I. Tổng Quan Năng Lực Bảo Vệ Trẻ Em Vai Trò CTXH Hà Nội
Việt Nam cam kết mạnh mẽ bảo vệ trẻ em, thể hiện qua việc phê chuẩn Công ước quốc tế về Quyền trẻ em năm 1990. Đảng và Nhà nước coi công tác bảo vệ và chăm sóc trẻ em là mục tiêu quan trọng trong phát triển bền vững. Hệ thống pháp luật về bảo vệ trẻ em không ngừng hoàn thiện, với nhiều luật và nghị định liên quan được ban hành. Tuy nhiên, tình hình xâm hại trẻ em vẫn diễn biến phức tạp, gây bức xúc trong xã hội. Số vụ xâm hại tình dục trẻ em chiếm tỷ lệ cao, gây hậu quả nghiêm trọng. Hà Nội, với vai trò là thủ đô, tập trung nhiều cơ quan, tổ chức bảo vệ trẻ em, nhưng hệ thống vẫn còn nhiều hạn chế. Cán bộ công tác xã hội (CTXH) thiếu năng lực, dẫn đến việc xử lý thông tin chậm trễ. Nghiên cứu này tập trung vào đánh giá năng lực bảo vệ trẻ em của người làm CTXH cấp cơ sở tại Hà Nội, nhằm đề xuất giải pháp và khung năng lực phù hợp. Cần nâng cao hiệu quả công tác xã hội để bảo vệ trẻ em tốt hơn.
1.1. Tầm Quan Trọng của Bảo Vệ Trẻ Em trong Phát Triển Xã Hội
Bảo vệ trẻ em được coi là một trong những mục tiêu quan trọng trong các chủ trương chính sách và chiến lược phát triển bền vững của Đảng và Nhà nước. Chỉ thị 20/CT-TW ngày 5-11-2012 của Đảng đã khẳng định công tác chăm sóc, giáo dục và bảo vệ trẻ em có tính chiến lược, lâu dài, góp phần nâng cao chất lượng nguồn nhân lực đáp ứng sự phát triển của đất nước (Bộ Chính trị, 2023). Điều này nhấn mạnh vai trò trung tâm của trẻ em trong sự phát triển chung của xã hội, đồng thời đặt ra yêu cầu cao về trách nhiệm của các cấp, các ngành trong việc đảm bảo quyền lợi và sự an toàn của trẻ em.
1.2. Thực Trạng Xâm Hại Trẻ Em và Yêu Cầu Nâng Cao Năng Lực CTXH
Mặc dù có sự chuyển biến tích cực về công tác bảo vệ trẻ em, tuy nhiên trong những năm qua số vụ xâm hại trẻ em, số trẻ em bị xâm hại, số trẻ em bị tai nạn thương tích đặc biệt trẻ em tử vong do đuối nước vẫn diễn biến phức tạp, ngày càng xuất hiện nhiều vụ việc nghiêm trọng gây bức xúc trong xã hội. Thành phố Hà Nội có số lượng lớn trẻ em có hoàn cảnh khó khăn và có nguy cơ rơi vào hoàn cảnh khó khăn. Cần có sự trợ giúp chuyên nghiệp của đội ngũ người làm công tác xã hội để giải quyết những vấn đề phức tạp mà trẻ em thủ đô gặp phải.
II. Thách Thức Thiếu Năng Lực BVTE Của CTXH Tại Hà Nội
Hệ thống bảo vệ trẻ em tại Hà Nội còn nhiều hạn chế, đặc biệt là năng lực của cán bộ cấp xã trong xử lý thông tin xâm hại. UNICEF Việt Nam cũng chỉ ra những bất cập trong đội ngũ cán bộ, như lực lượng mỏng và thiếu dịch vụ tham vấn chuyên nghiệp. Số lượng cán bộ chuyên trách giảm do tinh giản biên chế, cán bộ kiêm nhiệm chưa được đào tạo bài bản về quyền trẻ em và công tác xã hội. Kinh nghiệm quốc tế cho thấy vai trò quan trọng của công tác xã hội trong thực hiện chính sách bảo vệ trẻ em. Tuy nhiên, nghiên cứu về năng lực của người làm CTXH trong lĩnh vực bảo vệ trẻ em cấp cơ sở còn hạn chế. Nghiên cứu này sẽ đánh giá năng lực của đội ngũ người làm CTXH, hướng đến đề xuất tiêu chuẩn và phát triển đội ngũ chuyên nghiệp.
