Tổng quan nghiên cứu

Đầu tư xây dựng công trình chiếm tỷ trọng lớn trong tổng đầu tư công của Việt Nam, với khoảng 33,78% năm 2018 theo báo cáo của Tổng cục Thống kê. Công tác quản lý dự án (QLDA) đầu tư xây dựng công trình có vai trò then chốt trong việc đảm bảo chất lượng, tiến độ và hiệu quả kinh tế của các dự án, góp phần phát triển bền vững địa phương và quốc gia. Tuy nhiên, thực tế tại Thành phố Hồ Chí Minh, công tác QLDA còn tồn tại nhiều hạn chế như quản lý tiến độ chưa chặt chẽ, quản lý chi phí mang tính chủ quan, năng lực nhân sự chưa được phát huy tối đa, và công tác quản lý rủi ro còn mang tính hình thức.

Luận văn tập trung nghiên cứu nâng cao chất lượng công tác QLDA đầu tư xây dựng sử dụng nguồn vốn ngân sách nhà nước tại dự án "Xây dựng Nhà Văn hóa Phụ nữ Thành phố Hồ Chí Minh" trong giai đoạn 2017-2019. Mục tiêu cụ thể là phân tích thực trạng, đánh giá các yếu tố ảnh hưởng và đề xuất giải pháp hoàn thiện công tác quản lý nhằm nâng cao hiệu quả dự án. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc góp phần hoàn thiện quy trình QLDA, nâng cao năng lực quản lý dự án sử dụng vốn ngân sách nhà nước, đồng thời tạo cơ sở khoa học cho các dự án tương tự tại TP. Hồ Chí Minh và các địa phương khác.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn áp dụng các lý thuyết và mô hình quản lý dự án hiện đại, bao gồm:

  • Lý thuyết quản lý dự án: Quản lý dự án là quá trình lập kế hoạch, điều phối và giám sát các hoạt động nhằm đảm bảo dự án hoàn thành đúng tiến độ, trong phạm vi ngân sách và đạt chất lượng yêu cầu. Ba mục tiêu cơ bản là thời gian, chi phí và chất lượng, trong đó có sự đánh đổi lẫn nhau giữa các mục tiêu này.

  • Mô hình tổ chức quản lý dự án: Nghiên cứu các mô hình tổ chức phổ biến tại TP. Hồ Chí Minh như mô hình theo loại hình chức năng, theo từng dự án, và mô hình ma trận. Mỗi mô hình có ưu nhược điểm riêng, ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý dự án.

  • Khái niệm về quản lý rủi ro và sự thay đổi trong dự án: Quản lý rủi ro là yếu tố quan trọng trong QLDA do tính bất định cao của các yếu tố như chi phí, tiến độ, công nghệ. Quản lý sự thay đổi giúp dự án thích ứng với môi trường biến động.

Các khái niệm chính bao gồm: dự án đầu tư xây dựng công trình, quản lý dự án, tiến độ thi công, chi phí đầu tư, chất lượng công trình, rủi ro dự án, mô hình tổ chức quản lý.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp thu thập và phân tích dữ liệu hỗn hợp, bao gồm:

  • Nguồn dữ liệu: Tài liệu pháp luật liên quan (Luật Xây dựng 2014, Nghị định 59/2015/NĐ-CP, các Thông tư hướng dẫn), báo cáo dự án, số liệu thực tế tại dự án "Xây dựng Nhà Văn hóa Phụ nữ TP. Hồ Chí Minh", phỏng vấn chuyên gia và cán bộ quản lý dự án.

  • Phương pháp phân tích: Phân tích định tính và định lượng, sử dụng thống kê tổng hợp để đánh giá tiến độ, chi phí, chất lượng dự án; so sánh các mô hình tổ chức quản lý; phân tích nguyên nhân tồn tại và đề xuất giải pháp.

  • Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu được thực hiện trong giai đoạn 2017-2019, tập trung vào quá trình triển khai và quản lý dự án xây dựng Nhà Văn hóa Phụ nữ TP. Hồ Chí Minh.

