Tổng quan nghiên cứu

Thế kỷ XXI được xem là thời kỳ già hóa dân số toàn cầu với tỷ lệ người trên 60 tuổi dự kiến tăng gấp đôi từ 11% lên 22% trong giai đoạn 2000-2050. Tại Việt Nam, năm 2019, người cao tuổi chiếm 11,86% dân số và dự báo sẽ tăng lên 16,66% vào năm 2029, đạt 26,10% vào năm 2049. Sự gia tăng nhanh chóng này đặt ra nhiều thách thức trong việc đảm bảo chăm sóc sức khỏe, đặc biệt là sức khỏe tinh thần cho người cao tuổi. Sức khỏe tinh thần được WHO định nghĩa là trạng thái khỏe mạnh giúp cá nhân nhận biết khả năng bản thân, ứng phó với căng thẳng và đóng góp cho cộng đồng. Tuy nhiên, tại Việt Nam, các nghiên cứu về chăm sóc sức khỏe tinh thần người cao tuổi còn hạn chế, đặc biệt trong môi trường bệnh viện.

Luận văn tập trung nghiên cứu công tác xã hội nhóm trong chăm sóc sức khỏe tinh thần người cao tuổi điều trị nội trú tại Bệnh viện Y học cổ truyền Thành phố Hồ Chí Minh, với mục tiêu làm rõ thực trạng, các nhân tố ảnh hưởng và hiệu quả ứng dụng phương pháp công tác xã hội nhóm nhằm nâng cao chất lượng chăm sóc. Nghiên cứu được thực hiện từ tháng 10/2022 đến tháng 6/2023, khảo sát 108 người gồm 101 bệnh nhân và 7 thân nhân, tập trung tại bệnh viện chuyên khoa đầu ngành về y học cổ truyền của TP.HCM. Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc phát triển các giải pháp chăm sóc sức khỏe tinh thần phù hợp, góp phần nâng cao chất lượng điều trị và sự hài lòng của người bệnh cao tuổi.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn vận dụng hai lý thuyết chính để phân tích và xây dựng mô hình nghiên cứu:

  • Thuyết nhu cầu của Maslow: Phân loại nhu cầu con người thành 5 bậc thang từ cơ bản đến cao cấp gồm nhu cầu sinh lý, an toàn, tình cảm, được tôn trọng và tự hoàn thiện. Lý thuyết này giúp xác định các nhu cầu ưu tiên của người cao tuổi trong chăm sóc sức khỏe tinh thần, từ đó thiết kế các hoạt động công tác xã hội nhóm phù hợp nhằm đáp ứng từng cấp độ nhu cầu.

  • Lý thuyết hệ thống sinh thái: Nhấn mạnh mối quan hệ tương tác giữa cá nhân với các hệ thống vi mô, trung mô và vĩ mô trong xã hội. Ứng dụng lý thuyết này giúp nhân viên công tác xã hội đánh giá toàn diện các yếu tố ảnh hưởng đến sức khỏe tinh thần người cao tuổi, từ môi trường gia đình, bệnh viện đến cộng đồng, từ đó xây dựng các can thiệp hiệu quả.

Các khái niệm chuyên ngành được làm rõ bao gồm: công tác xã hội, công tác xã hội nhóm, sức khỏe tinh thần, chăm sóc sức khỏe tinh thần, người cao tuổi và chăm sóc sức khỏe tinh thần người cao tuổi. Công tác xã hội nhóm được định nghĩa là phương pháp giúp các cá nhân tương tác, chia sẻ và hỗ trợ nhau để giải quyết vấn đề, tăng cường chức năng xã hội.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp định tính và định lượng:

  • Nguồn dữ liệu: Thu thập dữ liệu sơ cấp qua khảo sát 108 người (101 bệnh nhân cao tuổi nội trú và 7 thân nhân) tại Bệnh viện Y học cổ truyền TP.HCM, cùng phỏng vấn sâu 12 bệnh nhân, 1 lãnh đạo bệnh viện, 8 bác sĩ trưởng khoa và 6 nhân viên công tác xã hội. Dữ liệu thứ cấp được tổng hợp từ các tài liệu, báo cáo, văn bản pháp luật liên quan đến chăm sóc sức khỏe tinh thần người cao tuổi.

  • Phương pháp phân tích: Sử dụng phần mềm SPSS 22.0 để xử lý dữ liệu định lượng, tính tỷ lệ phần trăm, so sánh các nhóm. Phân tích định tính dựa trên nội dung phỏng vấn sâu nhằm làm rõ các vấn đề tâm lý, xã hội và hiệu quả can thiệp công tác xã hội nhóm.

  • Timeline nghiên cứu: Thực hiện từ tháng 10/2022 đến tháng 6/2023, gồm các giai đoạn chuẩn bị, thu thập dữ liệu, phân tích và đề xuất giải pháp.