2.1. Bất Cập Trong Hệ Thống Bảo Vệ Trẻ Em Hiện Tại ở Hà Nội
Báo cáo của Chính phủ về công tác bảo vệ trẻ em cho thấy vấn đề về năng lực của cán bộ bảo vệ trẻ em ở cấp xã khi chưa kịp thời xử lý thông tin, thông báo, tố giác hành vi xâm hại trẻ em. Do họ thiếu kiến thức, kỹ năng nghiệp vụ nên công tác hỗ trợ, can thiệp cho trẻ em bị xâm hại chưa đạt yêu cầu (Báo Điện tử Chính phủ, 2022).
2.2. Yêu Cầu Đặt Ra Đối Với Đội Ngũ Cán Bộ Công Tác Xã Hội
Kinh nghiệm quốc tế đã chứng minh vai trò quan trọng của đội ngũ cán bộ làm công tác xã hội trong việc thực hiện các chính sách bảo vệ trẻ em, cung cấp các dịch vụ, thực hiện kết nối, chuyển gửi đảm bảo sự tiếp cận và công bằng cho trẻ em và gia đình (AASW, 2015). Chính vì vậy họ cần có năng lực chuyên môn đặc biệt là khả năng thực hành, phát triển kiến thức, năng lực, các giá trị của bản thân và phát triển nghề nghiệp (Statham và cộng sự, 2006).
III. Phương Pháp Nghiên Cứu Năng Lực CTXH Bảo Vệ Trẻ Em Hà Nội
Nghiên cứu này tập trung xây dựng cơ sở lý luận, đánh giá thực trạng và các yếu tố ảnh hưởng tới năng lực bảo vệ trẻ em của người làm công tác xã hội cấp cơ sở tại Hà Nội. Mục tiêu là đề xuất giải pháp nâng cao năng lực và khung năng lực bảo vệ trẻ em. Nghiên cứu sử dụng các phương pháp: thu thập và phân tích tài liệu, điều tra bằng bảng hỏi, phỏng vấn sâu, và tham vấn chuyên gia. Phạm vi nghiên cứu bao gồm: nội dung liên quan đến năng lực bảo vệ trẻ em; khách thể là người làm CTXH có kinh nghiệm; không gian là 30 quận/huyện của Hà Nội; thời gian từ 2020-2023. Nghiên cứu có hạn chế về việc đánh giá năng lực dựa trên tự đánh giá, nhưng được khắc phục bằng phỏng vấn sâu để đảm bảo tính khách quan.
3.1. Cơ Sở Lý Luận và Phạm Vi Nghiên Cứu
Luận án sử dụng lý thuyết Hệ thống sinh thái, lý thuyết Học tập và khung năng lực ASK (Attitudes, Skills, Knowledge) để nghiên cứu, mô tả, phân tích và đánh giá năng lực bảo vệ trẻ em của người làm công tác xã hội. Xác định, đánh giá và phân tích các yếu tố ảnh hưởng tới năng lực bảo vệ trẻ em của họ. Trên cơ sở những dữ liệu thu thập được từ đó đề xuất các giải pháp và khung năng lực bảo vệ trẻ em nâng cao năng lực bảo vệ trẻ em cho người làm công tác xã hội trong lĩnh vực bảo vệ trẻ em cấp cơ sở.
3.2. Phương Pháp Thu Thập Dữ Liệu và Hạn Chế Của Nghiên Cứu
Nhóm đối tượng tham gia khảo sát là người làm công tác xã hội trong lĩnh vực bảo vệ trẻ em có kinh nghiệm làm việc từ 01 năm trở lên tại UBND cấp xã, các cơ sở dịch vụ công tác xã hội cung cấp dịch vụ trực tiếp cho trẻ em và gia đình trẻ em gồm có trung tâm công tác xã hội và Quỹ bảo trợ trẻ em, đường dây hotline 111, trung tâm Phụ nữ và phát triển. Với điều kiện tiếp cận khách thể nghiên cứu, luận án thực hiện khảo sát đánh giá năng lực bảo vệ trẻ em dựa trên hoạt động tự đánh giá của người làm công tác xã hội cấp cơ sở.
IV. Thực Trạng Năng Lực Bảo Vệ Trẻ Em Của CTXH Hà Nội Hiện Nay
Nghiên cứu đặt ra các câu hỏi: thực trạng năng lực bảo vệ trẻ em của công tác xã hội (CTXH) cấp cơ sở tại Hà Nội như thế nào? Yếu tố nào ảnh hưởng đến năng lực bảo vệ trẻ em? CTXH cần có những năng lực gì? Cần đề xuất giải pháp và khung năng lực như thế nào? Giả thuyết là: CTXH còn thiếu kiến thức, kỹ năng về bảo vệ trẻ em và thái độ đối với thân chủ. Các yếu tố cá nhân, giáo dục, môi trường làm việc, văn hóa có tác động lớn. Cần xây dựng khung năng lực bảo vệ trẻ em đáp ứng yêu cầu thực tiễn. Kết quả nghiên cứu sẽ cung cấp hệ thống lý luận về năng lực bảo vệ trẻ em, xây dựng khái niệm công cụ, và là tài liệu tham khảo cho các nghiên cứu sau này.
