Nghiên cứu nồng độ TNF-α, IL-6, IL-10 trong huyết tương và mối liên quan với mức độ bệnh ở bệnh nhân nhiễm khuẩn huyết gram âm

• Tác giả: Vũ Mạnh Cường
• Người hướng dẫn: Vũ Xuân Nghĩa
• Trường học: Học viện Quân y
• Chuyên ngành: Bệnh truyền nhiễm và các bệnh nhiệt đới
• Đề tài: Nghiên cứu nồng độ TNF-α, IL-6, IL-10 huyết tương và mối liên quan với mức độ bệnh ở bệnh nhân nhiễm khuẩn huyết Gram âm
• Loại tài liệu: Luận án tiến sĩ y học
• Năm xuất bản: 2022
• Địa điểm: Hà Nội

• LỜI CAM ĐOAN
• 1. CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN TÀI LIỆU
• 1.1. Nhiễm khuẩn huyết và vai trò của các vi khuẩn Gram gây nhiễm khuẩn huyết
• 1.1.1. Khái niệm về nhiễm khuẩn huyết và sốc nhiễm khuẩn
• 1.1.2. Đặc điểm dịch tễ của nhiễm khuẩn huyết do vi khuẩn Gram âm
• 1.1.3. Các vi khuẩn Gram âm gây nhiễm khuẩn huyết
• 1.1.4. Đặc điểm lâm sàng, cận lâm sàng nhiễm khuẩn huyết và sốc nhiễm khuẩn do vi khuẩn Gram âm
• 1.1.5. Các cytokine TNF-α, IL-6, IL-10 trong huyết tương và vai trò của chúng trong nhiễm khuẩn huyết do vi khuẩn Gram âm
• 1.1.5.1. Khái niệm cytokine, các chất tạo cytokine
• 1.1.5.2. Vai trò, nồng độ của các cytokine TNF-α, IL-6, IL-10 huyết tương trong nhiễm khuẩn huyết và nhiễm khuẩn huyết do vi khuẩn Gram âm
• 1.1.5.3. Các nghiên cứu về vai trò của TNF-α, IL-6, IL-10 huyết tương trong nhiễm khuẩn huyết và nhiễm khuẩn huyết do vi khuẩn Gram âm
• 1.1.5.3.1. Các kết quả nghiên cứu trên thế giới
• 1.1.5.3.2. Các kết quả nghiên cứu tại Việt Nam
• 1.2. ĐẶT VẤN ĐỀ
• 2. CHƯƠNG 2: ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 2.1. Đối tượng nghiên cứu
• 2.2. Tiêu chuẩn chọn bệnh nhân
• 2.3. Tiêu chuẩn loại trừ
• 2.4. Phương pháp nghiên cứu
• 2.4.1. Thiết kế nghiên cứu
• 2.4.2. Cách chọn mẫu
• 2.4.3. Các bước tiến hành
• 2.5. Đặc điểm chung
• 2.6. Đặc điểm lâm sàng
• 2.7. Đặc điểm cận lâm sàng
• 2.8. Xét nghiệm định lượng các cytokine TNF-α, IL-6 và IL-10 huyết tương (kỹ thuật ELISA)
• 2.9. Xử lý số liệu
• 2.10. Đạo đức nghiên cứu
• 3. CHƯƠNG 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
• 3.1. Đặc điểm của bệnh nhân nhiễm khuẩn huyết do vi khuẩn Gram âm
• 3.1.1. Đặc điểm chung của bệnh nhân nhiễm khuẩn huyết do vi khuẩn Gram âm
• 3.1.2. Đặc điểm lâm sàng của bệnh nhân nhiễm khuẩn huyết do vi khuẩn Gram âm
• 3.1.3. Đặc điểm cận lâm sàng của bệnh nhân nhiễm khuẩn huyết do vi khuẩn Gram âm
• 3.2. Nồng độ TNF-α, IL-6, IL-10 và tỷ lệ nồng độ IL-6/IL-10, IL-6/TNF-α, IL-10/TNF-α huyết tương ở bệnh nhân nhiễm khuẩn huyết do vi khuẩn Gram âm
• 3.3. So sánh nồng độ TNF-α, IL-6, IL-10 và tỷ lệ nồng độ IL-6/IL-10, IL-6/TNF-α, IL-10/TNF-α giữa nhóm nhiễm khuẩn huyết và sốc nhiễm khuẩn
• 3.4. So sánh nồng độ TNF-α, IL-6, IL-10 và tỷ lệ nồng độ IL-6/IL-10, IL-6/TNF-α, IL-10/TNF-α giữa nhóm bệnh nhân nhiễm khuẩn huyết còn sống và tử vong
• 3.5. Mối liên quan giữa nồng độ TNF-α, IL-6, IL-10 và tỷ lệ nồng độ IL-6/IL-10, IL-6/TNF-α, IL-10/TNF-α huyết tương với các mức độ bệnh ở bệnh nhân nhiễm khuẩn huyết do vi khuẩn Gram âm
• 3.6. Mối liên quan giữa nồng độ TNF-α, IL-6, IL-10 và tỷ lệ nồng độ IL-6/IL-10, IL-6/TNF-α, IL-10/TNF-α huyết tương với một số đặc điểm bệnh nhân nhiễm khuẩn huyết do vi khuẩn Gram âm
• 3.7. Giá trị tiên lượng tình trạng sốc nhiễm khuẩn và tình trạng tử vong ở bệnh nhân nhiễm khuẩn huyết do vi khuẩn Gram âm
• PHỤ LỤC
• PHỤ LỤC 1: BỆNH ÁN NGHIÊN CỨU
• PHỤ LỤC 2: BẢNG ĐIỂM SOFA
• PHỤ LỤC 3: BẢNG ĐIỂM APACHE II
• DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU CỦA TÁC GIẢ ĐÃ CÔNG BỐ CÓ LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN
• TÀI LIỆU THAM KHẢO