Phương pháp công tác xã hội nhóm được triển khai qua 5 bước: chuẩn bị, chọn đối tượng và thành lập nhóm, lập kế hoạch và thực hiện, duy trì tương tác nhóm, và lượng giá hiệu quả. Mỗi nhóm gồm 7-10 thành viên có đặc điểm tương đồng về nhu cầu và tình trạng sức khỏe tinh thần.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Đặc điểm nhân khẩu học: Trong 108 người khảo sát, 77,8% là nữ, 22% là nam; độ tuổi chủ yếu từ 60-69 chiếm 45%, 70-79 chiếm 27,8%, trên 80 tuổi chiếm 10,2%. Trình độ học vấn đa dạng, trong đó 29% có trung học phổ thông, 23% tiểu học, 13% đại học.

  2. Thực trạng chăm sóc sức khỏe tinh thần: Khoảng 54,2% bệnh nhân điều trị dưới 15 ngày, 44,5% từ 16-30 ngày. Các bệnh chính gồm cơ xương khớp (63,5%), hệ tuần hoàn (22,9%), hệ thần kinh (6,6%). Mức độ hài lòng về dịch vụ chăm sóc tinh thần đạt khoảng 70%, tuy nhiên vẫn còn nhiều khó khăn như cảm giác cô đơn, lo lắng và thiếu thông tin về bệnh tật.

  3. Hiệu quả công tác xã hội nhóm: Sau khi áp dụng CTXH nhóm, hơn 80% thành viên nhóm cho biết giảm căng thẳng, lo âu; 75% cảm thấy được chia sẻ và hỗ trợ tinh thần; 70% cải thiện mối quan hệ với nhân viên y tế và thân nhân. Tương tác nhóm giúp tăng sự tin tưởng và giảm mâu thuẫn trong quá trình điều trị.

  4. Nhân tố ảnh hưởng: Năng lực nhân viên công tác xã hội, đặc điểm tâm lý người cao tuổi, kinh phí hoạt động và chính sách đãi ngộ là các yếu tố quan trọng tác động đến hiệu quả chăm sóc sức khỏe tinh thần.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu phù hợp với các nghiên cứu quốc tế và trong nước về nhu cầu chăm sóc sức khỏe tinh thần người cao tuổi, đồng thời làm rõ vai trò quan trọng của công tác xã hội nhóm trong môi trường bệnh viện. Việc áp dụng lý thuyết Maslow giúp ưu tiên đáp ứng nhu cầu cơ bản trước khi nâng cao các nhu cầu tinh thần. Lý thuyết hệ thống sinh thái hỗ trợ đánh giá toàn diện các yếu tố ảnh hưởng, từ đó xây dựng các can thiệp phù hợp.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ phân bố độ tuổi, giới tính, mức độ hài lòng và biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ cải thiện sau can thiệp CTXH nhóm. Bảng tổng hợp các khó khăn và nhu cầu của người cao tuổi cũng giúp minh họa rõ nét thực trạng.

So với các nghiên cứu trước, luận văn đã bổ sung góc nhìn về công tác xã hội nhóm trong bệnh viện y học cổ truyền, một lĩnh vực còn mới mẻ tại Việt Nam, góp phần nâng cao chất lượng chăm sóc toàn diện cho người cao tuổi.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường đào tạo nhân viên công tác xã hội: Đào tạo chuyên sâu về chăm sóc sức khỏe tinh thần người cao tuổi và kỹ năng công tác xã hội nhóm, nhằm nâng cao năng lực chuyên môn và kỹ năng giao tiếp. Thời gian thực hiện trong 12 tháng, do bệnh viện phối hợp với các trường đại học tổ chức.

  2. Xây dựng và duy trì các nhóm hỗ trợ người cao tuổi: Thành lập nhóm từ 7-10 thành viên theo khoa, tổ chức sinh hoạt định kỳ hàng tuần với các chủ đề về chăm sóc sức khỏe tinh thần, kỹ năng tự chăm sóc và giao tiếp. Thời gian triển khai liên tục, do phòng công tác xã hội chủ trì.

  3. Tăng cường phối hợp liên ngành trong bệnh viện: Thiết lập cơ chế phối hợp giữa nhân viên công tác xã hội, bác sĩ, điều dưỡng và chuyên gia tâm lý để hỗ trợ toàn diện người cao tuổi. Thực hiện trong 6 tháng đầu năm, do ban lãnh đạo bệnh viện chỉ đạo.

  4. Đẩy mạnh xã hội hóa nguồn lực: Vận động tài trợ từ cộng đồng, các tổ chức xã hội để bổ sung kinh phí cho hoạt động công tác xã hội nhóm, đảm bảo tính bền vững. Kế hoạch thực hiện trong 12 tháng, do phòng công tác xã hội phối hợp với ban quản lý bệnh viện.

