Tổng quan nghiên cứu

Huyện Vĩnh Thạnh, tỉnh Bình Định, với 9 đơn vị hành chính cấp xã, đang trong quá trình phát triển kinh tế - xã hội với thu nhập bình quân đầu người đạt 30,259 triệu đồng/năm và tỷ lệ hộ nghèo giảm còn 31,34% (UBND tỉnh Bình Định, 2020). Đội ngũ cán bộ chủ chốt cấp xã giữ vai trò then chốt trong việc triển khai các chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước, đồng thời trực tiếp giải quyết các vấn đề xã hội tại địa phương. Tuy nhiên, năng lực lãnh đạo của đội ngũ này vẫn chưa đáp ứng đầy đủ yêu cầu nhiệm vụ trong bối cảnh phát triển mới. Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng năng lực lãnh đạo của cán bộ chủ chốt cấp xã thuộc huyện Vĩnh Thạnh trong giai đoạn 2017-2019, từ đó đề xuất các giải pháp nâng cao năng lực lãnh đạo nhằm góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội địa phương. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc cung cấp cơ sở khoa học cho công tác đào tạo, bồi dưỡng và quản lý cán bộ cấp xã, góp phần nâng cao hiệu quả hoạt động của chính quyền cơ sở, đồng thời hỗ trợ cải thiện các chỉ số phát triển kinh tế - xã hội tại huyện miền núi này.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết về năng lực lãnh đạo, bao gồm:

  • Lý thuyết năng lực lãnh đạo của Boyatzis (1993): Phân chia năng lực lãnh đạo thành ba nhóm chính gồm năng lực lãnh đạo bản thân, năng lực lãnh đạo đội ngũ và năng lực lãnh đạo tổ chức, mỗi nhóm bao gồm các kiến thức, kỹ năng và thái độ cần thiết.

  • Khung năng lực lãnh đạo trong khu vực công (Nova Scotia, 2004): Năng lực lãnh đạo gồm khả năng tư duy, hiệu quả lãnh đạo, tự quản lý và nhận thức xã hội, tập trung vào các phẩm chất và hành vi lãnh đạo phù hợp với định hướng của Chính phủ.

  • Khái niệm năng lực lãnh đạo của cán bộ chủ chốt cấp xã: Tổng hợp khả năng lãnh đạo, quản lý điều hành hệ thống chính trị cơ sở với chất lượng và hiệu quả cao, bao gồm năng lực tư duy lý luận, năng lực tổ chức thực tiễn, năng lực sáng tạo, tính quyết đoán và năng lực làm việc với con người.

Các khái niệm chính được sử dụng trong nghiên cứu gồm: cán bộ chủ chốt cấp xã, năng lực lãnh đạo, năng lực tư duy lý luận, năng lực tổ chức thực tiễn, năng lực sáng tạo và tính quyết đoán, năng lực làm việc với con người.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp định lượng và định tính với cỡ mẫu gồm 88 cán bộ chủ chốt cấp xã tại 9 xã, thị trấn thuộc huyện Vĩnh Thạnh, cùng 100 người dân được khảo sát ngẫu nhiên tại trụ sở xã và 48 cán bộ cấp huyện. Phương pháp chọn mẫu là ngẫu nhiên có chủ đích nhằm đảm bảo tính đại diện cho các chức danh và địa bàn nghiên cứu.

Nguồn dữ liệu bao gồm:

  • Thông tin thứ cấp: Báo cáo của UBND huyện, các tài liệu nghiên cứu liên quan, văn bản pháp luật như Luật Cán bộ, công chức (Quốc hội, 2008), Quy định số 89-QĐ/TW và 105-QĐ/TW của Ban Chấp hành Trung ương (2017).

  • Thông tin sơ cấp: Thu thập qua bảng hỏi khảo sát trực tiếp cán bộ và người dân, phỏng vấn sâu cán bộ lãnh đạo cấp huyện.

Phân tích dữ liệu sử dụng phương pháp thống kê mô tả và so sánh, bao gồm tính toán tỷ lệ phần trăm, trung bình, và so sánh giữa các nhóm đối tượng theo giới tính, độ tuổi, trình độ chuyên môn và các chỉ số năng lực lãnh đạo. Thời gian nghiên cứu tập trung vào giai đoạn 2017-2019.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Cơ cấu đội ngũ cán bộ chủ chốt cấp xã: Trong tổng số 88 cán bộ cấp xã, nam giới chiếm 81,82%, nữ giới chỉ chiếm 18,18%. Độ tuổi tập trung chủ yếu ở nhóm 35-50 tuổi với 47,73%, nhóm dưới 35 tuổi chiếm 18,18%, cho thấy sự trẻ hóa đội ngũ còn hạn chế. Trình độ chuyên môn đại học và cao đẳng chiếm hơn 50%, nhưng vẫn còn 46,5% cán bộ có trình độ sơ cấp hoặc chưa qua đào tạo. Về trình độ lý luận chính trị, 67% cán bộ có trình độ trung cấp, 4,65% có trình độ cao cấp, 18,6% chưa được đào tạo.

