Tổng quan nghiên cứu

Suy sinh dục nam là một hội chứng lâm sàng phổ biến do thiếu hụt androgen, ảnh hưởng tiêu cực đến chức năng sinh lý và chất lượng cuộc sống của nam giới. Tại Mỹ, khoảng 4 triệu đàn ông mắc suy sinh dục, nhưng chỉ khoảng 5% trong số đó được điều trị. Tỷ lệ suy giảm sinh dục ở nam giới trung niên dao động từ 2,1% đến 12,8%, trong khi ở nhóm tuổi 40-79 là 2,1-5,7%. Ở Việt Nam, mặc dù chưa có số liệu thống kê chính thức, nhưng theo báo cáo của Bệnh viện Bình Dân TP. Hồ Chí Minh, số bệnh nhân đến khám với biểu hiện suy sinh dục nam đã tăng từ 400 bệnh nhân/tuần năm 2005 lên 500 bệnh nhân/tuần năm 2008. WHO cũng ghi nhận tuổi thọ trung bình của nam giới Việt Nam là 71,7 tuổi, trong đó tỷ lệ mãn dục nam tăng theo tuổi: dưới 50 tuổi là 9%, 50-59 tuổi là 29%, 60-69 tuổi là 44%, 70-79 tuổi là 70%, và trên 80 tuổi là 80%. Ngoài ra, các yếu tố nguy cơ như tiêu thụ rượu 8,3 lít/người và tỷ lệ hút thuốc lá 47,1% ở nam giới cũng góp phần làm gia tăng tỷ lệ suy sinh dục.

Mục tiêu nghiên cứu là đánh giá tác dụng hướng sinh dục của cao chiết Ba kích, Dâm dương hoắc và Tơm trơng (gọi tắt là cao A) trên mô hình chuột nhắt trắng suy sinh dục, nhằm tìm ra giải pháp điều trị hiệu quả, an toàn, ít tác dụng phụ so với liệu pháp testosteron ngoại sinh hiện nay. Nghiên cứu được thực hiện tại Viện Sâm và Dược Liệu, Đại học Y Dược TP. Hồ Chí Minh trong giai đoạn 2019-2021. Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc phát triển các bài thuốc y học cổ truyền kết hợp y học hiện đại, góp phần đa dạng hóa phương pháp điều trị suy sinh dục nam, nâng cao chất lượng cuộc sống cho người bệnh.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết về sinh tổng hợp và chuyển hóa testosteron, vai trò của trục hạ đồi - tuyến yên - tinh hoàn trong điều hòa hoạt động sinh dục nam, cũng như các khái niệm về androgen, hormon LH, FSH, và protein gắn androgen (ABP). Testosteron là androgen chính, được sản xuất chủ yếu bởi tế bào Leydig dưới sự kích thích của LH, đóng vai trò quan trọng trong phát triển đặc tính sinh dục thứ phát, sinh tinh và duy trì chức năng sinh dục. Nồng độ testosteron toàn phần ở người trưởng thành dao động từ 10,4 đến 24,3 nmol/L, trong đó chỉ khoảng 2% là testosteron tự do có hoạt tính sinh học. Sự điều hòa ngược âm tính của testosteron lên trục hạ đồi - tuyến yên giúp duy trì cân bằng hormon nội tiết.

Ngoài ra, nghiên cứu áp dụng mô hình suy sinh dục trên chuột nhắt trắng đực, sử dụng natri valproat và phẫu thuật cắt bỏ tinh hoàn để gây mô hình suy sinh dục, đánh giá tác dụng của cao A thông qua các chỉ số sinh hóa và sinh lý như nồng độ testosteron huyết thanh, trọng lượng tuyến tiền liệt, túi tinh, tinh hoàn và cơ nâng hậu môn.

Phương pháp nghiên cứu

Nguồn dữ liệu chính là các mẫu cao chiết từ Ba kích, Dâm dương hoắc và Tơm trơng được chuẩn hóa theo Dược điển Việt Nam V, cùng với mẫu chuột nhắt trắng đực chủng Swiss albino, trọng lượng trung bình 25 ± 2 g. Chuột được nuôi dưỡng trong điều kiện kiểm soát nhiệt độ và độ ẩm, cho uống cao A hoặc thuốc đối chứng testosteron undecanoate (Andriol Testocaps TM 40 mg) trong 14 ngày.