Cỡ mẫu nghiên cứu gồm các cán bộ Ban Quản lý dự án, nhà thầu, tư vấn giám sát và các bên liên quan, được chọn theo phương pháp chọn mẫu phi xác suất nhằm đảm bảo tính đại diện cho các nhóm chủ thể tham gia dự án.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tình hình quản lý tiến độ thi công: Tiến độ thi công dự án được lập kế hoạch nhưng chưa được kiểm soát chặt chẽ, dẫn đến chậm tiến độ khoảng 10-15% so với kế hoạch ban đầu. Nguyên nhân chính là do chưa xác định rõ trình tự công việc và chưa có hệ thống giám sát tiến độ hiệu quả.

  2. Quản lý chi phí đầu tư: Việc dự toán và quản lý chi phí còn mang tính chủ quan, chưa có hệ thống phân tích và báo cáo chi tiết. Chi phí phát sinh ngoài dự toán chiếm khoảng 8-12% tổng mức đầu tư, ảnh hưởng đến hiệu quả kinh tế của dự án.

  3. Năng lực nhân sự và tổ chức quản lý: Ban Quản lý dự án chưa có chính sách linh hoạt trong bố trí nhân sự, chưa phát huy tối đa năng lực chuyên môn. Việc phối hợp làm việc theo nhóm còn yếu, phong cách làm việc cá nhân vẫn chiếm ưu thế, dẫn đến hiệu quả quản lý chưa cao.

  4. Quản lý rủi ro và sự thay đổi: Công tác quản lý rủi ro chủ yếu dựa vào bảo hiểm, chưa áp dụng các phương pháp khoa học hiện đại để dự báo và xử lý rủi ro. Việc quản lý sự thay đổi trong dự án còn hạn chế, ảnh hưởng đến tiến độ và chi phí.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân các tồn tại trên xuất phát từ nhiều yếu tố, trong đó có sự phức tạp của quy trình quản lý dự án đầu tư xây dựng sử dụng vốn ngân sách nhà nước, sự chưa đồng bộ trong tổ chức bộ máy quản lý, và hạn chế về năng lực chuyên môn của cán bộ quản lý. So sánh với các nghiên cứu trong nước và quốc tế cho thấy, việc áp dụng mô hình tổ chức quản lý dự án theo dạng ma trận và tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý có thể cải thiện hiệu quả quản lý.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tiến độ thực hiện so với kế hoạch, bảng phân tích chi phí dự toán và chi phí thực tế, cũng như sơ đồ tổ chức bộ máy quản lý dự án để minh họa các điểm mạnh và hạn chế. Việc nâng cao năng lực nhân sự và áp dụng các công cụ quản lý hiện đại là yếu tố then chốt để nâng cao chất lượng công tác QLDA.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Xây dựng hệ thống giám sát tiến độ chặt chẽ: Áp dụng phần mềm quản lý dự án hiện đại để theo dõi tiến độ thi công, phát hiện sớm các chậm trễ và đề xuất biện pháp khắc phục kịp thời. Chủ thể thực hiện: Ban Quản lý dự án; Thời gian: trong vòng 6 tháng tới.

  2. Hoàn thiện công tác quản lý chi phí: Thiết lập hệ thống báo cáo chi phí chi tiết, phân tích chi phí phát sinh và kiểm soát chặt chẽ các khoản chi ngoài dự toán. Chủ thể thực hiện: Ban Quản lý dự án phối hợp với phòng tài chính; Thời gian: 1 năm.

  3. Nâng cao năng lực nhân sự và tổ chức quản lý: Tổ chức đào tạo chuyên sâu về quản lý dự án, kỹ năng phối hợp nhóm và áp dụng công nghệ thông tin cho cán bộ quản lý dự án. Chủ thể thực hiện: Sở Xây dựng, Ban Quản lý dự án; Thời gian: liên tục trong 2 năm.

  4. Áp dụng phương pháp quản lý rủi ro khoa học: Xây dựng quy trình quản lý rủi ro dự án theo chuẩn quốc tế, sử dụng các công cụ dự báo và đánh giá rủi ro để giảm thiểu tác động tiêu cực. Chủ thể thực hiện: Ban Quản lý dự án; Thời gian: 1 năm.

  5. Tăng cường minh bạch và công khai thông tin dự án: Đẩy mạnh công khai tiến độ, chi phí và các vấn đề liên quan đến dự án trên các kênh thông tin chính thức để tạo sự đồng thuận và giám sát của cộng đồng. Chủ thể thực hiện: Chủ đầu tư, Ban Quản lý dự án; Thời gian: ngay lập tức và duy trì thường xuyên.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý dự án xây dựng: Nghiên cứu cung cấp các giải pháp thực tiễn giúp nâng cao hiệu quả quản lý tiến độ, chi phí và chất lượng dự án sử dụng vốn ngân sách nhà nước.

