Nghiên cứu mức lọc cầu thận bằng cystatin C ở bệnh nhân tiền đái tháo đường và đái tháo đường típ 2

• Tác giả: Đặng Anh Đào
• Người hướng dẫn: GS. Trần Hữu Dàng
• Trường học: Đại học Huế
• Chuyên ngành: Nội khoa
• Đề tài: Nghiên cứu mức lọc cầu thận bằng cystatin C ở bệnh nhân tiền đái tháo đường và đái tháo đường típ 2
• Loại tài liệu: luận án tiến sĩ
• Năm xuất bản: 2019
• Địa điểm: Huế

• LỜI CẢM ƠN
• LỜI CAM ĐOAN
• CÁC CHỮ VIẾT TẮT
• 1. CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN TÀI LIỆU
• 1.1. TỔNG QUAN VỀ TIỀN ĐÁI THÁO ĐƯỜNG, ĐÁI THÁO ĐƯỜNG TÍP 2
• 1.2. Dịch tễ học tăng glucose máu
• 1.3. Chẩn đoán tiền đái tháo đường
• 1.4. Chẩn đoán đái tháo đường
• 1.5. Bệnh thận đái tháo đường
• 1.6. Dịch tễ học bệnh thận đái tháo đường
• 1.7. Tổn thương mô bệnh học của bệnh thận đái tháo đường
• 1.8. Diễn tiến của bệnh thận đái tháo đường
• 1.9. Bệnh sinh của bệnh thận đái tháo đường
• 1.10. Yếu tố nguy cơ của bệnh thận đái tháo đường
• 1.11. Chẩn đoán lâm sàng bệnh thận đái tháo đường
• 1.12. Chẩn đoán bệnh thận mạn
• 1.13. Tổng quan về cystatin C huyết thanh
• 1.13.1. Lịch sử phát hiện cystatin C huyết thanh
• 1.13.2. Cấu trúc và biểu lộ cystatin C
• 1.13.3. Chức năng sinh học của cystatin C
• 1.13.4. Các yếu tố ảnh hưởng đến nồng độ tuần hoàn cystatin C
• 1.14. Các phương pháp đo lường và ước đoán mức lọc cầu thận trong lâm sàng
• 1.14.1. Đo lường mức lọc cầu thận
• 1.14.2. Ước đoán mức lọc cầu thận
• 1.15. Vai trò của cystatin C huyết thanh ở bệnh nhân tiền đái tháo đường, đái tháo đường típ 2
• 1.15.1. Vai trò Cystatin C ở đối tượng tiền đái tháo đường
• 1.15.2. Vai trò của Cystatin C ở bệnh nhân đái tháo đường
• 1.16. Các nghiên cứu liên quan đề tài
• 1.16.1. Các nghiên cứu trong nước
• 1.16.2. Các nghiên cứu ngoài nước
• 2. CHƯƠNG 2: ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 2.1. Đối tượng nghiên cứu
• 2.2. Nhóm tiền đái tháo đường
• 2.3. Nhóm đái tháo đường típ 2
• 2.4. Địa điểm và thời gian nghiên cứu
• 2.5. Phương pháp nghiên cứu
• 2.5.1. Phương pháp nghiên cứu
• 2.5.2. Cỡ mẫu và phương pháp chọn mẫu
• 2.5.3. Phương tiện nghiên cứu
• 2.5.4. Các biến số nghiên cứu
• 2.5.5. Xử lý số liệu
• 2.5.6. Đạo đức nghiên cứu
• 3. CHƯƠNG 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
• 3.1. Một số đặc điểm chung của các đối tượng nghiên cứu
• 3.2. Nồng độ cystatin C huyết thanh và mức lọc cầu thận ở bệnh nhân tiền ĐTĐ, ĐTĐ típ 2
