Tổng quan nghiên cứu

Kiểm soát chi ngân sách nhà nước (NSNN) là một trong những nội dung trọng yếu nhằm đảm bảo tính minh bạch, hiệu quả và kỷ cương trong quản lý tài chính công. Tại quận Ninh Kiều, thành phố Cần Thơ, tổng thu NSNN giai đoạn 2014-2018 đạt khoảng 6.498 tỷ đồng, trong khi tổng chi NSNN là khoảng 4.370 tỷ đồng. Mặc dù có sự tăng trưởng ổn định về thu và chi qua các năm, công tác kiểm soát chi NSNN qua Kho bạc Nhà nước (KBNN) quận Ninh Kiều vẫn còn tồn tại nhiều hạn chế, ảnh hưởng đến hiệu quả sử dụng nguồn lực công. Luận văn tập trung phân tích thực trạng kiểm soát chi NSNN tại KBNN quận Ninh Kiều trong giai đoạn 2014-2018, đánh giá ưu điểm, hạn chế và đề xuất các giải pháp hoàn thiện nhằm nâng cao hiệu quả kiểm soát chi ngân sách. Nghiên cứu có phạm vi tập trung tại KBNN quận Ninh Kiều, thành phố Cần Thơ, với mục tiêu cụ thể là phân tích quy trình, tổ chức thực hiện kiểm soát chi NSNN, đồng thời đề xuất các giải pháp cải tiến phù hợp với điều kiện thực tế địa phương. Kết quả nghiên cứu góp phần nâng cao hiệu quả quản lý tài chính công, giảm thiểu thất thoát, lãng phí và tăng cường kỷ luật tài chính trong hoạt động chi NSNN tại địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý tài chính công, trong đó nổi bật là:

  • Lý thuyết kiểm soát chi ngân sách nhà nước: Nhấn mạnh vai trò của kiểm soát chi trong việc bảo vệ tài sản nhà nước, đảm bảo tuân thủ pháp luật và nâng cao hiệu quả sử dụng nguồn lực công.
  • Mô hình quản lý ngân sách theo chu trình ngân sách: Bao gồm các giai đoạn lập dự toán, thực hiện chi và quyết toán, trong đó kiểm soát chi đóng vai trò then chốt trong giai đoạn thực hiện.
  • Khái niệm về chi thường xuyên và chi đầu tư phát triển: Phân biệt rõ các loại chi NSNN để áp dụng các phương pháp kiểm soát phù hợp.
  • Nguyên tắc kiểm soát chi NSNN: Tính hợp pháp, hợp lệ, đúng dự toán, đúng chế độ, tiêu chuẩn, định mức và nguyên tắc thanh toán trực tiếp qua KBNN.
  • Ứng dụng công nghệ thông tin trong kiểm soát chi: Hệ thống TABMIS được sử dụng như một công cụ hiện đại hỗ trợ kiểm soát chi ngân sách hiệu quả.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp định tính và định lượng:

  • Nguồn dữ liệu: Thu thập số liệu thứ cấp từ báo cáo thu, chi NSNN của KBNN quận Ninh Kiều giai đoạn 2014-2018; tài liệu pháp luật, văn bản hướng dẫn của Bộ Tài chính; các tài liệu chuyên ngành và nghiên cứu liên quan. Số liệu sơ cấp được thu thập qua khảo sát, phỏng vấn chuyên gia và cán bộ làm công tác kiểm soát chi tại KBNN quận Ninh Kiều.
  • Phương pháp phân tích: Sử dụng thống kê mô tả để trình bày số liệu thu chi NSNN qua các bảng biểu và biểu đồ; phương pháp so sánh tương đối và tuyệt đối để đánh giá mức độ hoàn thành dự toán và biến động chi NSNN; phân tích định tính để làm rõ các nguyên nhân tồn tại, hạn chế trong công tác kiểm soát chi.
  • Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu tập trung phân tích dữ liệu trong giai đoạn 2014-2018, kết hợp khảo sát và phỏng vấn chuyên gia trong năm 2019-2020 nhằm đảm bảo tính cập nhật và thực tiễn của kết quả nghiên cứu.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tăng trưởng thu NSNN ổn định: Tổng thu NSNN tại KBNN quận Ninh Kiều giai đoạn 2014-2018 đạt khoảng 6.498 tỷ đồng, với mức tăng trung bình hàng năm từ 8,27% đến 16,21%. Thu ngân sách trung ương chiếm tỷ trọng lớn, phản ánh sự ổn định trong nguồn thu của địa phương.

