Tổng quan nghiên cứu

Phú Yên, một tỉnh ven biển thuộc duyên hải Nam Trung Bộ Việt Nam, sở hữu diện tích tự nhiên khoảng 5.045 km² và bờ biển dài 189 km, nổi bật với nhiều di tích địa chất bazan cột độc đáo như Gành Đá Đĩa, Hòn Yến, đồi đá đĩa An Phú, Vực Hòm, Vực Song. Những cảnh quan này không chỉ mang giá trị khoa học mà còn tiềm năng phát triển du lịch địa chất đặc sắc. Tuy nhiên, hiện nay du lịch địa chất tại Phú Yên chưa được khai thác hiệu quả, còn thiếu sự đầu tư đồng bộ và nhân lực chuyên môn sâu về địa chất. Mục tiêu nghiên cứu nhằm làm rõ giá trị địa chất – địa mạo của thành tạo bazan cột tại một số điểm tiêu biểu trên địa bàn tỉnh, đồng thời đề xuất định hướng không gian và giải pháp khai thác bền vững cho phát triển du lịch địa phương trong giai đoạn 2021-2023.

Nghiên cứu tập trung khảo sát các điểm di tích bazan cột tại huyện Tuy An và thành phố Tuy Hòa, bao gồm Gành Đá Đĩa, Hòn Yến, Vực Hòm, Vực Song, Vực Trà Cơi – Hố Tròn. Qua đó, đánh giá các tiêu chí như độ hấp dẫn, thời gian khai thác, tính liên kết, khả năng tiếp cận và sức chứa du lịch nhằm xác định tiềm năng phát triển các loại hình du lịch địa chất phù hợp. Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc bảo tồn, phát huy giá trị tài nguyên địa chất, đồng thời góp phần nâng cao hiệu quả kinh tế - xã hội và phát triển du lịch bền vững tại Phú Yên.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên ba quan điểm lý thuyết chính: quan điểm hệ thống, quan điểm lãnh thổ và quan điểm sinh thái phát triển bền vững. Quan điểm hệ thống giúp phân tích tổng thể các yếu tố địa chất – địa mạo trong mối liên hệ với hệ sinh thái và phát triển kinh tế xã hội địa phương. Quan điểm lãnh thổ nhấn mạnh tính đặc thù và mối quan hệ vùng miền của các di tích bazan cột trong phạm vi tỉnh Phú Yên. Quan điểm sinh thái và phát triển bền vững đặt trọng tâm vào bảo vệ cân bằng sinh thái, đảm bảo khai thác tài nguyên địa chất phục vụ du lịch không làm suy thoái môi trường tự nhiên.

Khung lý thuyết còn bao gồm các khái niệm chuyên ngành như giá trị địa chất – địa mạo, du lịch địa chất, sức chứa du lịch (carrying capacity), và các mô hình đánh giá tài nguyên du lịch tổng hợp. Đặc biệt, mô hình đánh giá sức chứa du lịch được áp dụng để xác định giới hạn chịu tải của các điểm du lịch bazan cột nhằm đảm bảo phát triển bền vững.

Phương pháp nghiên cứu

Nguồn dữ liệu chính bao gồm tài liệu địa chất, địa mạo, báo cáo khoa học, bản đồ địa chất Phú Yên, cùng số liệu khảo sát thực địa tại 9 điểm di tích bazan cột trên địa bàn huyện Tuy An và thành phố Tuy Hòa. Cỡ mẫu khảo sát thực địa gồm các điểm di tích tiêu biểu như Gành Đá Đĩa, Hòn Yến, Vực Hòm, Vực Song, với các hoạt động thu thập dữ liệu địa chất, chụp ảnh, lấy mẫu, phỏng vấn du khách và người dân địa phương.

Phương pháp phân tích bao gồm: phân tích không gian dựa trên bản đồ địa chất và hành chính; phương pháp điều tra, khảo sát thực địa; phương pháp đánh giá sức chứa du lịch dựa trên công thức tính sức chứa tự nhiên (PCC), sức chứa thực tế (RCC) và sức chứa cho phép (ECC); phương pháp chuyên gia để tham vấn ý kiến các nhà nghiên cứu, cán bộ quản lý du lịch địa phương. Thời gian nghiên cứu kéo dài từ 2021 đến 2023, đảm bảo thu thập dữ liệu đầy đủ và cập nhật.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Giá trị địa chất – địa mạo đặc sắc của bazan cột Phú Yên: Gành Đá Đĩa có khoảng 10.000 cột đá bazan hình lục giác cao đến 12 m, tạo nên cảnh quan độc đáo, được đánh giá là di tích địa chất “độc nhất vô nhị” ven biển Việt Nam. Hòn Yến là đảo bazan cột duy nhất với chiều cao cột đá lên đến 70 m, cấu tạo đa dạng với thế nằm thẳng đứng, xiên chéo và gần nằm ngang, tạo nên cảnh quan kỳ vĩ. Các điểm khác như Vực Hòm, Vực Song cũng có các cột bazan cột rõ nét, tạo thành các vách đá dựng đứng và thác nước đẹp mắt.