• 3.2.1. Nồng độ cystatin C huyết thanh ở các đối tượng nghiên cứu
• 3.2.2. Nồng độ cystatin C huyết thanh và mức lọc cầu thận ở bệnh nhân ĐTĐ, ĐTĐ típ 2
• 3.2.3. Tương quan giữa nồng độ cystatin C huyết thanh với mức lọc cầu thận
• 3.2.4. Mối liên quan giữa nồng độ cystatin C huyết thanh với một số yếu tố nguy cơ bệnh thận ĐTĐ
• 3.2.5. Liên quan giữa nồng độ cystatin C huyết thanh với một số YTNC bệnh thận ĐTĐ ở các đối tượng nghiên cứu
• 3.2.6. Liên quan giữa một số YTNC bệnh thận ĐTĐ với nồng độ cystatin C huyết thanh ở bệnh nhân tiền ĐTĐ, ĐTĐ típ 2
• 3.2.7. Phân tích hồi quy binary logistic các yếu tố ảnh hưởng đến nồng độ cystatin C huyết thanh ở nhóm tiền ĐTĐ, ĐTĐT2
• 3.2.8. Giá trị của cystatin C huyết thanh trong dự báo bệnh thận đái tháo đường
• 3.2.9. Giá trị của cystatin C huyết thanh trong dự báo albumin niệu ở nhóm tiền ĐTĐ, ĐTĐ típ 2
• 3.2.10. Giá trị của cystatin C huyết thanh trong dự báo giảm mức lọc cầu thận ở nhóm tiền ĐTĐ, ĐTĐ típ 2
• 3.2.11. Phân tích hồi quy binary logistic các yếu tố nguy cơ dự báo bệnh thận đái tháo đường
• 3.3. Nồng độ cystatin C huyết thanh và mức lọc cầu thận ở các nhóm nghiên cứu
• 3.3.1. Nồng độ cystatin C huyết thanh ở các đối tượng nghiên cứu
• 3.3.2. Nồng độ cystatin c huyết thanh và mức lọc cầu thận ở các đối tượng nghiên cứu
• 3.3.3. Các công thức ước đoán mức lọc cầu thận dựa vào creatinine, cystatin C huyết thanh và xạ hình thận
• 3.4. Nồng độ cystatin C huyết thanh và một số yếu tố nguy cơ bệnh thận ĐTĐ
• 3.4.1. Nồng độ Cystatin C huyết thanh theo giới tính ở các nhóm nghiên cứu
• 3.4.2. Nồng độ cystatin C huyết thanh theo nhóm tuổi ở các đối tượng nghiên cứu
• 3.4.3. Nồng độ Cystatin C huyết thanh theo chỉ số khối cơ thể, tình trạng béo phì dạng nam
• 3.4.4. Nồng độ cystatin C theo tình trạng tăng huyết áp ở các nhóm nghiên cứu
• 3.4.5. Nồng độ cystatinin C huyết thanh và tình trạng kiểm soát glucose, thời gian phát hiện bệnh ở nhóm ĐTĐT2
• 3.4.6. Nồng độ cystatinin C huyết thanh và tình trạng lipid máu ở nhóm tiền ĐTĐ, ĐTĐT2
• 3.5. Giá trị của cystatin C huyết thanh trong dự báo bệnh thận đái tháo đường
• 3.5.1. Giá trị của cystatin C huyết thanh trong dự báo bài xuất albumin niệu
• 3.5.2. Giá trị của cystatin C huyết thanh trong dự báo giảm mức lọc cầu thận
• DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN LUẬN ÁN ĐÃ CÔNG BỐ
• TÀI LIỆU THAM KHẢO
• PHỤ LỤC
• 1. DANH MỤC BẢNG
• 2. DANH MỤC BIỂU ĐỒ
• 3. DANH MỤC SƠ ĐỒ, HÌNH ẢNH

