Maïch Laïc Trong Văn Bản Và Việc Dạy Học Sinh Phổ Thông Viết Văn

Trong giao tiếp, đơn vị cơ bản không phải là câu mà là văn bản. Chuỗi câu chỉ trở thành văn bản khi nó mạch lạc. Khi đó, sự giao tiếp mới hiệu quả và tránh được tình trạng "Ông nói gà, bà nói vịt". Tuy nhiên, định nghĩa về mạch lạc và tiêu chí đánh giá một bài văn mạch lạc vẫn chưa được xác định rõ ràng. Việc viết đúng ngữ pháp không quan trọng bằng việc diễn đạt rõ ràng, khúc chiết và mạch lạc. Cần tập trung vào việc rèn luyện kỹ năng diễn đạt rõ ràng, mạch lạc cho học sinh để nâng cao hiệu quả giao tiếp.

Hiện nay, lỗi diễn đạt rời rạc, dài dòng, lộn xộn, lủng củng và khó hiểu chiếm đa số trong bài viết của học sinh phổ thông. Điều này gióng lên hồi chuông báo động về chất lượng dạy học. Việc hướng dẫn các em rèn luyện kỹ năng diễn đạt rõ ràng, mạch lạc để tạo sự tường minh cho những chuỗi phát ngôn, cho văn bản là vô cùng cấp thiết. Kỹ năng viết văn của các em mới được trau dồi thường xuyên và liên tục trong những điều kiện rèn luyện như vậy. Hiệu quả của việc sử dụng ngôn ngữ trong giao tiếp mới được nâng cao.

Hiện nay, số lượng học sinh viết tốt (diễn đạt rõ ràng, trôi chảy, lưu loát) còn rất khiêm tốn, không quá 20%. Số còn lại, không kể sai về chính tả, dùng từ, đặt câu, chủ yếu sai về diễn đạt như: rời rạc, lộn xộn, luộm thuộm, lủng củng, làm cho lời văn nặng nề, dài dòng, tối nghĩa và thiếu mạch lạc. Sự yếu kém này không thể quy hết trách nhiệm cho giáo viên, bởi vì người dạy chưa từng được trang bị một cách đầy đủ vốn tri thức này.

Những kiến thức về ngữ pháp văn bản chỉ mới hình thành và phát triển ở Việt Nam từ những năm 80 và chính thức đưa vào dạy ở cấp Trung học cơ sở vào những năm 90, nhưng chỉ dừng lại ở cách xây dựng đoạn văn, liên kết trong văn bản. Do vậy, việc nghiên cứu những lĩnh vực trên là vô cùng cần thiết. Nó sẽ giúp cho giáo viên có cơ sở để hướng dẫn học sinh rèn luyện kỹ năng viết văn ngày càng tốt hơn. Diễn đạt được sự suy nghĩ của mình một cách rõ ràng, mạch lạc và sâu sắc hơn.

Các phép liên kết câu như phép lặp, phép thế, phép nối, phép liên tưởng đóng vai trò quan trọng trong việc tạo mạch lạc cho văn bản. Giáo viên cần hướng dẫn học sinh sử dụng các phép liên kết này một cách linh hoạt và hiệu quả. Ví dụ, sử dụng phép lặp để nhấn mạnh ý, sử dụng phép thế để tránh lặp từ, sử dụng phép nối để thể hiện mối quan hệ giữa các câu.

Tính logic là yếu tố then chốt để tạo nên mạch lạc cho văn bản. Các ý tưởng cần được sắp xếp theo một trình tự hợp lý, có mối liên hệ chặt chẽ với nhau. Giáo viên cần hướng dẫn học sinh lập dàn ý trước khi viết, xác định rõ ý chính, ý phụ và mối quan hệ giữa chúng. Cần tránh tình trạng ý tưởng lộn xộn, không rõ ràng.

Việc phân tích văn bản giúp học sinh nhận diện các yếu tố tạo nên mạch lạc, như cách sắp xếp ý tưởng, cách sử dụng các phép liên kết, cách diễn đạt rõ ràng, khúc chiết. Giáo viên có thể sử dụng các bài văn hay làm ví dụ để phân tích, giúp học sinh hiểu rõ hơn về mạch lạc văn bản.

Thực hành viết văn là cơ hội để học sinh áp dụng các kiến thức đã học về mạch lạc văn bản. Giáo viên cần tạo điều kiện cho học sinh thực hành viết văn thường xuyên, với nhiều chủ đề và thể loại khác nhau. Sau khi học sinh viết bài, giáo viên cần nhận xét, sửa chữa, chỉ ra những lỗi sai về mạch lạc và hướng dẫn cách khắc phục. Đây là kinh nghiệm dạy văn quý báu giúp học sinh tiến bộ.

Việc áp dụng các phương pháp dạy học tập trung vào mạch lạc mang lại hiệu quả rõ rệt trong việc cải thiện kỹ năng viết văn của học sinh. Học sinh biết cách sắp xếp ý tưởng một cách logic, sử dụng các phép liên kết câu, đoạn văn một cách hợp lý, diễn đạt rõ ràng, khúc chiết.

Khi học sinh hiểu rõ về mạch lạc văn bản, khả năng cảm thụ văn học của các em cũng được nâng cao. Học sinh có thể phân tích văn bản một cách sâu sắc hơn, hiểu rõ hơn về ý nghĩa và giá trị của tác phẩm.

Việc xây dựng giáo án văn học cần chú trọng đến việc rèn luyện mạch lạc văn bản cho học sinh. Giáo án cần có các hoạt động giúp học sinh hiểu rõ về các yếu tố tạo nên mạch lạc, thực hành viết văn và sửa lỗi sai.

Cần cung cấp đầy đủ tài liệu dạy văn về mạch lạc văn bản cho giáo viên và học sinh. Tài liệu cần trình bày rõ ràng, dễ hiểu về các khái niệm, phương pháp và ví dụ minh họa.