  2. Thực trạng năng lực lãnh đạo: Đánh giá của người dân và cấp trên cho thấy năng lực tư duy lý luận và tổ chức thực tiễn của cán bộ chủ chốt cấp xã còn nhiều hạn chế. Khoảng 40% cán bộ chưa đáp ứng tốt yêu cầu công việc, đặc biệt trong kỹ năng giải quyết vấn đề và tư duy chiến lược. Kỹ năng giao tiếp và làm việc với con người cũng được đánh giá thấp ở một số cán bộ, ảnh hưởng đến hiệu quả vận động nhân dân.

  3. Yếu tố ảnh hưởng đến năng lực lãnh đạo: Công tác đào tạo, bồi dưỡng chưa thực sự hiệu quả, với nội dung chương trình còn mang tính lý thuyết, chưa sát thực tiễn. Cơ chế tuyển dụng, bầu cử còn bị chi phối bởi quan hệ họ hàng, thân tộc, dẫn đến việc bổ nhiệm cán bộ chưa dựa trên năng lực thực tế. Chế độ chính sách chưa đủ hấp dẫn để thu hút và giữ chân cán bộ có trình độ cao. Công tác quản lý, kiểm tra, giám sát còn lỏng lẻo, chưa phát hiện và xử lý kịp thời các sai phạm.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân của những hạn chế trên xuất phát từ đặc điểm địa phương miền núi với điều kiện kinh tế - xã hội còn nhiều khó khăn, ảnh hưởng đến chất lượng nguồn nhân lực. So với các nghiên cứu trong nước về năng lực lãnh đạo khu vực công, kết quả nghiên cứu tại huyện Vĩnh Thạnh tương đồng với nhận định về sự thiếu đồng bộ trong đào tạo và chính sách cán bộ cấp cơ sở. Việc tỷ lệ cán bộ nữ thấp và sự phân bổ độ tuổi chưa hợp lý cũng phản ánh các rào cản xã hội và văn hóa truyền thống tại địa phương. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ phân bố độ tuổi, giới tính và trình độ chuyên môn của cán bộ, cùng bảng so sánh đánh giá năng lực theo các tiêu chí chính.

Kết quả nghiên cứu nhấn mạnh tầm quan trọng của việc nâng cao năng lực tư duy lý luận và tổ chức thực tiễn, đồng thời cải thiện kỹ năng giao tiếp và quản lý con người để đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội bền vững. Việc hoàn thiện cơ chế tuyển dụng, đào tạo và chính sách đãi ngộ là yếu tố then chốt để nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ chủ chốt cấp xã.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Hoàn thiện quy định tiêu chuẩn chức danh cán bộ chủ chốt cấp xã: Xây dựng và ban hành tiêu chuẩn chức danh rõ ràng, bao gồm yêu cầu về trình độ chuyên môn, kỹ năng lãnh đạo và phẩm chất đạo đức. Thời gian thực hiện trong giai đoạn 2021-2023, do UBND huyện phối hợp với các cơ quan chức năng chủ trì.

  2. Tăng cường công tác quy hoạch và đào tạo, bồi dưỡng cán bộ: Thiết kế chương trình đào tạo sát thực tiễn, tập trung nâng cao năng lực tư duy lý luận, kỹ năng giải quyết vấn đề và giao tiếp. Khuyến khích cán bộ trẻ tham gia đào tạo để trẻ hóa đội ngũ. Thực hiện liên tục từ 2021 đến 2025, do Trung tâm Bồi dưỡng chính trị huyện và các trường chính trị tỉnh đảm nhiệm.

  3. Cải thiện cơ chế tuyển dụng và bổ nhiệm cán bộ: Áp dụng quy trình thi tuyển, đánh giá năng lực minh bạch, khách quan, hạn chế ảnh hưởng của quan hệ thân tộc. Thực hiện ngay từ năm 2022, do Ban Tổ chức Huyện ủy và Phòng Nội vụ huyện quản lý.

  4. Hoàn thiện chế độ chính sách đãi ngộ: Tăng cường các chính sách hỗ trợ vật chất và tinh thần cho cán bộ chủ chốt cấp xã, đặc biệt là cán bộ nữ và cán bộ trẻ, nhằm thu hút và giữ chân nhân tài. Triển khai trong giai đoạn 2022-2024, do UBND huyện phối hợp với Sở Nội vụ tỉnh thực hiện.