I. Tổng quan về tiền đái tháo đường và đái tháo đường típ 2

Tiền đái tháo đường và đái tháo đường típ 2 đang trở thành vấn đề sức khỏe toàn cầu, với tỷ lệ mắc bệnh ngày càng gia tăng. Theo dữ liệu từ Liên đoàn Đái tháo đường Quốc tế, có khoảng 425 triệu người trưởng thành mắc đái tháo đường trên toàn thế giới, trong đó đái tháo đường típ 2 chiếm hơn 90%. Tại Việt Nam, tỷ lệ mắc đái tháo đường cũng đã tăng lên đáng kể, với 5,42% người trưởng thành được chẩn đoán mắc bệnh. Điều này cho thấy sự cần thiết phải có các nghiên cứu sâu hơn về tình trạng này, đặc biệt là trong việc đánh giá mức lọc cầu thận bằng cystatin C. Việc phát hiện sớm các dấu hiệu tổn thương thận có thể giúp ngăn chặn hoặc làm chậm tiến trình của bệnh thận đái tháo đường.

1.1. Dịch tễ học tăng glucose máu

Đái tháo đường típ 2 là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây ra các biến chứng nghiêm trọng, bao gồm bệnh thận. Tổn thương thận có thể xuất hiện sớm ngay cả khi chưa có dấu hiệu tăng bài xuất albumin niệu. Cystatin C được xem là một biomarker tiềm năng trong việc phát hiện sớm tổn thương thận, có thể giúp đánh giá chính xác hơn mức lọc cầu thận so với creatinine. Nghiên cứu cho thấy nồng độ cystatin C có thể phản ánh tình trạng rối loạn chức năng thận ở giai đoạn sớm, trước khi có sự thay đổi về nồng độ creatinine hoặc albumin niệu. Điều này chỉ ra rằng cystatin C có thể là một chỉ số quan trọng trong việc phát hiện sớm bệnh thận đái tháo đường.

II. Giá trị của cystatin C trong đánh giá chức năng thận

Nghiên cứu cho thấy cystatin C có thể là một chỉ số đáng tin cậy để ước đoán mức lọc cầu thận (GFR) ở bệnh nhân tiền đái tháo đường và đái tháo đường típ 2. Khả năng phát hiện giảm GFR ở giai đoạn sớm của cystatin C vượt trội hơn so với creatinine, giúp các bác sĩ có thể can thiệp kịp thời. Việc sử dụng cystatin C trong lâm sàng có thể giúp phân loại bệnh nhân theo nguy cơ phát triển bệnh thận mạn, từ đó đưa ra các biện pháp điều trị phù hợp. Các nghiên cứu cũng chỉ ra rằng nồng độ cystatin C có mối liên quan chặt chẽ với các yếu tố nguy cơ như huyết áp, chỉ số khối cơ thể (BMI), và tình trạng lipid máu.

2.1. Mối liên hệ giữa cystatin C và các yếu tố nguy cơ

Nghiên cứu cho thấy rằng nồng độ cystatin C huyết thanh tăng cao ở những bệnh nhân có các yếu tố nguy cơ như béo phì, tăng huyết áp và rối loạn lipid máu. Điều này cho thấy rằng cystatin C không chỉ là một biomarker cho tổn thương thận mà còn có thể phản ánh tình trạng sức khỏe tổng thể của bệnh nhân. Việc theo dõi nồng độ cystatin C có thể giúp xác định những bệnh nhân có nguy cơ cao phát triển bệnh thận, từ đó có những can thiệp kịp thời nhằm làm chậm tiến trình bệnh. Điều này đặc biệt quan trọng trong bối cảnh gia tăng tỷ lệ mắc đái tháo đường và các biến chứng liên quan tại Việt Nam.

III. Ứng dụng thực tiễn của cystatin C trong lâm sàng

Việc ứng dụng xét nghiệm nồng độ cystatin C trong lâm sàng có thể mang lại nhiều lợi ích cho việc phát hiện sớm và quản lý bệnh thận ở bệnh nhân tiền đái tháo đường và đái tháo đường típ 2. Nghiên cứu đã chỉ ra rằng cystatin C có thể giúp phân tầng nguy cơ bệnh thận, từ đó hỗ trợ bác sĩ trong việc quyết định các phương pháp điều trị phù hợp. Hơn nữa, việc sử dụng cystatin C có thể giảm thiểu những hạn chế của việc ước đoán mức lọc cầu thận dựa vào creatinine, đặc biệt trong các trường hợp bệnh nhân có tình trạng cơ thể thay đổi hoặc có các yếu tố ảnh hưởng khác. Điều này không chỉ nâng cao chất lượng chăm sóc sức khỏe mà còn giúp cải thiện kết quả điều trị cho bệnh nhân.

3.1. Khuyến nghị trong thực hành lâm sàng

Nghiên cứu khuyến nghị rằng các bác sĩ nên xem xét việc áp dụng xét nghiệm cystatin C huyết thanh một cách thường quy trong việc đánh giá chức năng thận ở bệnh nhân có nguy cơ cao. Điều này đặc biệt quan trọng trong bối cảnh tỷ lệ mắc đái tháo đường ngày càng gia tăng, giúp phát hiện sớm tổn thương thận và thực hiện các can thiệp kịp thời để làm chậm tiến trình bệnh. Việc kết hợp sử dụng cystatin C với các chỉ số khác như albumin niệu và creatinine có thể tạo ra một bức tranh toàn diện hơn về tình trạng sức khỏe thận của bệnh nhân.