I. Nghiên cứu khoa học và khả năng di chuyển của tôm càng xanh
Nghiên cứu khoa học về khả năng di chuyển của tôm càng xanh (Macrobrachium rosenbergii) qua đập Phước Hòa là một trong những công trình đầu tiên tại Việt Nam. Nghiên cứu này tập trung vào việc đánh giá khả năng di chuyển ngược dòng của tôm càng xanh trong điều kiện thí nghiệm và thực tế. Đập Phước Hòa được xem là một chướng ngại vật lớn đối với sự di cư của các loài thủy sản, đặc biệt là tôm càng xanh. Nghiên cứu này nhằm cung cấp cơ sở khoa học để thiết kế và vận hành các công trình hỗ trợ di cư, đảm bảo sự tồn tại và phát triển của các loài thủy sản trong hệ sinh thái sông ngòi.
1.1. Đặc điểm sinh học và môi trường sống của tôm càng xanh
Tôm càng xanh là loài giáp xác có giá trị kinh tế cao, phân bố chủ yếu ở vùng nhiệt đới và cận nhiệt đới. Đặc điểm sinh học của loài này bao gồm tập tính di cư theo mùa, đặc biệt là trong giai đoạn sinh sản. Môi trường sống của tôm càng xanh thường là các vùng nước ngọt và lợ, nơi có điều kiện thủy văn phù hợp. Tuy nhiên, sự xuất hiện của các công trình thủy lợi như đập Phước Hòa đã làm thay đổi môi trường sống tự nhiên, gây khó khăn cho quá trình di cư của loài này.
1.2. Tác động của đập Phước Hòa đến hệ sinh thái
Đập Phước Hòa không chỉ ảnh hưởng đến khả năng di chuyển của tôm càng xanh mà còn tác động đến toàn bộ hệ sinh thái xung quanh. Sự thay đổi dòng chảy, chất lượng nước và cấu trúc đáy sông đã làm biến đổi môi trường sống của nhiều loài động vật thủy sinh. Nghiên cứu này cũng chỉ ra rằng, việc thiếu các công trình hỗ trợ di cư phù hợp đã làm giảm đáng kể số lượng tôm càng xanh trong khu vực.
II. Phương pháp nghiên cứu và kết quả
Nghiên cứu sử dụng các phương pháp thí nghiệm trong phòng thí nghiệm và khảo sát thực địa để đánh giá khả năng di chuyển của tôm càng xanh qua đập Phước Hòa. Các thí nghiệm được thiết kế để mô phỏng điều kiện thủy lực thực tế, bao gồm các mức lưu tốc nước khác nhau. Kết quả nghiên cứu cho thấy, tôm càng xanh có khả năng di chuyển ngược dòng ở các lưu tốc nước thấp, nhưng gặp khó khăn khi lưu tốc nước tăng cao.
2.1. Thiết kế thí nghiệm và phương pháp thu thập dữ liệu
Các thí nghiệm được thực hiện trong kênh nước hở với chiều dài 18m, được thiết kế để mô phỏng điều kiện thủy lực tại đập Phước Hòa. Phương pháp thu thập dữ liệu bao gồm quan sát trực tiếp và sử dụng các thiết bị đo lưu tốc nước. Dữ liệu được ghi lại và phân tích để đánh giá khả năng di chuyển của tôm càng xanh ở các mức lưu tốc nước khác nhau.
2.2. Kết quả và thảo luận
Kết quả nghiên cứu cho thấy, tôm càng xanh có khả năng di chuyển ngược dòng thành công ở lưu tốc nước 0,3 m/s, nhưng tỷ lệ thành công giảm đáng kể khi lưu tốc nước tăng lên 0,6 m/s và 0,9 m/s. Điều này cho thấy, việc thiết kế các công trình hỗ trợ di cư cần phải tính toán kỹ lưỡng các yếu tố thủy lực để đảm bảo hiệu quả hoạt động.
III. Giải pháp và ứng dụng thực tiễn
Nghiên cứu đề xuất các giải pháp nhằm cải thiện khả năng di chuyển của tôm càng xanh qua đập Phước Hòa, bao gồm việc điều chỉnh lưu tốc nước và thiết kế các công trình hỗ trợ di cư phù hợp. Các giải pháp này không chỉ có ý nghĩa đối với tôm càng xanh mà còn góp phần bảo vệ hệ sinh thái thủy sinh trong khu vực.
3.1. Đề xuất chế độ quản lý lưu tốc nước
Một trong những giải pháp quan trọng là điều chỉnh lưu tốc nước tại đập Phước Hòa để phù hợp với khả năng di chuyển của tôm càng xanh. Nghiên cứu đề xuất duy trì lưu tốc nước ở mức 0,3 m/s trong các giai đoạn di cư chính của loài này.
3.2. Thiết kế công trình hỗ trợ di cư
Nghiên cứu cũng đề xuất thiết kế các công trình hỗ trợ di cư như kênh dẫn và bậc thang thủy lực để giúp tôm càng xanh vượt qua đập Phước Hòa một cách dễ dàng hơn. Các công trình này cần được thiết kế dựa trên các đặc điểm sinh học và hành vi di cư của loài.