Phương pháp phân tích bao gồm:

  • Định lượng nồng độ testosteron huyết thanh bằng ELISA.
  • Cân trọng lượng tương đối của tuyến tiền liệt, túi tinh, tinh hoàn và cơ nâng hậu môn.
  • Kiểm tra độc tính cấp đường uống của cao A trên chuột.
  • So sánh các chỉ số sinh lý giữa nhóm chuột bình thường, suy sinh dục và điều trị.

Cỡ mẫu gồm 30 con chuột, chia thành 3 nhóm: nhóm chứng, nhóm suy sinh dục và nhóm điều trị. Phương pháp chọn mẫu ngẫu nhiên, phân tích số liệu sử dụng phần mềm thống kê với mức ý nghĩa p < 0,05. Thời gian nghiên cứu kéo dài 24 tháng, từ 2019 đến 2021.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tăng nồng độ testosteron huyết thanh: Chuột suy sinh dục có nồng độ testosteron giảm trung bình 65% so với nhóm bình thường. Sau khi điều trị bằng cao A, nồng độ testosteron tăng lên khoảng 85% so với nhóm suy sinh dục, tương đương với nhóm dùng testosteron ngoại sinh.

  2. Tăng trọng lượng tuyến tiền liệt và túi tinh: Trọng lượng tương đối tuyến tiền liệt và túi tinh của chuột điều trị cao A tăng lần lượt 40% và 35% so với nhóm suy sinh dục, gần bằng nhóm bình thường.

  3. Tăng trọng lượng tinh hoàn và cơ nâng hậu môn: Chuột điều trị cao A có trọng lượng tinh hoàn tăng 30% và cơ nâng hậu môn tăng 25% so với nhóm suy sinh dục, cho thấy tác dụng đồng hóa và cải thiện chức năng sinh dục.

  4. Độc tính cấp thấp: Thử nghiệm độc tính cấp đường uống cho thấy cao A không gây tử vong hay biểu hiện bất thường về hành vi ở liều tối đa 2 g/kg, cho thấy độ an toàn cao trong điều kiện thử nghiệm.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy cao chiết Ba kích, Dâm dương hoắc và Tơm trơng có tác dụng hướng sinh dục rõ rệt trên mô hình chuột suy sinh dục, thể hiện qua việc phục hồi nồng độ testosteron và cải thiện các chỉ số sinh lý liên quan đến chức năng sinh dục. Điều này phù hợp với các nghiên cứu trước đây về từng vị thuốc thành phần, trong đó Ba kích và Dâm dương hoắc đã được chứng minh tăng cường sản xuất testosteron và cải thiện chức năng sinh tinh. Tơm trơng, với thành phần saponin phong phú, góp phần tăng cường hoạt động androgen và đồng hóa protein.

So với liệu pháp testosteron ngoại sinh, cao A có ưu điểm là ít tác dụng phụ, không gây ức chế trục hạ đồi - tuyến yên, đồng thời kích thích sản xuất testosteron nội sinh. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ so sánh nồng độ testosteron và trọng lượng các cơ quan sinh dục giữa các nhóm, giúp minh họa rõ ràng hiệu quả điều trị.

Tuy nhiên, nghiên cứu còn hạn chế về quy mô mẫu và thời gian theo dõi, cần có các nghiên cứu sâu hơn về cơ chế tác động và thử nghiệm lâm sàng trên người để khẳng định hiệu quả và an toàn lâu dài.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Phát triển sản phẩm cao A thành thuốc điều trị suy sinh dục nam: Tiến hành nghiên cứu lâm sàng giai đoạn tiếp theo trong vòng 2 năm, nhằm đánh giá hiệu quả và an toàn trên người bệnh, do các viện nghiên cứu y học cổ truyền và bệnh viện chuyên khoa phối hợp thực hiện.

  2. Ứng dụng kết hợp y học cổ truyền và y học hiện đại: Khuyến khích các cơ sở y tế áp dụng cao A như một liệu pháp bổ trợ trong điều trị suy sinh dục, nhằm giảm liều lượng và tác dụng phụ của testosteron ngoại sinh, nâng cao tỷ lệ đáp ứng điều trị.

  3. Tăng cường đào tạo và phổ biến kiến thức: Tổ chức các hội thảo, tập huấn cho bác sĩ và nhân viên y tế về công dụng và cách sử dụng cao A, nhằm nâng cao nhận thức và áp dụng rộng rãi trong cộng đồng.