  2. Chuyên gia tư vấn và nhà thầu xây dựng: Tham khảo các mô hình tổ chức quản lý và công cụ quản lý hiện đại để áp dụng vào thực tế dự án, nâng cao năng lực phối hợp và kiểm soát dự án.

  3. Cơ quan quản lý nhà nước về xây dựng: Sử dụng kết quả nghiên cứu để hoàn thiện chính sách, quy định và hướng dẫn quản lý dự án đầu tư xây dựng công trình tại địa phương.

  4. Học viên, sinh viên ngành Quản lý xây dựng và Kinh tế xây dựng: Tài liệu tham khảo bổ ích về lý thuyết, phương pháp nghiên cứu và thực tiễn quản lý dự án xây dựng tại Việt Nam.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý dự án đầu tư xây dựng là gì?
    Quản lý dự án đầu tư xây dựng là quá trình lập kế hoạch, điều phối và giám sát các hoạt động xây dựng nhằm đảm bảo dự án hoàn thành đúng tiến độ, trong phạm vi ngân sách và đạt chất lượng yêu cầu. Ví dụ, dự án Nhà Văn hóa Phụ nữ TP. Hồ Chí Minh được quản lý theo các giai đoạn rõ ràng để kiểm soát tiến độ và chi phí.

  2. Những yếu tố nào ảnh hưởng đến chất lượng công tác quản lý dự án?
    Bao gồm năng lực nhân sự, mô hình tổ chức quản lý, quy trình quản lý tiến độ và chi phí, cũng như công tác quản lý rủi ro và sự thay đổi. Tại TP. Hồ Chí Minh, việc phối hợp nhóm còn yếu và quản lý rủi ro chưa khoa học là những hạn chế chính.

  3. Mô hình tổ chức quản lý dự án nào phù hợp với dự án lớn?
    Mô hình tổ chức dạng ma trận được đánh giá phù hợp với các dự án lớn, phức tạp và có thời gian thực hiện dài vì nó kết hợp ưu điểm của mô hình chức năng và mô hình theo dự án, giúp tăng tính linh hoạt và hiệu quả quản lý.

  4. Làm thế nào để nâng cao năng lực quản lý dự án?
    Thông qua đào tạo chuyên sâu, áp dụng công nghệ thông tin trong quản lý, xây dựng quy trình quản lý rủi ro khoa học và tăng cường phối hợp nhóm. Ví dụ, sử dụng phần mềm quản lý dự án giúp theo dõi tiến độ và chi phí chính xác hơn.

  5. Tại sao quản lý rủi ro trong dự án còn hạn chế?
    Do công tác quản lý rủi ro chủ yếu dựa vào bảo hiểm và chưa áp dụng các phương pháp dự báo, đánh giá rủi ro hiện đại. Điều này dẫn đến việc phát hiện sai sót muộn và ảnh hưởng đến tiến độ, chi phí dự án.

Kết luận

  • Luận văn đã hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực trạng công tác quản lý dự án đầu tư xây dựng sử dụng vốn ngân sách nhà nước tại TP. Hồ Chí Minh, đặc biệt là dự án Nhà Văn hóa Phụ nữ.
  • Phân tích chi tiết các yếu tố ảnh hưởng đến tiến độ, chi phí, chất lượng và năng lực nhân sự trong quản lý dự án.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm nâng cao hiệu quả quản lý dự án, bao gồm áp dụng công nghệ, hoàn thiện quy trình và nâng cao năng lực cán bộ.
  • Nghiên cứu có giá trị thực tiễn cao, góp phần hoàn thiện công tác quản lý dự án đầu tư xây dựng tại TP. Hồ Chí Minh và các địa phương khác.
  • Khuyến nghị triển khai các giải pháp trong vòng 1-2 năm tới để đạt hiệu quả bền vững, đồng thời tiếp tục nghiên cứu mở rộng phạm vi và ứng dụng công nghệ mới trong quản lý dự án.

Quý độc giả và các nhà quản lý dự án được khuyến khích áp dụng các kết quả nghiên cứu này để nâng cao chất lượng và hiệu quả công tác quản lý dự án xây dựng công trình sử dụng vốn ngân sách nhà nước.