  2. Đánh giá tổng hợp tiềm năng du lịch địa chất: Qua hệ thống tiêu chí đánh giá gồm độ hấp dẫn, thời gian khai thác, tính liên kết và sức chứa, Gành Đá Đĩa và Hòn Yến được xếp vào nhóm “rất thuận lợi” với điểm tổng hợp trên 80%. Các điểm như Vực Hòm, Vực Song đạt mức “khá thuận lợi” với điểm từ 70-78%. Sức chứa du lịch tại Gành Đá Đĩa và Hòn Yến ước tính đạt từ 500 đến 1.000 khách/ngày, phù hợp với quy mô phát triển du lịch hiện tại và tương lai.

  3. Khả năng tiếp cận và liên kết du lịch: Các điểm bazan cột nằm trong bán kính 10-20 km, có thể kết nối với nhau và các điểm du lịch khác trong vùng, thuận lợi cho phát triển các tuyến du lịch liên hoàn. Hệ thống giao thông đường bộ và đường thủy hỗ trợ tốt cho việc di chuyển, góp phần nâng cao khả năng tiếp cận và trải nghiệm của du khách.

  4. Ảnh hưởng của điều kiện tự nhiên và môi trường: Khí hậu nhiệt đới ẩm gió mùa với mùa mưa kéo dài từ tháng 9 đến tháng 12 và mùa khô từ tháng 1 đến tháng 8 ảnh hưởng đến thời gian khai thác du lịch. Các hiện tượng thiên tai như bão, lũ lụt, hạn hán và xâm nhập mặn cũng đặt ra thách thức trong quản lý và phát triển bền vững tài nguyên du lịch địa chất.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy giá trị địa chất – địa mạo bazan cột tại Phú Yên không chỉ có ý nghĩa khoa học mà còn là tài nguyên du lịch quý giá, có thể phát triển thành các sản phẩm du lịch đặc thù như du lịch tham quan, du lịch giáo dục và trải nghiệm địa chất. So với các nghiên cứu về địa chất du lịch tại Vịnh Hạ Long hay Cao nguyên đá Đồng Văn, Phú Yên có tiềm năng tương đương về cảnh quan bazan cột độc đáo nhưng chưa được khai thác hiệu quả.

Việc đánh giá sức chứa du lịch dựa trên các chỉ số PCC, RCC và ECC giúp xác định giới hạn chịu tải phù hợp, tránh tình trạng khai thác quá mức gây tổn hại tài nguyên. Các biểu đồ so sánh sức chứa giữa các điểm bazan cột có thể minh họa rõ ràng sự khác biệt về tiềm năng và mức độ phát triển hiện tại.

Ngoài ra, sự kết hợp giữa cảnh quan tự nhiên và văn hóa dân sinh như làng chài ven biển, hoạt động nuôi tôm hùm tại Hòn Yến tạo nên trải nghiệm du lịch đa dạng, góp phần tăng sức hấp dẫn cho du khách. Tuy nhiên, thách thức lớn là cần nâng cao nhận thức bảo vệ tài nguyên, phát triển hạ tầng đồng bộ và đào tạo nguồn nhân lực chuyên môn để khai thác hiệu quả và bền vững.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Xây dựng và triển khai quy hoạch phát triển du lịch địa chất bazan cột: Định hướng phát triển các tuyến du lịch liên kết giữa Gành Đá Đĩa, Hòn Yến, Vực Hòm và các điểm lân cận trong vòng 3-5 năm tới, tập trung phát huy giá trị cảnh quan độc đáo và bảo vệ môi trường tự nhiên.

  2. Nâng cao năng lực quản lý và bảo tồn tài nguyên: Thiết lập các quy định quản lý khai thác du lịch, giới hạn sức chứa khách tham quan theo tiêu chuẩn ECC, đồng thời tăng cường công tác giám sát, bảo vệ các di tích địa chất khỏi tác động tiêu cực của hoạt động du lịch và thiên tai.

  3. Phát triển sản phẩm du lịch đa dạng, gắn với giáo dục và trải nghiệm: Xây dựng các tour du lịch địa chất kết hợp tham quan, học tập về cơ chế hình thành bazan cột, trải nghiệm thực địa và văn hóa địa phương, nhằm nâng cao giá trị gia tăng và thu hút khách du lịch có chất lượng.

  4. Đầu tư cơ sở hạ tầng và đào tạo nguồn nhân lực: Cải thiện hệ thống giao thông, biển báo, trung tâm thông tin du lịch và các dịch vụ hỗ trợ; đồng thời tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu về địa chất du lịch cho cán bộ quản lý, hướng dẫn viên và cộng đồng địa phương trong vòng 2 năm tới.