  4. Nghiên cứu mở rộng về cơ chế tác động: Khuyến khích các nhóm nghiên cứu tiếp tục phân tích các thành phần hoạt chất trong cao A, cơ chế điều hòa trục hạ đồi - tuyến yên - tinh hoàn, cũng như tác động lên các chỉ số sinh hóa khác như LH, FSH, nhằm hoàn thiện cơ sở khoa học cho sản phẩm.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Bác sĩ chuyên khoa Nam học và Nội tiết: Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học về tác dụng của các dược liệu truyền thống trong điều trị suy sinh dục, giúp mở rộng lựa chọn điều trị an toàn, hiệu quả.

  2. Nhà nghiên cứu y học cổ truyền: Luận văn là tài liệu tham khảo quý giá về sự kết hợp giữa y học cổ truyền và y học hiện đại trong nghiên cứu dược liệu, phương pháp chiết xuất và đánh giá tác dụng sinh học.

  3. Sinh viên và học viên cao học ngành Y học cổ truyền và Y học lâm sàng: Cung cấp kiến thức chuyên sâu về sinh lý sinh dục nam, mô hình thực nghiệm và phương pháp nghiên cứu khoa học trong lĩnh vực y học cổ truyền.

  4. Doanh nghiệp sản xuất dược liệu và thực phẩm chức năng: Thông tin về quy trình chuẩn hóa nguyên liệu, chiết xuất cao đặc và đánh giá độc tính giúp phát triển sản phẩm mới có cơ sở khoa học vững chắc.

Câu hỏi thường gặp

  1. Cao chiết Ba kích, Dâm dương hoắc và Tơm trơng có tác dụng gì trong điều trị suy sinh dục?
    Cao chiết này giúp tăng nồng độ testosteron nội sinh, cải thiện chức năng sinh tinh và tăng trọng lượng các cơ quan sinh dục phụ, từ đó nâng cao khả năng sinh lý nam giới.

  2. Mô hình chuột suy sinh dục được tạo ra như thế nào?
    Mô hình được gây ra bằng cách cắt bỏ tinh hoàn hoặc sử dụng natri valproat liều 500 mg/kg, làm giảm nồng độ testosteron và các chỉ số sinh lý liên quan, mô phỏng tình trạng suy sinh dục ở người.

  3. Liệu cao A có an toàn khi sử dụng không?
    Thử nghiệm độc tính cấp đường uống trên chuột cho thấy cao A không gây tử vong hay tác dụng phụ nghiêm trọng ở liều tối đa 2 g/kg, cho thấy độ an toàn cao trong điều kiện thử nghiệm.

  4. So sánh hiệu quả của cao A với liệu pháp testosteron ngoại sinh như thế nào?
    Cao A có khả năng phục hồi nồng độ testosteron và các chỉ số sinh lý tương đương với testosteron ngoại sinh, nhưng ít gây ức chế trục hạ đồi - tuyến yên và ít tác dụng phụ hơn.

  5. Có thể áp dụng kết quả nghiên cứu này vào điều trị lâm sàng không?
    Kết quả nghiên cứu mở ra hướng phát triển thuốc điều trị suy sinh dục nam từ dược liệu truyền thống, tuy nhiên cần tiến hành các nghiên cứu lâm sàng trên người để xác nhận hiệu quả và an toàn trước khi ứng dụng rộng rãi.

Kết luận

  • Cao chiết Ba kích, Dâm dương hoắc và Tơm trơng có tác dụng hướng sinh dục rõ rệt trên mô hình chuột suy sinh dục, thể hiện qua tăng nồng độ testosteron và cải thiện trọng lượng các cơ quan sinh dục.
  • Cao A an toàn khi sử dụng ở liều cao trong thử nghiệm độc tính cấp trên chuột.
  • Nghiên cứu góp phần khoa học hóa bài thuốc truyền thống, mở rộng lựa chọn điều trị suy sinh dục nam an toàn, hiệu quả.
  • Cần tiếp tục nghiên cứu lâm sàng để đánh giá hiệu quả và an toàn trên người bệnh trong vòng 2-3 năm tới.
  • Khuyến khích ứng dụng kết hợp y học cổ truyền và y học hiện đại trong điều trị suy sinh dục nam nhằm nâng cao chất lượng cuộc sống cho người bệnh.

Hành động tiếp theo là triển khai nghiên cứu lâm sàng, đồng thời phổ biến kết quả nghiên cứu đến cộng đồng y khoa và người dân để tăng cường nhận thức về các phương pháp điều trị an toàn, hiệu quả.