.
• Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm nâng cao chất lượng dạy và học kỹ năng nghe trong thời gian tới.

Hành động tiếp theo: Các giáo viên và nhà trường nên áp dụng các khuyến nghị để cải thiện phương pháp giảng dạy, đồng thời tiếp tục nghiên cứu mở rộng để nâng cao hiệu quả đào tạo kỹ năng nghe tiếng Anh.