  5. Xây dựng chính sách đãi ngộ phù hợp cho nhân viên công tác xã hội: Cải thiện chế độ lương, thưởng và điều kiện làm việc nhằm giữ chân nhân viên có năng lực, tạo động lực phát triển nghề nghiệp. Thời gian thực hiện trong 1-2 năm, phối hợp với các cơ quan quản lý nhà nước.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Nhân viên công tác xã hội và cán bộ y tế tại bệnh viện: Nghiên cứu giúp nâng cao kỹ năng hỗ trợ sức khỏe tinh thần người cao tuổi, áp dụng công tác xã hội nhóm hiệu quả trong môi trường điều trị nội trú.

  2. Nhà quản lý và lãnh đạo bệnh viện: Cung cấp cơ sở khoa học để xây dựng chính sách, kế hoạch phát triển dịch vụ chăm sóc sức khỏe tinh thần người cao tuổi, tăng cường phối hợp liên ngành.

  3. Các nhà hoạch định chính sách xã hội và y tế: Tham khảo để điều chỉnh, hoàn thiện các chính sách về chăm sóc người cao tuổi, đặc biệt trong lĩnh vực công tác xã hội và y tế cộng đồng.

  4. Các nhà nghiên cứu và học viên ngành công tác xã hội, y tế công cộng: Tài liệu tham khảo quý giá về phương pháp nghiên cứu, ứng dụng lý thuyết và thực tiễn công tác xã hội nhóm trong chăm sóc sức khỏe tinh thần người cao tuổi.

Câu hỏi thường gặp

  1. Công tác xã hội nhóm là gì và tại sao lại quan trọng trong chăm sóc sức khỏe tinh thần người cao tuổi?
    Công tác xã hội nhóm là phương pháp giúp các cá nhân tương tác, chia sẻ và hỗ trợ nhau để giải quyết vấn đề. Đối với người cao tuổi, nhóm tạo môi trường an toàn, giúp giảm cô đơn, tăng sự gắn kết xã hội, từ đó cải thiện sức khỏe tinh thần.

  2. Những khó khăn chính trong chăm sóc sức khỏe tinh thần người cao tuổi tại bệnh viện là gì?
    Người cao tuổi thường gặp cảm giác cô đơn, lo lắng, thiếu thông tin về bệnh tật và điều trị. Ngoài ra, sự hạn chế về năng lực nhân viên công tác xã hội và kinh phí cũng ảnh hưởng đến chất lượng chăm sóc.

  3. Làm thế nào để nhân viên công tác xã hội nâng cao hiệu quả công tác xã hội nhóm?
    Nhân viên cần được đào tạo chuyên sâu về kỹ năng giao tiếp, hiểu biết về tâm lý người cao tuổi, đồng thời phối hợp chặt chẽ với các bộ phận y tế và duy trì tương tác nhóm thường xuyên.

  4. Phương pháp nghiên cứu nào được sử dụng trong luận văn này?
    Nghiên cứu kết hợp định tính và định lượng, sử dụng khảo sát bảng hỏi với 108 người, phỏng vấn sâu các bên liên quan và phân tích dữ liệu bằng phần mềm SPSS.

  5. Ứng dụng thực tiễn của nghiên cứu này là gì?
    Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học để bệnh viện và các cơ quan liên quan xây dựng các chương trình công tác xã hội nhóm, nâng cao chăm sóc sức khỏe tinh thần người cao tuổi, góp phần cải thiện chất lượng điều trị và sự hài lòng của bệnh nhân.

Kết luận

  • Luận văn làm rõ thực trạng chăm sóc sức khỏe tinh thần người cao tuổi điều trị nội trú tại Bệnh viện Y học cổ truyền TP.HCM, với tỷ lệ nữ chiếm 77,8% và độ tuổi chủ yếu từ 60-69.
  • Ứng dụng công tác xã hội nhóm giúp giảm căng thẳng, lo âu, tăng sự chia sẻ và cải thiện mối quan hệ giữa người bệnh và nhân viên y tế.
  • Các yếu tố như năng lực nhân viên, kinh phí và chính sách đãi ngộ ảnh hưởng lớn đến hiệu quả chăm sóc sức khỏe tinh thần.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm nâng cao năng lực nhân viên, xây dựng nhóm hỗ trợ, phối hợp liên ngành và xã hội hóa nguồn lực.
  • Nghiên cứu mở ra hướng phát triển công tác xã hội nhóm trong bệnh viện, góp phần nâng cao chất lượng chăm sóc người cao tuổi trong bối cảnh già hóa dân số nhanh.

Hành động tiếp theo: Các cơ sở y tế và nhà quản lý cần triển khai các giải pháp đề xuất, đồng thời tiếp tục nghiên cứu mở rộng để hoàn thiện mô hình chăm sóc sức khỏe tinh thần người cao tuổi. Để biết thêm chi tiết và áp dụng hiệu quả, quý độc giả và chuyên gia có thể liên hệ với phòng công tác xã hội Bệnh viện Y học cổ truyền TP.HCM.