  5. Nâng cao ý thức tự học và rèn luyện của cán bộ: Khuyến khích cán bộ chủ chốt cấp xã chủ động học tập, cập nhật kiến thức mới, nâng cao kỹ năng mềm và phẩm chất đạo đức. Thực hiện thường xuyên, do các tổ chức Đảng và chính quyền địa phương giám sát.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý cấp huyện và xã: Sử dụng kết quả nghiên cứu để đánh giá năng lực đội ngũ cán bộ, từ đó xây dựng kế hoạch đào tạo, quy hoạch và bổ nhiệm phù hợp.

  2. Các cơ quan đào tạo chính trị và quản lý nhà nước: Áp dụng các đề xuất về chương trình đào tạo, bồi dưỡng nhằm nâng cao chất lượng giảng dạy và đáp ứng nhu cầu thực tiễn.

  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành Quản trị kinh doanh, Quản lý nhà nước: Tham khảo cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu về năng lực lãnh đạo trong khu vực công, đặc biệt ở cấp xã.

  4. Các tổ chức chính trị - xã hội và cộng đồng dân cư địa phương: Hiểu rõ vai trò và năng lực của cán bộ chủ chốt cấp xã, từ đó tăng cường giám sát, phản biện và phối hợp trong công tác quản lý, phát triển địa phương.

Câu hỏi thường gặp

  1. Năng lực lãnh đạo của cán bộ chủ chốt cấp xã gồm những yếu tố nào?
    Năng lực lãnh đạo bao gồm năng lực tư duy lý luận, năng lực tổ chức thực tiễn, năng lực sáng tạo và tính quyết đoán, cùng năng lực làm việc với con người. Ví dụ, năng lực tư duy giúp cán bộ vận dụng chính sách phù hợp với thực tiễn địa phương.

  2. Tại sao tỷ lệ cán bộ nữ cấp xã thấp hơn nam giới?
    Nguyên nhân do định kiến xã hội, trách nhiệm gia đình và hạn chế cơ hội thăng tiến. Nghiên cứu cho thấy nữ giới chủ yếu giữ các chức vụ như chủ tịch hội phụ nữ, trong khi các vị trí chủ chốt vẫn do nam giới đảm nhiệm.

  3. Phương pháp nghiên cứu được sử dụng trong luận văn là gì?
    Nghiên cứu sử dụng phương pháp khảo sát kết hợp thống kê mô tả và so sánh với cỡ mẫu 88 cán bộ chủ chốt cấp xã, 100 người dân và 48 cán bộ cấp huyện, nhằm đánh giá thực trạng và các yếu tố ảnh hưởng đến năng lực lãnh đạo.

  4. Các hạn chế trong công tác đào tạo, bồi dưỡng cán bộ cấp xã là gì?
    Chương trình đào tạo còn mang tính lý thuyết, chưa sát thực tiễn, số lượng cán bộ được đào tạo hạn chế, và chế độ chính sách chưa đủ hấp dẫn để khuyến khích học tập nâng cao năng lực.

  5. Giải pháp nào được đề xuất để nâng cao năng lực lãnh đạo của cán bộ chủ chốt cấp xã?
    Bao gồm hoàn thiện tiêu chuẩn chức danh, tăng cường đào tạo bồi dưỡng, cải thiện cơ chế tuyển dụng, nâng cao chế độ đãi ngộ và khuyến khích ý thức tự học của cán bộ. Các giải pháp này nhằm nâng cao hiệu quả lãnh đạo và phát triển kinh tế - xã hội địa phương.

Kết luận

  • Đội ngũ cán bộ chủ chốt cấp xã huyện Vĩnh Thạnh có cơ cấu độ tuổi và giới tính chưa hợp lý, với tỷ lệ cán bộ nữ thấp và nhóm cán bộ trẻ còn hạn chế.
  • Năng lực lãnh đạo hiện tại của cán bộ chủ chốt còn nhiều hạn chế, đặc biệt về tư duy lý luận, kỹ năng tổ chức và giao tiếp.
  • Công tác đào tạo, bồi dưỡng và chính sách cán bộ chưa đáp ứng đầy đủ yêu cầu phát triển, ảnh hưởng đến chất lượng đội ngũ.
  • Các giải pháp nâng cao năng lực lãnh đạo cần tập trung vào hoàn thiện tiêu chuẩn chức danh, đào tạo thực tiễn, cải cách tuyển dụng và chính sách đãi ngộ.
  • Nghiên cứu đề xuất lộ trình thực hiện các giải pháp từ 2021 đến 2025, nhằm góp phần nâng cao hiệu quả quản lý, thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội bền vững tại huyện Vĩnh Thạnh.

Để tiếp tục phát triển, các cơ quan quản lý và đào tạo cần phối hợp chặt chẽ trong việc triển khai các giải pháp, đồng thời tăng cường giám sát và đánh giá hiệu quả thực hiện. Đề nghị các nhà quản lý, cán bộ nghiên cứu và cộng đồng địa phương cùng tham gia đóng góp ý kiến nhằm hoàn thiện và nâng cao năng lực lãnh đạo của cán bộ chủ chốt cấp xã.