  2. Chi NSNN tăng nhưng chưa đồng đều: Tổng chi NSNN giai đoạn này là khoảng 4.370 tỷ đồng, với mức tăng chi năm 2015 lên đến 21,88% so với năm 2014, tuy nhiên năm 2016 có sự giảm nhẹ 0,39%. Chi thường xuyên chiếm tỷ trọng lớn trong tổng chi, trong khi chi đầu tư phát triển còn hạn chế.

  3. Quy trình kiểm soát chi được tổ chức bài bản: KBNN quận Ninh Kiều đã xây dựng quy trình kiểm soát chi thường xuyên và chi đầu tư theo nguyên tắc kiểm soát trước, trong và sau khi chi, áp dụng hệ thống giao dịch một cửa và sử dụng TABMIS để nâng cao hiệu quả kiểm soát.

  4. Hạn chế trong kiểm soát chi: Một số đơn vị sử dụng ngân sách chưa chấp hành nghiêm các quy định về dự toán, chế độ, tiêu chuẩn, định mức chi; hồ sơ thanh toán còn thiếu sót, chưa đồng bộ; trình độ cán bộ chuyên môn tại một số đơn vị còn hạn chế; việc ứng dụng công nghệ thông tin chưa đồng đều, gây khó khăn trong xử lý nghiệp vụ.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân của các hạn chế trên xuất phát từ nhiều yếu tố như sự thay đổi liên tục của cơ chế, chính sách, văn bản hướng dẫn; năng lực và ý thức chấp hành của các đơn vị sử dụng ngân sách; hạn chế trong đào tạo, bồi dưỡng cán bộ kiểm soát chi; cũng như khó khăn trong việc ứng dụng hệ thống TABMIS do thói quen làm việc truyền thống và thiếu đồng bộ trong quy trình nghiệp vụ. So sánh với các nghiên cứu tại KBNN Cái Răng và Sầm Sơn, KBNN quận Ninh Kiều có nhiều điểm tương đồng về thuận lợi và khó khăn, đặc biệt là trong việc phối hợp với các đơn vị liên quan và ứng dụng công nghệ thông tin. Việc trình bày dữ liệu qua các biểu đồ thu chi NSNN và bảng số liệu chi tiết giúp minh họa rõ nét thực trạng và xu hướng biến động, từ đó làm cơ sở cho các đề xuất giải pháp phù hợp.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Đổi mới quy trình kiểm soát chi NSNN: Rà soát, hoàn thiện quy trình kiểm soát chi thường xuyên và chi đầu tư tại KBNN quận Ninh Kiều theo hướng chuẩn hóa, minh bạch và phù hợp với thực tiễn, áp dụng triệt để mô hình giao dịch một cửa để rút ngắn thời gian xử lý hồ sơ. Thời gian thực hiện: 1 năm; Chủ thể: Ban lãnh đạo KBNN quận phối hợp với các đơn vị sử dụng ngân sách.

  2. Hoàn thiện hệ thống công cụ kiểm soát chi: Nâng cấp và đồng bộ hệ thống TABMIS, tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin trong kiểm soát chi, đào tạo cán bộ sử dụng thành thạo các phần mềm quản lý ngân sách hiện đại. Thời gian thực hiện: 2 năm; Chủ thể: KBNN quận phối hợp với Bộ Tài chính và các đơn vị công nghệ.

  3. Tăng cường công tác đào tạo, bồi dưỡng cán bộ: Tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu về nghiệp vụ kiểm soát chi, cập nhật chính sách mới và kỹ năng ứng dụng công nghệ thông tin cho cán bộ KBNN và các đơn vị sử dụng ngân sách. Thời gian thực hiện: liên tục hàng năm; Chủ thể: KBNN quận phối hợp với các cơ sở đào tạo chuyên ngành.

  4. Nâng cao ý thức chấp hành của các đơn vị sử dụng ngân sách: Tăng cường công tác tuyên truyền, hướng dẫn về dự toán, chế độ, tiêu chuẩn, định mức chi NSNN; xây dựng cơ chế xử lý nghiêm các vi phạm trong sử dụng ngân sách; khuyến khích các đơn vị chủ động phối hợp với KBNN trong việc hoàn thiện hồ sơ thanh toán. Thời gian thực hiện: 1-2 năm; Chủ thể: KBNN quận phối hợp với UBND quận và các đơn vị sử dụng ngân sách.

  5. Tăng cường phối hợp liên ngành: Thiết lập cơ chế phối hợp chặt chẽ giữa KBNN, cơ quan thuế, các đơn vị sử dụng ngân sách và các cơ quan liên quan để tháo gỡ khó khăn, vướng mắc trong quá trình kiểm soát chi, đảm bảo tính kịp thời và chính xác trong thanh toán. Thời gian thực hiện: ngay lập tức và duy trì thường xuyên; Chủ thể: KBNN quận, UBND quận, các cơ quan liên quan.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ, công chức Kho bạc Nhà nước các cấp: Nghiên cứu giúp nâng cao hiểu biết về quy trình, phương pháp kiểm soát chi NSNN, từ đó cải thiện hiệu quả công tác kiểm soát tại đơn vị mình.