I. Tổng quan về nhiễm khuẩn huyết và vai trò của vi khuẩn Gram âm

Nhiễm khuẩn huyết (NKH) là tình trạng nghiêm trọng do phản ứng miễn dịch quá mức đối với nhiễm trùng, dẫn đến suy nội tạng. Vi khuẩn Gram âm là tác nhân chính gây NKH, với tỷ lệ tử vong cao. Theo nghiên cứu, trong năm 2017, có khoảng 48,9 triệu trường hợp NKH trên toàn cầu, trong đó 11 triệu trường hợp tử vong. Việc điều trị NKH do vi khuẩn Gram âm gặp nhiều khó khăn do khả năng kháng thuốc. Nội độc tố Lipopolysaccharide (LPS) từ vi khuẩn Gram âm kích thích sản xuất các cytokine gây viêm như TNF-α, IL-6, và IL-10. Các cytokine này có vai trò quan trọng trong việc điều hòa phản ứng viêm và có thể dự đoán tình trạng bệnh. Việc theo dõi nồng độ các cytokine này có thể giúp chẩn đoán sớm và tiên lượng bệnh nhân NKH.

1.1. Khái niệm về nhiễm khuẩn huyết và sốc nhiễm khuẩn

Nhiễm khuẩn huyết được định nghĩa là tình trạng đáp ứng mất kiểm soát của cơ thể đối với nhiễm trùng, dẫn đến rối loạn chức năng của các tạng. Sốc nhiễm khuẩn là tình trạng NKH có tụt huyết áp và rối loạn chuyển hóa, đe dọa tính mạng. Chẩn đoán NKH dựa vào các tiêu chí lâm sàng và cận lâm sàng, trong đó có sự hiện diện của vi khuẩn Gram âm trong máu. Việc nhận biết sớm NKH là rất quan trọng để cải thiện tiên lượng và giảm tỷ lệ tử vong.

1.2. Đặc điểm dịch tễ của nhiễm khuẩn huyết do vi khuẩn Gram âm

Vi khuẩn Gram âm đã trở thành nguyên nhân chính gây NKH, với sự khác biệt về tần suất mắc bệnh giữa các khu vực và bệnh viện. Nghiên cứu cho thấy khoảng 10% bệnh nhân NKH không xác định được nguồn nhiễm. Việc hiểu rõ đặc điểm dịch tễ của NKH do vi khuẩn Gram âm là cần thiết để xây dựng các biện pháp phòng ngừa và điều trị hiệu quả.