4.1. Các Câu Hỏi Nghiên Cứu Quan Trọng
Nghiên cứu đặt ra các câu hỏi a) Thực trạng năng lực bảo vệ trẻ em của người làm công tác xã hội cấp cơ sở tại TP. Hà Nội hiện nay như thế nào? b) Có những yếu tố nào ảnh hưởng tới năng lực bảo vệ trẻ em của người làm công tác xã hội cấp cơ sở tại TP. Hà Nội? c) Người làm công tác xã hội cấp cơ sở cần có những năng lực bảo vệ trẻ em gì? d) Cần đề xuất các giải pháp và khung năng lực bảo vệ trẻ em cho người làm công tác xã hội cấp cơ sở như thế nào?
4.2. Giả Thuyết và Ý Nghĩa Khoa Học Của Nghiên Cứu
Giả thuyết 1: Người làm công tác xã hội cấp cơ sở còn thiếu năng lực về kiến thức, kỹ năng về bảo vệ trẻ em và thái độ đối với thân chủ. Giả thuyết 2: Các yếu tố ảnh hưởng bao gồm đặc điểm cá nhân, giáo dục và đào tạo, môi trường làm việc, yếu tố văn hóa có tác động cao đến năng lực bảo vệ trẻ em của người làm công tác xã hội cấp cơ sở. Giả thuyết 3: Cần phải xây dựng khung năng lực bảo vệ trẻ em cho người làm công tác xã hội cấp cơ sở đáp ứng yêu cầu thực tiễn. Kết quả nghiên cứu của luận án cung cấp một hệ thống lý luận, khái niệm về năng lực bảo vệ trẻ em của người làm công tác xã hội trong lĩnh vực bảo vệ trẻ em cấp cơ sở.
V. Giải Pháp Nâng Cao Năng Lực Cho CTXH Bảo Vệ Trẻ Em Hà Nội
Kết quả nghiên cứu thực tiễn sẽ xác định, đánh giá và phân tích thực trạng năng lực bảo vệ trẻ em và các yếu tố ảnh hưởng; xác định khoảng trống chuyên môn để xây dựng giải pháp nâng cao năng lực. Đồng thời, tăng cường chất lượng dịch vụ cho trẻ em và gia đình. Luận án đề xuất khung năng lực bảo vệ trẻ em cho người làm CTXH, làm tham khảo cho nhà hoạch định chính sách, quản lý và cơ sở dịch vụ xây dựng chiến lược phát triển nguồn nhân lực. Việc xác định năng lực cần thiết sẽ hỗ trợ phát triển chương trình đào tạo và là công cụ đánh giá năng lực nhân viên CTXH. Ngoài ra, đề xuất giải pháp nâng cao năng lực bảo vệ trẻ em có ý nghĩa quan trọng trong nghiên cứu xây dựng chương trình đào tạo bồi dưỡng.
5.1. Ý Nghĩa Thực Tiễn Của Nghiên Cứu
Kết quả nghiên cứu thực tiễn của luận án đã xác định, đánh giá và phân tích thực trạng năng lực bảo vệ trẻ em và các yếu tố ảnh hưởng tới năng lực bảo vệ trẻ em; xác định những khoảng trống về chuyên môn của người làm công tác xã hội từ đó xây dựng những giải pháp nâng cao năng lực cho họ; đồng thời tăng cường chất lượng cung cấp dịch vụ cho trẻ em và gia đình.
5.2. Đề Xuất Khung Năng Lực và Ứng Dụng
Luận án đề xuất khung năng lực bảo vệ trẻ em cho người làm công tác xã hội trong lĩnh vực bảo vệ trẻ em cấp cơ sở làm khung tham khảo cho các nhà hoạch định chính sách, nhà quản lý và các cơ sở dịch vụ xây dựng chiến lược phát triển nguồn nhân lực trong lĩnh vực bảo vệ trẻ em và làm cơ sở cho việc tuyển dụng và đào tạo/bồi dưỡng nâng cao năng lực. Việc xác định các năng lực cần thiết về bảo vệ trẻ em không chỉ hỗ trợ phát triển các chương trình đào tạo liên quan tới bảo vệ trẻ em mà còn là công cụ đánh giá năng lực của nhân viên công tác xã hội sau khi được đào tạo.