  5. Tăng cường tuyên truyền, quảng bá du lịch địa chất: Sử dụng các kênh truyền thông đa dạng để giới thiệu giá trị độc đáo của bazan cột Phú Yên, thu hút đầu tư và khách du lịch trong nước và quốc tế, góp phần nâng cao nhận thức cộng đồng về bảo tồn tài nguyên.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Các nhà quản lý du lịch và chính quyền địa phương: Giúp hoạch định chính sách, quy hoạch phát triển du lịch địa chất bền vững, đồng thời xây dựng các cơ chế bảo vệ tài nguyên hiệu quả.

  2. Các nhà nghiên cứu và giảng viên ngành địa lý, địa chất, du lịch: Cung cấp cơ sở khoa học, dữ liệu thực tiễn và phương pháp đánh giá giá trị địa chất – địa mạo phục vụ nghiên cứu và giảng dạy.

  3. Doanh nghiệp và nhà đầu tư trong lĩnh vực du lịch: Tham khảo để phát triển các sản phẩm du lịch đặc thù, khai thác tiềm năng bazan cột Phú Yên một cách hiệu quả và bền vững.

  4. Cộng đồng địa phương và các tổ chức bảo tồn môi trường: Nâng cao nhận thức về giá trị tài nguyên địa chất, tham gia bảo vệ và phát triển du lịch cộng đồng gắn với bảo tồn di sản tự nhiên.

Câu hỏi thường gặp

  1. Giá trị địa chất – địa mạo bazan cột Phú Yên có gì đặc biệt?
    Bazan cột Phú Yên gồm hàng nghìn cột đá bazan hình lục giác, cao đến 70 m, tạo nên cảnh quan độc đáo hiếm có, mang giá trị khoa học, giáo dục và thẩm mỹ cao, là tài nguyên quý cho phát triển du lịch địa chất.

  2. Phương pháp đánh giá sức chứa du lịch được áp dụng như thế nào?
    Sức chứa du lịch được tính dựa trên diện tích điểm du lịch, tiêu chuẩn không gian cá nhân, hệ số quay vòng và các hệ số giới hạn về môi trường, thời tiết, sinh thái và quản lý nhằm xác định số lượng khách tối ưu không gây tổn hại tài nguyên.

  3. Các điểm bazan cột có thể kết nối thành tuyến du lịch như thế nào?
    Các điểm như Gành Đá Đĩa, Hòn Yến, Vực Hòm nằm trong bán kính 10-20 km, có thể kết nối thành tuyến du lịch liên hoàn, thuận tiện cho du khách tham quan và trải nghiệm đa dạng các cảnh quan địa chất.

  4. Những thách thức chính trong phát triển du lịch địa chất tại Phú Yên là gì?
    Bao gồm thiếu đầu tư hạ tầng đồng bộ, nhận thức bảo vệ tài nguyên còn hạn chế, tác động của thiên tai như bão lũ, và thiếu nguồn nhân lực chuyên môn về địa chất du lịch.

  5. Làm thế nào để phát triển du lịch địa chất bền vững tại Phú Yên?
    Cần xây dựng quy hoạch phát triển hợp lý, quản lý chặt chẽ sức chứa du lịch, đầu tư cơ sở hạ tầng, đào tạo nhân lực, đồng thời tăng cường tuyên truyền bảo tồn và phát huy giá trị tài nguyên địa chất.

Kết luận

  • Phú Yên sở hữu quần thể bazan cột độc đáo với giá trị địa chất – địa mạo đặc sắc, có tiềm năng lớn phát triển du lịch địa chất.
  • Đánh giá tổng hợp cho thấy Gành Đá Đĩa và Hòn Yến là những điểm rất thuận lợi cho phát triển du lịch với sức chứa từ 500 đến 1.000 khách/ngày.
  • Các tiêu chí đánh giá như độ hấp dẫn, thời gian khai thác, tính liên kết và sức chứa được xác lập rõ ràng, làm cơ sở cho quy hoạch và quản lý phát triển du lịch.
  • Đề xuất các giải pháp về quy hoạch, quản lý, phát triển sản phẩm, đầu tư hạ tầng và đào tạo nhân lực nhằm khai thác hiệu quả và bền vững tài nguyên địa chất bazan cột.
  • Nghiên cứu mở ra hướng đi mới cho phát triển du lịch địa chất tại Phú Yên, góp phần nâng cao giá trị kinh tế - xã hội và bảo tồn di sản tự nhiên trong giai đoạn 2023-2028.

Hãy cùng chung tay bảo vệ và phát huy giá trị di sản địa chất bazan cột Phú Yên để phát triển du lịch bền vững, góp phần xây dựng hình ảnh điểm đến độc đáo, hấp dẫn trong khu vực và quốc tế.