  2. Lãnh đạo và cán bộ quản lý tài chính ngân sách địa phương: Có cơ sở để đánh giá thực trạng quản lý chi NSNN, từ đó xây dựng các chính sách, giải pháp phù hợp nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng ngân sách.

  3. Chuyên gia, nhà nghiên cứu trong lĩnh vực tài chính công và quản lý ngân sách: Tham khảo các phân tích, số liệu thực tiễn và đề xuất giải pháp nhằm phát triển nghiên cứu sâu hơn về kiểm soát chi ngân sách nhà nước.

  4. Sinh viên, học viên cao học chuyên ngành Tài chính – Ngân hàng, Quản lý công: Tài liệu tham khảo hữu ích cho việc học tập, nghiên cứu và thực hành trong lĩnh vực quản lý ngân sách nhà nước.

Câu hỏi thường gặp

  1. Kiểm soát chi ngân sách nhà nước qua Kho bạc Nhà nước có vai trò gì?
    Kiểm soát chi giúp bảo vệ tài sản nhà nước, đảm bảo chi đúng dự toán, đúng chế độ, tiêu chuẩn, chống thất thoát, lãng phí và nâng cao hiệu quả sử dụng nguồn lực công. Ví dụ, KBNN quận Ninh Kiều đã áp dụng quy trình kiểm soát chặt chẽ giúp giảm thiểu sai sót trong thanh toán.

  2. Phương pháp nào được sử dụng để đánh giá thực trạng kiểm soát chi NSNN?
    Phương pháp thống kê mô tả, so sánh tương đối và tuyệt đối kết hợp với phỏng vấn chuyên gia được sử dụng để phân tích số liệu thu chi và đánh giá hiệu quả kiểm soát chi.

  3. Hệ thống TABMIS có tác dụng gì trong kiểm soát chi NSNN?
    TABMIS là hệ thống quản lý ngân sách và kho bạc tích hợp, giúp ghi chép, xử lý và quản lý dữ liệu tập trung, nâng cao tính chính xác, minh bạch và hiệu quả trong kiểm soát chi ngân sách.

  4. Những khó khăn chính trong kiểm soát chi NSNN tại KBNN quận Ninh Kiều là gì?
    Khó khăn gồm sự thay đổi liên tục của chính sách, trình độ cán bộ hạn chế, hồ sơ thanh toán chưa đầy đủ, và việc ứng dụng công nghệ thông tin chưa đồng bộ.

  5. Giải pháp nào được đề xuất để nâng cao hiệu quả kiểm soát chi NSNN?
    Các giải pháp gồm đổi mới quy trình kiểm soát, hoàn thiện hệ thống công cụ, đào tạo cán bộ, nâng cao ý thức chấp hành của đơn vị sử dụng ngân sách và tăng cường phối hợp liên ngành.

Kết luận

  • Luận văn đã phân tích và đánh giá thực trạng kiểm soát chi NSNN qua KBNN quận Ninh Kiều giai đoạn 2014-2018, chỉ ra những ưu điểm và hạn chế trong công tác kiểm soát chi.
  • Đã hệ thống hóa cơ sở lý luận, quy trình và các nguyên tắc kiểm soát chi NSNN, đồng thời áp dụng phương pháp nghiên cứu kết hợp định tính và định lượng.
  • Đề xuất các giải pháp đổi mới quy trình, nâng cao năng lực cán bộ, ứng dụng công nghệ thông tin và tăng cường phối hợp liên ngành nhằm nâng cao hiệu quả kiểm soát chi.
  • Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa thực tiễn quan trọng, góp phần nâng cao hiệu quả quản lý tài chính công tại địa phương, giảm thiểu thất thoát, lãng phí ngân sách.
  • Khuyến nghị các cơ quan quản lý, KBNN và các đơn vị sử dụng ngân sách triển khai các giải pháp đề xuất trong vòng 1-2 năm tới để đạt được hiệu quả kiểm soát chi tối ưu.

Call-to-action: Các đơn vị liên quan cần phối hợp chặt chẽ, đẩy mạnh ứng dụng công nghệ và nâng cao năng lực cán bộ để thực hiện thành công các giải pháp hoàn thiện kiểm soát chi ngân sách nhà nước qua Kho bạc Nhà nước quận Ninh Kiều, góp phần phát triển kinh tế - xã hội bền vững của địa phương.