II. Vai trò của cytokine trong nhiễm khuẩn huyết

Cytokine như TNF-α, IL-6, và IL-10 đóng vai trò quan trọng trong phản ứng viêm của cơ thể đối với nhiễm khuẩn huyết. TNF-α là cytokine gây viêm mạnh, tăng nhanh sau khi có sự xâm nhập của vi khuẩn. IL-6 có vai trò trong việc điều hòa đáp ứng miễn dịch và có thể dự đoán tình trạng bệnh. IL-10 là cytokine kháng viêm, giúp điều hòa phản ứng miễn dịch và giảm thiểu tổn thương mô. Nghiên cứu cho thấy nồng độ của các cytokine này có thể thay đổi theo mức độ nghiêm trọng của NKH, từ đó có thể sử dụng để tiên lượng tình trạng bệnh nhân.

2.1. Nồng độ cytokine trong huyết tương

Nồng độ TNF-α, IL-6, và IL-10 trong huyết tương có thể phản ánh tình trạng viêm và mức độ nghiêm trọng của NKH. Nghiên cứu cho thấy nồng độ TNF-α và IL-6 thường tăng cao ở bệnh nhân có sốc nhiễm khuẩn, trong khi IL-10 có thể tăng ở giai đoạn kháng viêm. Việc theo dõi nồng độ các cytokine này có thể giúp đánh giá tình trạng bệnh và đưa ra quyết định điều trị kịp thời.

2.2. Mối liên quan giữa cytokine và mức độ bệnh

Nghiên cứu đã chỉ ra rằng nồng độ TNF-α, IL-6, và IL-10 có mối liên quan chặt chẽ với mức độ bệnh ở bệnh nhân NKH do vi khuẩn Gram âm. Cụ thể, nồng độ IL-6 có thể dự đoán tình trạng sống sót của bệnh nhân, trong khi TNF-α và IL-10 có thể phản ánh tình trạng viêm và kháng viêm. Việc xác định mối liên quan này có thể giúp cải thiện tiên lượng và điều trị cho bệnh nhân.

III. Giá trị tiên lượng của cytokine trong nhiễm khuẩn huyết

Cytokine như TNF-α, IL-6, và IL-10 không chỉ có vai trò trong phản ứng viêm mà còn có giá trị tiên lượng quan trọng trong nhiễm khuẩn huyết. Nghiên cứu cho thấy nồng độ cao của TNF-α và IL-6 có thể dự đoán nguy cơ tử vong ở bệnh nhân NKH. Ngược lại, IL-10 có thể giúp điều hòa phản ứng miễn dịch và giảm thiểu tổn thương mô. Việc sử dụng các cytokine này trong tiên lượng có thể giúp cải thiện kết quả điều trị và giảm tỷ lệ tử vong.

3.1. Tiên lượng tình trạng sốc nhiễm khuẩn

Nồng độ TNF-α, IL-6, và IL-10 có thể được sử dụng để tiên lượng tình trạng sốc nhiễm khuẩn ở bệnh nhân. Nghiên cứu cho thấy nồng độ IL-6 có thể là yếu tố dự đoán chính cho tình trạng sốc, trong khi TNF-α và IL-10 cũng có vai trò quan trọng. Việc theo dõi nồng độ các cytokine này có thể giúp phát hiện sớm tình trạng sốc và điều chỉnh điều trị kịp thời.

3.2. Tiên lượng tình trạng tử vong

Nghiên cứu đã chỉ ra rằng nồng độ TNF-α, IL-6, và IL-10 có thể dự đoán tình trạng tử vong ở bệnh nhân NKH. Cụ thể, nồng độ cao của IL-6 có thể liên quan đến nguy cơ tử vong cao hơn. Việc sử dụng các cytokine này trong tiên lượng có thể giúp cải thiện quyết định điều trị và nâng cao chất lượng chăm sóc cho bệnh nhân.